Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Hanna Woźniak

Protokolant: sekr. sąd. Jagoda Mazur

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2018 r.

sprawy z powództwa: J. U. i B. U.

przeciwko: (...) Sp. z o.o. w P.

- o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaprzestanie naruszeń

1.  nakazuje pozwanemu (...) Sp. z o.o. w P. ograniczenie immisji dźwiękowych z nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) i ul. (...) zabudowanej pawilonem (...) na nieruchomość powodów J. U. i B. U. położoną w W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi trzy księgi wieczyste o numerach: (...), (...) i (...), do poziomów określonych w tabeli 1 Lp. 2 stanowiącej załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasów w środowisku (Dz.U.2014.112 j.t.), poprzez wybudowanie w terminie 6 (sześciu) miesięcy od uprawomocnienia się wyroku ekranu akustycznego typu ciężkiego pochłaniająco-rozpraszającego w kształcie litery (...) o wysokości ok. 3,90 metrów od poziomu parkingu i długościach ramion 28-30 metrów oraz 90-92 metrów przy granicy działek nr (...) zgodnie z parametrami i szczegółowym usytuowaniem wskazanymi w koncepcji ekranu akustycznego z dnia 20 listopada 2017 roku wykonanej przez biegłego sądowego mgr Z. S. we współpracy z mgr inż. arch. P. K. zawartej na kartach 755-783 akt sprawy i czyni tę koncepcję integralną częścią wyroku;

2.  nakazuje pozwanemu (...) Sp. z o.o. w P. ograniczenie immisji świetlnych z nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) i ul. (...) zabudowanej pawilonem (...) na nieruchomość powodów J. U. i B. U. położoną w W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi trzy księgi wieczyste o numerach: (...), (...) i (...), poprzez dokonanie następujących zmian w oświetleniu generowanym z nieruchomości pozwanego przez lampy oznaczone na szkicu terenu zawartym w opinii biegłego sądowego J. K. na karcie 535 akt sprawy, czyniąc ten szkic integralną częścią wyroku:

a)  wymianę oprawy lampy L 1.1. na oprawę parkingową z płaskim kloszem;

b)  wymianę oprawy lampy L 2.1. na oprawę parkingową z płaskim kloszem na wysięgniku ukierunkowaną na oświetlenie parkingu;

c)  przebudowę lampy L 3. Na lampę typu L 2. z oprawą z płaskim kloszem i z wysięgnikiem jednoramiennym ukierunkowanym na parking;

d)  zmianę kierunku świecenia lamp L 4.1., L 4.2. i L 4.3. poprzez umieszczenie ich na wysięgnikach i skierowaniu strumienia światła na ścianę pawilonu (...);

3.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

4.  zasądza od pozwanego (...) Sp. z o.o. w P. na rzecz powodów B. U. i J. U. solidarnie kwotę 2.845,00 zł (dwa tysiące osiemset czterdzieści pięć złotych i zero groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  nakazuje pobrać od powodów B. U. i J. U. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie solidarnie kwotę 6.342,44 zł (sześć tysięcy trzysta czterdzieści dwa złote i czterdzieści cztery grosze) tytułem nieuiszczonych wydatków wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa;

6.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) Sp. z o.o. w P. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie kwotę 6.342,44 zł (sześć tysięcy trzysta czterdzieści dwa złote i czterdzieści cztery grosze) tytułem nieuiszczonych wydatków wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

SSR Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

W., 20.04.2018r.

Sędzia:

Sygn. akt I C 84/15

UZASADNIENIE

W pozwie z 30 listopada 2010r. powodowie B. U. i J. U. domagali się nakazania pozwanej (...) Sp. z o.o. w P. przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaprzestania naruszeń - immisji pochodzących z nieruchomości położonej przy ulicach (...) w W. na nieruchomość przy ul. (...) w W. stanowiącej własność powodów oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu. Uzasadniając swoje stanowisko powodowie wskazali, iż są właścicielami nieruchomości, na której dochodzi do negatywnych oddziaływań z nieruchomości sąsiedniej znajdującej się w wieczystym użytkowaniu pozwanego w postaci: emitowania hałasu przez pojazdy oraz urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne i wentylacyjne; emitowania światła przez reflektory; emitowania dymu i innych zapachów; zaburzenia stosunków wodnych w postaci spływającej wody opadowej, pozbawieniu bezpieczeństwa i prywatności (k.2-3). W dalszych pismach procesowych powodowie doprecyzowali, iż przywrócenie stanu zgodnego z prawem przez pozwaną winno polegać na: wybudowaniu muru oporowego, zainstalowaniu ekranów akustycznych, wykonaniu zapór uniemożliwiających przejazd i wjazd pojazdów (k.231-235).

W odpowiedzi na pozew oraz dalszych pismach procesowych pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu. Pozwany podnosił, iż powodowie nie wykazali zasadności dochodzonego roszczenia, a podane przez nich okoliczności nie stanowią nieuprawnionych immisji, ponieważ nie dochodziło do zakłócenia korzystania z nieruchomości sąsiedniej ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Sposób korzystania przez pozwanego z nieruchomości ma charakter normalny, powszechny i polega na prowadzeniu sklepu, a ewentualne oddziaływanie na nieruchomość powodów przekraczałoby przeciętną miarę wtedy, gdyby miało charakter szykany lub zmierzało do dokuczenia powodom (k.39-42, k.59-60, k.84-86, k.244-245).

W dniu 30 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy w C. (...) w W. wydał wyrok uwzględniający w całości roszczenie powodów (k.404). Wskazane orzeczenie zostało następnie uchylone w toku kontroli instancyjnej na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania (k.468-473).

