Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Edyta Jefimko

Sędziowie:SA Ewa Klimowicz-Przygódzka (spr.)

SO del. Bernard Chazan

Protokolant:sekr. sądowy Dorota Jędrak

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w O.

przeciwko Szpitalowi (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 13 lipca 2016 r., sygn. akt IV C 69/16

I.  prostuje oczywistą omyłkę zawartą w sentencji zaskarżonego wyroku dotyczącą określenia siedziby powodowej spółki w ten sposób, iż
w miejsce „w W.” wpisuje „w O.”,

II.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie 3 w ten sposób, iż zasądza od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w O. w miejsce kwoty 14 400 (czternaście tysięcy czterysta) złotych kwotę 7200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

IV.  zasądza od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w O. kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Ewa Klimowicz-Przygódzka Edyta Jefimko Bernard Chazan

V ACa 1082/17 UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w O. kwotę 354 263,76 zł wraz z odsetkami:

- ustawowymi liczonymi od kwoty 116 137, 10 zł od dnia 1 listopada 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

- ustawowymi liczonymi od kwoty 48 711,23 zł od dnia 21 listopada 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

- ustawowymi liczonymi od kwoty 102 471,12 zł od dnia 16 grudnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do 10 lutego 2016 r.;

- za opóźnienie od kwoty 52 471,12 zł liczonymi od 11 lutego 2016 r. do dnia zapłaty;

- za opóźnienie od kwoty 136 610,60 zł liczonymi od 2 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty .

Ponadto umorzył postępowanie w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanego na rzecz powodowej spółki kwotę 21 020 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych oraz kwotę 14 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie powyższe oparte zostało o następujące ustalenia faktyczne i wynikało z następujących rozważań prawnych:

W dniu 30 września 2014 r. strony niniejszego postępowania zawarły w trybie ustawy prawo zamówień publicznych umowę na zakup energii elektrycznej dla Szpitala (...) w W.. Na mocy tej umowy pozwany udzielił powodowej spółce pełnomocnictwa do dokonania czynności prawnych mających na celu przeprowadzenie procedury zmiany sprzedawcy oraz przyjęcia umowy do realizacji przez operatora systemu dystrybucji energii elektrycznej. Po wykonaniu powyższego (...) sp. z o.o. dokonała sprzedaży energii elektrycznej dla uzgodnionych punktów poboru wymienionych w załączniku nr (...) do umowy.

Zgodnie z § (...) umowy pozwany Szpital zobowiązał się do pobierania energii elektrycznej na warunkach wynikających z treści umowy oraz terminowego regulowania należności za zakupioną energię. Paragraf (...)umowy stanowił , że należności wynikające z faktur VAT mają być płatne w terminie nie dłuższym niż 60 dni od daty wystawienia, ale nie wcześniej niż 14 dni od daty ich dostarczenia, zaś za przekroczenie terminów płatności określonych w fakturach, wykonawcy przysługuje prawo do naliczenia odsetek w wysokości ustawowej .

Powódka do chwili obecnej wywiązuje się wobec Szpitala z zawartej umowy dostarczając mu energię elektryczną . Za dostarczoną energię wystawione zostały faktury VAT na należności objęte niniejszym pozwem tj:

- o numerze (...) z dnia 1 września 2015 r. wraz z załącznikami, opiewająca na kwotę 116 137,10 zł,

- o numerze (...) z dnia 21 września 2015 r. wraz z załącznikami, opiewającą na kwotę 48 711,23 zł,

- o numerze (...) z dnia 16 października 2015 r. wraz z załącznikami, opiewająca na kwotę 102 471,12 zł,

- o numerze (...) z dnia 19 października 2015 r. wraz z załącznikami, opiewająca na kwotę 16.460,14 zł,

- o numerze (...) z dnia 2 listopada 2015 r. wraz z załącznikami, opiewająca na kwotę 729 621,47 zł..

Bezspornym jest, że pozwany Szpital nie uregulował należności wynikających z powyższych faktur w wyznaczonym terminie .

Wnioskiem z dnia 22 maja 2015 r. powodowa spółka wezwała pozwanego do próby ugodowej .

W dniu 1 lutego 2016 r. powódka zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością Spółką komandytową z siedzibą w O. umową powierniczego przelewu wierzytelności. Przedmiotem umowy było odzyskanie przez (...) sp. z o.o. spółkę komandytową istniejących i wymagalnych wierzytelności przysługujących C. s p. z o.o. . Przelew wierzytelności miał nastąpić pod warunkiem wyrażenia zgody przez pozwanego (§ (...)). W związku z powyższym pismem z dnia 2 lutego 2016 r. powódka zwróciła się do pozwanego o pisemne wyrażenie zgody na dokonanie cesji wierzytelności . Kolejnym pismem z dnia 10 marca 2016 r. cofnęła jednak powyższy wniosek.

