Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2019 r.

Sąd Okręgowy w^ P. IV Wydział Karny - Odwoławczy w składzie: Przewodniczący:S. J.

Sędziowie:SSOHanna B. (spr.)

SSO Piotr Gerke

Protokolant:apl.sędz. Daria Wyrzykowska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu A. D.

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2019 r. sprawy skazanego P. S. (1)

na skutek apelacji wyniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Pile z dnia 3 października 2018 r., sygn. akt II K 533/18

1.  Utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok.

2.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. W. kwotę 147,60 zl (w tym VAT) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej obrony udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

3.  Zwalnia skazanego z obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów procesu za postępowanie odwoławcze.

P. G. S. H. B.

UZASADNIENIE

Zakład Karny w W. w dniu 11 czerwca 2018 r. (data wpływu pisma do Sądu Rejonowego w Pile – k. 3) poinformował, iż zachodzą przesłanki do wydania wyroku łącznego wobec skazanego P. S. (1) . Do pisma została dołączona informacja o pobytach i orzeczeniach związanych z osobą P. S. (1).

Sąd Rejonowy w Pile, w dniu 3 października 2018 r., w postępowaniu o sygn. II K 533/18, wydał wyrok łączny w sprawie skazanego, gdzie stwierdził, że P. S. (1) został skazany następującymi wyrokami:

I.  Sądu Rejonowego w Pile z dnia 26 października 2016 r. w sprawie II K 749/16 za przestępstwo z art. 62 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii popełnione w dniu 20 marca 2016 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat tytułem próby; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Pile z dnia 6 marca 2018 r. w sprawie II Ko 239/18 zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

II.  Sądu Rejonowego w Pile z dnia 8 maja 2018 r. w sprawie II K 269/18 za przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii popełnione w dniu 21 lutego 2018 r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.

W oparciu o tak poczynione ustalenia Sąd Rejonowy orzekł w sposób następujący:

- w pkt 1 na podstawie art. 85 § 2 kk, art. 85a kk i art. 86 § 1 kk połączył kary pozbawienia wolności wymierzone oskarżonemu wyżej wskazanymi wyrokami i wymierzył mu karę łączną 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności;

- w pkt II na podstawie art. 577 kpk na poczet wymierzonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył okres zatrzymania ze sprawy II K 2369/18, tj. w dniu 21 lutego 2018 r.;

- w pkt III na podstawie § 17 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. W. kwotę 120 zł wraz z podatkiem VAT;

- na koniec, w pkt IV na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego w całości od ponoszenia kosztów sądowych.

Powyższy wyrok zaskarżył obrońca skazanego w zakresie rozstrzygnięcia o wymiarze kary łącznej. Apelujący podniósł zarzuty obrazy przepisów postępowania, tj. art. 167 kpk w zw. z art. 366 § 1 kpk, art. 410 kpk oraz błędu w ustaleniach faktycznych, który mógł mieć wpływ na treść orzeczenia.

Podnosząc w ten sposób obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie wymiaru orzeczonej względem skazanego kary łącznej i wymierzenie mu kary w wysokości 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności oraz przyznanie temu obrońcy kosztów nieopłaconej pomocy prawnej za postępowanie odwoławcze udzielonej z urzędu według norm przepisanych, powiększonej o należny podatek od towarów i usług. Ponadto w apelacji obrońca wniósł o wezwanie skazanego na rozprawę i przeprowadzenie dowodu z jego wyjaśnień na okoliczność przyczyn niewywiązania się z nałożonych obowiązków w zakładzie karnym oraz liczny posiadanych dzieci. W trakcie rozprawy apelacyjnej w dniu 10 stycznia 2019 r. obrońca cofnął wniosek o wezwanie skazanego na rozprawę (k. 45-46v).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego okazała się bezzasadna i nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd odwoławczy doszedł do wniosku, że przeprowadzone przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe było w pełni prawidłowe. Stwierdzono tak albowiem ujawniony na etapie rozpoznawczym materiał dowodowy został poddany rzetelnej analizie. Nie budziło zatem wątpliwości, że sytuacja P. S. (1), a w tym przede wszystkim jego dotychczasowa karalność, została rozpoznana wszechstronnie i zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy. Nie budziły przy tym zastrzeżeń wnioski Sądu I instancji co do stwierdzenia realnego zbiegu przestępstw, a w konsekwencji, możliwości orzeczenia kary pozbawienia wolności po połączeniu tego rodzaju kar z dwóch wyroków.

