Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Marcin Strobel

Sędziowie: SA Bogdan Świerczakowski (spr.)

SO del. Katarzyna Kisiel

Protokolant: Małgorzata Samuła

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. N., J. G. (1), H. R. (1)
- G. i M. G. (1)

przeciwko J. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 28 listopada 2016 r., sygn. akt II C 1006/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. w części w ten sposób, że:

- obniża kwotę zasądzoną na rzecz E. N. do 111.536,89 zł (sto jedenaście tysięcy pięćset trzydzieści sześć złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy), oddalając jej powództwo o zapłatę kwoty 71.598,06 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt osiem złotych sześć groszy) wraz
z odsetkami od tej kwoty,

- obniża kwotę zasądzoną na rzecz J. G. (1) do 111.536,89 zł (sto jedenaście tysięcy pięćset trzydzieści sześć złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy), oddalając jej powództwo o zapłatę kwoty 71.598,06 zł (siedemdziesiąt jeden tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt osiem złotych sześć groszy ) wraz z odsetkami od tej kwoty,

- obniża kwotę zasądzoną na rzecz H. G. (1) do 37.178,97 zł (trzydzieści siedem tysięcy sto siedemdziesiąt osiem złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy), oddalając jej powództwo o zapłatę kwoty 23.866,02 zł (dwadzieścia trzy tysiące osiemset sześćdziesiąt sześć złotych dwa grosze) wraz z odsetkami od tej kwoty,

- obniża kwotę zasądzoną na rzecz M. G. (1) do 37.178,97 zł (trzydzieści siedem tysięcy sto siedemdziesiąt osiem złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy), oddalając jego powództwo o zapłatę kwoty 23.866,02 zł (dwadzieścia trzy tysiące osiemset sześćdziesiąt sześć złotych dwa grosze) wraz z odsetkami od tej kwoty;

b) w punkcie 3. w ten sposób, że zamiast zasądzonych tam kwot, zasądza od J. M. na rzecz:

- E. N. kwotę 6.377,77 zł (sześć tysięcy trzysta siedemdziesiąt siedem złotych siedemdziesiąt siedem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu,

- J. G. (1) kwotę 6.377,77 zł (sześć tysięcy trzysta siedemdziesiąt siedem złotych siedemdziesiąt siedem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu,

- H. G. (1) kwotę 2.654,65 zł (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt cztery złote sześćdziesiąt pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu,

- M. G. (1) kwotę 2.654,65 zł (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt cztery złote sześćdziesiąt pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. oddala apelację w pozostałej części;

III. zasądza tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz J. M.:

- od E. N. kwotę 2.680,23 zł (dwa tysiące sześćset osiemdziesiąt złotych dwadzieścia trzy grosze),

- od J. G. (1) kwotę 2.680,23 zł (dwa tysiące sześćset osiemdziesiąt złotych dwadzieścia trzy grosze),

- od H. G. (1) 300,07 zł (trzysta złotych siedem groszy),

- od M. G. (1) kwotę 300,07 zł (trzysta złotych siedem groszy).

Katarzyna Kisiel Marcin Strobel Bogdan Świerczakowski

V ACa 821/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 listopada 2016 r., w sprawie wytoczonej przeciwko J. M. o zapłatę kwot: 183.134,95 zł na rzecz E. N., 183.134,95 zł na rzecz J. G. (1), 64.044,99 zł na rzecz H. G. (1) oraz 61.044,99 zł na rzecz M. G. (1), Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zasądził od pozwanego następujące kwoty: na rzecz E. N. 183.134,95 zł, na rzecz J. G. (1) 183.134,95 zł, na rzecz H. G. (1) 61.044,99 zł i na rzecz M. G. (1) 61.044,99 zł, wszystkie te kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 września do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (pkt 1); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2) i zasądził od pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu: na rzecz E. N. kwotę 16.357 zł, na rzecz J. G. (1) kwotę 16.357 zł, na rzecz H. G. (1) kwotę 6.653 zł i na rzecz M. G. (1) kwotę 6.653 zł.

Podstawa faktyczna wyroku jest następująca.

