Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2013 r. na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa K. P.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności i zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 26 października 2011 r., sygn. akt I C 928/08

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1. pozbawia wykonalności w stosunku do powódki K. P. tytuł wykonawczy tj. bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) wystawiony w dniu 19 lipca 2004 r. przez Bank (...) S.A. w W. II Oddział w S. przeciwko dłużnikom Przedsiębiorstwu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. oraz J. P. i K. P., zaopatrzony w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 26 października 2005 r. sygn. akt: XV Co 6131/04 powyżej kwoty 23 110 zł. 76 gr.(dwadzieścia trzy tysiące sto dziesięć złotych siedemdziesiąt sześć groszy);

2. zasądza od pozwanego Banku na rzecz powódki kwotę 15 322 zł. 51 gr. (piętnaście tysięcy trzysta dwadzieścia dwa złote pięćdziesiąt jeden groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 3 listopada 2011 r.;

3. oddala powództwo w pozostałej części;

II. oddala apelację w pozostałej części;

III. zasądza od pozwanego Banku na rzecz powódki kwotę 6330 zł. (sześć tysięcy trzysta trzydzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje;

IV. nakazuje pobrać od pozwanego Banku na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 17 675zł. 94 gr. oraz na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 922 zł. 50 gr. tytułem nieuiszczonych przez powódkę kosztów sądowych.

Buczkowska-Żuk M. Gołuńska M. Sawicka

Sygn. akt I ACa 10/12

UZASADNIENIE

Powódka K. P. pozwem z dnia 21 listopada 2006 r., uzupełnionym pismem z dnia 11 grudnia 2006 r. i z dnia 14 sierpnia 2009 r. wniosła o uchylenie tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przez Bank (...) S.A. II Oddział w S. nr (...) z dnia 19 lipca 2004 r. oraz zwrotu pobranej na jego podstawie przez komornika kwoty 4.235,00 zł wraz z odsetkami i nienależnymi kosztami, a także zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Strona pozwana Bank (...) spółka akcyjna w odpowiedzi na pozew z dnia 10 grudnia 2007 r. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą za pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2008 r., w sprawie o sygn. akt I C 818/06 Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił powództwo K. P. przeciwko Bankowi (...) S.A. II Oddział w S. i odstąpił od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej.

Wyrokiem z dnia 9 października 2008 r., w sprawie o sygn. akt I ACa 219/08 Sąd Apelacyjny w Szczecinie na skutek apelacji powódki od niniejszego wyroku uchylił go i sprawę przekazał Sadowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny w Szczecinie wskazał, iż Sąd Okręgowy powinien ustalić, jak kształtowało się zadłużenie spółki (...) z tytułu zaciągniętego w dniu 6 lipca 1998 r. kredytu bankowego, poręczonego następnie przez powódkę, w okresie objętym bankowym tytule egzekucyjnym, w szczególności, w jaki sposób naliczone zostały odsetki umowne w okresie od 30 września 2001 r. do 18 lipca 2004 r. i w jaki sposób i na jakiej podstawie były one naliczane w trakcie trwania umowy, jak była treść Regulaminu kredytowania osób prawnych i fizycznych oraz innych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność gospodarczą, który stanowił integralną część umowy o kredyt.

W ocenie Sądu Apelacyjnego należało ustalić również datę wymagalności świadczenia M. H. na rzecz pozwanej, objętego umową przelewu z dnia 12 kwietnia 2001 r., a jeżeli daty wymagalności będą różne, w jakich wysokościach były świadczenia częściowe.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy pozbawia wykonalności wobec K. P. tytuł wykonawczy jaki stanowi bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) zaopatrzony przez Sąd Rejonowy w Szczecinie w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 26 października 2005 roku do wysokości 160 924,80 (sto sześćdziesiąt tysięcy dziewięćset dwadzieścia cztery i 80/100) złotych, w pozostałym zakresie powództwo oddalił i orzekł o kosztach procesu

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 6 lipca 1998 r. została zawarta umowa o kredyt dewizowy w maksymalnej kwocie 400.000,00 marek niemieckich na częściowe sfinansowanie zakupu autokaru (...). Stronami tej umowy był (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w S. i Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.. Zgodnie z § 1 ust. 1 tej umowy kwota ta została udzielona na zasadach określonych w niniejszej umowie i w „Regulaminie kredytowania osób prawnych i fizycznych oraz innych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność gospodarczą", który stanowi integralną jej część.

W dniach: 31 maja 2000 r. i 12 kwietnia 2001 r. strony zmieniły powyższą umowę kredytu aneksami: nr (...).

Na podstawie aneksu nr (...) strony umowy ustaliły nowy harmonogram spłaty rat i w celu zapewnienia zwrotu kwoty kredytu Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. udzieliła dodatkowych zabezpieczeń w postaci zastawu rejestrowego, weksla własnego in blanco kredytobiorcy wraz z deklaracją, poręczonego przez J. P. i powódkę K. P. oraz pełnomocnictwo do rachunku bieżącego kredytobiorcy.

Na podstawie aneksu nr (...) strony dodatkowo ustaliły zabezpieczenie dla spłaty kredytu przez osobę trzecią w postaci umowy przelewu wierzytelności.