Obrońca podnosił, że Sąd Rejonowy w nieprawidłowy sposób ustalił liczbę dzieci skazanego przyjmując, że jest ich troje, kiedy jeszcze przed wydaniem wyroku rodzina P. S. (1) powiększyła się o czwarte dziecko. Sąd Rejonowy ustalając sytuację rodzinną skazanego, w tym również liczbę posiadanych przez niego dzieci, bazował na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy, z których wynikało, że jest ich troje. Sąd I instancji nie podejmował dalszych czynności dowodowych zmierzających do zweryfikowania liczby dzieci skazanego, co nie jest jednak żadnym uchybieniem, ponieważ żaden przepis proceduralny nie nakłada na sąd takiego obowiązku. Jak się okazało w trakcie dalszego postępowania Sąd I instancji dysponował nieaktualnymi informacjami, gdyż skazany jest ojcem czwórki dzieci. Niemniej jednak, co należy wyraźnie podkreślić, okoliczność ta nie miała wpływu na wymiar kary łącznej. Przypomnieć w tym miejscu należy, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest skuteczny tylko wtedy kiedy stwierdzony błąd mógł mieć wpływ na treść orzeczenia. W tym wypadku błędne ustalenie przez Sąd Rejonowy liczby dzieci skazanego nie miało żadnego wpływu na prawidłowość wydanego wyroku łącznego. Tym samym zarzut ten był nieuzasadniony.

Poza tym apelujący zarzucał Sądowi I instancji, że nie podjął żadnych czynności dowodowych w celu ustalenia przyczyn niewywiązywania się przez skazanego z obowiązków pracowniczych co spowodowało jego zwolnienie z pracy, którą otrzymał w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w W.. Należy zwrócić uwagę, że inicjatywa dowodowa obrony pojawiła się w tym zakresie dopiero na etapie odwoławczym. W celu wyjaśnienia tych okoliczności obrońca w apelacji wnosił o wezwanie skazanego na rozprawę i jego przesłuchanie. Jednakże wniosek ten został ostatecznie cofnięty. Natomiast skazany P. S. (1) co prawda wnosił o doprowadzenie na rozprawę przed Sądem Rejonowym lecz nie wskazywał, że zamierza składać dodatkowe wyjaśnienia w zakresie przyczyn niewywiązywania się z obowiązków pracowniczych. Podkreślić należy, że Sąd I instancji opierając się na opinii o skazanym z Zakładu Karnego w W. ustalił, że w trakcie pobytu w tej jednostce penitencjarnej P. S. był zatrudniony u kontrahenta zewnętrznego, jednak został zwolniony z powodu niewywiązywania się z nałożonych na niego obowiązków. Zdaniem Sądu Okręgowego nie zachodziła konieczność dodatkowego badania jakie były powody niewywiązywania się przez skazanego z obowiązków pracowniczych, ponieważ nie zmieniłoby to w żaden sposób faktu, że do jego zwolnienia doszło z przyczyny leżącej po stronie pracownika.

W ocenie Sądu II instancji obrońca we wniesionym środku odwoławczym zbytnio skupił uwagę na tych dwóch okolicznościach z życiorysu skazanego (liczba dzieci oraz przyczyny utraty pracy podczas odbywania kary izolacyjnej), błędnie zakładając, że miały one istotny wpływ na wymiar kary łącznej. Tymczasem na wymiar kary łącznej w wyroku łącznym ma wpływ cały szereg innych okoliczności, nie tylko związanych bezpośrednio z osobą samego sprawcy, a mianowicie cele zapobiegawcze i wychowawcze, jakie kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a przede wszystkim związek podmiotowo-przedmiotowy pomiędzy przestępstwami jakich dopuścił się skazany i za które kary podlegają łączeniu.

W ocenie Sądu Okręgowego argumentacja przedstawiona przez apelującego nie potwierdziła zasadności zarzutu rażącej niewspółmierności kary, a właśnie taki zarzut zdaniem Sądu II instancji należało odczytać z podanego w apelacji uzasadnienia. Przypomnienia w tym miejscu wymaga, że zarzut rażącej niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen, można podnosić wówczas „gdy kara jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy, innymi słowy – gdy w społecznym odczuciu jest karą niesprawiedliwą” (vide: wyrok SN z 11 kwietnia 1985r. V KRN 178/85, OSNKW 1985/7-8/60). Nie chodzi przy tym o każdą ewentualną różnicę ocen co do jej wymiaru, ale różnice tak zasadniczej natury, że karą dotychczas wymierzoną nazwać można by niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować (vide: wyrok SN z 2 lutego 1995 r., II KRN 198/94, OSNKW 1995/5-6/33).

Przykładając powyższe do okoliczności kontrolowanego przypadku, a ponadto uwzględniając specyfikę orzekania co do kar łącznych, Sąd II instancji rozważył prawidłowość rozstrzygnięcia podjętego w zaskarżonym wyroku i zbadał je pod kątem współmierności.

W pierwszej kolejności zaznaczyć trzeba, że żaden przepis prawa nie nakazuje sądowi by wymierzając kary łączną dawał prymat zasadzie absorpcji. To jest tej zasadzie, która nakazuje ukształtować karę łączną na poziomie zbliżonym do wysokości najwyższej spośród kar jednostkowych, a która to kara pochłaniałaby pozostałe kary jednostkowe. Wprost przeciwnie, art. 569 § 1 kpk odsyła do przepisów materialnych dotyczących wymierzania kary łącznej, które określają, że karę łączną wymierza się w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając przy karze pozbawienia wolności 20 lat (to obecnie górna granica kary łącznej pozbawienia wolności z art. 86 § 1 kk – dop. SO), z wyjątkami określonymi w art. 88 kk. Stwierdzić wręcz należy, że zasadę absorpcji stosuje się w wymiarze kary łącznej wyjątkowo, gdy związek zbiegających się przestępstw jest tak ścisły, że upodabnia je do jednego przestępstwa, jak w przypadku pomijalnego zbiegu przestępstw lub ciągu przestępstw, gdy nie potrzeba podwyższać progu represji karnej (por. wyrok SA w Białymstoku z 21.12.2015 r., sygn.. II AKa 206/15, LEX nr 1962890). Z powyższymi rozważaniami najwidoczniej zgadza się sam apelujący, skoro wnioskował o zastosowanie zasady asperacji przy określaniu wymiaru kary łącznej, jednak w najniższym możliwym wymiarze, a mianowicie kary 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności. Jednocześnie obrońca sam wskazał, że zastosowanie zasady absorpcji mogłoby przekonać skazanego do uznania, że nie poniósł on jakiejkolwiek kary za jeden z czynów.

Podkreślenia wymaga także, iż wymiar kary łącznej jest działalnością racjonalną, polegającą na oznaczaniu kary odpowiednio do stopnia związku podmiotowo-przedmiotowego między zbiegającymi się realnie przestępstwami. Nie służy to ograniczeniu odpowiedzialności karnej, lecz rzeczywistemu oddaniu zawartości kryminalnej czynów, jakich skazany się dopuścił. Celem kary łącznej jest zapobieganie sytuacji, w której skazany pociągany do odpowiedzialności karnej odrębnie za każde z popełnionych przestępstw, pozostających w zbiegu realnym, znajduje się w gorszej sytuacji z perspektywy wymiaru kary, niż sprawca, który za takie przestępstwa odpowiada w jednym postępowaniu (por. wyrok SA w Krakowie z 27 marca 2013 r., II AKa 52/13, KZS 2013/6/82)