Powodowe są współwłaścicielami nieruchomości położonej w W., stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...) obręb(...) o powierzchni 1515 m.kw., dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy (Mokotowa) XV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi Księgę Wieczystą numer (...) w udziałach: E. N. 1/3, J. G. (1) 1/3, H. (...), M. G. (1) i P. G. (1) po 1/9. Na przedmiotowej nieruchomości pozwany wybudował budynek mieszkalny wraz z infrastrukturą. W sprawie II C 1120/05 Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 4 września 2012 r. zobowiązał J. M. do złożenia oświadczenia woli o treści: „Ja J. M. kupuję od powodów E. N., J. G. (1), H. R. (2), M. G. (1) oraz P. G. (1) działkę ewidencyjną numer (...) z obrębu(...)o powierzchni 1580 m.kw., stanowiącą nieruchomość gruntową, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy XV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi Księgę Wieczystą (...) za łącznym wynagrodzeniem 1.0703.089 zł, w odpowiednich kwotach na rzecz każdego z pozwanych odpowiednio do ich udziałów.” W przypadku P. G. (1) dodatkowo zaznaczył, iż należność ma należeć się z odsetkami z ustawowymi liczonymi od 4 września 2012 r. do dnia zapłaty (pkt 1). W punkcie drugim wyroku Sąd zasądził, od pozwanego na rzecz powodów kwotę 729.790,80 zł za okres korzystania z nieruchomości od 13 listopada 1995 r. do 4 września 2012 r., w kwotach odpowiednio wyszczególnionych w punkcie drugim tego orzeczenia, i również zaznaczając, iż kwoty te należą się z odsetkami ustawowymi od 4 września do 2012 r. Jednakże rozstrzygniecie odnośnie odsetek znalazło się wyłącznie w punkcie dotyczącym należności zasądzonej na rzecz P. G. (1). Powyższe wynika jednoznacznie z treści wyroku z dnia 4 września 2012 r. Wyrok ten uprawomocnił się z chwilą oddalenia od niego apelacji przez Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny, co nastąpiło 18 marca 2014 r., sygn. akt I ACa 991/13.

Postanowieniem z 16 marca 2015 roku w sprawie II C 1120/05 Sąd Okręgowy dokonał wykładni wyroku z 4 września 2012 r. wskazując, że odsetki ustawowe od 4 września 2012 r., o których orzeczono w punkcie pierwszym i drugim sentencji wyroku, należą się każdemu z powodów odpowiednio od kwot wymienionych w punktach 1 i 2, w punkcie 1 i 2 przedmiotowego orzeczenia. Jednak Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z 15 lipca 2015 r., zmienił zaskarżone przez pozwanego postanowienie w ten sposób, że wniosek powodów o dokonanie wykładni wyroku oddalił. Sąd ten wskazał, że treść wyroku jest jednoznaczna i nie pozostawia wątpliwości, że został on tak skonstruowany, iż rozstrzygnięcie o odsetkach dotyczy tylko kwot określonych w punkcie 1 podpunkt e, oraz w punkcie 2 podpunkt e, na rzecz powoda P. G. (1). Jakkolwiek można by uznać, że zamiarem Sądu I Instancji było przyznanie odsetek dla wszystkich powodów od poszczególnie zasądzonych kwot, ich sytuacja w tym zakresie nie została bowiem zróżnicowana w uzasadnieniu wyroku, to jednak instytucja wykładni orzeczeń nie może prowadzić do zmiany samej sentencji wyroku, ze względu na domniemany czy nawet oczywisty zamiar Sądu, co do rozstrzygnięcia, któremu nie dano wyrazów sentencji orzeczenia. W takim wypadku właściwym środkiem do uwzględnienia tych okoliczności jest wniosek o uzupełnienie orzeczenia obarczonego brakami.

W dniach: 30 kwietnia 2014 r., 7 maja, 3 czerwca, 4 lipca, 11 sierpnia, 10 września, 13 października 2014 r. pozwany dokonał na rzecz powodów wpłat po 118.000 zł, łącznie 826.000 zł, które zostały zaliczone na poczet kosztów zastępstwa procesowego orzeczonych 4 września 2012 r., jak również zasądzonych na podstawie orzeczenia Sądu Apelacyjnego z 18 marca 2014 r., należności pozwanych, orzeczonych w punkcie 2a-e wyroku z 4 września 2012 r. z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości, odsetek ustawowych zasądzonych na rzecz P. G. (1) w punkcie 2e tegoż wyroku oraz częściowo odsetek ustawowych zasądzonych na rzecz P. G. (1) w punkcie 1e wyroku.