W dniu 12 kwietnia 2001 r. K. P. i jej mąż J. P. podpisali umowę poręczenia spłaty kredytu z tytułu umowy z dnia 6 lipca 1998 r.

Zgodnie z § 2 tego oświadczenia poręczyciele zobowiązali się do poręczenia
zobowiązania Przedsiębiorstwa (...) spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w S. w zakresie zobowiązania istniejącego w chwili
udzielenia, jak i mogące powstać w przyszłości z tytułu wyżej wymienionego kredytu na
wypadek, gdyby kredytobiorca nie wykonał w terminie tych zobowiązań.

Stosownie do § 2 tego oświadczenia zobowiązania z tytułu solidarnego poręczenia dłużnicy wykonują po zawiadomieniu ich przez pozwany bank o opóźnieniu w spłacie całości lub części kredytu przez sumę zapłaty zadłużeń w sposób i w terminach wskazanych przez bank. Za doręczenie zawiadomienie uznano również zwrot pozwanemu zwrot zawiadomienia przez pocztę.

W tym samym dniu oraz w dniu 23 października 2001 r. powódka złożyła oświadczenie na podstawie art. 97 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. o poddaniu się egzekucji prowadzonej według przepisów kodeksu postępowania cywilnego oraz wyraziła zgodę na wystawienie przez pozwaną bankowego tytułu egzekucyjnego obejmującego roszczenie z tytułu umowy o kredyt dewizowy z dnia 6 lipca 1998 r. wraz z aneksami do kwoty 1.200.000,00 zł.

W dniu 12 kwietnia 2001 r. została także zawarta umowa przelewu wierzytelności pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą w S. i Przedsiębiorstwem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S..

Przedmiotem powyższej umowy była wierzytelność przysługująca Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wobec przedsiębiorstwa (...) z siedzibą w W. z tytułu umowy dzierżawy autobusu (...) (...) zawartej w dniu 30 września 2000 r., zmienionej

następnie aneksem, który wszedł w życie 9 października 2000 r. na rzecz banku. Powyższa umowa została zabezpieczona wekslem in blanco na kwotę następnie aneksem, który wszedł w życie 9 października 2000 r. na rzecz banku. Powyższa umowa została zabezpieczona wekslem in blanco na kwotę 100 000 z.

Pozwana wytoczyła powództwo przeciwko właścicielowi przedsiębiorstwa (...) z siedzibą w W. - M. H..

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 lutego 2004 r. w sprawie o sygn. akt VIII GC 532/02, został M. H. zobowiązany do zapłaty na rzecz Banku (...) S. A. z siedzibą w S. kwoty 74.371,03 zł wraz z odsetkami. Postępowanie egzekucyjne wobec niego zostało umorzone.

W dniu 13 maja 2002 r. Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. za zgodą pozwanej sprzedał PHU (...) przedmiotowy autokar za cenę 430.000,00 zł.

Pozwana wystawiła przy tym nabywcy promesę na zezwolenie na wykreślenie zastawu rejestrowego ustanowionego na tym autokarze.

Pismem z dnia 22 kwietnia 2002 r. pozwana wezwała powódkę jako poręczyciela do zapłaty zaległych rat kredytu w łącznej wysokości 20.196,03 euro oraz uregulowania odsetek w wysokości 6.633,18 euro.

Pismem z dnia 22 marca 2004 r., stanowiącym odpowiedź na powyższe pismo powódka podkreśliła, iż nie ma żadnych zobowiązań finansowych względem banku.

Pismem z dnia 22 kwietnia 2002 r. pozwana wezwała J. P. do zapłaty kwoty pieniężnej wynikającej z umowy kredytu.

Pismem z dnia 22 marca 2004 r. J. P. reprezentujący Przedsiębiorstwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. zwrócił się do pozwanej z wykazem wpłat z tytułu umowy kredytowej

Pismem z dnia 14 maja 2004 r. pozwana poinformowała J. P. o kwotach dokonanych wpłat z tytułu umowy kredytu, w tym kwoty za sprzedaż autokaru

Wyrokiem z dnia 28 maja 2004 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie orzekł separację małżeństwa powódki K. P. i J. P. bez orzekania o winie.

Na dzień 18 lipca 2004 r. zadłużenie M. H. wobec Banku (...) S.A. wynosiło kwotę 160 924,80 zł, na którą składała się należność zasądzona w kwocie 74.371,03 zł i odsetki od dnia 10 maja 2002 r. do dnia 18 lipca 2004 r. w kwocie 23.013,25 zł. i pozostałe zobowiązania wraz z odsetkami(44 000+ 19540,52zł).

Na dzień 18 lipca 2004 r. zadłużenie Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w S. z tytułu kredytu i odsetek wyniosło: kapitał w kwocie 101.735,22 zł, odsetki od kapitału nieprzeterminowanego na dzień 19 września 2002 roku w kwocie 32.241,95 zł., odsetki od kapitału przeterminowanego na dzień 19 września 2002 roku w kwocie 6.002,26 zł, odsetki ustawowe za okres od 20 września 2002 r. do dnia 18 lipca 2004 roku w kwocie 24.657,55 zł., odsetki ustawowe za okres od 20 września 2002 r. do dnia 18 lipca 2004 roku w kwocie 24.657,55 zł.

W konsekwencji kapitał wyniósł 101.735,22 zł, a odsetki w kwocie 62.901,76 zł.

W dniu 19 lipca 2004 r. został wystawiony przez stronę pozwaną bankowy tytuł wykonawczy nr (...) przeciwko Przedsiębiorstwu (...) sp. z o.o. w S. w kwocie 89.226,39 zł tytułem odsetek umownych i dalszych odsetek umownych liczonych od kwoty 190.961,61 zł i przeciwko J. P. i K. P. na kwotę 190.820,68 zł, w tym 101.735,22 zł należności głównej oraz 89.22639 zł odsetek umownych, a także dalszych odsetek umownych liczonych od kwoty 190.961,61 zł.

Postanowieniem z dnia 26 października 2005 r., w sprawie o sygn. akt XV Co 6131/04 Sąd Rejonowy w Szczecinie nadal klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...) z dnia 19 lipca 2004 r. na rzecz wierzyciela (...) S.A. w W. II Oddział w S. przeciwko dłużnikom solidarnym (...) sp. z o.o. w S., J. P. i K. P. z ograniczeniem możliwości prowadzenia postępowania egzekucyjnego na jego podstawie do kwoty 1.200.000,00 zł.

K. P. w wyniku zajęcie jej emerytury w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego od stycznia 2006 r. otrzymuje emeryturę w wysokości 680,20 zł.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo K. P. oparte zostało na art. 840 § 1 k.p.c. i na podstawie niniejszego przepisu okazało się częściowo uzasadnione.

W drodze powództwa z art. 840 dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenia powołując się na podstawy określone w tym przepisie (art. 840 § 1 pkt 1-3), co powinno znaleźć swój wyraz w formułowaniu żądania pozwu.

W doktrynie podkreśla się, że celem powództwa opozycyjnego z art. 840 jest pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenie, co należy odróżnić od uchylenia postanowienia sądu o nadanie klauzuli wykonalności. Weryfikacja postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności niewątpliwie zmierza do zakwestionowania tej klauzuli, jednak może nastąpić tylko poprzez wniesienie zażalenia i z powołaniem się na uchybienia proceduralne w toku postępowania klauzulowego. Tymczasem powództwo z art. 840 jako środek merytorycznej obrony dłużnika, pozwala na zakwestionowanie wykonalności tytułu wykonawczego w drodze badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tym tytułem i w konsekwencji musi być oparte na przyczynach materialnoprawnych - podstawach wymienionych w punktach 1-3 omawianego przepisu (vide - uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1985 r., III CZP 14/85, OSN

1985, nr 12, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1972 r., II CR 193/72, OSN 1973, nr 4; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 1973 r., II PZ 34/73, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1971 r., I CZ 110/70, niepubl).

Przedmiotem niniejszego postępowania było pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przez Bank (...) S.A. II Oddział w S. nr (...) z dnia 19 lipca 2004 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 26 października 2005 r., w sprawie o sygn. akt XV Co 6131/04 Sąd Rejonowy w Szczecinie.

Wymieniony powyżej tytuł wykonawczy został wystawiony na podstawie umowy o kredyt dewizowy z dnia 6 lipca 1998 r. w maksymalnej kwocie 400.000,00 marek niemieckich na częściowe sfinansowanie zakupu autokaru (...). Stronami tej umowy był (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w S. i Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.. Przedmiotowy tytuł wykonawczy w stosunku do powódki i jej męża J. P. został wystawiony na podstawie umowy poręczenia spłaty kredytu z dnia 12 kwietnia 2001 r.

Bezspornym jest na gruncie przedmiotowej sprawy fakt, iż w dniu 12 kwietnia 2001 r. została także zawarta umowa przelewu wierzytelności pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą w S. i Przedsiębiorstwem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.. Przedmiotem powyższej umowy była wierzytelność przysługująca Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wobec przedsiębiorstwa (...) z siedzibą w W. z tytułu umowy dzierżawy autobusu (...) (...) zawartej w dniu 30 września 2000 r., zmienionej następnie aneksem, który wszedł w życie 9 października 2000 r. na rzecz banku. Powyższa umowa została zabezpieczona wekslem in blanco na kwotę 100.000,00 zł.

Nie budzi wątpliwości, iż K. P. poręczyła kredyt udzielony Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.. Z całą pewnością powódka posiadała wiedzę odnośnie sytuacji finansowej - własnej i kredytobiorcy, któremu poręczyła kredyt, skoro kredytobiorcę reprezentował mąż powódki - J. P.. Bezpodstawne jest zatem powoływanie się powódki na swoją niewiedzę w tym zakresie w sytuacji, gdy pozwany bank domagał się zwrotu udzielonego kredytu. Biorąc pod uwagę fakt zawarcia przez pozwaną z kredytobiorcą aneksów, na podstawie których strony umowy ustaliły nowy harmonogram spłaty rat kredytu i dodatkowo ustaliły zabezpieczenia w postaci zastawu rejestrowego, weksla własnego in blanco kredytobiorcy wraz z deklaracją, poręczonego przez J. P. i powódkę K. P. oraz pełnomocnictwo do rachunku bieżącego kredytobiorcy oraz dodatkowo ustaliły zabezpieczenie dla spłaty kredytu przez osobę trzecią w postaci umowy przelewu wierzytelności oraz fakt, że mąż powódki reprezentował kredytobiorca, to w ocenie Sądu powódka z całą pewnością zdawała sobie w pełni sprawę z sytuacji finansowej kredytobiorcy oraz występujących problemów ze spłatą przedmiotowego kredytu w terminie.

