Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2018 roku

S ąd Okręgowy w C. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Wąsowicz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewelina Trojanowska

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2018 roku w Częstochowie

sprawy A. P. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

przy udziale zainteresowanego R. P.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania A. P. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 9 kwietnia 2018 roku Nr (...)

1.  zmienia zaskar żoną decyzję i stwierdza, że R. P. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u A. C. (1)w J. oraz stwierdza, że R. P. nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej A. C. (1) w J.;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. na rzecz odwołującej A. P. (1) kwotę 42 zł (czterdzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 kwietnia 2018 roku numer (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że R. P. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w firmie (...) z siedzibą w J., a podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej A. P. (1) (...) z siedzibą w J.. Równocześnie organ rentowy ustalił ubezpieczonemu podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż A. P. (1) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji
i Informacji o Działalności Gospodarczej od 1 lutego 2005 roku w zakresie ochrony,
z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa. W wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że płatnik składek zawarł umowę o pracę z R. P. od 1 stycznia 2016 roku na czas określony do 1 stycznia 2019 roku na stanowisku kierownika ds. bezpieczeństwa i higieny pracy w wymiarze 1/8 etatu za wynagrodzeniem 231,25 brutto i premia uznaniowa. Do jego obowiązków należało szkolenie pracowników zatrudnionych na podstawie umów zlecenia, kontrola umundurowania pracowników, poprawność pełnienia służby oraz występujących zagrożeń. W dalszej części organ rentowy ustalił, iż R. P. zawarł w dniu 20 września 2014 roku związek małżeński z A. P. (1). Małżonkowie pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, ale mają notarialnie potwierdzoną rozdzielność majątkową. W okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku ubezpieczony nigdzie nie był zatrudniony jako pracownik, a od 15 czerwca 2017 roku prowadzi własną działalność gospodarczą.

W świetle powyższych ustaleń organ rentowy uznał, iż R. P. współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej z płatnikiem składek i z tego tytułu wynika obowiązek zgłoszenia go w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, a od 15 czerwca 2017 roku do 30 listopada 2017 roku do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jako osoby współpracującej przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. O statusie osoby współpracującej decyduje współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, ścisła wieź rodzinna z osobą prowadzącą działalność gospodarczą oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Osoby współpracujące to członkowie najbliższej rodziny, pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym
z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, przyczyniające się do prowadzenia działalności, działający na rzecz osoby prowadzącej działalność. Prowadzenie zaś wspólnego gospodarstwa domowego charakteryzuje się m.in. udziałem i wzajemną ścisłą współpracą przy załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu i zaspokajaniem potrzeb poszczególnych członków rodziny, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują. Natomiast obowiązujący w danym związku małżeńskim ustrój majątkowy determinuje wyłącznie sposób finansowania potrzeb rodziny oraz granice pomiędzy wspólnym i odrębnym majątkiem małżonków.

W odwołaniu wniesionym do Sądu płatnik składek A. P. (1) zakwestionowała powyższą decyzję podnosząc, iż małżonek wykonywał doraźnie drobne czynności przy prowadzeniu jej działalności gospodarczej, a dochód z nich nie miał istotnego wpływu na jej działalność. Dodała również, iż w spornym okresie mąż zasadniczo zajmował się wynajmem lokali i pracami związanymi z ich remontem i bieżącym utrzymaniem.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w C. wniósł
o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

S ąd Okręgowy ustalił, co następuje:

A. P. (1) od dnia 1 lutego 2005 roku prowadzi na własny rachunek pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...). Jej przedmiotem jest działalność ochroniarska, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa,
a ponadto usługi fryzjerskie i gastronomiczne. Obecnie jej działalność obejmuje zasadniczo zakład fryzjersko – kosmetyczny.

Od dnia 12 czerwca 2014 roku A. P. (1) zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w (...) w L., na ½ etatu, na stanowisku kierownika ds. bhp. Dodatkowo od dnia 4 lipca 2017 roku świadczy także pracę, na 1/2 etatu, u D. K. prowadzącego działalność pod firmą (...).

W okresie od 9 lutego 2015 roku do 27 maja 2015 roku A. P. (1) korzystała z zasiłku chorobowego w związku z ciążą, a od 28 maja 2015 roku do 25 maja 2016 roku z zasiłku macierzyńskiego. W okresach od 24 października 2016 roku do 28 października 2016 roku, od 30 stycznia 2017 roku do 3 lutego 2017 roku, od 22 lutego 2017 roku do 8 marca 2017 roku oraz od 16 marca 2017 roku do 24 marca 2017 roku korzystała z zasiłku opiekuńczego. Ponownie od 17 października 2017 roku przebywała na zasiłku chorobowym w związku z ciążą, od 22 lutego 2018 roku do 11 lipca 2018 roku na zasiłku macierzyńskim, a od 12 lipca 2018 roku do 20 lutego 2019 roku na zasiłku wychowawczym.