Powodowie wzywali pozwanego do wykonania wyroku z 4 września 2014 r. poprzez dobrowolne przystąpienie do aktu notarialnego przenoszącego własność nieruchomości, a o powyższym świadczą pisma z 23 września 2014 r. (k. 197, 200). Ostatecznie 12 grudnia 2015 r. zostało złożone w formie aktu notarialnego przed asesorem notarialnym Z. S. zastępcą notariusza M. S. oświadczenie o przeniesieniu własności nieruchomości (k. 100 akt II C 1012/15).

Oceniając roszczenie Sąd Okręgowy na wstępie zauważył, że pozwany był dłużnikiem powodów z tytułu należności zasądzonych prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 4 dnia września 2012 r., sygn. akt II C 1120/05. Przedmiotem niniejszej sprawy są roszczenia odsetkowe powodów, związane z zasądzonymi w powyższym wyroku kwotami zawartymi w punkcie 1 i 2 rozstrzygnięcia, co do których Sąd ostatecznie nie rozstrzygnął w żadnej części żądania odnośnie odsetek ustawowych, których powodowie w ramach tego żądania się domagali. Wyrok nie zawiera jednocześnie rozstrzygnięcia o oddaleniu powództwa w tym zakresie w jakiejkolwiek części. Wniosek o wykładnię wyroku został oddalony, a powodowie nie skorzystali natomiast z możliwości złożenia wniosku o jego uzupełnienie. Uzupełnienie wyroku, gdzie Sąd nie orzekł o całości żądania odnosi się do sytuacji, w której nie wydano rozstrzygnięcia merytorycznego co do niektórych z roszczeń przedstawionych przez powoda, albo nie uwzględniono roszczenia w całości, a jednocześnie nie oddalono powództwa w pozostałej części. Niewątpliwie pominięcie przez Sąd orzeczenia o odsetkach od zasądzonego roszczenia stanowiło podstawę do uzupełnienia wyroku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 lutego 1974 r., II CR 656/73). Jednakże na aprobatę zasługuje stanowisko powodów, że nieskorzystanie przez nich z instytucji uzupełnienia wyroku w trybie art. 351 k.p.c. nie wyklucza możliwości późniejszego dochodzenia roszczeń nieobjętych rozstrzygnięciem. Strona, która nie zażądała uzupełnienia wyroku na podstawie art. 351 k.p.c., może wnieść nowy pozew o pominięte przy poprzedniej sprawie żądanie, które nie może już być przedmiotem uzupełnienia wyroku, nie ma bowiem podstaw do przyjęcia, by wyrok w poprzedniej sprawie stał się prawomocny także co do pominiętego w nim żądania. Nie zachodzi w takim wypadku powaga rzeczy osądzonej (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 3 czerwca 1949 r., C 655/49, postanowienie SN z 21 grudnia 1981 r., I PRN 96/81 i wyrok SN z 16 maja 1969 r., II PR 131/69). Od wyboru powoda zależy, czy wystąpić z wnioskiem o uzupełnienie wyroku, czy też wytoczyć nowe powództwo o tę część roszczenia lub to spośród roszczeń, które nie zostało uwzględnione przez Sąd.

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (kolejne paragrafy tego artykułu regulują wysokość odsetek). Roszczenie odsetkowe nie może powstać bez roszczenia o zapłatę zasadniczej sumy pieniężnej, z tego względu świadczenie odsetkowe ma charakter akcesoryjny, jednakże jeżeli powstanie, to uzyskuje samoistny byt prawny, a więc niezależnie od długu głównego i może istnieć nawet po jego wygaśnięciu. Samodzielność wierzytelności o odsetki pozwala też na to, aby były one wyłącznym przedmiotem powództwa, tym samym powodowie mogą domagać się zasądzenia należnych im odsetek ustawowych w odrębnym postępowaniu sądowym. Cały okres opóźnienia znany jest wierzycielowi dopiero po spełnieniu świadczenia głównego, odsetki należą się więc za czas opóźnienia poczynając od dnia wymagalności długu, czyli bieg wymagalności odsetek rozpoczyna się już z pierwszym dniem opóźnienia a kończy w dniu dokonania zapłaty.