Odnosząc się do zgłoszonych zarzutów przez powódkę, to w pierwszej kolejności Sąd Okręgowy zważył, że większa ich cześć nie zasługiwała na uwzględnienie. W pierwszej kolejności jako bezzasadny uznał zarzut nieważności umowy poręczenia, skoro wbrew sugestii powódki o braku określenia wysokości kwoty pieniężnej poręczyła ona kredyt dewizowy w maksymalnej wysokości 400.000,00 marek niemieckich, co jednoznacznie wynika z treści umowy poręczenia i aneksów do umowy kredytowej. Przechodząc do oceny kolejnego zarzutu strony powodowej dotyczącego nieinformowania jej o zaległościach kredytobiorcy w płatności Sąd zgodzić się z powódką, iż nie była ona informowana zgodnie z zobowiązaniem wynikającym z oświadczenia z dnia 12 kwietnia 2001 r. przez stronę pozwaną o opóźnieniu w spłacie całości lub części kredytu przez Przedsiębiorstwo (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.. Jednakże w ocenie Sądu okoliczność ta nie stanowi czynnika skutkującego nieważnością poręczenia. Stosownie zaś do art. 880 k.c, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien

zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela. Zdaniem Sądu zawiadomienie poręczyciela o opóźnieniu się dłużnika (art. 880 k.c.) nie stanowi przesłanki wymagalności zobowiązania poręczyciela chyba, że strony postanowiły inaczej, uzależniając w umowie powstanie wymagalności długu z poręczenia od zawiadomienia poręczyciela o opóźnieniu dłużnika lub od innych zdarzeń ( vide - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., w sprawie o sygn. akt III CKN 28/01). Ponadto zwrócić należy uwagę, iż przepis art. 880 k.c. ma charakter względnie obowiązujący, to znaczy strony mogły dowolnie uregulować ich wzajemne prawa i obowiązkowi. Strony mogły więc między innymi zastrzec obowiązek zawiadomienia poręczycielki o opóźnieniu dłużnika pod rygorem nieważności poręczenia, czego w przedmiotowej sprawie powódka z pozwaną nie uczyniły. Wobec powyższego pozwany bank był uprawniony wezwać powódkę do zapłaty poręczonego kredytu udzielonego Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., a w sytuacji nie wykonania zobowiązania przez K. P. pozwana wydała wspomniany już bankowy tytuł egzekucyjny, któremu następnie Sąd Rejonowy w Szczecinie nadał klauzulę wykonalności.

Powyższy tytuł wykonawczy określał też precyzyjnie sumy roszczenia pozwanego banku.

Zarzuty zgłoszone przez powódkę, a dotyczące nieprawidłowego wyliczenia przez pozwaną żądanej kwoty pieniężnej wynikającej z bankowego tytułu egzekucyjnego Sąd Okręgowy uznał za zasadne w części. Sąd czyniąc ustalenia w tym zakresie oparł się przede wszystkim na opinii B. K. - biegłego sądowego z zakresu rachunkowości, którą uznał po jej uzupełnieniu za w pełni przekonywującą. Po pierwsze, opinia powyższa została sporządzona przez kompetentną osobę, dysponującą odpowiednią wiedzą specjalistyczną i doświadczeniem zawodowym. Po drugie, biegła sporządzając opinię oparła się na całokształcie zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonując jego szczegółowej analizy w kontekście tezy dowodowej wynikającej z postanowienia Sądu o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłej. Po trzecie, opinia biegłej jest jasna, a wnioski w niej zawarte zostały logicznie i wyczerpująco uzasadnione.

Wnioski tej opinii przyjęte przez Sąd za własne stanowiły podstawę uwzględnienia powództwa w części. Zdaniem Sądu stwierdzenie biegłego są prawdziwe w zakresie ustalenia, że na dzień 18 lipca 2004 r. pozwana zawyżyła odsetki o kwotę 26.183,70 zł, bowiem pozwana naliczyła odsetki od kwoty 139.979,43 zł w wysokości 1,5 % odsetek ustawowych, co nie było zgodne z zawartą umową kredytową według tej umowy odsetki powinny być naliczane w wysokości odsetek ustawowych.

W konsekwencji zdaniem biegłego sądowego po uwzględnieniu zadłużenia M. H. oraz pomniejszeniu wierzytelności pozwanej wobec powódki o wartość długu M. H., tytuł wykonawczy należało o tą kwotę pozbawić wykonalności.

W ocenie Sądu fakt zawarcia przez pozwaną umowy przelewu wierzytelności przysługującej Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wobec przedsiębiorstwa (...) z siedzibą w W. z tytułu umowy dzierżawy autobusu (...) (...) zawartej w dniu 30 września 2000 r., zmienionej następnie aneksem, który wszedł w życie 9 października 2000 r. na rzecz banku w sposób istotny wpłynęła na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, albowiem poza sporem pozostaje, iż po uwzględnieniu zadłużenia M. H. oraz pomniejszeniu wierzytelności pozwanej wobec powódki o wartość długu M. H. wierzytelność pozwanej wobec powódki jako poręczyciela uległo zmniejszeniu.

O kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyła apelacją powódka. Zarzucając mu:

1. sprzeczność sentencji wyroku z treścią zebranego przez Sąd materiału dowodowego i ustalonego stanu faktycznego, poprzez pozbawienie bankowego tytułu egzekucyjnego wykonalności jedynie do kwoty przysługującej pozwanej wobec M. H. wierzytelności ustalonej na dzień wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, zmniejszającej zadłużenie powódki, podczas gdy ustalenia Sądu wskazują, iż pozwana zawyżyła objęte bankowym tytule egzekucyjnym należności odsetkowe o kwotę 26.183, 70 zł, co nie zostało uwzględnione w sentencji wyroku.

2. naruszenie art. 386 § 6 k.p.c. mające istotny wpływ na treść orzeczenia poprzez
nieuwzględnienie wskazań co do dalszego toku postępowania zawartych w wyroku Sądu
Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 9 października 2008 r. sygn. akt I ACa 219/08, poprzez nie
ustalenie jak kształtowało się zadłużenie spółki (...) z tytułu zaciągniętego w dniu 06
lipca 1998 r. kredytu bankowego, w jaki sposób i na jakiej podstawie były naliczane odsetki
w trakcie trwania umowy i po jej zakończeniu, oraz kiedy stały się wymagalne na rzecz
pozwanej świadczenia M. H., objęte umowa przelewu z dnia 12 kwietnia 2001 r. i w
jakich wysokościach były świadczenia częściowe, co nie pozwala na merytoryczną ocenę
zarzutów formułowanych przez stronę powodową.

3. naruszenie art. 98 kpc, ,99 kpc, 100 kpc poprzez nie zasądzenie na rzecz powódki kosztów
procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w sytuacji oddalenia powództwa jedynie w
nieznacznym zakresie.

Wskazując na powyższe zarzuty, wniosła:

1) zmianę punktu pierwszego zaskarżonego wyroku poprzez pozbawienie wykonalności
wobec K. P. tytułu wykonawczego jaki stanowi bankowy tytuł egzekucyjny nr
(...) zaopatrzony przez Sąd Rejonowy w Szczecinie w klauzulę wykonalności
postanowieniem z dnia 26 października 2005 r. do wysokości 187.108,50 ( sto
osiemdziesiąt siedem tysięcy sto osiem i 50/100) złotych

2) zmianę punktu drugiego zaskarżonego wyroku i zasadzenie od pozwanej na rzecz
powódki pobranych na jej rzecz przez komornika sądowego kwot wraz z odsetkami i
należnymi kosztami zgodnie ze zmienionym na rozprawie w dniu 26 października 2011 r.
żądaniem zapłaty.

3) zmianę punktu trzeciego zaskarżonego wyroku dotyczącego zasądzenia od pozwanej
zwrotu kosztów procesu, poprzez zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów
zastępstwa prawnego strony powodowej w podwójnej wysokości to jest 7.200 zł

ewentualnie:

4) o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpatrzenia - przy uwzględnieniu kosztów postępowania
odwoławczego.

Nadto wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że w toku ponownego rozpatrywania sprawy Sąd Okręgowy w Szczecinie nie wypełnił wytycznych Sądu Apelacyjnego zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 października 2008 r. W szczególności nie zostało ustalone jak kształtowało się zadłużenie spółki (...) z tytułu zaciągniętego kredytu. Sąd nie ustalił w jakich datach i kwotach wymagalne były na rzecz Banku świadczenia M. H. z tytułu przeniesionej na Bank wierzytelności spółki (...), i w jaki sposób wierzytelności te wpływały na zmniejszenie zadłużenia spółki (...) wobec Banku. Sąd I instancji celem dokonania powyższych ustaleń zasięgnął opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości, zakreślając zakres opinii jako „ustalenie wysokości wymagalnego zobowiązania wraz z odsetkami na rzecz wierzyciela Banku (...) S.A. ze strony dłużnika M. H. objętego umową cesji z dnia 12.04.2001 r. i pomniejszenia wierzytelności banku (...) S.A. wobec K. P. o tak obliczona wielkość długu." Powołany w sprawie biegły po wydaniu opinii, jeszcze trzykrotnie uzupełniał jej treść, ustalając ostatecznie, iż zadłużenie M. H. na dzień wystawienia zwalczanego bankowego tytułu egzekucyjnego wynosiło łącznie 160.924, 80 zł.

Zarówno biegły w treści opracowanej opinii i trzech opiniach uzupełniających, ale przede wszystkim sąd nie ustalili, o jakie kwoty zmniejszało się zadłużenie powódki w datach wymagalności kolejnych świadczeń M. H., z których ostatnie stało się wymagalne i winno zmniejszy zadłużenie spółki (...) jak i powódki w dniu 29 września 2001 r.. To na ten dzień winno być ustalone zadłużenie spółki (...) i powódki wobec pozwanej, i pomniejszone o przysługujące Pozwanej wierzytelności wynikające z umowy cesji wierzytelności.

Sąd Okręgowy opierając się na opinii biegłego, którą uznał za w pełni przekonywującą, sporządzoną po szczegółowej analizie całokształtu zebranego materiału dowodowego w zakresie zakreślonej tezy dowodowej, ograniczył się jedynie do pozbawienia kwestionowanego bankowego tytułu wykonawczego o kwotę zadłużenia M. H. wobec pozwanej wyliczonego na dzień 18 lipca 2004 r., to jest o kwotę 160.924,80 zł.

Istotnym jest, iż Sąd Okręgowy uznając, iż na dzień 18 lipca 2004 r. pozwana zawyżyła wskazane w kwestionowanym tytule wykonawczym odsetki o kwotę 26.183,70 zł, co nie było zgodne z zawarta umową kredytowa, całkowicie pominął tę okoliczność w sentencji zaskarżonego wyroku, pozbawiając bankowy tytuł egzekucyjny wykonalności jedynie o kwotę wynikająca z zadłużenia M. H. wobec pozwanej na dzień 18.07.2004 r.

Tak sformułowana sentencja wyroku pozwala pozwanej na dalsze prowadzenie egzekucji do kwoty 29895,88 zł i utrzymuje w mocy kwestionowany tytuł wykonawczy, w zakresie błędnie i bezpodstawnie zawyżonych przez pozwaną odsetek.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd nie przytoczył ani podstaw prawnych ani faktycznych rozstrzygnięcia o oddaleniu powództwa w pozostałym zakresie. Sąd Okręgowy całkowicie pominął w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sformułowane w pozwie i zmodyfikowane na rozprawie w dniu 26.10.2011 r. żądanie zwrotu przez pozwana kwot wyegzekwowanych od powódki w toku prowadzonego przeciw niej w oparciu o kwestionowany tytuł wykonawczy postępowania egzekucyjnego, co pozbawia stronę powodową możliwości ustosunkowanie się do tego rozstrzygnięcia i uniemożliwia kontrolę instancyjną.

Przechodząc do zarzutu dotyczącego rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Okręgowy nie wskazał na czyją rzecz zasądza od pozwanej koszty procesu w kwocie 6044,94 zł, czy czyni to na rzecz powódki, czy też Skarbu Państwa. W postanowieniu dotyczącym kosztów procesu Sąd nie wskazał nadto, czy a jeśli tak to w jakim zakresie zasądza na rzecz powódki koszty zastępstwa prawnego.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE:

Apelacja w znacznej mierze okazała się uzasadniona.

W apelacji strona powodowa nie zarzuciła Sądowi błędu w ustaleniach faktycznych, nie powoływała także zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c, stąd też należy przyjąć że nie zakwestionowała ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego. Podniosła natomiast zarzut błędu w subsumcji. Sąd Apelacyjny także w pełni te ustalenia akceptuje i przyjmuje za własne za wyjątkiem ustalenia wysokości długu spółki (...) na dzień wystawienia bankowego tytułu wykonawczego, za który to dług poręczyła powódka.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny na podstawie trzech uzupełniających opinii biegłego dokonał własnych ustaleń, tym samym uwzględnił drugi z zarzutów apelacyjnych zawartych w środku odwoławczym. Bez wątpienia bowiem na tę wysokość miał wpływ termin wymagalności poszczególnych czynszów z tytułu umowy dzierżawy autokaru Neoplan. Jak słusznie ustalił Sąd Okręgowy, wierzytelności z tytułu czynszu dzierżawnego, szczegółowo określone w umowie wraz z terminami ich wymagalności, stanowiły przedmiot umowy przelewu, zawartej między pozwanym Bankiem a kredytobiorcą. Umowa ta miała charakter odpłatny, a wpływy czynszowe miały pomniejszać wysokość zadłużenia spółki (...). Jest też faktem oczywistym, wynikającym z treści łączącej pozwany Bank z kredytobiorcą umowy, odsetki kredytowe były spłacane wraz z roszczeniem głównym, a ich wysokość była uzależniona od wysokości zadłużenia i terminowości regulowania zobowiązania kredytowego. Tym samym dzień, w którym na poczet spłaty zadłużenia zostały zarachowane nabyte wierzytelności z tytułu czynszu dzierżawnego miał istotne znaczenie dla określenia wysokości zadłużenia. Niezasadne opóźnienie w ich odliczaniu od długu kredytowego kumulowało bowiem narastanie odsetek kredytowych umownych, ale także w razie przeterminowania spłaty odsetek karnych. Już przy pierwszym rozpoznaniu sprawy na etapie drugiej instancji, okazało się że pozwany bank w sposób całkowicie błędny nie zaliczał nabytych wierzytelności na poczet zadłużenia, przyjmując że nie jest to możliwe, dopóki dzierżawca realnie ich nie uiści. W ramach uzasadnienia wyroku uchylającego pierwotne rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, Sąd odwoławczy poddał szczegółowej analizie wadliwość takiej interpretacji umowy przelewu przez pozwany bank. Skład orzekający obecnie w pełni tę argumentację podziela, nie powielając już argumentacji zaprezentowanej poprzednio.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy uszło uwadze Sądu Okręgowego, że sporządzając opinię główną i opinie uzupełniające na użytek tego postępowania sądowego, biegła rozliczyła wartość zaległości kredytowej spółki (...) przy założeniu, że należności z tytułu cesji wierzytelności wraz z zaległymi odsetkami odlicza od zadłużenia dopiero na dzień wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Taki sposób rozliczenia spowodował, że przez cały okres od 28 października 2000 r. do 28 lipca 20001 r. zaległość kredytowa niezasadnie ulegała zwiększeniu o niespłacone w terminie raty kredytu (kapitał plus odsetki umowne) i odsetki karne.

W tym miejscu należy podkreślić, iż wbrew stanowisku apelującej, skoro w dniu 8 sierpnia 2001 r. umowa dzierżawy została rozwiązana przed terminem określonym w tej umowie, tym samym dzierżawca nie był już obowiązany do dalszego płacenia czynszu dzierżawnego. Pozwany Bank utracił więc wierzytelność objęta umową cesji.

Stąd też Sąd odwoławczy po raz kolejny zlecił biegłej wykonanie opinii uzupełniających, uwzględniających konieczność uwzględnienia zarachowania jako spłaty kredytu wierzytelności z tytułu umowy dzierżawy zgodnie z ich datami wymagalności tj. kwot:

- 6000 zł. wymagalnej na dzień 28 października 2000 r.,

- 8000 zł. wymagalnej na dzień 28 listopada 2000 r.,

- 10000 zł. wymagalnej na dzień 28 grudnia 2000 r.,

- 6000 zł. wymagalnej na dzień 28 stycznia 2001 r.,

- 12 000 zł. wymagalnej na dzień 28 lutego 2001 r.

- 14 000 zł. wymagalnej na dzień 28 marca 2001 r.,

- 18 000 zł., wymagalnej na dzień 28 kwietnia 2001 r.,

- 20 000 zł. wymagalnej na dzień 28 maja 2001 r.,

- 22 000 zł. wymagalnej na dzień 28 czerwca 2001 r.,

- 22 000 zł. wymagalnej na dzień 28 lipca 2001 r.,

a także odsetek od tych wierzytelności za okres w opóźnieniu w ich zapłacie w zakresie kwot uiszczonych przez dzierżawcę bądź od dnia wymagalności do dnia wystawienia tytułu wykonawczego w zakresie należności, które nie zostały zapłacone.

Ostatecznie biegła w opinii uzupełniającej z dnia 10 maja 2013 r. sporządziła dwie wersje symulacji zadłużenia na dzień wystawienia tytułu wykonawczego, z których za przydatną do rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny uznał wersję drugą, obejmującą wpłaty za okres do dnia 28 lipca 2001 r. (vide: K: 653-656 i 658 akt). W tym miejscu należy podkreślić, iż biegła dokonała przeliczeń walut na złote polskie wg tabel kursowych Narodowego Banku Polskiego, które są publikowane, a nie tabel kursowych obowiązujących w Banku kredytującym, wyłącznie z tej przyczyny, iż strona pozwana tabel obowiązujących w tym okresie nie przedłożyła, podając, że w związku z licznymi przekształceniami organizacyjno-prawnymi dokumentów tych nie posiada. Założono także, że na poczet rat czynszu dzierżawnego w rzeczywistości pozwany otrzymał jedynie te należności, które w historii kredytu opatrzono adnotacją (...), gdyż pozwany także w tym zakresie nie był w stanie jednoznacznie wyjaśnić czy inne należności obniżające wartość zadłużenia, a nie posiadające adnotacji z jakiego tytułu powstały mają związek ze spłatą wierzytelności objętej przelewem. Brak przedstawienia dowodu przez Bank w postaci tabel kursowych Sąd ocenił zgodnie z treścią art. 233 §2 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i uznał, że w toku procesu strona pozwana nie wykazała, aby istniała podstawa do zaliczenia ich na poczet należności objętych umową cesji. Niniejsze postępowanie toczy się bowiem od 2006 r. W okresie powstania zawisłości sporu pozwany powinien jeszcze dysponować niezbędnymi dokumentami i zabezpieczyć je w celu obrony swoich twierdzeń. Zaniechanie w tym zakresie musi więc obciążać negatywnie jedynie stronę wywodzącą z faktu stosowania wyższych przeliczników kursowych, twierdzenie, iż wysokość zadłużenia była wyższa. Tym bardziej, że były to dokumenty pochodzące od podmiotu kredytującego i pozostawały jedynie w jego dyspozycji.

W rezultacie biegła wyliczyła, iż na dzień wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, zadłużenie spółki (...) jako kredytobiorcy wynosiło 7785,25 zł. Strona pozwana nie wniosła do tej opinii zarzutów. Sad uznał, iż po uwzględnieniu dodatkowych okoliczności wskazanych powyżej, opinia biegłej jest logiczna, spójna, kompleksowa i odzwierciedla faktyczną historię kredytową dłużnika. Tym samym jednoznacznie i precyzyjnie określa także wysokość zobowiązania powódki jako poręczycielki, zgodnie z treścią art. 879 §1 k.c.

Wobec powyższego należność objęta bankowym tytułem egzekucyjnym ponad kwotę 7785,25 zł. nie istniała i nie istniały podstawy do jej egzekucji. Tym samym powódka w zakresie przekraczającym tę kwotę wykazała zaistnienie przesłanki z art. 840§1 pkt.1 k.p.c. umożliwiającym skuteczne domaganie się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego nie pochodzącego od sądu.

W niniejszej sprawie zaistniała jednak przeszkoda do uwzględnienia żądania w całości. Mianowicie równolegle do niniejszej sprawy cały czas toczyło się postępowanie egzekucyjne przeciwko powódce jako dłużniczce – vide: informacja o stanie sprawy egzekucyjnej KM 1774/09 – vide: K: 513 akt, z którego wynika, że przedmiotowy tytuł wykonawczy został wyegzekwowany do wysokości 23 110, 76 zł.

Zgodnie z utrwalonym w doktrynie i orzecznictwie poglądem nie jest możliwe pozbawienie wykonalności tytułu w zakresie, w którym został on już wykonany. Zgodnie z poglądami komentatorów (vide: Komentarze do art. 840 kodeksu postępowania cywilnego autorstwa Tadeusz Żyznowskiego czy Olimpii Marcewicz) wytoczenie powództwa opozycyjnego jest niedopuszczalne w sytuacji, gdy wygasła wykonalność tytułu wykonawczego na skutek wyegzekwowania całego świadczenia. Dłużnik traci prawo do wytoczenia takiego powództwa z chwilą wyegzekwowania przez wierzyciela świadczenia objętego tytułem wykonawczym, co nie odbiera mu możliwości poszukiwania sądowej ochrony jego praw w odrębnym postępowaniu (wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2002 r., I PKN 197/01, Wokanda 2002, nr 12, poz. 27; wyrok SN z dnia 17 listopada 1988, I CR 255/88, LEX nr 8929; wyrok SN z dnia 20 stycznia 1978 r., III CRN 310/77, LEX nr 8055). Stąd też wobec wyegzekwowania świadczenie do kwoty 23 110,76 zł. tylko ponad tę wartość możliwym było uwzględnienie powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, a w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Natomiast w zakresie ponad kwotę 7785,25 zł. do kwoty 23 110,76 zł. powództwo o zapłatę okazało się skuteczne. Podstawą jego uwzględnienia jest art. 410 § 1 i 2 k.c. skoro bowiem został wystawiony tytuł egzekucyjny opatrzony przez Sąd klauzulą wykonalności wobec należności, która nie istniała, doszło po stronie powodowej do uzyskania świadczenia nienależnego. Powyżej rzeczywistej wysokości zadłużenia, tytuł nie powinien być egzekwowany, a wszelkie koszty i naliczone odsetki z egzekucją związane utraciły swoja podstawę. Z tej tez przyczyny Sąd Apelacyjny zasądził na rzecz powódki kwotę 15 322,51 zł. tytułem różnicy pomiędzy faktycznym zadłużeniem z tytułu umowy (...) spółki (...), za który to dług jako poręczycielka powódka odpowiadała a faktycznie wyegzekwowaną kwotą. Odsetki od tego nienależnego świadczenia zasądzono od upływu 7 dni od dnia wezwania do zwrotu tj. od dnia 3 listopada 2011 r. na podstawie art.455 k.c. w zw. z art. 481 §1 i 2 k.c.

Sąd Apelacyjny oczywiście zdaje sobie sprawę z faktu, iż od kwoty 7785.25 zł. również stronie pozwanej należały się odsetki, jednak egzekucja przeciwko powódce trwała od 2006 r. i pozwany bank uzyskując środki zajęte przez Komornika korzystał z nich. Stąd też Sąd uznał, że doszło do kompensaty tych należności w ramach korzystania przez bank z kwot wyegzekwowanych ponad należność rzeczywistego zadłużenia zgodnie z normą art. 322 k.p.c. Dlatego też nie zasądzał na rzecz powódki zwrotu kolejnych wyegzekwowanych kwot od dnia ich rzeczywistego pobrania przez komornika oraz nie zwiększał zadłużenia z tytułu długu spółki (...) o odsetki. Natomiast w zakresie kosztów egzekucji wziął pod uwagę fakt, iż w znacznej mierze są to koszty nienależne, gdyż wywodzące się z egzekucji świadczenia nieistniejącego. Dodatkowo, skoro do chwili wydania wyroku, egzekucja nie została zakończona ani też nie zawieszono postępowania egzekucyjnego, pozwany Bank uzyskał dodatkowe środki pokrywające koszty nawet tej należnej egzekucji do kwoty 7785,25 zł.

Wobec powyższego na podstawie art. 386 §1 k.p.c. Sąd Apelacyjny skorygował orzeczenie Sądu Okręgowego i orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji, a w pozostałym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

O kosztach postępowania za obie instancje orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. przyjmując, że powódka uległa w procesie jedynie co do nieznacznej części roszczenia, a całość przedmiotu sporu de facto uzależniona była od wzajemnego obrachunku stron.

Kosztami sądowymi nie uiszczonymi przez powódkę na skutek zwolnienia od obowiązku ich ponoszenia, Sąd obciążył stronę pozwaną na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

E. Buczkowska-Żuk M. Gołuńska M. Sawicka