Płatnik składek od dnia 20 września 2014 roku pozostaje w związku małżeńskim z R. P., z którym prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.

Małżonkowie w dniu 8 października 2014 roku zawarli umowę majątkową małżeńską ustanawiającą ustrój rozdzielności majątkowej.

W okresie od 2 grudnia 2013 roku do 30 czerwca 2014 roku między przyszłymi małżonkami zawarta była umowa o pracę, na mocy której R. P. zatrudniony został w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku dyrektora ds. promocji i reklamy.

Z dniem 1 stycznia 2016 roku A. P. (1) ponownie zawarła z R. P. umowę o pracę na czas określony, tj. do 1 stycznia 2019 roku. Odwołujący zatrudniony został na stanowisku kierownika ds. bezpieczeństwa i higieny pracy, na 1/8 etatu, za wynagrodzeniem w wysokości 231,25 złotych brutto.

Do jego obowiązków należało szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz nadzorowanie miejsca pracy pod kątem bhp. Czynności te wykonywał zasadniczo raz w tygodniu w godzinach od 8:00 do 13:00. Odwołujący nie wykonywał prac związanych z prowadzeniem salonu fryzjersko – kosmetycznego.

R. P. jest instruktorem wyszkolenia strzeleckiego, sportów walki wręcz, a w dniu 30 marca 2016 roku uzyskał świadectwo potwierdzające kwalifikacje w zawodzie technika bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie zarządzenia bezpieczeństwem w środowisku pracy.

Od dnia 15 czerwca 2017 roku odwołujący prowadzi własną działalność gospodarczą pod firmą (...). Jej przedmiotem są pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane, roboty budowlane, projektowanie, reklama oraz działalność ochroniarska.

(vide: akta rentowe, akta osobowe A. P. (1) (...) z (...), dokumenty załączone do akt sprawy k. 34 i 36, zeznania świadków M. J. (1) k. 48v., M. S. k. 48v.-49, J. W. k. 49-49v. oraz wyjaśnienia A. P. (1) k. 32v.-33 i R. P. k. 33-33v. słuchanych w charakterze stron)

S ąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778 ze zm.) za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca (ust. 2).

W myśl zaś art. 8 ust. 11 ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Jak stanowi natomiast art. 6 ust. 1 pkt 5 powyższej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 12 ust. 1).

Spornym w niniejszej sprawie jest czy R. P. podlegał w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej żony, czy też był jej pracownikiem.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż ocena, czy w konkretnej sytuacji pomoc świadczona przez małżonka może być uznawana za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy z 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowiącą w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowymi, wymaga uprzednich ustaleń faktycznych co do charakteru i rodzaju tych czynności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2008 roku w sprawie sygn. akt II UK 286/07; LEX nr 491447).

W ocenie Sądu R. P. nie współpracował przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej żony a wykonywał na jej rzecz pracę wynikającą z zawartej od dnia 1 stycznia 2016 roku umowy o pracę.

Ustawa systemowa nie zawiera co prawda legalnej definicji "współpracy przy prowadzeniu działalności", jednakże z orzecznictwa Sądu Najwyższego można wywieść konstytutywne cechy tego pojęcia, którymi są występujące łącznie:

3.  istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego; muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem;

4.  znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót oraz

5.  fakt, iż brak takiej pomocy udzielonej przedsiębiorcy przez jego małżonka spowodowałaby, iż dochody z działalności stanowiące majątek wspólny małżonków nie osiągnęłyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 roku w sprawie sygn. akt II UK 315/09, LEX nr 604215 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2008 roku w sprawie sygn. akt II UK 286/07, OSNP 2009/17-18/241, OSP 2010/2/23).

W ocenie Sądu zatrudnienie R. P. nie spełniało powyższych warunków.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż obecnie działalność A. P. (1) obejmuje zasadniczo usługi fryzjersko – kosmetyczne. Z uwagi na specyfikę tej działalności, wątpliwości Sądu nie budzi fakt, iż mąż nie współpracował przy jej prowadzeniu, albowiem nie posiadał w tym zakresie jakichkolwiek kwalifikacji, ani doświadczenia zawodowego. Zainteresowany co prawda jest technikiem w zakresie księgowości i ekonomii, jednakże nigdy nie pracował w zawodzie. Od 1998 roku prowadził własną działalność gospodarczą w zakresie szkolenia służb mundurowych, albowiem jest instruktorem wyszkolenia strzeleckiego i sportów walki wręcz. Od 2016 roku uzyskał uprawnienia w zawodzie technika higieny pracy w zakresie zarządzenia bezpieczeństwa w środowisku pracy. Z tego też względu w okresie nieobecności płatnika składek wykonywał on wyłącznie prace związane z zawartą umową o pracę, tj. szkolił pracowników w zakresie bhp oraz nadzorował salon pod względem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Powyższe stanowczo potwierdzili wszyscy słuchani w sprawie świadkowie – pracownicy salonu. Zarówno M. J. (2), jak i M. S. zeznały, iż R. P. nigdy nie wydawał im poleceń związanych z prowadzeniem salonu, nie dokonywał zakupu towarów, ani nie ustalał grafiku pracy. Wszystkie te czynności zawsze organizowała A. P. (1), a w okresie jej nieobecności J. W.. To on w okresie urlopu macierzyńskiego płatnika składek zajmował się organizacją pracy pracowników, wypłatami, zamawianiem towarów. A. P. (1) również w okresie swojej niezdolności przychodziła do pracy, by podpisać niezbędne dokumenty, ustalić grafik, porozmawiać z pracownikami. W tej sytuacji zrozumiałym jest, że zainteresowany nie ingerował w pracę salonu fryzjersko – kosmetycznego żony. Świadkowie przyznali zresztą, iż R. P. w salonie pojawiał się sporadycznie, najczęściej w celu podcięcia włosów i przy okazji sprawdzał, czy kable od suszarek nie leżą na podłodze, czy podłoga nie jest mokra. Nie wykonywał on natomiast żadnych innych prac związanych z zarządzaniem salonem.