Powodowie domagają się zasądzenia skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych od kwot zasądzonych w wyroku w sprawie II C 1120/05 i to od daty jego wydania, to jest 4 września 2012 r. Jak to już zaznaczono, odsetki te były dochodzone pozwem w sprawie II C 1120/05 obok należności głównej, jednakże Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie nie zawarł rozstrzygnięcia w tym przedmiocie. Pozwany pozostawał jednocześnie w zwłoce z zapłatą ceny za nieruchomość oraz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości od dnia wydania wyroku, to jest od 4 września 2012 r. W ocenie Sądu za bezzasadny należało uznać zarzut przedawnienia się roszczenia powodów. Zgodnie z treścią art. 118 k.c. termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenia okresowe jakim są odsetki wynosi 3 lata, a w myśl art. 123 § 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojeniu lub zabezpieczenia roszczenia. Z kolei art. 124 k.c. stanowi, iż po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji przedawnienie nie biegnie na nowo dopóki postępowanie nie zostanie zakończone, tak stanowią paragrafy 1 i 2 tego artykułu. W tej sprawie bieg przedawnienia roszczeń został w ocenie Sądu skutecznie przerwany. Powodowie w piśmie z 26 marca 2012 r. w sprawie II C 1120/05 zgłosili między innymi swoje roszczenie w zakresie ustawowych odsetek od dnia wyroku do dnia zapłaty, tym samym bieg przedawnienia roszczenia uległ przerwaniu. Przedawnienie zaczęło biec na nowo po prawomocnym zakończeniu postępowania, to jest 18 marca 2014 r., pozew w niniejszej sprawie został natomiast wniesiony 2 września 2015 r. Odnośnie podniesionego przez pozwanego potrącenia swoich wierzytelności względem powodów Sąd wskazał, że pozwany nie wykazał, aby przysługiwały mu jakiekolwiek wierzytelności względem strony powodowej. Kwestia rzekomej wierzytelności pozwanego wynikająca z różnicy powierzchni działki była już przedmiotem rozpoznania przez Sąd w toku skargi pozwanego o wznowienie postępowania w sprawie, która to skarga została odrzucona. Kwestionowanie przez pozwanego kwoty należności głównej zasądzonej w prawomocnie zakończonym postępowaniu jest bez znaczenia dla wyniku niniejszego procesu, ze względu na charakter roszczenia powodów. Dłużnik popada bowiem w opóźnienie jeżeli nie spełnia świadczenia w terminie, w którym stało się ono wymagalne także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia. Za niewykazany Sąd uznał również zarzut nadużycia prawa podmiotowego, z przedłożonych do sprawy dokumentów wynika bowiem, że powodowie podejmowali rozmowy z pozwanym na temat ustalenia terminu wykonania wyroku z 4 września 2012 r., jednakże bezskutecznie. Wpłaty dokonane przez pozwanego, łącznie kwota 826.000 zł zostały zaliczone przez powodów między innymi na poczet kosztów procesu w sprawie II C 1120/05 oraz I ACa 991/13, a także należności E. N., J. G. (1), H. G. (1), M. G. (1) i P. G. (1) zasądzone w punkcie 2 litera a wyroku z 4 września 2012 r. Biorąc pod uwagę powyższe powodowie zasadnie i w sposób prawidłowy obliczyli wysokość odsetek ustawowych liczonych od poszczególnych kwot zasądzonych w punkcie 1a–d oraz w punkcie 1a–d wyroku z 4 września 2012 r. za okres od 4 września 2012 r. do 31 lipca 2015 r., z uwzględnieniem stawki rocznej odsetek ustawowych obowiązujących w tym okresie, to jest odpowiednio wysokości 13%, 8% liczonych do 22 grudnia 2014 r. oraz do 31 lipca 2015 r. Roszczenie o zapłatę ceny sprzedaży oraz wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości było bowiem wymagane z chwilą wydania wyroku przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie, to jest 4 września 2012 r. Odsetki od kwot zasądzonych w punkcie 2a do punktu 2d wyroku zostały wyliczone przy uwzględnieniu pomniejszenia kwot należności głównych o dokonywane sukcesywnie wpłaty przez pozwanego. Łącznie skapitalizowane odsetki wyniosły na rzecz E. N. 183.134,95 zł i tyle samo na rzecz powódki J. G. (1), na rzecz M. G. (1) kwotę 91.084,99 złotych a na rzecz H. G. (1) kwotę 61.044,99 złotych. Szczegółowe wyliczenie tychże odsetek jest zawarte w dokumentach złożonych wraz z pozwem.

Strona powodowa jednocześnie domagała się zasądzenia dalszych odsetek od skapitalizowanych odsetek dochodzonych w pozwie, za okres od 16 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty. Zgodnie z art. 482 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek od sumy dłużnej. W związku z powyższym Sąd określił początek biegu terminu odsetek ustawowych od zasądzonych kwot wyłącznie od dnia wniesienia powództwa w niniejszej sprawie, to jest od dnia 2 września 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz zgodnie już z obecnie obowiązującymi przepisami odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty. Orzeczenie o kosztach procesu Sąd Okręgowy uzasadnił treścią art. 98 k.p.c., przy czym w przypadku E. G. i J. G. (1) zasądził dwukrotną minimalną stawkę wynagrodzenia pełnomocnika, mając na uwadze wartość przedmiotu sporu przez nich wytoczonego i to, że wartość ta dochodziła do kwoty 200.000 zł, która to wartość stanowiła o wyższej stawce minimalnej, a także mając na uwadze w szczególności nakład pracy pełnomocnika, który obejmował pisma procesowe wraz ze szczegółowym wyjaśnieniem złożone do akt, jak również dalszą korespondencję w związku z odpowiedzią na pozew złożoną przez pozwanego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany. Zaskarżył wyrok w części zasądzającej i orzekającej o kosztach (pkt 1 i 3), o czym przesądził Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 11 października 2017 r. (k.351-354). Pozwany zarzucił błędy w ustaleniach faktycznych oraz naruszenia przepisów: art. 476 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c. oraz w zw. z art. 486 k.c., art. 488 k.c., art. 123 § 1 k.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., art. 498 § 1 k.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., art. 366 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., art. 351 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. oraz § 15 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia MS z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Skarżący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości. Na rozprawie apelacyjnej wniósł nadto o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Pierwszy zarzut błędu w ustaleniach faktycznych dotyczy odczytania roszczenia E. N., J. G. (2), H. G. (2) i M. G. (2) o odsetki (obok należności głównych) zgłoszonego w sprawie II C 120/05. Do tej samej kwestii odnoszą się zarzuty naruszenia art. 123 § 1 k.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 351 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. Zdaniem pozwanego powództwo o odsetki zostało wytoczone tylko przez P. G. (1). Rozwinięcie tych zarzutów jakie się znalazło w uzasadnieniu apelacji, rzetelnie przedstawia układ graficzny postaci roszczenia z tamtej sprawy (odpisy pism z dnia 26 marca 2012 r. - k.127-129 i z 28 czerwca 2010 r. – k. 298), z którego jednakże w żaden sposób nie można wywieść wniosku zbieżnego z tezą apelującego. Przeciwnie, z oglądu zgłoszonego wówczas żądania wynika, że odsetki w obu przypadkach zostały wyodrębnione graficznie na końcu, po przerwie w tekście, co nie pozwala wiązać ich tylko z ostatnimi z wymienionych należności głównych (dotyczących P. G. (1)). Jeśli chodzi o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie, to takie odczytanie jest tym bardziej oczywiste w świetle pisma z 26 marca 2012 r., że pomiędzy opisaniem roszczeń poszczególnych powodów, przerwą i końcową częścią zdania: „z ustawowymi odsetkami od dnia wyroku do dnia zapłaty” znalazło się podsumowanie: „to jest łącznie 705 549 zł. (siedemset pięć tysięcy pięćset czterdzieści dziewięć złotych”), a przed nim jeszcze jedna przerwa. Orzekając w sprawie II C 1120 /05 Sąd Okręgowy nie uwzględnił takiej postaci roszczenia, lecz sformułowanie: „z ustawowym odsetkami od dnia 4 września 2012 roku do dnia zapłaty” zamieścił w wyodrębnionych podpunktach e) punktów I i II sentencji wyroku (k.20-22). Można dodać, że niewątpliwie w sposób niezamierzony, co wynika ze zmienionego następnie przez Sąd Apelacyjny, postanowienia o wykładni wyroku z dnia 16 marca 2015 r. i jego uzasadnienia (k.157, 161). Tym samym wyrok ten, w którym nie oddalono powództwa w żadnej części, nie rozstrzygnął o tych objętych żądaniem odsetkach od należności głównych, które są obecnie przedmiotem niniejszego postępowania. Sąd Okręgowy prawidłowo zatem uwzględnił, na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c., przerwę biegu przedawnienia wywołaną wystąpieniem o odsetki od kwot dochodzonych w sprawie II C 1120/05.

Zgodnie z art. 124 § 1 i 2 k.c., trzyletni termin przedawnienia rozpoczyna bieg na nowo po zakończeniu postępowania przed sądem. Postępowanie w sprawie zakończyło się oddaleniem apelacji pozwanego, wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 marca 2014 r., sygn. akt I ACa 91/13 (k.29). Trzeba jednak mieć na uwadze, że jak to zostało ostatecznie przesądzone, wyrok z dnia 4 września 2012 r. nie obejmuje rozstrzygnięcia o odsetkach (oddalony został wniosek o wykładnię tego wyroku). Jeśli więc przyjąć w związku z tym, że datą zakończenia postępowania w sprawie w zakresie owych odsetek jest data wyroku Sądu I instancji, a ściślej ostatni dzień w którym powodowie mogli złożyć wniosek o uzupełnienie tego wyroku, tj. dzień 18 września 2012 r. (z tym dniem zakończyło się postępowanie dotyczące roszczenia o którym sąd nie orzekł) , to aktualna pozostaje konstatacja, że nie uległy przedawnieniu roszczenia, z którymi powodowie wystąpili w niniejszej sprawie w dniu 2 września 2015 r. (data stempla pocztowego – k.48).

Druga grupa zarzutów, począwszy od drugiego zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, dotyczy wymagalności roszczenia o zapłatę ceny za nieruchomość, z powołaniem się na datę przeniesienia przez powodów na rzecz pozwanego własności nieruchomości – aktem notarialnym z dnia 12 grudnia 2015 r. Zarzuty te są w znacznej mierze zasadne. Gdy przejście prawa własności zabudowanej działki na budującego, w związku z realizacją roszczenia z art. 231 k.c. w drodze sądowej, następuje z mocy prawomocnego orzeczenia sądowego (art. 64 k.c., art. 1047 § 1 k.p.c.), obowiązek zapłaty należnego z tego tytułu wynagrodzenia powstaje dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku uwzględniającego żądanie przeniesienia własności zabudowanej działki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 1974 r., II CR 309/74). Wyrok z art. 231 § 2 k.c. staje się skuteczny z datą jego prawomocności, także co do obowiązku zapłaty wynagrodzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2004 r., V CK 114/04). Wyrok z 4 września 2012 r. stał się prawomocny z chwilą oddalenia apelacji przez Sąd Apelacyjny - z dniem 18 marca 2014 r. Zatem przed tą datą wynagrodzenie zasądzone za nieruchomość nie było jeszcze wymagalne i pozwany nie był w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia z tego tytułu na rzecz powodów. Wprawdzie prawomocne zasądzenie odsetek już od daty wyroku Sądu I instancji na rzecz P. G. (2) w sprawie II C 120/05 wskazuje na odmienne stanowisko Sądów orzekających w tamtej sprawie (niewysłowione w uzasadnieniach orzeczeń), ale Sąd rozpoznający niniejszą sprawę nie jest związany orzeczeniem zapadłym pomiędzy innymi stronami (wobec innego powoda).

