Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Apelacja obrońcy skazanego jest zasadna w takim zakresie, że na skutek jej wniesienia i rozpoznania powstały podstawy do zmiany zaskarżonego wyroku łącznego.

Na wstępie rozważań za polemiczne należy uznać wywody skarżącego odnoszące się do występowania w materiale aktowym sprzecznych informacji co do okresu odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolności w sprawie VI K 662/08 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieście w Łodzi ( opisanej w punkcie II komparycji zaskarżonego wyroku łącznego). Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż orzeczoną w tejże sprawie karę łączną 2 lat pozbawienia wolności A. D. zaczął odbywać 20 grudnia 2014 roku, po czym z jej dalszego odbywania planowanego pierwotnie do dnia 20 grudnia 2016 roku, został zwolniony w dniu 15 kwietnia 2015 roku, w której to dacie Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim postanowieniem o sygn. akt III Kow 392/15/wz udzielił mu warunkowego zwolnienia wyznaczając dwuletni okres próby uprawniający do uznania kary za odbytą z dniem 15 kwietnia 2017 roku (odpis postanowienia karta 136 ).

Postanowieniem z dnia 08 września 2016 roku sygn. akt VI Kow 973/16/owz Sąd Okręgowy w Łodzi odwołał warunkowe przedterminowe zwolnienie udzielone wskazanym powyżej orzeczeniem i zarządził wykonanie reszty nie odbytej kary łącznej pozbawienia wolności w rozważanej sprawie ( odpis postanowienia karta 53 – 54 ).

W związku z powyższym skazany odbywa pozostałą część kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności od 15 grudnia 2017 roku, a przewidywany okres jej zakończenia przypada na dzień 21 sierpnia 2019 roku ( jest to zatem kontynuacja odbywania kary, a nie jej początek jak sugeruje obrona ).

Jakkolwiek Sąd Rejonowy powołując się na dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy prawidłowo ustalił okresy odbywania kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności w rozważanej sprawie, to z obrazą prawa materialnego – art. 85 & 3 kk uznał, że okres próby na jaki nastąpiło warunkowe przedterminowe zwolnienie skazanego z odbycia reszty tej kary jest okresem odbywania kary.

W dniu 25 stycznia 2018 roku w sprawie I KZP 11/17 Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę, iż popełnienie przez sprawcę przestępstwa w okresie próby wyznaczonym postanowieniem o warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności nie stanowi przewidzianej w art. 85 & 3 kk negatywnej przesłanki do orzeczenia kary łącznej obejmującej karę ( kary łączne ) , z odbycia reszty której sprawca został warunkowo zwolniony oraz karę ( kary łączne ) za przestępstwo popełnione w okresie próby.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały podniósł, iż podstawowym warunkiem wystąpienia negatywnej przesłanki z art. 85 & 3 kk jest to, aby sprawca popełnił czyn przestępny w czasie „ odbywania „ kary, której wykonanie już rozpoczęto, ale nie zakończono. Wskazał na niekonsekwencję ustawodawcy w posługiwaniu się terminem „ odbywanie kary „, na zamienne używanie go z terminem „ wykonanie kary „ zarówno na gruncie kodeksu karnego, jak kodeksu karnego wykonawczego ( w art.242 & 3 kk mowa o korzystaniu z przerwy w odbywaniu kary, w art.153 & 1 kkw mowa o udzieleniu przerwy w wykonaniu kary ). Podkreślił, że przepis art. 77 & 1 kk mówi o warunkowym zwolnieniu „ z odbycia „ reszty kary pozbawienia wolności oraz o zachowaniu w czasie „odbywania kary„; przepisy art. 78 i 79 kk używają zwrotu „ po odbyciu”; przepis art. 80 & 1 kk przewiduje czas pozostały „ do odbycia „, a art. 82 & 1 kk mówi o uznaniu kary „ za odbytą „. Zatem w zakresie dotyczącym warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności ustawodawca był konsekwentny w posługiwaniu się wyłącznie terminem „odbywania „ kary. Zestawienie zaakcentowanych terminów ( verba legis ), w szczególności z art. 77 & 1 kk i z art. 85 & 3 kk, nie pozostawia wątpliwości co do tożsamego zakresu znaczeniowego terminu odbywanie kary użytego w obu tych przepisach. W konsekwencji nie jest możliwe, pozostając w zgodzie z logiczną zasadą niesprzeczności, uznanie że sprawca mógłby popełnić czyn przestępny w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, z którego to odbywania został warunkowo zwolniony.

Konsekwencją błędnego założenia przez sąd rejonowy, iż w okresie próby rozpoczętym 15 kwietna 2015 roku A. D. odbywał karę łączną 2 lat pozbawienia wolności było:

- przyjęcie, iż czyny popełnione w dniach: 30 listopada 2015 roku ( w sprawie II K 312/16 Sadu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim opisanej w punkcie V komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ) i 28 grudnia 2015 roku (w sprawie VI K 1038/16 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi opisanej w punkcie IV komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ) należy traktować analogicznie jak przestępstwa popełnione po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonania kary,

- umorzenie postępowania o wydanie wyroku łącznego w zakresie wyroku z dnia 29 czerwca 2009 roku w sprawie VI K 662/08 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanego w punkcie II komparycji zaskarżonego wyroku łącznego).