Stwierdzić należało, iż Sąd Rejonowy, wziął pod uwagę również opinię o skazanym wystawioną przez Dyrektora Zakładu Karnego w W. (k. 26-26v). Opinię, z której wypływał wniosek o regulaminowym zachowaniu podsądnego w warunkach izolacji penitencjarnej. Zdaniem Sądu Okręgowego opinia ta była umiarkowana i nie należała do kategorii opinii nadzwyczajnych, która wymagałaby szczególnego potraktowania. Nie mogła ona przez to zostać oceniona jako czynnik przemawiający za jeszcze łagodniejszym potraktowaniem skazanego przy kształtowaniu kary łącznej. Nie można też tracić z pola widzenia, że okoliczności osobopoznawcze odnoszące się do skazanego, nie mają pierwszorzędnego znaczenia przy kształtowaniu takiej kary, natomiast mogą być w znaczącym stopniu uwzględniane w postępowaniu wykonawczym, jak choćby przy ubieganiu się o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Na poparcie stanowiska o roli postawy skazanego w postępowaniu o wyrok łączny, w czasie odbywania kary izolacyjnej, warto odwołać się do jednej z tez z wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 stycznia 2010 r., którą Sąd Okręgowy w pełni podziela: „opinia o zachowaniu skazanego w zakładzie karnym ma charakter pomocniczy dla orzekania w przedmiocie kary łącznej, na co wskazuje treść art. 571 § 1 kpk, a jej znaczenie wiąże się z potrzebami oznaczania celów prewencyjno-prognostycznych oraz celowości kary. Znaczenie pierwszorzędne określają relacje podmiotowo-przedmiotowe zbiegających się przestępstw.” (wyrok SA w Krakowie, sygn. II AKa 237/09, KZS 2010/2/46).

Sąd I instancji w treści uzasadnienia do wyroku łącznego z dnia 3 października 2018 r., dostrzegł, że pomiędzy przestępstwami, za które kary uległy połączeniu zaskarżonym wyrokiem łącznym, istnieje wysoka zbieżność rodzajowa, która niewątpliwie ma wpływ na umniejszenie wymiaru kary łącznej. Sąd Rejonowy stwierdził także pewien związek czasowy pomiędzy przestępstwami, który jednak trudno uznać za ścisły, bowiem okres jaki upłynął od popełnienia pierwszego czynu do dopuszczenia się kolejnego wyniósł blisko 2 lata. Sąd Okręgowy w pełni podziela te spostrzeżenia i zgadza się też z Sądem Rejonowym, że tak ustalony związek między przestępstwami nie uzasadniał zastosowania zasady absorpcji w większym zakresie niż to uczyniono w zaskarżonym orzeczeniu. Zbieżność podmiotowo-przedmiotowa pomiędzy przestępstwami była bliska, jednakże nie upodabniała ona wszystkich czynów do jednego przestępstwa. Skazany nie podnosił zarzutów związanych z błędnym ustaleniem związku podmiotowo-przedmiotowego pomiędzy poszczególnymi przestępstwami, jednakże Sąd Okręgowy odnosząc się do zarzutu niewspółmierności wymierzonej kary odwołuje się także do w pełni słusznych i uzasadnionych ustaleń Sądu niższej instancji w zakresie tego związku, aby podkreślić prawidłowość ustaleń organu orzekającego w odniesieniu do wszystkich kwestii mających wpływ na wymiar kary łącznej.

Sąd Okręgowy uważa też, że istotnie należy zaakcentować fakt, iż celem kary łącznej nie jest premiowanie osoby wielokrotnie łamiącej porządek prawny lecz zapewnienie racjonalnego stosowania kar i środków karnych przez likwidację w postępowaniu wykonawczym ich swoistej, wynikającej z kilkakrotnych skazań, konkurencji. Popełnienie więcej niż jednego przestępstwa jest zaś okolicznością, przemawiającą za orzekaniem kary łącznej surowszej (por. wyrok SA w Białymstoku z 6 listopada 2012 r., II AKo 129/12, LEX nr 1236007).

Jak wynika z poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń, P. S. (1) dopuścił się popełnienia dwóch przestępstw ( vide K. k. 7-7v). Oba czyny polegały na posiadaniu środków narkotycznych (w jednym wypadku znacznej ilości) w postaci zarówno marihuany, jak i amfetaminy. Z danych osobopoznawczych o skazanym wynika, że jest on od wielu lat uzależniony od środków odurzających. Nie można również zapomnieć, co słusznie zaakcentował Sąd I instancji, że kara 1 roku pozbawienia wolności orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego w Pile z dnia 26 października 2016 r., sygn. akt II K 749/16 była pierwotnie warunkowo zawieszona na okres 3 lat próby, a skazany został oddany pod dozór kuratora. Nie wpłynęło to jednak pozytywnie na zmianę zachowania skazanego, który w trakcie okresu próby (po upływie niespełna 2 lat) dopuścił się kolejnego podobnego czynu. P. S. (1) nie zważał również na to, że wstępując po raz kolejny na ścieżkę przestępstwa zostanie zarządzone wykonanie poprzednio orzeczonej kary pozbawienia wolności, a on trafi na dłuższy czas do zakładu karnego pozostawiając konkubinę samą z małymi dziećmi, którymi trzeba się zająć i zapewnić im odpowiednie środki finansowe dla spełnienia chociażby podstawowych potrzeb. Skazany jest osobą silnie uzależnioną od środków odurzających i nie potrafi walczyć ze swoim nałogiem. Wszystko to pociągało za sobą wniosek o potrzebie uwzględnienia przy wymiarze kary łącznej również w odpowiednim stopniu zasady kumulacji.