Apelujący wywodzi skutek przeniesienia własności z oświadczenia powodów oraz P. G. (2) złożonego w formie aktu notarialnego w dniu 12 grudnia 2015 r. (k.100-110 akt II C 1012/15), o przeniesieniu na pozwanego własności przedmiotowej nieruchomości w wykonaniu prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z dnia 4 września 2012 r., sygn. akt II C 1120/05, przy czym powołuje się na wskazanie w tym dokumencie numeru konta na jaki ma być dokonana wpłata. Jednakże, zdaniem Sądu Apelacyjnego, skutek rzeczowy nastąpił w tym wypadku z chwilą uprawomocnienia się wyroku, który uwzględniał powództwo w całości. Już wówczas nastąpiło przeniesienie własności nieruchomości. Powyższe stanowisko znajduje uzasadnienie w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 32/66 (OSNCP 1968/12/199), mającej moc zasady prawnej, m.in. uznającej, że prawomocne orzeczenie sądu uwzględniające powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem powoda, stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę. Wynika to także z przepisów prawa materialnego; świadczenia z umowy wzajemnej powinny być spełnione jednocześnie chyba, że inaczej stanowi ustawa, umowa, orzeczenie sądu lub decyzja innego uprawnionego organu (art. 488 § 1 k.c.).

Powyższe stanowisko jest ugruntowane w judykaturze. Zostało przytoczone w uzasadnieniu powołanego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2004 r., ale też na przykład w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2002 r., II CKN 997/00 (OSNC 2003/6/85): „Prawomocny wyrok zobowiązujący pozwanego - zgodnie z żądaniem pozwu - do zawarcia z powodami umowy przenoszącej na nich prawo własności nieruchomości, stanowi podstawę wpisu tego prawa w księdze wieczystej.” Wobec tego nie czynność prawna z 12 grudnia 2015 r. (oświadczenie o przeniesieniu własności nieruchomości przy ul. (...) w W.) ale już uprawomocnienie się wyroku z dnia 4 września 2012 r., co nastąpiło w chwili oddalenia apelacji pozwanego a więc 18 marca 2014 r., uczyniło wymagalnym roszczenie o zapłatę zasądzonego tam wynagrodzenia, i w konsekwencji od dnia następnego winny być naliczane odsetki za opóźnienie, zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c. Wskazanie w akcie notarialnym z 12 grudnia 2015 r. numeru rachunku bankowego na jaki ma zostać dokonana zapłata nie może być interpretowane rozszerzająco, w szczególności nie ma podstaw by interpretować to oświadczenie, nie mające przecież charakteru oświadczenia woli, jako rezygnację z odsetek od zasądzonych należności.

Jak wynika z wyliczenia zawartego w pozwie, na którym Sąd Okręgowy się oparł a które nie zostało zakwestionowane w apelacji, kwoty zasądzone zaskarżonym wyrokiem zawierają skapitalizowane odsetki od wynagrodzenia za przeniesienie własności nieruchomości za okres od 4 września 2012 r. do 31 lipca 2015 r.: na rzecz E. N. i J. G. (1) od kwot po 357.696,33 zł – w kwotach po 124.341,12 zł a na rzecz H. G. (2) i M. G. (1) od kwot po 119.232,11 zł – w kwotach po 41.447,04 zł. Należało natomiast zasądzić odsetki od dnia 19 marca 2014 r. (dzień po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Apelacyjnego) do 31 lipca 2015 r.