W zaistniałej sytuacji procesowej spełniły się warunki ukonstytuowane przepisem art. 85 & 1, 2 i 3 kk do objęcia węzłem kary łącznej kar pozbawienia wolności wymierzonych trzema ( spośród pięciu objętych kartą karną ) wyrokami:

- w sprawie VI K 662/08 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie II komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ),

- w sprawie VI K 1038/16 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie IV komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ),

- w sprawie II K 312/16 Sadu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim (opisanej w punkcie V komparycji zaskarżonego wyroku łącznego),

a nie jak przyjął sąd pierwszej instancji tylko dwoma ostatnio wymienionymi.

Obrona słusznie zgadziła się z ustaleniami tego sądu w zakresie braku podstaw dla objęcia wyrokiem łącznym wyroków w sprawach:

- VI K 832/05 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie I komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ),

- VI K 981/10 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie III komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ),

z uwagi na wykonanie w całości orzeczonych nimi kar pozbawienia wolności.

Jednocześnie należy stanowczo stwierdzić, wobec zauważonych przez skarżącego informacji zawartych w karcie karnej znajdującej się na karcie 8 – 9 akt, iż prawidłowo sąd rejonowy ustalił, że warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary wynikającej z trzech pierwszych wyroków w niej opisanych udzielał Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2015 roku o sygn. akt III Kow 392/15/wz , a nie Sąd Okręgowy w Łodzi, który z kolei postanowieniem z dnia 08 września 2016 roku o sygn. akt VI Kow 973/16/owz odwołał warunkowe przedterminowe zwolnienie w tych sprawach ( pisma wyjaśniające karta 52, 138 – 139 ).

Sąd odwoławczy nie dostrzega, w przeciwieństwie do skarżącego, nieprawidłowości wynikających z umieszczenia we wstępie wyroku łącznego wyroków skazujących niezakwalifikowanych do objęcia tymże wyrokiem, a następnie umorzenia postępowania w zakresie takich wyroków w trybie art. 572 kpk. Takie postąpienie obrazuje rozważenie przez sąd pierwszej instancji pełnej historii skazań przez pryzmat materialno – prawnych przesłanek orzekania kary łącznej.

Wbrew stanowisku skarżącego materiał aktowy przedmiotowej sprawy jest kompletny, nie wykazuje braków wskazujących na potrzebę jego uzupełniania w sposób wymagający ponownego przeprowadzania postępowania pierwszoinstancyjnego w całości ( co stwarza niedopuszczalność orzekania kasatoryjnego wobec ograniczeń w tym zakresie ujętych w art. 437 & 2 kpk ) i daje podstawę do merytorycznego orzekania w postępowaniu odwoławczym.

Zgodnie z uchwałą Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izby Karnej z dnia 28 czerwca 2018 roku sygn.akt I KZP 3/18 w sprawie o wydanie wyroku łącznego sąd odwoławczy może orzec po raz pierwszy karę łączną, gdy w pierwszej instancji został wydany zaskarżony apelacją wyrok łączny, orzekający karę na bazie określonych skazań oraz umarzający postępowanie na podstawie art. 572 kpk w pozostałym zakresie. Sąd ten w uzasadnieniu podjętej uchwały zaprezentował pogląd, iż w sprawie o wydanie wyroku łącznego zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego, jak też prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego w pierwszej instancji, nie stoją na przeszkodzie orzeczeniu przez sąd odwoławczy po raz pierwszy kary łącznej albo orzeczeniu jej w innym zakresie niż orzekł sąd pierwszej instancji. Zastrzegł jedynie, że wniesienie apelacji na korzyść skazanego obliguje sąd odwoławczy, wymierzający karę łączną na szerszej podstawie przedmiotowej , do respektowania zakazu reformationis in peius, który w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego w pierwszej kolejności znajduje wyraz w zachowaniu zastosowanej przez sad pierwszej instancji zasady łączenia kar.

Jakkolwiek skarga apelacyjna w swej konkluzji zmierzała do uchylenia zaskarżonego wyroku łącznego i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania to w swym uzasadnieniu artykułowała dążenie do wymierzenia kary łącznej obejmującej wyroki skazujące opisane w punktach II, IV i V komparycji wyroku łącznego w wymiarze 2 lat.

Mając na uwadze orzeczone wskazanymi wyrokami kary pozbawienia wolności: - 2 lata kary łącznej z wyroku opisanego w punkcie II, - 1 rok kary jednostkowej z wyroku opisanego w punkcie IV, - 4 miesiące kary jednostkowej z wyroku opisanego w punkcie V stwierdzić trzeba, że apelacja optuje za zastosowaniem zasady absorbcji przy kształtowaniu nowej kary łącznej, choć skarżący tego nie zauważa gdyż wychodzi z błędnego założenia o potrzebie rozwiązania węzła kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie VI K 662/08 08 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie II komparycji zaskarżonego wyroku łącznego).