Podsumowując, Sąd Okręgowy uznał, że Sąd I instancji przy orzekaniu wobec skazanego kary łącznej prawidłowo zastosował zasadę asperacji (czyli częściowej absorpcji i częściowej kumulacji). W sytuacji, gdzie suma wymierzonych kar pozbawienia wolności objęte węzłem wyroku łącznego wynosiła 1 rok i 8 miesięcy pozbawienia wolności, a najwyższa z kar podlegających łączeniu to 1 rok pozbawienia wolności (wymiar kary ze sprawy o sygn. II K 749/16), Sąd Rejonowy zasadnie wymierzył jako łączną karę 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności. W przypadku tego skazanego nie ujawniły się przecież okoliczności, które wymagałyby w większym rozmiarze uwzględnienia zasady absorpcji. I to w stopniu znaczącym, gdyż dysproporcja między karą wymierzoną, a tą którą można byłoby określić mianem wzorcowej, jak wyżej podkreślano, musi być rażąca. Taka dysproporcja nie zachodzi zaś między karą łączną wymierzoną P. S. a karą wnioskowaną przez obronę gdyż była to różnica zaledwie 2 miesięcy pozbawienia wolności, a więc de facto drobna, minimalna.

Sąd Okręgowy jest też zdania, że Sąd niższej instancji prawidłowo wywiązał się ze swego obowiązku badania oraz uwzględniania okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść podsądnego. Stosownie do art. 85a kk wziął bowiem pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Wszystko to prowadzi do wniosku, że proponowany w apelacji wymiar kary łącznej przy uwzględnieniu w niewiele większym zakresie zasady absorpcji nie mógł przynieść oczekiwanego rezultatu, a orzeczona kara łączna jest właściwą reakcją wymiaru sprawiedliwości. Takie obniżenie kary łącznej byłoby całkowicie nieuzasadnione, powodując przy tym, że sprawca nie poniósłby należytej odpowiedzialności za swe czyny. W odczuciu społecznym zaniżona kara mogłaby też rodzić przeświadczenie o pobłażliwym traktowaniu wielokrotnego sprawcy przestępstw. Ponadto, o czym wspomniano już powyżej, podstawową przesłanką jaka musiałaby zostać spełniona by Sąd Okręgowy mógł ingerować w wysokość orzeczonej kary łącznej jest stwierdzenie, że kara łączna w wymiarze orzeczonym zaskarżonym wyrokiem jest niewspółmierna w stopniu rażącym (a więc niedającym się zaakceptować). Natomiast w ocenie Sądu odwoławczego kara łączna wyższa o 2 miesiące od kary proponowananej w apelacji nie może zostać uznana za rażąco niewspółmierną. Wręcz przeciwnie uwzględnia ona wszystkie okoliczności przedmiotowej sprawy i jest do nich odpowiednio dostosowana.

Mając na względzie wszystko powyższe Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, o czym orzekł w pkt 1.

W pkt 2 wyroku, na podstawie § 17 ust. 5 oraz § 4 ust. 3 w zw. z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714) Sąd zasądził na rzecz adw. M. W. kwotę 147,60 złotych brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej obrony udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

W punkcie 3 wyroku orzeczono o kosztach niniejszego postępowania. Sąd odwoławczy na podstawie art. 636 § 1 kpk w zw. z art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego w całości z obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, uznając, iż nie będzie on w stanie ich ponieść. Nie ma on bowiem znaczącego majątku, a obecnie odbywa karę pozbawienia wolności. Ponadto P. S. ma czwórkę dzieci i posiada zadłużenie alimentacyjne. Za zwolnieniem skazanego z obowiązku uiszczenia kosztów procesu za postępowanie odwoławcze przemawiała zatem jego sytuacja materialna.

P. G. S. H. B.