Pełnomocnik powodów, który wstąpił do procesu, sprecyzował roszczenie, domagając się od pozwanego zaprzestania immisji dźwiękowych i świetlnych (k.495) poprzez nakazanie pozwanemu: wybudowania ekranu akustycznego zgodnego pod względem parametrów technicznych z koncepcją ekranu sporządzona przez biegłego w terminie 2 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku; usunięcie lamp L1.1, L2.1. oraz L3, zamontowanie lamp L4 na wysięgnikach, aby oświetlenie padało na ścianę budynku sklepu. Ponadto powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 4-krotności stawki minimalnej (k.880).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie B. U. i J. U. pozostają w związku małżeńskim i od (...) roku są właścicielami nieruchomości objętej ustawową wspólnością majątkową małżeńską położonej przy ul. (...) w W. składającej się z trzech działek oznaczonych numerami ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi księgi wieczyste o numerach: (...), (...) i (...). Wskazane działki są klasyfikowane jako tereny mieszkalne oraz zurbanizowane tereny niezabudowane lub w trakcie zabudowy. Powodowie zamieszkują w domu mieszkalnym położonym na wskazanej nieruchomości. Z nieruchomością powodów sąsiaduje bezpośrednio nieruchomość zlokalizowana przy ul. (...) oraz ul. (...), której użytkownikiem wieczystym, a w części także właścicielem, jest pozwany (...) Sp. z o.o. w P.. Nieruchomość ta składa się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...) i mieści się na niej (...) handlowy (...). Przed 2008 rokiem nieruchomość aktualnie użytkowana przez pozwanego znajdowała się w posiadaniu (...) SA i stanowiła teren porośnięty drzewami oraz krzewami. Najbliższy budynek mieszkalny sąsiadujący z domem powodów znajdował się wówczas w odległości 70 m. Po przejęciu nieruchomości przez pozwanego wycięto z niej krzewy wraz z 18 drzewami, nawieziono ziemię i podniesiono cały teren o około 1 metr. Na tym terenie został następnie wybudowany market (...) wraz z parkingiem, przez co pomiędzy nieruchomością użytkowaną przez pozwanego, a nieruchomością powodów, powstała skarpa. W trakcie kontroli przeprowadzonej 12 maja 2010 roku przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w W. poza brakiem wykonania części robót budowlanych – zachodniej krawędzi jezdni i skarpy w północno-zachodnim narożniku na odcinku ok. 50m długości i nieistotnego odstąpienia od zatwierdzonego projektu budowlanego – nie stwierdzono występowania innych nieprawidłowości. Nieruchomość użytkowana przez pozwaną stanowi teren przejezdny łączący ul. (...) z ul. (...) i odbywa się na nim ruch pojazdów, także poza godzinami otwarcia marketu. W odległości ok. 150 m od nieruchomości powodów znajduje się hotel prowadzony przez S. B..

Dowody:

- odpisy ksiąg wieczystych (k.6-15);

- treść elektronicznych ksiąg wieczystych o nr (...)

( (...) )

- dokumentacja zdjęciowa (k.16, k.55, k.262-266);

- protokół nr (...) kontroli obowiązkowej (k.262-264, k.267-269, k.273-275);

- uproszczone wypisy z rejestru gruntów wraz z mapą (k.861-864, k.865);

- decyzje administracyjne: o zatwierdzeniu projektu budowlanego i udzieleniu zgody na budowę oraz rozbiórkę, o pozwoleniu na użytkowanie, postanowienie o wznowieniu postępowania administracyjnego i wyznaczeniu dodatkowego terminu do rozpoznania wniosku powodów (k.43-45, k.127-127v, k.128-129, k.261, k.266, k.413-415);

- zeznania świadka Z. K. (k.282-283);

- zeznania świadka G. D. (k.283);

- zeznania świadka P. S. (k.349-350);

- zeznania powódki B. U. (k.399v-400).

W trakcie kontroli z 18 sierpnia i 8 września 2010 roku przeprowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat (...) w B. - Inspekcję Ochrony Środowiska nie stwierdzono nieprawidłowości eksploatacyjnych oraz zadymiania terenu przez wędzarnię funkcjonującą w markecie (...).

Dowód:

- pismo (...) (k.5)

W związku z działalnością prowadzoną na nieruchomości użytkowanej przez pozwanego w dniu 24 października 2010 roku Starosta (...) wydał decyzję znak: (...). (...) (...)o dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku na tej nieruchomości na poziomie: 55 dB(A) w porze dziennej i 45 dB(A) w porze nocnej. W trakcie jednej z kontroli prowadzonej w 2010 roku przez Wojewódzki Inspektorat (...) w B. - (...) odnotowano przekroczenie poziomu dopuszczalnego hałasu o 0,8 dB. Ponieważ źródło hałasu zostało wyciszone za pomocą osłony oraz zimową porę, w trakcie kolejnej kontroli z 1 grudnia 2010 roku odstąpiono od dokonania pomiarów wielkości emisji hałasu.

Dowód:

- protokół kontroli (...) (k.87-92);

- zeznania świadka R. K. (k.214-216);

Z nieruchomości użytkowanej przez pozwaną jest generowany przez market (...) oraz znajdujące się na niej pojazdy na nieruchomości sąsiednie uciążliwy hałas, który w odniesieniu do nieruchomości powodów przekracza zarówno w ciągu dnia, jak i nocy, dopuszczalne normy o: od 5 do 29 dB oraz od 4 do 10,5 dB, w zależności od punktu pomiaru jego poziomu. 14 listopada 2010 roku o godz. 3:12, jak i wielokrotnie w 2013 roku dochodziło do włączenia sygnalizacji alarmowej w markecie (...).

Dowody:

- zaświadczenie KPP w W. nr 43/10 (k.4);

- wykaz włączeń alarmu (k.383);

- pisemna opinia biegłego z zakresu akustyki (k.657-677v, k.794-814v) wraz z opiniami uzupełniającymi: pisemną (k.790-793v, k.856-858) i ustną wydaną na rozprawie z 30.6.2017r. (czas zapisu: od 00:05:54) i 6.4.2018r. (czas zapisu: od 00:02:52)

- zeznania świadka S. B. (k.208-211);

- zeznania świadka A. G. (k.212);

- zeznania świadka A. J. (k.212-213);

- zeznania świadka G. D. (k.283-284);

- zeznania powódki B. U. (k.399v-400).

Pozwana rozważała założenie na użytkowanej przez siebie nieruchomości ekranów dźwiękochłonnych, ale odstąpiła od tego uznając, iż będzie to zbyt kosztowne.

Dowód:

- zeznania świadka A. S. (k.216).

Wyrokiem z 26 września 2011 roku w sprawie o sygn. (...) z powództwa S. B. przeciwko (...) Sp. z o.o. w P. o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaprzestanie naruszeń Sąd Rejonowy P.w P. zakazał pozwanemu dostaw do marketu (...) położonego w W. przy ul. (...) i ul (...) na działkach o numerach ewidencyjnych (...) samochodem dostawczym o (...) powyżej 3,5 tony przed godziną 8.00 rano i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Dowody:

- wyrok sądu z 26.9.2011r. w sprawie (...) (k.190, k.496);

- zeznania świadka S. B. (k.208-211);

- zeznania świadka R. K. (k.214);

W 2013 roku parking znajdujący się na nieruchomości użytkowanej przez pozwaną został zabezpieczony przed spływem wody na nieruchomość powodów.

Dowód:

- zeznania świadka Z. K. (k.369).

Na nieruchomości użytkowanej przez pozwaną w sposób nieprawidłowy zostały rozmieszczone latarnie, których rodzaj opraw i kierunek strumienia świetlnego powoduje, iż na nieruchomość pozwanych są kierowane bardzo uciążliwe immisje świetlne. Przekraczają one dopuszczalne wartości od 1,5- do 11-krotnie w godzinach przed 22:00 oraz od 3- do 41-krotnie w godzinach po 22:00. Ponadto z reflektorów pojazdów poruszających się po parkingu na nieruchomości pozwanej pada światło wprost w okna domu powodów, co stanowi dla nich również źródło uciążliwości.

Dowody:

- opinia biegłego z zakresu instalacji elektrycznych (k.525-539);

- zeznania powódki B. U. (k.399v-400);

- zeznania świadka A. G. (k.212);

- zeznania świadka A. J. (k.212-213).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów złożonych do akt sprawy, z zeznań świadków, przesłuchania powódki w charakterze strony a także z opinii biegłych. Odnośnie dowodów z dokumentów Sąd miał na uwadze m.in. wyrok sądowy, decyzje administracyjne, wydruki z ksiąg wieczystych, treść dostępnych publicznie elektronicznych ksiąg wieczystych dotyczących nieruchomości powodów, dokumentację ewidencyjną nieruchomości powodów i pozwanej, protokół kontrolny, zaświadczenie wystawione przez policję, zdjęcia. Prawdziwość i rzetelność tych dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości Sądu, wątpliwości takich nie zgłaszała również żadna ze stron. Sąd dał wiarę zeznaniom przesłuchanych w sprawie świadków oraz zeznaniom powódki, które były spójne i logiczne. Sąd uwzględnił także opinie biegłych sądowych z zakresu instalacji elektrycznych oraz akustyki (główne i uzupełniające), które zostały opracowane rzetelnie, profesjonalnie, w oparciu o wizje lokalne i pomiary przeprowadzone za pomocą specjalistycznej aparatury i zgodnie z przedstawionymi tezami dowodowymi.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powodowie B. U. i J. U. domagali się nakazania pozwanej (...) Sp. z o.o. w P. przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszego naruszania ich prawa własności. Swoje żądanie powodowie oparli na art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 144 k.c.

Zgodnie z art. 222 § 2 k.c. przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Przesłankami wskazanego roszczenia negatoryjnego jest: posiadanie przymiotu właściciela oraz okoliczność naruszenia własności w inny sposób, niż przez objęcie rzeczy we władanie przez osobę do tego nieuprawnioną względem właściciela (z ustawy, czy z prawa podmiotowego). Naruszenie jednak nie może powodować zmiany substancji rzeczy w takim zakresie, że zastosowanie może mieć tylko inne roszczenie, w szczególności deliktowe lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Naruszenia te muszą mieć również charakter trwały, wykluczone jest roszczenie negatoryjne w przypadku incydentalnego, chwilowego naruszenia sfery władztwa właściciela (vide: komentarz do art. 222 k.c. [w:] Kodeks cywilny. T. I, Komentarz. Art. 1–449 ¹º pod red. K.Pietrzykowskiego, Wyd. 9, Warszawa 2018, Legalis). Roszczenie negatoryjne skupia dwa uprawnienia przyznane właścicielowi: możliwość żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz możliwość żądania zaprzestania naruszeń. W zależności od okoliczności właścicielowi może przysługiwać jedno albo drugie uprawnienie, albo obydwa łącznie. Przywrócenie stanu zgodnego z prawem polega na doprowadzeniu do sytuacji, w której właścicielowi zostaje przywrócona możliwość niezakłóconego korzystania ze swojego prawa w granicach przewidzianych w art. 140 k.c. Chodzi zatem o usunięcie bezprawnych wpływów w sferę wyłącznych uprawnień właściciela (vide: wyrok SN z 30.1.2009r., sygn. II CSK 461/08, Legalis nr 236887). Polega to bądź na zaprzestaniu działań naruszających cudze prawo, bądź na podjęciu pewnych pozytywnych działań. Z kolei zaniechanie dalszych naruszeń oznacza zaprzestanie bezprawnej ingerencji w sferę cudzego prawa własności. Celem i treścią roszczenia negatoryjnego nie jest usunięcie wszelkich skutków ingerencji we własność, lecz przywrócenie i zapewnienie istnienia na przyszłość stanu zgodnego z prawem, a więc stanu władztwa nad rzeczą wolnego od ingerencji innych osób. Legitymowanym czynnie do wystąpienia z roszczeniem negatoryjnym jest właściciel (współwłaściciel) nieruchomości, jej użytkownik wieczysty, jak również osoby uprawnione z tytułu ograniczonych praw rzeczowych (do których stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności). Na gruncie niniejszej sprawy legitymacja czynna przysługiwała powodom, którzy posiadali prawo własności do nieruchomości położonej przy ul. (...) w W., dla której Sąd Rejonowy w W.prowadzi księgi wieczyste o nr (...).

Z kolei przepis art. 144 k.c. stanowi, iż właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Przepis ten określa jedną z norm prawa sąsiedzkiego, regulującą treść i wykonywanie prawa własności w zakresie negatywnego oddziaływania na nieruchomości sąsiednie, zakłócającego swobodne z nich korzystanie, które określa się mianem immisji. Kodeks cywilny nie zawiera definicji legalnej immisji i w ogóle nie posługuje się tym pojęciem. Termin „immisje", wywodzący się jeszcze z prawa rzymskiego, jest jednak używany w doktrynie i w orzecznictwie na określenie oddziaływań na nieruchomość, o których mowa w art. 144 k.c. Z uwagi na sposób oddziaływania na nieruchomość sąsiednią immisje dzieli się na pośrednie i bezpośrednie. Za immisje bezpośrednie uważa się bezpośrednie i celowe oddziaływanie na nieruchomość sąsiednią, np. za pomocą określonych urządzeń, przewodów czy nawet z wykorzystaniem sił natury. Powszechnie przyjmuje się, że art. 144 k.c. dotyczy tylko immisji pośrednich, które polegają na zachowaniu (działaniu, zaniechaniu) na nieruchomości wyjściowej, którego skutki rozpoczynają się już na nieruchomości wyjściowej i przechodzą na nieruchomości sąsiednie. Sąsiedztwo nieruchomości należy rozumieć szeroko, ponieważ nieruchomość wyjściowa i sąsiednia mogą być oddalone od siebie o znaczną odległość. I. mogą przybrać postać materialnych (związanych z przechodzeniem cząstek materii, energii, zapachów, sił) lub niematerialnych (działania na psychikę). W szczególności immisje materialne polegają na przechodzeniu elementów materialnych, cząstek materii, jak pyły, sadze, gazy, pary, szron, zapachy, ciecze lub zjawisk (sił), takich jak wstrząsy, hałas, fale elektromagnetyczne (np. emitowane przez linie wysokiego napięcia lub stacje nadawcze telefonii komórkowej), promieniowanie, a nawet światło. (vide: G.Matusik [w:] Tom II. Kodeks cywilny. Komentarz pod red. K.Osajdy, s.33 i powołana tam literatura). Nie ma znaczenia dla powstania immisji kwestia winy oraz dobrej lub złej wiary naruszyciela. I. pośrednia może być nieświadoma i niecelowa. Nie jest też istotne, czy immisja wywołała szkodę.

Kryterium dla ustalenia zgodnego z prawem poziomu immisji jest ich przeciętna miara. Oceny przeciętnej miary dokonuje się według społeczno-gospodarczego przeznaczenia obu nieruchomości oraz stosunków miejscowych, na podstawie obiektywnych warunków panujących w środowisku osób zamieszkujących na danym terenie, a nie na podstawie odczuć subiektywnych. Pod pojęciem „stosunki miejscowe” należy rozumieć sposób użytkowania nieruchomości obecnie występujący oraz przyjęty przez większość ludzi na określonym terenie, a także ich pogląd na tego rodzaju postępowanie. Jednakże na to pojęcie składają się również takie aspekty, jak: czas trwania oddziaływań, pora w jakich występują oraz ich intensywność, a także samo położenie sąsiadującej nieruchomości. Ocena zakłóceń przy uwzględnieniu „stosunków miejscowych" powinna zatem zagwarantować, że nie będzie miała charakteru abstrakcyjnego, oderwanego od realiów. Decydujące znaczenie ma charakter środowiska miejscowego: wieś, miasto, obszar przemysłowy, tereny uzdrowiskowe, rekreacyjne itp. Chodzi przy tym o ocenę obiektywną, a nie subiektywną (a więc nie o wrażliwość danej osoby); o miarę zakłócenia, a nie o miarę działania czy zaniechania (vide: wyrok SN z 03.07,1969r., sygn. II CR 208/69, Legalis nr 14014; wyrok SN z 22.11.1985r., sygn. II CR 149/85, Legalis nr 25022; S Rudnicki, Komentarz do art. 144 k.c. [w:] Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe, Legalis).

Przyjmuje się, iż regulacje prawne określające wielkość zakłóceń pełnią funkcje subsydiarne dla oceny poziomu przeciętnej miary w tym sensie, iż brak ich przekroczenia nie wyłącza możliwości oceny dokonywanej na gruncie art. 144 k.c., że zakłócenia przekraczają przeciętną miarę. Jednocześnie podkreśla się, iż zasada ta nie działa w sytuacji odwrotnej, ponieważ regułą jest, iż udowodnienie przekroczenia norm prawnych określających dopuszczalny poziom zakłóceń stanowi zarazem dowód przekroczenia przeciętnej miary w ujęciu cywilistycznym (vide: wyrok SN z 14.05.2002r., sygn. V CKN 1021/00, Legalis nr 81791; wyrok SN z 10.07.2003r., sygn. I CKN 497/01, Legalis nr 81826; W.J.Katner, Konstrukcja nadużycia prawa w stosunkach sąsiedzkich (art. 144 k.c.), Studia Prawno-Ekonomiczne, t. XXIII, Łódź 1980, s.89; W.J.Katner, Ochrona własności nieruchomości przed naruszeniami pośrednimi, Warszawa 1982, s.26; S. Rudnicki, Sąsiedztwo nieruchomości. Problematyka prawna, Kraków 2008, s.35).

Początkowo powodowie (w pozwie oraz kolejnych pismach procesowych) domagali od pozwanego przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaprzestania naruszeń mających postać różnych immisji: hałasu, światła, dymu i zapachów z wędzarni oraz spływającej wody. Następnie, w toku procesu, w ramach wykonania zobowiązania Sądu do sprecyzowania żądania pozwu, powodowie reprezentowani przez fachowego pełnomocnika w piśmie datowanym na 25 listopada 2014 roku domagali się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaprzestania naruszeń poprzez ograniczenie tylko:

- immisji dźwiękowych w postaci hałasu emitowanego przez wjeżdżające na teren pawilonu handlowego samochody ciężarowe i inne pojazdy korzystające z parkingu oraz urządzenia alarmowe – przez oddzielenie nieruchomości ekranem akustycznym,

- immisji świetlnych – przez likwidację lub zmianę kierunku oświetlenia emitowanego przez reflektory zlokalizowane na nieruchomości pozwanej (k.495).

Wskazane stanowisko pełnomocnika powodów do zamknięcia rozprawy nie uległo już zmianie. W tej sytuacji należało przyjąć, iż ostatecznie powodowie domagali się mniej niż w pozwie, a zatem de facto ograniczyli swoje roszczenie. Ponieważ na żadnym etapie prowadzonego postępowania strona powodowa nie dokonała formalnie częściowego cofnięcia pozwu - odnośnie domagania się zaprzestania naruszeń w formie immisji zapachowych oraz związanych ze spływającą wodą - należało przyjąć, iż w tym zakresie przegrali oni spór sądowy, dlatego w pkt 3 wyroku Sąd częściowo oddalił powództwo.

W pozostałym zakresie powództwo okazało się uzasadnione.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż okoliczność prowadzenia przez pozwanego działalności gospodarczej w oparciu o decyzje administracyjne i zezwolenia oraz w sposób odpowiadający zakresowi wynikającemu z tych decyzji nie mogła wyłączać automatycznie możliwości dokonania przez Sąd ustaleń, czy sposób korzystania przez pozwaną ze swojej nieruchomości nie zakłóca korzystania z nieruchomości sąsiednich ,,ponad przeciętną miarę” wynikającą z art. 144 k.c. (vide: wyrok SN z 11.10.2007r., sygn. IV CSK 264/07, Legalis nr 107393; wyrok SN z 30.09.2008 r., sygn. II CSK 169/08, Legalis nr 133184).

W ocenie Sądu, postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wykazało, iż z nieruchomości użytkowanej przez pozwaną są trwale emitowane na nieruchomość powodów zarówno immisje świetlne, jak i dźwiękowe (hałas), i to ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno – gospodarczego przeznaczenia nieruchomości oraz stosunków miejscowych, przekraczające dopuszczalne wartości określone w obowiązujących normach, które utrudniają i ograniczają powodom codzienne korzystanie z ich nieruchomości.

Hałasy, jak i oświetlenie, co wynikało zarówno z zeznań świadków S. B., A. G., A. J., G. D., jak i opinii biegłych sądowych, stanowią dla powodów znaczne uciążliwości, ograniczające i utrudniające korzystanie w normalny sposób z ich nieruchomości, zarówno z pomieszczeń mieszkalnych, jak i otoczenia budynku mieszkalnego. Zatem opisane przez powódkę w jej zeznaniach odczucia związane z immisją hałasu i oświetlenia nie wynikały z jej nadwrażliwości, lecz mieściły się w kategoriach obiektywnych, odczuwalnych dla przeciętnego odbiorcy.