Wskazać w tym miejscu należy na regulację przepisu art. 86 & 4 kk, iż zasady wymiaru kary łącznej określone w & 1 – 3 stosuje się odpowiednio, jeżeli przynajmniej jedną z kar podlegającą łączeniu jest już orzeczona kara łączna.

Brak jest zatem podstaw do uwzględniania przy rozważaniu granic kary łącznej kar jednostkowych objętych karą łączną, tak jak ma to miejsce we wskazanym wyroku.

Zgodnie zatem z treścią art. 86 &1 kk granice możliwej do wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności lokowały się w przedziale od 2 lat (najwyższa z kar wymierzonych ) do 3 lat i 4 miesięcy ( suma orzeczonych kar).

Słusznie uznał sąd pierwszej instancji, iż w realiach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do zastosowania zasady pochłaniania. Zasada absorpcji przy wymierzaniu kary łącznej może być zastosowana, gdy pomiędzy poszczególnymi przestępstwami zachodzi bliski związek przedmiotowy i podmiotowy, a przesłanka prognostyczna pozwala na stwierdzenie, że kara łączna w wysokości najwyższej z wymierzonych kar jest wystarczającą oceną zachowania się sprawcy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 roku, IV KKN 39/99, KZS 2010 nr 6A, poz.213 Legalis ). Popełnienie większej ilości przestępstw jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektyw absorpcji ( wyrok Sadu Apelacyjnego w warszawie z 12 lipca 2000 roku, II AKa 171/00, Legalis nr 48086 ).

W przedmiotowej sprawie należy mieć na uwadze biski związek przedmiotowo – podmiotowy wszystkich czterech przestępstw objętych trzema podlegającymi łączeniu wyrokami, godzących w to samo dobro prawne – mienie, ale odległy związek czasowy, gdyż popełnione zostały na przestrzeni od 01 września 2008 roku do 28 grudnia 2015 roku ( siedmiu lat).

Kształtując karę łączną trzeba mieć na względzie, jak prawidłowo wywodzi się w pisemnych motywach skarżonego orzeczenia, brzmienie art.. 85 a kk formułującego zasadę uwzględniania przede wszystkim celów zapobiegawczych i wychowawczych, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Należy w całej rozciągłości zaakceptować wszystkie wskazane przez sąd rejonowy argumenty przekonujące o tym, że cele kary zdoła zapewnić jedynie kara łączna ukształtowana na zasadzie asperacji – mieszanej, wypośrodkowanej.

Sąd odwoławczy będąc związany zastosowaną przez sąd pierwszej instancji zasadą wymiaru kary łącznej tj. asperacji oraz zakresem stosowania tej zasady wymierzył karę łączną 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności (różnica pomiędzy najwyższą karą 2 lat a sumą kar łączonych 3 lat i 4 miesięcy wynosiła 16 miesięcy, stosując zasadę wypośrodkowania otrzymujemy wynik 8 miesięcy, który po dodaniu do kary najwyższej 2 lat daje wynik 2 lat i 8 miesięcy ).

Oczywiście rozstrzygnięcie powyższe musiało zostać poprzedzone rozwiązaniem wymierzonej skarżonym wyrokiem łącznym kary łącznej 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności. Zmniejszyła się zatem w wyniku kontroli instancyjnej nałożona na skazanego dolegliwość karna o kolejnych 6 miesięcy pozbawienia wolności, oprócz 2 miesięcy już wcześniej darowanych mu przez sąd rejonowy (w sumie o 8 miesięcy ).

Na podstawie art. 577 kpk sąd odwoławczy zaliczył skazanemu na poczet orzeczonej przez siebie kary łącznej pozbawienia wolności:

- okres odbywania kary pozbawienia wolności w sprawie VI K 662/08 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie II komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ) od dnia 20 grudnia 2014 roku do 15 kwietnia 2015 roku,

- okres tymczasowego aresztowania w sprawie VI K 1038/16 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie IV komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ) od dnia 18 marca 2016 roku godz. 08:00 do dnia 13 września 2016 roku,

- okres zatrzymania roku w sprawie II K 312/16 Sadu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim ( opisanej w punkcie V komparycji zaskarżonego wyroku łącznego ) od dnia 30 listopada 2015 roku godz. 19:30 do dnia 02 grudnia 2015 roku godz. 14:40.

Rację miał zatem skarżący , że sąd rejonowy z obrazą wymienionego przepisu zaniechał zaliczenia na poczt orzeczonej przez siebie kary łącznej okresu zatrzymania w ostatniej z wymienionych spraw.

Konsekwencją połączenia węzłem kary łącznej wyroku w sprawie VI K 662/08 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi (opisanej w punkcie II komparycji zaskarżonego wyroku łącznego) było ograniczenie rozstrzygnięcia z punktu 3 zaskarżonego wyroku o umorzeniu postępowania na podstawie art. 572 kpk do wyroków opisanych w punktach I i III komparycji wyroku łącznego.

Trudna sytuacja materialna skazanego pozbawionego wolności i nie posiadającego środków finansowych, uzasadnia zwolnienie go od wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym.