Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Z uwagi na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku Sądu II instancji wyłącznie przez obrońcę oskarżonego Ł. A. (1), zakres tego uzasadnienia, zgodnie z art. 423 § 1a k.p.k. w zw. z art. 457 § 2 k.p.k., ograniczony został do analizy zarzutów i argumentacji zawartych jedynie w apelacji wnioskującego obrońcy.

Ł. A. (1) – wraz z drugim oskarżonym w sprawie – stanął pod zarzutem popełnienia czynu polegającego na tym, że w dniu 15 sierpnia 2016 r., około 5.45, w L. na ul. (...), działając wspólnie i w porozumieniu oraz z dwoma nieustalonymi mężczyznami, przy użyciu przemocy wobec I. D. i I. K. (1) w postaci uderzania pięściami po twarzy, po całym ciele, kopania po całym ciele, w trakcie posługiwania się przez P. B. nożem, doprowadzili I. D. i I. K. (1) do stanu bezbronności, w wyniku czego dokonano kradzieży telefonu komórkowego marki (...) wraz z kartą (...) (...) i kartą (...) o wartości 316,90 zł na szkodę I. K. (1), powodując tym samym u I. D. obrażenia ciała w postaci rany ciętej prawej okolicy ciemieniowej, lewego łuku brwiowego, prawej ręki, lewego ramienia oraz rany kłutej okolicy lędźwiowej lewej, a nadto obrażenia okolic lewego barku oraz bocznej powierzchni lewego ramienia w 1/3 górnej jego długości, które to obrażenia naruszyły czynności narządów ciała na czas powyżej 7 dni i naraziły pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a u I. K. (2) obrażenia ciała w postaci rany okolicy ciemieniowej lewej, prawostronnego sińca okularowego, sińca powieki górnej lewego oka, a także otarcia naskórka prawego łokcia, które to obrażenia naruszyły czynności narządów ciała na czas krótszy niż 7 dni i naraziły pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, to jest pod zarzutem popełnienia przestępstwa z art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 157 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Po rozpoznaniu sprawy obejmującej przytoczony zarzut, Sąd Okręgowy w Poznaniu, wyrokiem z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie XVI K 17/17, rozstrzygnął kwestię odpowiedzialności karnej obu oskarżonych, w tym oskarżonego Ł. A. (1), orzekając w odniesieniu do niego (w pkt 2 i następnych zaskarżonego wyroku), w ten sposób, że:

2.Uznaje oskarżonego Ł. A. (1) za winnego tego, że w dniu 15 sierpnia 2016 roku w L., działając wspólnie i w porozumieniu z P. B. a nadto z dwoma nieustalonymi mężczyznami, publicznie, bez powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego, zadając uderzenia pięściami po twarzy i innych częściach ciała oraz kopiąc po całym ciele wziął udział w pobiciu I. D. i I. K. (1), narażając ich na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu oraz powodując u I. K. (1) obrażenia ciała w postaci rany okolicy ciemieniowej lewej, prawostronnego sińca okularowego, sińca powieki górnej lewego oka, a także otarcia naskórka prawego łokcia, które to obrażenia naruszyły czynności narządów ciała na czas krótszy niż 7 dni tj. przestępstwa z art. 158 § 1 kk i art. 157 § 2 w zw. z art. 11 § 2 kk i za to na podstawie art. 158 § 1 kk w zw. z art. 57 a § 1 kk i art. 11 § 3 kk wymierza mu karę 1 (jednego) roku i 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności.

3.Uznaje oskarżonego Ł. A. (1) za winnego tego, że w dniu 15 sierpnia 2016 roku w L. dokonał zaboru w celu przywłaszczenia telefonu komórkowego marki (...) wraz z kartą (...) (...) i kartą (...) o wartości 316,90 zł na szkodę I. K. (1) tj. wykroczenia z art. 119 § 1 kw i za to na podstawie art. 119 § 1 kw wymierza mu karę 1000 (tysiąca) złotych grzywny.

4. Na podstawie art. 57a § 2 kk zasądza:

- od P. B. na rzecz każdego z pokrzywdzonych nawiązkę po 2000 (dwa tysiące) złotych;

- od Ł. A. (1) na rzecz każdego z pokrzywdzonych nawiązkę po 2000 (dwa tysiące) złotych

5. Na podstawie art. 63 § 1 kk zalicza oskarżonym P. B. oraz Ł. A. (1) na poczet podlegających wykonaniu kar pozbawienia wolności, okresy ich rzeczywistego pozbawienia wolności w formie tymczasowego aresztowania:

- co do P. B. od dnia 15 sierpnia 2016 roku do 17 października 2016 roku;

- co do Ł. A. (1) od dnia 15 sierpnia 2016 roku do dnia 22 lutego 2017 roku, uznając w tym zakresie kary za wykonane.

6. Na podstawie art. 44 § 1 kk orzeka przepadek na rzecz Skarbu Państwa poprzez zniszczenie dowodu rzeczowego w postaci użytego do popełnienia przestępstwa scyzoryka z napisem (...) zapisanego w księdze przechowywanych przedmiotów tutejszego Sądu pod pozycją 5/17.

7. Na podstawie § 17 ust. 1 pkt. 2 i 5 i § 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu zasądza od Skarbu Państwa na rzecz:

- adw. M. C. kwotę 1209 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu Ł. A. (1),

- na rzecz adw. M. B. kwotę 1209 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu P. B..

8. Na podstawie art. 626 § 1 kpk i art. 624 § 1 kpk oraz art. 17 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych ( Dz. U. Nr 49 poz. 223 z 1983r.z późn. Zm.) zwalnia obu oskarżonych z obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów sądowych i nie wymierza im opłat.

Apelacje od powyższego wyroku wywiedli obrońcy obu oskarżonych, tylko jeden z nich jednak – jak wskazano na wstępie – wniósł o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu odwoławczego.

Apelujący obrońca oskarżonego Ł. A. (1) , wyznaczony mu z urzędu adwokat M. C. zaskarżył wyrok ten w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze – zarówno co do czynu z pkt 2 i 3 wyroku – zarzucając:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że:

- w niniejszej sprawie brak jest możliwości orzeczenia wobec oskarżonego kary wolnościowej bądź też kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania podczas gdy występujące w sprawie okoliczności w postaci przyznania się oskarżonego do popełnienia przestępstwa, zwrócenia telefonu pokrzywdzonemu, dotychczasowa niekaralność oskarżonego, wyrażenie skruchy, a w konsekwencji prawidłowa ocena ww. okoliczności powinna prowadzić do zastosowania instytucji przewidzianej w art. 37a kk w stosunku do czynu oskarżonego z pkt 2 wyroku (art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.);

- oskarżony dopuścił się występku o charakterze chuligańskim z uwagi na popełnienie czynu w norze dziennej, w ścisłym centrum miasta, w zbiegu kilku ulic - miejscu, w którym mogło być zaobserwowane przez znaczną, bliżej nieokreśloną liczbę osób, a tym samym miało charakter publiczny podczas gdy zdarzenie miało miejsce ok godz. 5.45 (zatem były to godziny wczesno poranne) a z uwagi na porę dnia prawdopodobieństwo spotkania większej liczby osób jest małe;

2.  rażącą niewspółmierność kary polegającą na orzeczeniu wobec oskarżonego:

- bezwzględnej kary pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku oraz 3 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z art, 158 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

- kary grzywny w wysokości 1.000 zł za wykroczenie z art. 119 § 1 k.w.

- podczas gdy sposób zachowania się oskarżonego zarówno w trakcie czynu, jak i po jego popełnieniu, przyznanie się oskarżonego do popełnienia czynu, dotychczasowa niekaralność oskarżonego, wyrażenie skruchy oraz zwrócenie telefonu pokrzywdzonemu, fakt 6 miesięcy tymczasowego aresztowania oraz młody wiek winny prowadzić do zastosowania wobec oskarżonego instytucji z art. 37a k.k. w stosunku do czynu z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., a w stosunku do czynu z art. 119 k.w. kary grzywny w wymiarze 300 zł.

Podnosząc wskazane zarzuty, apelujący obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie kary i wymierzenie oskarżonemu kary za czyn z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. z uwzględnieniem art. 37a k.k., a w zakresie czynu z art. 119 k.w. wymierzenie oskarżonemu kary grzywny w wymiarze 350 zł.

Nadto wniósł zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu Ł. A. (1), oświadczając, iż koszty te nie zostały uiszczone w całości, ani w części.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Na wstępie zaznaczyć należało, iż apelujący wprost przyznał w wywodzie swojej apelacji – a i Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się w tym zakresie żadnych wątpliwości uwzględnianych z urzędu – że Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny dotyczący okoliczności objętych postawionymi oskarżonemu zarzutami. Stwierdzić zatem należało, iż Sąd I instancji w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, poczynił prawidłowe ustalenia w zakresie sprawstwa i winy przypisanych oskarżonemu w ramach zarzuconych mu czynów. Przy czym motywy tego rozstrzygnięcia wyczerpująco opisane zostały w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W konsekwencji takich ustaleń, słusznie przyjęto, iż oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz wykroczenia z art. 119 § 1 k.w.