W szczególności biegły z zakresu instalacji elektrycznych mgr inż. J. K. w sposób jednoznaczny wskazał, iż pomiarów natężenia światła na nieruchomości powodów pochodzącego z nieruchomości pozwanej oraz ich analizy dokonał zgodnie z Europejską Normą (...)-2:2007 mającą status Polskiej Normy PN- (...)-2:2008. W wyniku przeprowadzonych pomiarów okazało się, iż na nieruchomości powodów występują nadmierne immisje świetlne, które przekraczają dopuszczalne normy od 1,5- do 11-krotnie przed godz. 22:00 oraz od 3- do 41-krotnie po godz. 22:00. Przyczyn emisji zbyt intensywnego i bardzo uciążliwego dla powodów oświetlenia biegły upatrywał w nieprawidłowym rozmieszczeniu latarni usytuowanych na nieruchomości pozwanej oraz niewłaściwym doborze opraw lamp (światło zamiast ku dołowi pada w górę i na boki) i kierunków strumieni świetlnych. Jako dodatkowy element uciążliwości oświetlenia biegły wskazał reflektory pojazdów poruszających się na parkingu przed marketem I., które świecą wprost w okna domu powodów. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na karygodne zachowanie pracowników pozwanej, którzy utrudniali przeprowadzenie przez biegłego pomiarów, wyłączając część oświetlenia i twierdząc, iż uległy one awarii. Uwzględniając logikę, doświadczenie życiowe oraz oświadczenie powoda J. U. na rozprawie z 5 października 2015 roku, za nieprawdopodobne należało uznać, aby nagle po przyjeździe biegłego doszło do awarii kilku różnych lamp, dlatego w ocenie Sądu wynikało to z celowego działania osób, za które odpowiada pozwany. W tej sytuacji uprawnione jest stanowisko, iż pracownicy marketu I., a tym samym pozwany, musieli co najmniej dopuszczać możliwość, iż wyłączone oświetlenie stanowiło źródło nadmiernych immisji. Jako nieuprawnione Sąd ocenił wszystkie zarzuty sformułowane przez stroną pozwaną względem wydanej przez biegłego opinii. Po pierwsze, ze wskazanych względów Sąd podziela twierdzenie biegłego o celowym utrudnianiu wykonania zleconej mu przez Sąd pracy ze strony pozwanego, po wtóre, bezzasadne było powoływanie się na prowadzenie czynności przez biegłego wyłącznie w obecności powodów i bez udziału przedstawicieli (...) Sp. z o.o. i domaganie się ponownego przeprowadzenia pomiarów i innych czynności, skoro biegły wskazał, iż powiadomił pozwanego o terminie. Ponadto w ustnej opinii uzupełniającej na rozprawie biegły wyjaśnił, iż oceny natężenia światła dla lamp L4, które w chwili badania były wyłączone, dokonał w oparciu o własne doświadczenie, biorąc pod uwagę ich typ, powierzchnię, na której się znajdują oraz ukierunkowanie. Sąd nie ma zastrzeżeń do przyjętej przez biegłego metody, tym bardziej, iż pracownicy pozwanego celowo utrudniali mu wykonanie pomiarów. Ponadto, niezależnie od ustalonego natężenia światła emitowanego przez lampy L4, pozostałe oświetlenie na nieruchomości pozwanej i tak powodowało przekroczenie dopuszczalnych norm, na co wskazał biegły w swojej opinii. W tym miejscu godzi się podkreślić, że w ciągu kilku lat, jakie upłynęły między doręczeniem pozwanemu odpisu opinii biegłego z zakresu instalacji elektrycznych, a wydaniem wyroku w niniejszej sprawie, pozwany nie znalazł czasu i środków, by chociaż częściowo złagodzić powodom uciążliwość immisji świetlnych poprzez wymianę opraw lamp i zmianę ich ustawienia, co w ocenie Sądu powodowałoby dla pozwanego minimalne koszty w stosunku do zysków osiąganych przez niego z działalności gospodarczej.

Z kolei, z opinii biegłego z zakresu akustyki Z. S. wynikało, iż z nieruchomości pozwanego są generowane hałasy pochodzące ze sklepowych urządzeń klimatyzacyjnych i chłodniczych oraz ruchu kołowego na terenie obiektu pozwanego, które na nieruchomości powodów przekraczają normy przewidziane w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.2007.120.826). W szczególności z przeprowadzonych przez biegłego badań w porze dziennej na nieruchomości powodów w dwóch punktach pomiarowych dla 9 przedziałów ośmiogodzinnych pomiędzy godziną 06:00 a 22:00 dla pory dziennej stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych wartości poziomów równoważnych w stosunku do określonych w tabeli 1 L.p. 2 wskazanego rozporządzenia na poziomie 50 dB(A). Nadto w porze nocnej dla przedziału normatywnego jednej godziny nocy z przeprowadzonych badań w porze nocnej na nieruchomości powodów w dwóch punktach pomiarowych dla 8 przedziałów godzinnych pomiędzy godzina 22:00 a 6:00 dla pory nocnej stwierdzono przekroczenia wartości poziomów równoważnych w stosunku do określonych w tabeli L.p. 2 wskazanego rozporządzenia na poziomie 40 dB(A). Pomiędzy godziną 22:00 a 6:00 stwierdzono w pierwszym z punktów pomiarowych dla co najmniej trzech z ośmiu godzin nocy przekroczenia wartości dopuszczalnych od 5 dB(A) do 29 dB(a), natomiast w drugim punkcie pomiarowym – w trzech godzinach o wartości od 4 dB(A) do 10,5 dB(A).