Jako podstawę powyższych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy wskazał całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a w szczególności dowody z dokumentów oraz zeznań powoda tj. prezesa zarządu powodowej spółki, które w ocenie tego sądu były spontaniczne i spójne, nie zawierały w sobie sprzeczności ani nieścisłości, które mogłyby świadczyć o nieprawdzie.

Pominięty został natomiast dowód z zeznań świadka strony pozwanej K. M., z tego powodu, iż sytuacja finansowa pozwanego została wykazana złożonymi dokumentami.

Strona powodowa początkowo dochodziła w niniejszej sprawie zapłaty kwoty 420 390,19 zł wraz z ustawowymi odsetkami szczegółowo określonymi w pozwie. W toku procesu pozwany uregulował jednak część należności , wobec czego pismami z dnia 17 marca 2016 r. oraz z dnia 26 kwietnia 2016 r. strona powodowa cofnęła pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwot należności głównej 50 000 zł oraz 21 480,14 zł. . Tym samym Sąd Okręgowy na podstawie art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. w tej części postępowanie sądowe umorzył.

W pozostałym zakresie obejmującym żądanie zapłaty przez pozwanego kwoty 354 263,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty ( k 86) , w ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Jako bezsporne w niniejszej sprawie zostały uznane przez ten sąd okoliczności dotyczące zawarcia pomiędzy stronami umowy, której przedmiotem był zakup energii elektrycznej przez pozwanego, terminów wymagalności kwot wynikających z wystawionych przez powódkę faktur VAT, ich wysokości oraz wysokości skapitalizowanych na dzień wniesienia pozwu odsetek ustawowych. Bezspornym był również fakt, iż umowa została wykonana przez powodową spółkę prawidłowo, natomiast pozwany nie uiścił w terminie należności wynikających z zawartej umowy i w/w faktur. Zgodnie z postanowieniami umowy zapłata za dostarczoną energię elektryczną miała następować w terminie 60 dni od dnia złożenia faktury. Warunki umowy dla pozwanego były bardzo korzystne, bowiem powód wydłużył termin płatności do 90 dni. Przy takich okresach płatności , kolejne ich wydłużenie zdaniem Sądu Okręgowego mogłoby spowodować zachwianie pozycji gospodarczej powodowej spółki i wyrządzić tym samym szkodę.

Ustosunkowując się do twierdzeń strony pozwanej, iż powódka dokonała przelewu wierzytelności objętych przedmiotem niniejszego postępowania, który to przelew naruszał art. 54 ustawy o działalności leczniczej ale z drugiej strony zaspokoił roszczenia dostawcy i doprowadził do wygaśnięcia zobowiązań Szpitala, Sąd Okręgowy podniósł, iż powodowa spółka wycofała się z koncepcji przelewu wierzytelności, a tym samym nie doszło do naruszenia wskazanego przepisu ustawy ani do zmiany wierzyciela.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o odsetkach wskazany został art. 481 § 1 k.c. oraz art. 482 § 1 k.c. , z tym, że w związku z nowelizacją przepisu art. 481 k.c., która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2016 r. od tej daty zasądzone zostały odsetki ustawowe za opóźnienie.

Tym samym Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku pozwanego o rozłożenie dochodzonej należności głównej na cztery kwartalne raty. Uznał, iż w sprawie niniejszej brak jest „szczególnie uzasadnionego wypadku”, który zgodnie z treścią art. 320 k.p.c. uzasadniałby takie rozwiązanie . Wyjaśnił, że pod w/w pojęciem należy rozumieć brak możliwości spełnienia świadczenia przez dłużnika bez narażenia się na niepowetowane szkody , że z reguły chodzić będzie o okoliczności leżące po stronie pozwanego takie jak jego sytuacja majątkowa, finansowa, rodzinna, które czynią nierealnym spełnienie przez niego od razu i w pełnej wysokości zasądzonego świadczenia. Z drugiej jednak strony powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 28 stycznia 1998 r, sygn. akt II CKN 590/97) sąd I instancji podkreślił, iż nie można przy stosowaniu art. 320 k.p.c. nie brać pod uwagę także sytuacji samego wierzyciela .

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności sprawy niniejszej Sąd Okręgowy miał na uwadze, że kontrahentami powódki, która prowadzi działalność gospodarczą polegającą na dostarczaniu energii elektrycznej , są również publiczne zakłady opieki zdrowotnej, znajdujące się w ciężkiej sytuacji finansowej, tym samym premiowanie pozwanego Szpitala może wpłynąć negatywnie na sytuację finansową powodowej spółki. Wyrażone zostało stanowisko, że odmiennie od sytuacji powódki, która w wyniku utracenia płynności finansowej może być nawet zmuszona do zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej, pozwany Szpital z uwagi na fakt, że świadczy usługi zdrowotne, nadal będzie kontynuował swoją działalność statutową, co pośrednio wynika z treści art. 15 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. 2011 r., Nr 112, poz. 654), w myśl którego podmiot leczniczy nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia.