Korekta w wyniku odjęcia odsetek za okres od 4 września 2012 r. do 18 marca 2014 r. wynosi odpowiednio: 52.743,06 zł zamiast 124.341,12 zł i 17.581,02 zł zamiast 41.447,04 zł. Po dodaniu do skapitalizowanych prawidłowo odsetek od wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w okresie od 13 listopada 1995 r. do 4 września 2012 r. zasądzonego w punkcie II wyroku z dnia 4 września 2012 r., tj. odpowiednio 58.793,83 zł (na rzecz E. N. i J. G. (1)) oraz 19.597,95 zł (na rzecz H. G. (2) i M. G. (1)), zasądzeniu w niniejszej sprawie podlegały kwoty: 111.536,89 zł na rzecz E. N. i J. G. (1) oraz 37.178,97 zł na rzecz H. G. (2) i M. G. (1). Wyliczenie przedstawia się następująco: 52.743,06 zł + 58.793,83 zł = 111.536,89 zł; 17.581,02 zł + 19.597,95 zł = 37.178,97 zł. To zaś oznacza, że należało zmienić wyrok i oddalić powództwo: E. N. i J. G. (1) o kwotę 71.598,06 zł (183.134,95 – 111.536,89 = 71.598,06 zł) oraz H. G. (2) i M. G. (1) o kwotę 23.866,02 zł (61.044,99 – 37.178,97 zł = 23.866,02 zł).

Pozwany podniósł jeszcze zarzut naruszenia art. 498 § 1 k.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., który dotyczy nieuwzględnienia potrącenia wierzytelności zgłoszonej w odpowiedzi na pozew. Z uzasadnienia tego zarzutu wynika, że chodzi o kwotę 74.169 zł, obliczoną na podstawie różnicy w powierzchni nieruchomości przy ul. (...) wynikającej z danych z rejestru gruntów a tą, na podstawie której Sąd ustalił wysokość wynagrodzenia w sprawie II C 1120/05. Zarzut ten nie mógł być skuteczny, ponieważ dotyczy okoliczności objętych powagą rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.). Sposób ustalenia wysokości należności powodów w zakończonej prawomocnie sprawie nie mógł być obecnie przedmiotem weryfikacji na użytek roszczenia zgłoszonego do potrącenia, choćby jego wyliczenie miało racjonalne podstawy. Ma rację Sąd I instancji, że musiałby pozwany wzruszyć prawomocny wyrok z 4 września 2012 r., co nieskutecznie próbował uczynić składając skargę o wznowienie postępowania (prawomocne postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania – k.184-192).

Ma natomiast rację skarżący, kwestionując istnienie podstaw do zasądzenia wynagrodzenia adwokackiego na rzecz powodów w wysokości podwójnej stawki minimalnej, gdyż Sąd nie uwzględnił faktu, że pełnomocnik sporządzał pisma procesowe w sprawie wspólne dla wszystkich powodów. Rozliczając koszty między stronami za obie instancje na podstawie art. 100 k.p.c. (wobec zmiany wyroku), Sąd Apelacyjny brał pod uwagę po obu stronach procesu stawki minimalne. Wyliczenie kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego przedstawia się następująco. Powodowie wygrali w 61%, ponieważ 111.536,89 : 183.134,95 = 61% i 37.178,97 : 61.044,99 = 61%. Wynagrodzenie pełnomocnika każdej ze stron wyniosło 3.600 zł, a opłaty od pozwu odpowiednio po 9.157 zł i 3.053 zł. 9.157 + 3.600 = 12.757 zł x 61% = 7.781,77 zł; 3.053,53 + 3.600 = 6.653,53 zł x 61% = 4.058,65 zł; 3.600 x 39% = 1.404 zł; 7.781,77 – 1.404 = po 6.377,77 zł od pozwanego na rzecz E. N. i J. G. (2); 4.058,65 – 1.404 = po 2.654,65zł od pozwanego na rzecz H. G. (2) i M. G. (2).

Koszty postępowania apelacyjnego zostały obliczone następująco. W tym wypadku pozwany poniósł opłatę od apelacji, przy czym koszty zastępstwa procesowego obliczone zostały według stawek aktualnie obowiązujących (4.050 zł). 9.157 + 4.050 = 13.207 zł x 39% = 5.150,73 zł; 3.053,53 + 4.050 = 7.104,03 x 39% = 2.770,57 zł; 4.050 x 61% = 2.470,50 zł; 5.150,73 – 2.470,50 = 2.680,23 zł na rzecz pozwanego od E. N. i J. G. (2); 2.770,57 – 2.470,50 = 300,07 zł na rzecz pozwanego od H. G. (2) i M. G. (2).

Z przedstawionych względów, przyjmując za swoje ustalenia Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c.

Bogdan Świerczakowski Marcin Strobel Katarzyna Kisiel