Zastrzeżenia do wskazanej opinii zgłoszone przez stronę pozwaną zasadniczo sprowadzały się do twierdzenia, iż cały zbadany hałas został przypisany pozwanemu, chociaż w otoczeniu nieruchomości powodów znajdują się także inne obiekty usługowo-przemysłowe, które go emitują. W pozostałym zakresie zarzuty ograniczały się do dywagacji i spekulacji, które zostały przez biegłego szczegółowo i merytorycznie obalone w opiniach uzupełniających. Biegły skorygował dwie oczywiste omyłki pisarskie zawarte w pierwotnej opinii oraz wskazał, iż oprócz urządzeń sklepu i parkingu nie ustalił innych źródeł hałasu, które by mogły stanowić dominujące jego źródła w punktach pomiarowych na nieruchomości powodów. Biegły zwrócił uwagę, iż inne źródła dźwięku, niż pochodzące z nieruchomości pozwanej, nie mogły mieć większego znaczenia dla uzyskanych pomiarów, uzasadniając to przykładem, wskazującym, że przy emisji dźwięku o łącznym poziomie 80 dB przez dwa urządzenia znajdujące się w tej samej odległości od miejsca pomiaru, w sytuacji wyłączenia jednego z nich wystąpi spadek wynoszący nie 40 dB, a jedynie ok. 3 dB, a więc bardzo nieznaczny. Ponadto biegły podkreślił, iż zaprezentowane w opinii wyniki zawierają zarówno pomiary tła akustycznego uwzględniającego wszystkie zarejestrowane źródła dźwięku, jak i wartości skorygowane o pomiar tego tła. Z pomiaru bezpośredniego biegły wybierał te sygnały, które znajdowały się poniżej średniej statystycznej wg powszechnie przyjętej metodyki wyznaczania poziomu tła akustycznego, jak i raz na jakiś czas wychodził poza budynek powodów i dokonywał dodatkowego pomiaru, aby sprawdzić, czy poziom dźwięku oddzielonego od obiektu był taki sam, czy też inny. Ponieważ uzyskiwane wyniki przy każdym sposobie wyznaczania poziomu tła akustycznego były zbieżne, wg biegłego nie było wątpliwości, iż metoda statystyko-matematyczna zapewniała uzyskanie prawidłowych wartości. W świetle powyższego Sąd uznał zastrzeżenia pozwanego za nieuzasadnione, a opinię biegłego za logiczną, należycie umotywowaną, pełną i nie zawierającą sprzeczności. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia fachowości Z. S., który jest biegłym sądowym z zakresu akustyki od dwóch kadencji, przez ostatnie 3 lata opiniował ok. 100 razy w ciągu każdego roku, ponadto wykonuje także obowiązki zawodowe w Departamencie Orzecznictwa Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, zaś wszystkie pomiary przeprowadził za pomocą profesjonalnej aparatury posiadającej ważne świadectwa wzorcowania.

Za nieuzasadnione Sąd uznał powoływanie się przez pozwanego na protokół kontroli przeprowadzonej 1 grudnia 2010 roku przez Inspekcję (...) (...) w B. wskazujący, iż na nieruchomości użytkowanej przez pozwanego są co do zasady przestrzegane przepisy i decyzje administracyjne w zakresie ochrony środowiska. Po pierwsze, z protokołu tego wynikało, iż wcześniejsza kontrola wykazała wprawdzie niewielkie (wynoszące 0,8 dB), ale jednak przekroczenia emisji hałasu, który był wyznaczony na poziomie: 55 dB(A) w porze dziennej i 45 dB(A) w porze nocnej na podstawie decyzji Starosty (...) z 24 października 2010 znak: (...) (...) (...) o dopuszczalnym poziomie hałasu w środowisku. Po wtóre należy zauważyć, iż opisany protokół kontroli pochodzi z końca 2010 roku, a pozwany nie legitymuje się inną dokumentacją dot. emisji hałasu z późniejszego okresu, która by wskazywała na zgodność prowadzonej przez niego działalności z wymogami ochrony środowiska. Wprawdzie Sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować ustalenia zawarte w protokole z kontroli przeprowadzonej przez Inspektorat (...) na nieruchomości pozwanego i uznał ten dokument za wiarygodny, co oznacza, że można postawić tezę, iż wprawdzie w dacie wniesienia pozwu roszczenie powodów związane z domaganiem się zaprzestania immisji dźwiękowych mogło nie być uzasadnione, lecz stało się takie w toku procesu, skoro podczas pomiaru dokonanego przez biegłego sądowego z zakresu akustyki z marca 2017 roku stwierdzono znaczne przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu docierającego do nieruchomości powodów z nieruchomości użytkowanej przez pozwanego, a dodatkowo w marcu 2015 roku biegły z zakresu instalacji elektrycznych ustalił, iż występują również nadmierne immisje świetlne. Ponadto należy również zauważyć, iż jeszcze w sprawie (...)prowadzonej przez Sądem Rejonowym P. w P. zakończonej wydaniem wyroku 26 września 2011 roku przyjęto, iż (...) Sp. z o.o. generuje nadmierne immisje w postaci hałasu na sąsiednią nieruchomość należącą do S. B.. Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. decydujący dla Sądu przy orzekaniu był stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, a nie w dacie wniesienia pozwu.

Ponieważ nieruchomość powodów ma charakter mieszkalny, mają oni prawo oczekiwać, że nie będzie dochodziło do zakłóceń w postaci występowania nadmiernego oświetlenia w nocy, jak i hałasu dobiegającego z nieruchomości pozwanej posiadającej status „innych terenów zabudowanych” nie tylko w okresie dnia, ale i w nocy. W ocenie Sąd także wzgląd na ochronę środowiska musi przeważać nad wszelkimi prawami o charakterze ekonomicznym. Od pozwanego jako profesjonalisty należy wymagać stosowania w swojej działalności gospodarczej maksymalnie skutecznych środków minimalizujących negatywny wpływ prowadzonej firmy na środowisko i dostosowania się do obowiązujących regulacji prawnych.

Ponieważ źródłem zakłóceń prawa własności były immisje, rolą Sądu zgodnie z art. 144 w zw. z art. 222 § 2 k.c. było nałożenie na pozwanego jako właściciela/użytkownika nieruchomości, z której pochodzą negatywne oddziaływania, takich obowiązków, które doprowadzą do "powrotu" zakłóceń w granice przeciętnej miary, a więc dozwolonego negatywnego oddziaływania na nieruchomości sąsiednie (vide: wyrok SN z 14.5.2002 r., V CKN 1021/00, Legalis nr 81791).