W konsekwencji powyższych rozważań sąd I instancji doszedł do wniosku, że w przypadku rozłożenia na raty dochodzonego roszczenia, powódka nie tylko nie uzyskałaby od pozwanego zaspokojenia należności w uzgodnionych terminach, lecz nadto nie uzyskałaby pełnej rekompensaty strat, jakie z tego tytułu poniosła. W takiej sytuacji trudności finansowe pozwanego wynikająca z przedłożonego bilansu oraz rachunku zysków i strat, nie mogą uzasadniać rozłożenia zaległości na raty.

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy obciążył pozwanego jako stronę przegrywającą sprawę obowiązkiem zwrotu przeciwnikowi kosztów procesu, nie uwzględniając kolejnego wniosku Szpitala o nieobciążanie go tymi kosztami . Podniósł, że powodowa spółka podjęła próbę zawarcia ugody, co znacząco ograniczyłoby koszty procesu, tym niemniej próba ta nie powiodła się, strona pozwana nie wykazała inicjatywy , aby ten spór zakończyć ugodowo.

Z rozstrzygnięciem powyższym nie zgodziła się strona pozwana wnosząc apelację, w której podniosła następujące zarzuty:

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nie dokonanie pełnego, rzetelnego i wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności pominięcie przy tej ocenie istotnych okoliczności faktycznych wskazanych przez stronę pozwaną, dotyczących zaspokojenia powoda przez podmiot trzeci - (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. , co oznacza, że faktycznym beneficjentem wszelkich wpłat na rzecz (...) Sp. z o.o. nie jest ten podmiot, ale (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k., tym bardziej, że do czasu zakończenia postępowania przed sądem I instancji podmioty te nie przedstawiły dokumentu potwierdzającego zwrot otrzymanej przez kontrahenta Szpitala kwoty za faktury wystawione na rzecz pozwanego, co w konsekwencji winno skutkować przyjęciem, iż zobowiązanie Szpitala względem (...) sp. z o.o. wygasło na podstawie art. 356 § 1 i 2 k.c.

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w szczególności poprzez pominięciu przy ocenie materiału dowodowego sprawy wskazywanych przez pozwanego okoliczności dotyczących zaspokojenia powódki w całości przez podmiot trzeci - (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. i tym samym wygaśnięcia roszczeń (...) sp. z o.o. względem pozwanego , przy czym działanie spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. polegające na zapłacie za zobowiązania Szpitala należy traktować jako mające na celu spełnienie świadczenia za Szpital w rozumieniu art. 356 § 1 i 2 k.c. tym bardziej, że także powódka traktowała tę wpłatę jako spełnienie zobowiązania przez Szpital, , przy czym w/w spółki nie rozliczyły się z otrzymanych/przekazanych kwot i tym samym w dacie wyrokowania powódka była zaspokojona w całości;

- naruszenia art. 233 §1 k.p.c. poprzez uznanie za wiarygodne zeznań Prezesa Zarządu powodowej spółki (...) m.in. na okoliczność sytuacji finansowej pozwanego oraz relacji między stronami, w sytuacji, w której dowód ten nie jest wiarygodnym oraz rzetelnym źródłem informacji w przedmiocie sytuacji finansowej pozwanego szpitala, a w dodatku K. K. jako osoba uprawniona do reprezentacji powódki - pozostaje bezpośrednio ekonomicznie zainteresowany wynikiem niniejszego postępowania, zatem jego zeznania winny być oceniane ze szczególną ostrożnością;

- naruszenia art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadka K. M. na skutek uznania, iż sytuacja finansowa pozwanego została wykazana złożonymi dokumentami, w sytuacji, gdy świadek zgłoszony został również na okoliczność relacji powoda z pozwanym, braku kontaktu, rozmów oraz woli ugodowego rozstrzygnięcia kwestii płatności bez potrzeby angażowania wymiaru sprawiedliwości;

- naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez jedynie lakoniczne stwierdzenie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia , iż nie można było powodowi zarzucić naruszenia art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej z uwagi na fakt, że do zmiany wierzyciela nie doszło ;

- naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. „ poprzez niezastosowanie tego przepisu w sytuacji , w której oświadczenia strony należy analizować w zakresie zamiaru i celu , jakim kierowały się strony składając to oświadczenie , co – wobec treści pisma powoda z dnia 2 II 2016 roku oraz działań (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialności Sp.k. , polegających na zapłacie za zobowiązania Szpitala, świadczy jednoznacznie, że należności powód dochodzi nie na swoją rzecz, a na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k.”;

-„ naruszenia art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej oraz 53 ust. 6 ustawy o ZOZ poprzez błędną wykładnię tych przepisów w sytuacji, w której dokonanie jakiejkolwiek czynności polegającej na faktycznej spłacie wierzytelności skutkuje faktyczną zmianą wierzyciela jako podmiotu uprawnionego i tym samym wymaga ustawowo uzyskania zgody organu założycielskiego pozwanego, co w niniejszej sprawie nie zostało dokonane, przy czym beneficjentem należności uzyskiwanych przez powoda jest faktycznie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. (która wcześniej dokonała spłaty zobowiązań pozwanego względem powoda), nie zaś powód”;

- naruszenia art. 509 § 1 k.c. oraz art. 518 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię tych przepisów w sytuacji, w której w niniejszej sprawie działania powódki i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. były nakierowane na osiągniecie skutku tożsamego z przejęciem spłaconej wierzytelności przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. w związku z wcześniejszą spłatą zobowiązań Szpitala przez ten podmiot;

- naruszenia art. 356 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię tego przepisu w sytuacji, w której nie ulega wątpliwości, że (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. dokonując spłaty na rzecz powódki zobowiązania pozwanego objętego przedmiotem postępowania działała za dłużnika, co znajduje potwierdzenie m.in. w treści pisma powódki z dnia 2 lutego 2016 r. i tym samym zobowiązanie pomiędzy powódką i pozwanym wygasło, przy czym (...) Sp. z o.o. nie wykazała, aby zwróciła otrzymane środki;

- naruszenia art. 320 k.p.c. poprzez uznanie, iż nie zachodzą uzasadnione okoliczności do rozłożenia zobowiązania na raty, pomimo, iż trudna sytuacja pozwanego jako publicznej jednostki służby zdrowia i jej szczególny charakter uniemożliwia bez uszczerbku dla interesu pacjentów spłatę jednorazowo całej wierzytelności;

- naruszenia art. 102 k.p.c. oraz art. 98 § 1 k.p.c. poprzez nie uwzględnienie wniosku o odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami postępowania w niniejszej sprawie, w sytuacji, w której bezsprzecznie zachodzą przesłanki do uwzględnienia powyższego wniosku ;

- błędu w ustaleniach faktycznych , polegającego na przyjęciu, iż brak jest przesłanek szczególnych uzasadniających rozłożenie płatności na raty oraz odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami postępowania, podczas gdy okoliczności sprawy nie uzasadniają tego stanowiska;

- błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku, który miał wpływ na treść tego orzeczenia, w sytuacji gdy w rzeczywistości powódka formalnie występując jako strona postępowania została wcześniej w całości zaspokojona finansowo w zakresie należności objętych postępowaniem przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. i tym samym faktycznie dochodzi należności nie na swoją rzecz, ale na rzecz podmiotu trzeciego, który spełnił świadczenie za pozwanego.

Mając powyższe na uwadze apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w części zasądzającej od niego na rzecz powódki kwotę 354 263,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz rozstrzygającej o kosztach i oddalenie powództwa w całości, względnie uchylenie wyroku w w/w zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Ewentualnie domagał się zmiany wyroku w zaskarżonej części poprzez oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania w 8 ratach miesięcznych oraz poprzez odstąpienie od obciążania go kosztami postępowania w trybie art. 102 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Jako niezasadne ocenić należało wszystkie zarzuty apelacyjne sprowadzające się do twierdzeń o pominięciu przez sąd I instancji okoliczności zaspokojenia wierzytelności strony powodowej przez podmiot trzeci tj. (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k., a tym samym wygaśnięcia zobowiązania Szpitala na podstawie art. 356 § 2 k.c., a także zarzuty , iż powódka dochodzi określonych w pozwie należności nie dla siebie tylko na rzecz w/w podmiotu trzeciego.

Po pierwsze apelujący mylnie wiązał zarzucane Sądowi Okręgowemu tego rodzaju uchybienia z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c.. Pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności, wynikających z materiału dowodowego , nie wiąże się bowiem z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów jaką wyraża w/w przepis tylko winno skutkować zarzutem sprzeczności ustaleń faktycznych sądu z materiałem dowodowym sprawy, a w konsekwencji zarzutem naruszenia przepisów prawa materialnego , w szczególności art. 535 k.c. poprzez jego wadliwe zastosowanie oraz art. 356 § 2 k.c. z kolei poprzez jego niezastosowanie.

Po drugie materiał dowodowy zgromadzony w ramach niniejszego postępowania nie dawał podstaw do poczynienia ustaleń faktycznych na jakie powołuje się apelujący i w konsekwencji wyprowadzenia z nich oceny prawnej , iż doszło do przelewu wierzytelności objętych przedmiotem niniejszego postępowania na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k., który to przelew był niezgodny z art. 54 ustawy o działalności leczniczej, tym niemniej strona powodowa została zaspokojona w trybie art. 356 § 2 k.c. , a zobowiązanie dłużnika głównego tj. pozwanego w ten sposób wygasło, pomimo braku zapłaty za otrzymaną energię elektryczną przez Szpital.

Ustalenia sądu I instancji , iż do przelewu wierzytelności dochodzonej w niniejszej sprawie na rzecz innego podmiotu nie doszło, były prawidłowe. Umowa powierniczego przelewu wierzytelności z dnia 1 II 2016 r. zawarta przez powodową spółkę ze spółką (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. , abstrahując od jej sprzeczności z art. 54 ust 5 ustawy o działalności leczniczej, warunkowała dokonanie przelewu od wyrażenia na powyższą czynności zgody przez dłużnika ( § 2 ust 4 ). O taką też zgodę powódka wystąpiła do pozwanego Szpitala pismem z dnia 2 lutego 2016 r., następnie jednak w dniu 10 marca 2016 r. wycofała ten wniosek ( k 95,96). Oznacza to, że wierzytelności powodowej spółki przysługujące jej wobec Szpitala z tytułu sprzedanej mu energii elektrycznej nie stały się przedmiotem przelewu pomiędzy powódką a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k.. Skoro wierzytelności powyższe nie stały się przedmiotem przelewu, to tym samym brak było podstaw do ustalenia, iż strona powodowa uzyskała ich zaspokojenie ze strony (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Sp.k. Innymi słowy brak było w sprawie dowodu świadczącego o tym, iż powódka otrzymała jakiekolwiek należności od innego niż pozwany tj. dłużnika głównego podmiotu , tytułem zaspokojenia swoich wierzytelności o zapłatę za dostarczoną pozwanemu Szpitalowi energię elektryczną.

Niezależnie od powyższego , nawet gdyby założyć , iż do przelewu wierzytelności pomiędzy spółkami (...) sp. z o.o. , a (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. doszło i powódka uzyskała od powiernika w związku z tym zapłatę za dostarczoną pozwanemu energię, to ocena prawna tych okoliczności , prowadząca do wygaśnięcia zobowiązania pozwanego była całkowicie błędna.

Tego rodzaju czynność prawna byłaby z mocy art. 54 ust 5 w zw. z ust 6 ustawy o działalności leczniczej nieważna wobec braku zgody organu założycielskiego szpitala na zmianę wierzyciela. Świadczenie spełnione przez (...) sp. z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. na rzecz powódki w ramach realizacji umowy powierniczego przelewu wierzytelności byłoby świadczeniem nienależnym zgodnie z art. 410 § 2 k.c. , podlegającym zwrotowi na rzecz cesjonariusza, w związku z czym nie mogłoby skutkować wygaśnięciem zobowiązania pozwanego publicznego zakładu opieki zdrowotnej ( patrz wyroki SA w Warszawie z 8 I 2016 r. I ACa 287/15, z 4 XI 2016 VI ACa 905/15 , z 22 II 2017 r. VI ACa 1941/15, z 14 III 2017 VI ACa 2031/15, z 21 III 2017 r. VI ACa 46/16, z 30 VIII 2017 r. VI ACa 758/16, Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 XII 2015 r. I ACa 824/15 ). Jak stwierdził to w sposób jednoznaczny Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 III 2017 r. wydanym w sprawie I CSK 255/16 : „Zastosowanie art. 356 § 2 k.c. należy uznać także za wyłączone na podstawie art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. w odniesieniu do zapłaty przez osobę trzecią na rzecz wierzyciela zakładu opieki zdrowotnej, uiszczonej w związku z jakąkolwiek czynnością prawną mającą na celu zmianę wierzyciela zakładu opieki zdrowotnej dokonaną bez wymaganej zgody podmiotu tworzącego. Przesądza o tym omówiony wyżej cel i zakres regulacji art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. Przepisy te uzależniają skuteczne dokonanie czynności prawnych, których skutkiem, choćby tylko pośrednim, jest zmiana wierzyciela, od decyzji podmiotu tworzącego. Dopóki brak wymaganej zgody podmiotu tworzącego, dopóty zatem nie można dopuścić, na żadnej podstawie, zastąpienia - w szerokim funkcjonalnym tego słowa znaczeniu - dotychczasowego wierzyciela zakładu opieki zdrowotnej innym podmiotem; także więc-jak przyjął Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 17 marca 2016 r., V CSK 446/15, i 21 kwietnia 2016 r., III CSK 245/15 - na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, a taką możliwość otwierałoby stosowanie art. 356 § 2 k.c. do zapłaty uiszczonej w związku z dokonaną bez wymaganej zgody czynnością mającą na celu zmianę dotychczasowego wierzyciela.”.

Reasumując dotychczasowe rozważania stwierdzić tym samym należy, iż wierzycielem roszczeń o zapłatę za dostarczoną pozwanemu Szpitalowi energię elektryczną jest powodowa spółka, a tym samym jej powództwo wytoczone w niniejszej sprawie w oparciu o art. 535 k.c. w powyższym zakresie zasługiwało na uwzględnienie. Podobnie zresztą jak żądanie zapłaty odsetek z tytułu opóźniania się dłużnika w spełnieniu tego świadczenia pieniężnego.

Zgodnie z postanowieniami § 6 ust 2 zawartej przez strony umowy z dnia 30 września 2014 r., za przekroczenie terminów płatności określonych w fakturach wykonawcy przysługiwało prawo do naliczania odsetek w wysokości ustawowej. Ustawową wysokość odsetek w tym przypadku określał jednak nie wskazany przez sąd I instancji art. 481 k.c. ( należy domyślać się, że § 2 tego przepisu) tylko art. 8 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych ( Dz.U. 2016.684 t.j.) w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2016 r. tj. sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z 9 października 2015 r. ( Dz.U. 2015.1830) na mocy art. 55 ustawy nowelizującej , a po dniu 1 stycznia 2016 r. art. 4 pkt 3 ustawy znowelizowanej –a contrario do art. 56 ustawy nowelizującej.

Obie strony niniejszego procesu są bowiem podmiotami wymienionymi w art. 2 pkt 1 i 3 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, które zawarły w ramach prowadzonej przez siebie działalności umowę sprzedaży energii elektrycznej .

Strona powodowa domagała się jednak w niniejszej sprawie zapłaty należności głównej wraz z ustawowymi odsetkami w rozumieniu art. 481 § 2 k.c. w poprzednim brzmieniu, które od dnia 1 stycznia 2016 r. stały się odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W związku z powyższym należało przyjąć, że gdy wierzyciel , mogąc dochodzić wyższych odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcji handlowej, żąda jedynie odsetek ustawowych za opóźnienie bądź tylko odsetek ustawowych to zastosowanie znajduje art. 321 k.p.c. oraz reguła a maiori ad minus. Nie budzi bowiem wątpliwości, że powodowa spółka domagała się odsetek z tytułu nieterminowej realizacji świadczenia , ale liczonych według niższej stopy procentowej niż jej przysługuje. W tej sytuacji należało orzec o odsetkach na podstawie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ale w granicach żądania powódki (art. 321 k.p.c.), tj. według stopy procentowej wynikającej z petitum pozwu.

Za niezasadne Sąd Apelacyjny uznał także zarzuty dotyczące poczynienia przez sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych na temat braku przesłanek uzasadniających rozłożenie zasądzonej należności głównej na raty i tym samym niezastosowania art. 320 k.p.c. jak i naruszenia art. 102 k.p.c. poprzez nieodstąpienie od obciążania pozwanego kosztami postępowania.

Zgodnie z pierwszym z przywołanych przepisów rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia powinno nastąpić jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych. Drugi przepis z kolei stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Pozwany jako „ wypadek szczególnie uzasadniony” , o którym mowa w przywołanych artykułach wskazywał swoją trudną sytuację finansową jako publicznej jednostki służby zdrowia, szczególny charakter prowadzonej przez siebie działalności statutowej, które to okoliczności uniemożliwiają bez uszczerbku dla interesu pacjentów jednorazową spłatę całej wierzytelności.

Sąd Apelacyjny nie ma wątpliwości, iż z uwagi na rodzaj prowadzonej działalności (świadczenie usług medycznych) , system jej finansowania ( z budżetu Skarbu Państwa) , jej ramy organizacyjne i prawne, pozwany Szpital nie jest typowym przedsiębiorcą działającym na otwartym rynku , jest podmiotem szczególnym w stosunku do przedsiębiorstw komercyjnych, tym niemniej jednak nie może z tego tytułu rościć sobie praw do stałej ochrony sądowej sprowadzającej się do każdorazowego zwalniania go z obowiązku ponoszenia kosztów procesu czy też automatycznego rozkładania dochodzonych przeciwko niemu należności na raty. Przyjęcie powyższego rozwiązania wypaczałoby bowiem sens przepisów art. 320 k.p.c. i 102 k.p.c. odwołujących się do szczególnie uzasadnionych wypadków, a więc sytuacji wyjątkowych, a nie typowych dla danego podmiotu ( Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz . Tom I str. 768 pod red. A. Zielińskiego) . Oznaczałoby regułę zgodnie z którą publiczne jednostki służby zdrowia z uwagi na doniosłość dla społeczeństwa świadczonych przez nie usług i trudności w ich finansowaniu ze środków publicznych, zostałyby uprzywilejowane, pomimo braku ku temu regulacji ustawowej.

Pozwany domagając się rozłożenia zasądzonych od niego należności na raty czy też odstąpienia od obciążania go kosztami procesu na rzecz strony przeciwnej całkowicie ponadto pomija sytuację podmiotów za pomocą których wykonuje swoje świadczenia medyczne tj. przedsiębiorstw takich jak powód dostarczający mu energię elektryczną . Nie ma jakichkolwiek podstaw aby podmioty te ponosiły konsekwencje notorycznego niedofinansowania służby zdrowia z budżetu państwa o jakim pisze sam apelujący , czyli de facto aby finansowały leczenie pacjentów dokonywane przez Szpital.

Poza tym należało mieć na uwadze, że sytuacja ekonomiczna pozwanego nie jest wyjątkowa na tle innych zakładów opieki zdrowotnej, które jednak swoje zobowiązania realizują.

Odnosząc się do zarzutu obrazy art. 320 k.p.c. dodatkowo należy podnieść, iż ochrona, jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi powyższy przepis nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces. W każdym wypadku przez rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty dochodzi bowiem do uszczuplenia uprawnień wierzyciela, stąd potrzeba podejmowania decyzji w tym przedmiocie w sposób szczególnie wyważony i uwzględniający interesy obu stron.

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie prawidłowo uznał, iż interes wierzyciela nie pozwala na dalsze odłożenie w czasie zapłaty przez pozwany Szpital należności za dostarczoną mu energię elektryczną . Sąd Apelacyjny dodatkowo podnosi, iż aktualnie okres oczekiwania przez powódkę na zapłatę ceny za dostarczoną pozwanemu w okresie od 18 czerwca do 31 października 2015 r. energię elektryczną wynosi ponad 2 lata. Uwzględnienie wniosku zawartego w apelacji, aby należne powódce świadczenie rozłożyć na raty i przesunąć termin zaspokojenia wierzyciela na dalsze w sumie 8 miesięcy w takiej sytuacji nie dałoby się w żaden sposób pogodzić z zasadą sprawiedliwości społecznej, z zasadą słuszności.

Ponadto należy mieć na uwadze, że przewidziane w art. 320 k.p.c. rozłożenie świadczenia na raty służyć ma niewątpliwie dłużnikowi, tym niemniej jednak musi jednocześnie dawać wierzycielowi szanse zaspokojenia się. By taki cel osiągnąć, dłużnik musi mieć realną możliwość spełniania świadczenia w formie ratalnej, w przeciwnym razie bowiem ani on sam nie odczuje ulgi, ani wierzyciel nie zostanie należycie zaspokojony, a wszystko zakończy się i tak postępowaniem egzekucyjnym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego strona pozwana nie wykazała, iż ma realne szanse zaspokojenia wierzyciela w termiach przez siebie deklarowanych. Należy bowiem mieć na uwadze, iż już w odpowiedzi na pozew z marca 2016 r. dłużnik domagał się oznaczenia sposobu wykonania swojego zobowiązania w 4 ratach płatnych kwartalnie, począwszy od lipca 2016 r. , co oznacza, iż deklarował zaspokojenie wierzyciela w całości do lipca 2017 r., której to deklaracji nie dotrzymał. Następnie w apelacji wniesionej we wrześniu 2016 r. pozwany wnosił o rozłożenie zasądzonej kwoty na 8 rat miesięcznych. Od tego czasu nie uiścił na rzecz powodowej spółki żadnej należności. W powyższej sytuacji nie sposób było przyjąć, iż dotrzyma terminów zapłaty należności w ratach wskazanych w apelacji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego zachowanie pozwanego w toku niniejszego postępowania jak i przed jego wytoczeniem , wskazuje na wolę odwlekania w czasie zaspokojenia roszczeń powódki.

Odnosząc się jeszcze do zarzutu obrazy art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieodstąpienie od obciążenia pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony przeciwnej , oprócz podnoszonej już argumentacji związanej ze szczególnym statusem pozwanego jako publicznej jednostki służby zdrowia, szczególnym charakterem prowadzonej przez niego działalności statutowej podnieść należy, iż rację ma o tyle skarżący, iż strona powodowa nie wzywała go przed wytoczeniem niniejszego powództwa do uregulowania kwoty dochodzonej pozwem. Powódka jak i Sąd Okręgowy powoływali się na postępowanie sądowe z wniosku o zawezwanie do próby ugodowej , z tym, że postępowanie to zakończyło się w sierpniu 2015 r. ( k 25) i siłą rzecz nie mogło dotyczyć wierzytelności dochodzonych w niniejszej sprawie , które stały się wymagalne w okresie od 1 listopada 2015 r. do 2 stycznia 2016 r.. Nie czyniło to jednak wniosku apelującego o odstąpienie od obowiązku obciążania go kosztami procesu zasadnym. Pozwany dał bowiem powód do wytoczenia powództwa nie regulując należności w terminie pomimo stosunkowo długiego tj. 60 dniowego okresu płatności za dostarczona mu energię elektryczną. Poza tym w ocenie Sądu Apelacyjnego występowanie przez wierzyciela z kolejnym wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej dotyczącym należności z tego samego tytułu tylko za kolejny okres, byłoby niecelowe, skoro uprzednio dłużnik z zaoferowanej mu propozycji nie skorzystał.