Wbrew stanowisku apelującego obrońcy, prawidłowe okazało się także – stanowiące konsekwencję rozstrzygnięcia o sprawstwie i winie oskarżonego – orzeczenie w przedmiocie kary. W tym zakresie apelujący podniósł po pierwsze zarzut, którym kwestionował ustalenie, że przypisane oskarżonemu przestępstwo pobicia stanowiło występek o charakterze chuligańskim. Jedynym argumentem podniesionym przez apelującego na poparcie owego zarzuty było wskazanie, że czyn ten miał miejsce około godz. 5.45, zatem z uwagi na wczesną porę dnia, prawdopodobieństwo spotkania większej liczby osób było wówczas małe.

Takie stanowisko apelującego pomijało jednakże fakt, że godz. 5.45 w porze letniej (15 sierpnia), na szerokości geograficznej właściwej dla położenia L., była porą zdecydowanie po wschodzie słońca, a zatem było wówczas widno, co umożliwiało obecnym tam osobom dokładne obserwowanie zdarzenia. Zdarzenie to zaś – jak trafnie wskazał Sąd I instancji – miało miejsce w ścisłym centrum miasta L., u zbiegu kilku ulic, a zatem w miejscu bynajmniej nie wyludnionym, bo otwartym chociażby na możliwość obserwacji z okien budynków oraz z perspektywy przechodzących tam osób. Na to zaś, że postronni obserwatorzy faktycznie byli obecni w miejscu zdarzenia i obserwowali jego przebieg, wskazywało chociażby to, że takie właśnie osoby wezwały policję, a jedna z nich, idąca wówczas do pracy K. H., występowała następnie w sprawie w charakterze świadka. Taki splot okoliczności związany z miejscem i czasem zdarzenia powodował, że można było przypisać mu charakter publiczny.

Okoliczności powyższe w połączeniu z faktem, że oskarżony Ł. A. (1) przypisanego mu czynu dopuścił się bez powodu, wykazując tym samym rażące lekceważenie porządku prawnego, nakazywały – wbrew obiekcjom apelującego – przyjąć, że był to czyn popełniony w warunkach występku o charakterze chuligańskim, o którym mowa w art. 115 § 21 k.k. Słusznie zatem, Sąd I instancji w podstawie wymiaru kary, za czyn przypisany oskarżonemu Ł. A. (2) w pkt 2 zaskarżonego wyroku, uwzględnił przepis art. 57a § 1 k.k.

Na uwzględnienie nie zasługiwał także drugi z zarzutów, którymi apelujący kwestionował orzeczeni o karze, to jest zarzut rażącej surowości kary. Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska obrońcy, jakoby w przypadku oskarżonego zachodziły przesłanki o charakterze łagodzącym o takim nasileniu, iżby czyniły wymierzoną oskarżonemu za przypisane mu przestępstwo karę 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz wymierzoną za wykroczenie karę 1000 złotych grzywny – karami rażąco nadmiernie surowymi.

Podkreślenia wymagało, że podstawę do ingerencji przez sąd odwoławczy w rozstrzygnięcie sądu I instancji co do kary może stanowić ustalenie, że wymiar tej kary nie uwzględniał wszystkich okoliczności wiążących się z ustawowymi dyrektywami jej wymiaru, bądź też wykraczał poza granice swobodnego uznania sędziowskiego. Rażąca niewspółmierność kary, warunkująca jej zmianę, może przy tym zachodzić tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć wpływ na wymiar kary, można byłoby przyjąć, że zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd I instancji, a karą, która byłaby prawidłowa w świetle obowiązujących przepisów.

Sytuacja taka nie miała miejsca na gruncie zaskarżonego orzeczenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, wymierzone oskarżonemu przez Sąd I instancji, wskazane wyżej kary, uwzględniały wszystkie dyrektywy i okoliczności wymiaru kary. Dolegliwość tak ukształtowanych kar nie przekraczała stopnia winy oskarżonego, była współmierna do stopnia społecznej szkodliwości przypisanego mu czynu i spełniała zadania społecznego oddziaływania kary oraz cele szczególno – prewencyjne. Była ona wynikiem trafnej oceny okoliczności przedmiotowych i podmiotowych czynu oraz danych osobopoznawczych oskarżonego. Jako spełniająca wymogi zakreślone dyrektywami przepisu art. 53 k.k., uznana być winna za karę prawidłowo wyważoną.