Równocześnie wskazać należy, iż zakres wykonywanych przez R. P. prac oraz czas i częstotliwość pojmowanych przez niego działań nie był na tyle istotny dla prowadzonej przez płatnika składek działalności, aby uznać, iż wykonywana przez odwołującego praca uzasadniałaby objęcie go ubezpieczeniami społecznymi z tytułu współpracy przy prowadzeniu tej działalności. O powyższym świadczy również to, iż czynności podejmowane przez odwołującego w żaden sposób nie przyczyniały się do wzrostu dochodów A. P. (1).

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że R. P. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu
i chorobowemu w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u A. P. (1) – (...)
w J. oraz stwierdził, że R. P. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 14 czerwca 2017 roku z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej A. P. (1) – (...) w J..

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie
z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Na koszty te składają się więc wszelkie koszty ponoszone przez podmioty postępowania w związku z jego tokiem. Koszty te obejmują więc zarówno koszty sądowe, na które składają się opłaty sądowe oraz podlegające zwrotowi wydatki sądowe, koszty związane z udziałem strony w postępowaniu, w tym poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie, a także koszty zastępstwa procesowego strony przez pełnomocnika wykwalifikowanego, na które składają się jego wynagrodzenie i poniesione wydatki. Z uwagi, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 złotych wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz. 300 ze zm.), A. P. (1) mogła domagać się wyłącznie zwrotu wydatków poniesionych przez nią w związku z nakazanym przez sąd jej osobistym stawiennictwem.

W celu wyliczenia wysokości tych kosztów odnieść należy się do art. 91 powołanej wyżej ustawy, zgodnie z którym w wypadku gdy obowiązujące przepisy przewidują przyznanie stronie należności w związku z jej udziałem w postępowaniu sądowym, należności te przyznaje się stronie w wysokości przewidzianej dla świadków. Świadkowi przysługuje zwrot kosztów podróży - z miejsca jego zamieszkania do miejsca wykonywania czynności sądowej na wezwanie sądu - w wysokości rzeczywiście poniesionych, racjonalnych i celowych kosztów przejazdu własnym samochodem lub innym odpowiednim środkiem transportu (art. 85 ust. 1).

Górną granicę należności, o których mowa w ust. 1, stanowi wysokość kosztów przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (ust. 2).

Wysokość kosztów świadek powinien należycie wykazać (art. 85 ust. 4).

Ubezpieczona wezwana została do stawiennictwa osobistego celem przesłuchania na jedną rozprawę do C., na którą się stawiła. Z uwagi, iż A. P. (1) na rozprawę tę dojechała z J. do C., Sąd ustalił uśrednioną ilość kilometrów na tej w wymiarze 70 km w obie strony. Zgodnie z zarządzeniem nr 14/2018 z dnia 11 kwietnia 2018 roku Prezesa Sądu Okręgowego w Częstochowie i Dyrektora Sądu Okręgowego w Częstochowie w sprawie ustalania i rozliczania należności przysługujących pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju, stawka za jeden kilometr podróży służbowej samochodem osobowym o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm wynosi 0,60 złotych. W tej sytuacji zasadnym jest przyznanie A. P. (1) zwrotu kosztów procesu w wysokości 42 złotych (70 km x 0,60 złotych).

Brak jest natomiast podstaw do zasądzenia zwrotu kosztów przejazdu powyżej tej kwoty, albowiem odwołująca nie wykazała, iż poniosła wyższe koszty stawiennictwa do sądu. Uwzględnieniu nie polega także jej żądanie zwrotu wydatków w wysokości 600 złotych tytułem udzielonych jej porad prawnych, albowiem nie należą one do wydatków koniecznych, a tylko w tym zakresie możliwe jest żądanie zwrotu kosztów procesu od strony przegrywającej.