Apelujący zarzucał powodowej spółce mało elastyczną postawę przy prowadzeniu w maju 2015 r. rozmów dotyczących odroczenia w czasie zapłaty za dostarczoną energię. Z zeznań świadka K. M., która w istocie została powołana na powyższą okoliczność, a nie tylko jak przyjął sąd I instancji na okoliczność sytuacji finansowej Szpitala, wynikało, że rozmowy podjęte przez strony były krótkie i zakończyły się postawieniem przez spółkę ultimatum, albo pozwany płaci albo nie. Twierdzeniom powyższym przeczyła jednak treść wniosku złożonego do sądu w dniu 22 V 2015 r. o zawezwanie do próby ugodowej, w którym wierzyciel proponował Szpitalowi rozłożenie spłaty zadłużenia na raty, do końca 2015 r. i oświadczył, że zrzeknie się odsetek należnych po dniu zawarcia ugody ( k 124-127). W tej sytuacji w istocie jako bardziej wiarygodne jawiły się wyjaśnienia prezesa zarządu powodowej spółki, iż pozwany dokonywał płatności swoich zobowiązań na chybił trafił, twierdził, że do zapłaty i tak nie dojdzie, bo nie ma pieniędzy.

Reasumując zdaniem Sądu Apelacyjnego nie było wystarczających podstaw aby w niniejszej sprawie odstępować od obciążania pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi, który sprawę wygrał.

Tym niemniej jednak Sąd Apelacyjny uznał, że nie do pogodzenia z wyrażoną w art. 102 k.p.c. zasadą słuszności tj. ogólnym poczuciem sprawiedliwości byłoby obciążenie pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 14 400 zł , pomimo iż odpowiada ona minimalnej stawce wynagrodzenia pełnomocnika, wynikającej z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. 2018. 265 t.j.) . Jak słusznie podnosił apelujący nakład pracy jaki włożył pełnomocnik strony powodowej w niniejszą sprawę nie uzasadniał bowiem przyznania za tę pracę aż tak wysokiego wynagrodzenia, w szczególności od podmiotu publicznego, który znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i który środki przeznaczone na ten cel mógłby spożytkować w istocie na leczenie pacjentów . Sprawa niniejsza nie była skomplikowana ani pod względem prawnym ani faktycznym, nie sposób przeceniać wkładu pełnomocnika powódki w jej rozwiązanie. Postępowanie sądowe przez sądem I instancji było krótkotrwałe, sprowadzało się do 2 rozpraw , postępowanie dowodowe było mało rozbudowane. Oprócz standardowego pozwu strona powodowa złożyła jeszcze dwa krótkie pisma procesowe związane głównie z częściowym jej zaspokojeniem w trakcie procesu oraz jedno pismo z wnioskami dowodowymi . Obciążenie w takiej sytuacji strony przegrywającej , nie dysponującej nawet środkami na zapłacenie za energię elektryczną , kosztami procesu na rzecz przeciwnika w wysokości 14 400 zł , nie adekwatnej do nakładu pracy pełnomocnika tej strony , a także stopnia skomplikowania sprawy, byłoby niesłuszne, a wręcz niesprawiedliwe, w szczególności w kontekście wysokości wynagrodzeń jakie Szpital może zaoferować zatrudnionym u siebie lekarzom czy pielęgniarkom za pomocą których wykonuje swoje zadania statutowe. To zestawienie wysokości kosztów zastępstwa procesowego należnych stronie powodowej z charakterem prowadzonej przez pozwanego działalności statutowej, z problemami z jakimi boryka się aby nałożone na niego ustawą obowiązki lecznicze wypełniać uzasadniało w ocenie Sądu Apelacyjnego sięgnięcie w niniejszej sprawie do zasady słuszności wyrażonej w art. 102 k.p.c. i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki tylko połowy należnych jej kosztów wynagrodzenia radcy prawnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił rozstrzygnięcie sądu I instancji obniżając wysokość obciążających pozwanego kosztów zastępstwa procesowego do kwoty 7200 zł . W pozostałym zakresie apelację jako niezasadną oddalił ( art. 385 k.p.c.).

Taką samą zasadą kierował się także przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania apelacyjnego. Czynności polegające na sporządzenie odpowiedzi na apelację oraz udziale w jednej rozprawie apelacyjnej nie mogły uzasadniać obciążenia podmiotu publicznego świadczącego usługi zdrowotne, borykającego się z problemami finansowymi, kwotą nieadekwatną do rzeczywistego nakładu pracy pełnomocnika strony powodowej w wysokości 8100 zł . Została ona obniżona o połowę tj. do 4050 zł..

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.

SSA E. Klimowicz-Przygódzka SSA E. Jefimko SSO (del) B. Chazan