Sąd I instancji, miarkując karę, prawidłowo uwzględnił okoliczności obciążające i łagodzące. W szczególności zaś wziął pod uwagę okoliczności łagodzące podniesione w apelacji, w tym wcześniejszą niekaralność oskarżonego. Co do podkreślanej w apelacji okoliczności w postaci przyznanie się oskarżonego do winy, wskazać należało, że fakt ten nie mógł być przeceniany, skoro oskarżony werbalnie przyznawał się do popełnienia zarzuconych mu czynów, wskazując jednakże, że nie ukradł pokrzywdzonemu telefonu, a „jedynie telefon ten podniósł i zabrał”. W realiach niniejszej sprawy, przy nagromadzeniu wskazanych przez Sąd I instancji poważnych okoliczności obciążających, w tym brutalnego i niebezpiecznego działania sprawcy, brak było podstaw do tego by okolicznościom zasygnalizowanym w apelacji nadawać dalej idącą wymowę łagodzącą w kontekście wymiaru kary.

Podkreślenia wymagało, że w realiach niniejszej sprawy, prawidłowa reakcja prawno – karna nie mogła przybrać postaci kary wolnościowej, postulowanej przez apelującego, wnioskującego o zastosowanie przy jej wymiarze przepisów art. 37a k.k. Pomimo prawnej możliwości zastosowania tego przepisu (warunkowanej wyłącznie rozmiarem ustawowego zagrożenia za dany czyn), rację miał Sąd I instancji stwierdzając, że brutalny i chuligański charakter czynu oskarżonego sprzeciwiał się skorzystania z możliwości orzeczenia kary wolnościowej. Kara wolnościowa stanowiłaby bowiem przejaw pobłażania dla sprawcy, który zwłaszcza w przypadku sprawcy będącego – jak oskarżony A. – osobą młodą, utwierdzałby go w poczuciu bezkarności i braku szacunku dla życia i zdrowia drugiego człowieka. Kara wolnościowa nie miałaby zatem szansy spełniania wobec oskarżonego swoich funkcji idywidualno-prewencyjnych.

Kara o charakterze wolnościowym z pewnością zostałaby także odbierana jako niesprawiedliwa i to zarówno przez pobitych pokrzywdzonych, jak i ogół społeczeństwa.

Sąd Apelacyjny nie podzielił również zarzutu apelującego, jakoby Sąd I instancji niewłaściwie ustalił rozmiar grzywny orzeczonej za przypisane oskarżonemu wykroczenie z art. 119 § 1 k.w. Apelujący nie miał racji, utrzymując, że wymiar grzywny winien być skorelowany z wartością przedmiotu objętego zaborem. Grzywna nie pełni bowiem funkcji kompensacyjnych, ale spełniać winna funkcje ukarania, a zatem cele ogólno- i szczególno- prewncyjne. To zatem okoliczności popełnienia wykroczenia, w szczególności nadzwyczajna łatwość podjęcia przez oskarżonego decyzji o okradzeniu nieprzytomnego pokrzywdzonego, nie zaś wartość ukradzionego przedmiotu, warunkowały rozmiar orzekanej grzywny. W obliczu takich okoliczności obciążających przy wymiarze kary, grzywna orzeczona w kwocie 1000 zł nie mogła być uznana za rażąco nadmiernie surową.

Uwzględniając całokształt powyższych rozważań i stwierdzając bezzasadność podniesionych w apelacji zarzutów kwestionujących prawidłowość orzeczenia o karze, Sąd odwoławczy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Orzekając o kosztach procesu za postępowanie odwoławcze, Sąd Apelacyjny uwzględnił to, że oskarżony Ł. A. (1) korzystał w nim z pomocy prawnej obrońcy wyznaczonego mu z urzędu. Wobec tego, na podstawie przepisów § 4 ust. 1 i 3 oraz § 17 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714), obrońcy temu zwrócono koszty obrony udzielonej oskarżonemu z urzędu w tymże postępowaniu.

Nadto, na podstawie przepisów art. 624 § 1 k.p.k. i art. 634 k.p.k., zwolniono oskarżonego od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze. Uwzględniono przy tym sytuację majątkową oskarżonego i jego możliwości zarobkowe, w tym perspektywę odbywania przez niego kary izolacyjnej, co nakazywało przyjąć, że pokrycie tychże kosztów byłoby dla oskarżonego zbyt uciążliwe. Z tych samych względów, na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o kosztach sądowych w sprawach karnych (Dz.U.1983.49.223 ze zmian.), zwolnieniem od kosztów objęto opłatę za II instancję.

Sławomir Siwierski Przemysław Strach Grzegorz Nowak