W tej sytuacji, uznając roszczenie powodów związane z immisjami dźwiękowymi (hałasem) za uzasadnione, w pkt 1 wyroku sąd nakazał pozwanemu ograniczenie tego rodzaju immisji do poziomów określonych w tabeli 1 Lp. 2 stanowiącej załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U.2007.120.826) poprzez wybudowanie w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku ekranu akustycznego przy granicy działek (...) odpowiadającego parametrom i szczegółowemu usytuowaniu określonym w koncepcji takiego ekranu opracowanej przez biegłego sądowego mgr Z. S. we współpracy z mgr inż. arch. P. K., zawartej na kartach 755-783 akt sprawy, czyniąc wskazaną koncepcję integralną częścią wyroku. Sąd uznał, iż wskazany przez powodów 2-miesięczny termin na wykonanie tego obowiązku byłby zbyt krótki i obiektywnie uniemożliwiałby pozwanemu zastosowanie się do wydanego orzeczenia.

Podobnie uznając za uzasadnione roszczenie powodów dot. immisji świetlnych, w pkt 2 wyroku Sąd nakazał pozwanemu ograniczenie wskazanych immisji poprzez dokonanie zmian w oświetleniu generowanych z jego nieruchomości przez lampy szczegółowo oznaczone na szkicu terenu zawartym w opinii biegłego sądowego J. K. na karcie 535 akt sprawy, czyniąc ten szkic integralną częścią wyroku, polegających na: wymianie oprawy lampy L 1.1. na oprawę parkingowa z płaskim kloszem; wymianie oprawy lampy L 2.1. na oprawę parkingową z płaskim kloszem na wysięgniku ukierunkowaną na oświetlenie parkingu; przebudowie lampy L 3. na lampę typu L 2. z oprawą z płaskim kloszem i z wysięgnikiem jednoramiennym ukierunkowanym na parking; zmianie kierunku świecenia lamp L 4.1., L 4.2. i L 4.3. poprzez umieszczenie ich na wysięgnikach i skierowaniu strumienia światła na ścianę pawilonu (...). Wskazane zmiany w oświetleniu, w ocenie Sądu, będą stanowiły dla pozwanego środek mniej uciążliwy, niż nakazujący usunięcie lamp, czego w części domagali się powodowie.

Ponieważ Sąd uwzględnił roszczenie negatoryjne powodów o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaprzestanie naruszeń wynikających tylko z dwóch immisji, a zarazem oddalił roszczenie dot. naruszeń związanych z pozostałymi immisjami, należało przyjąć, iż zarówno powodowie, jak i pozwany wygrali/przegrali spór sądowy po ½. W tej sytuacji o kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą ich stosunkowego rozdzielenia, wyrażoną w treści art. 100 k.p.c.

Koszty procesu powodów wynosiły łącznie 21.632,00 zł i składały się na nie: 525,00 zł opłaty sądowej, 6.000,00 zł uiszczonych zaliczek na wynagrodzenie biegłego (k.518, k.589, k.718), 5.490,00 zł kosztów prywatnej ekspertyzy, 9.600,00 zł kosztów zastępstwa procesowego za I instancję, przy przyjęciu ich wysokości w czterokrotności stawki minimalnej (2.400 zł x 4) oraz 17,00 zł opłaty skarbowej od czynności złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa. Ponieważ zlecenie wykonania prywatnej opinii przed wszczęciem procesu było niezbędne dla ustalenia, czy występują immisje ponad miarę, której to wiedzy w wystarczającym zakresie powodowie nie posiadali, Sąd przyjął, iż koszt uzyskania tej ekspertyzy wchodził w zakres niezbędnych kosztów związanych z roszczeniem powodów. Powodowie musieli zasięgnąć wiedzy fachowca, aby nie narazić się na niebezpieczeństwo wytoczenia bezpodstawnego powództwa.

Koszty procesu pozwanego wyniosły łącznie 15.942,00 zł i składały się na nie: 525 opłaty od apelacji, 1.000 uiszczonej zaliczki na wynagrodzenie biegłego (k.719), koszty zastępstwa procesowego za I i II instancję każdorazowo w wysokości czterokrotności stawki minimalnej – 14.400,00 zł oraz 17,00 zł opłaty skarbowej od czynności złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa. Koszty procesu obu stron wynosiły 37.574,00 zł.

Ponieważ zarówno powodowie, jak i pozwany przegrali proces w zakresie 50 %, każda ze stron powinna ponieść koszty wynoszące po 18.787,00 zł. Z uwagi na okoliczność, iż powodowie faktycznie ponieśli wyższe koszty, niż powinni – przy uwzględnieniu stosunku, w jakim przegrali sprawę - dlatego w pkt 4 wyroku Sąd zasądził na ich rzecz od pozwanego różnicę, tj. 2.845,00 zł (21.632 – 18.787).

Uwzględniając stosunek, w którym każda ze stron przegrała sprawę, Sąd nakazał pobrać zarówno od powodów solidarnie (pkt 5 wyroku), jak i od pozwanego (pkt 6 wyroku) kwoty po 6.342,44 zł – tytułem nieuiszczonych wydatków wyłożonych w toku procesu tymczasowo ze środków Skarbu Państwa na poczet wynagrodzenia biegłego, które łącznie wynosiły 12.684,87 zł (1.461,69 – k.583; 282,29 zł - k.617; 7.071,46 zł – k.678; 2.409,51 zł – k.878; 1.459,92 zł – k.884). Podstawę prawną wskazanych rozstrzygnięć stanowił art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2016.623 j.t.).

Sędzia

Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

(...)

3.  (...)

W., 11 maja 2018r.

SSR Hanna Woźniak