Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w (...) III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik

Sędziowie: SO Leszek Dąbek (spr.)

SO Marcin Rak

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2018 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z wniosku Gminy K.

z udziałem P. L., E. L., J. L., S. D., H. Ś., I. K., K. B., E. S., G. Ż. i Skarbu Państwa - Starosty (...)

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni

i zażaleń uczestników postępowania P. L., E. L., J. L., S. D., H. Ś., I. K., K. B., E. S. i G. Ż.

od postanowienia Sądu Rejonowego w (...)

z dnia 28 lutego 2017r., sygn. akt I Ns 1256/11

postanawia:

1.  z apelacji wnioskodawczyni zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

a)  stwierdzić, że Skarb Państwa nabył z dniem 14 maja 1974 r. własność nieruchomości gruntowej położonej w K. przy ulicy (...) o powierzchni 202 m ² stanowiącej działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...) i zapisanej w księgach wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w (...) pod numerami (...) i (...);

b)  nie obciążyć uczestników postępowania kosztami postępowania;

2.  umorzyć postępowania zażaleniowe;

3.  nie obciążyć uczestników postępowania kosztami postępowania apelacyjnego oraz postępowań zażaleniowych.

SSO Marcin Rak SSO Tomasz Pawlik SSO Leszek Dąbek

Sygn. akt III Ca 1022/17

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w (...) w postanowieniu z 28 02 2017r. oddalił wniosek Gminy K. o stwierdzenie nabycia przez nią w drodze zasiedzenia własności wskazanej we wniosku nieruchomości.

W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia przywołał regulację art. 172 k.c. Następnie dokonała oceny prawnej poczynionych ustaleń faktycznych

i w jej ramach stwierdził, że przeprowadzone postępowanie dowodowe doprowadziło go do konstatacji, że działanie Skarbu Państwa w postaci wywłaszczenia przedmiotowej nieruchomości na rzecz (...) Osiedli (...) orzeczeniem odszkodowawczym z dnia 13 10 1954r. było działaniem w sferze imperium i w 1955r. jedynie na jej części posadowiono budynek mieszkalny wielorodzinny - co pomimo stwierdzenia zasiedzenia tej nieruchomości na rzecz P. L. – syna A. postanowieniem Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 9 04 1964r. uniemożliwiło uprawnionym skuteczne dochodzenia wydania nieruchomości. Niezależnie od tego P. L. a następnie jego następcy prawni regularnie uiszczali podatek gruntowy od tej nieruchomości, dbali o tę część nieruchomości na której nie znajdował się budynek (H. Ś. kosiła trawę i wystawiła ogrodzenie) i uzgadniano z nimi wszelkie działania inwestycyjne w obrębie infrastruktury komunalnej przebiegającej

w jej obrębie. Wskazał, że wnioskodawczyni na okoliczność samoistnego posiadania przez nią nieruchomości tylko umowy najmu lokali znajdujących się w posadowionym na niej budynku. Ocenił, że w świetle tych okoliczności wnioskodawczyni nie wy-kazała, żeby Skarb Państwa był posiadacze samoistnym przedmiotowej nieruchomości w okresie objętym wnioskiem (1964r. – 1984r.). Stwierdził, że wnioskodawczyni

nie wykazała także „przekształceń geodezyjnych i powierzchniowych” nieruchomości objętej wnioskiem w sprawie zachodzi wątpliwość co do przedmiotu zasiedzenia

i z podanych względów - w świetle przywołanej na wstępie regulacji prawnej - uznał wniosek za bezzasadny. O kosztach postępowania orzekał stosując regulację art. 520 § 1 k.p.c., uznając, że „zainteresowani w sprawie ponoszą koszty związane ze swym udziałem w e własnym zakresie”.

Orzeczenie zaskarżyli wnioskodawczyni Gmina K. oraz osoby fizyczne będące uczestnikami postępowania.

Wnioskodawczyni wniosła apelację, w której wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie wniosku oraz zasądzenie na jej rzecz solidarnie

od uczestników postępowania zwrotu kosztów postępowania za obie instancje,

bądź jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Zarzuciła, że przy ferowaniu postanowienia naruszono prawo procesowe, regulację

art. 233 § 1 przez wyjście przez Sąd poza granice swobodnej oceny dowodów

i wyciągnięcie z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków, które z niego nie wynikaj oraz popełnienie błędu w ustaleniach faktycznych przez wydanie orzeczenia na podstawie stanu rzeczy nie istniejącego w chwili zamknięcia posiedzenia (art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) oraz przez odnowę stwierdzenia nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, mimo że w chwili orzekania istniały przesłanko do wydania pozytywnego orzeczenia.

Ponadto zarzucała, że naruszono prawo materialne, regulacje art. : 172 k.c., art. 175 k.c. 336 k.c. i art. 341 k.c. prze ich błędna wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

Uczestnicy postępowania wnieśli zażalenia na orzeczenie o kosztach postępowania, wnosząc o nałożenie na wnioskodawcę obowiązku zwrotu kosztów postępowania oraz zasądzenie na ich rzecz od niego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego

Ponadto wnosili o oddalenie apelacji wnioskodawczyni i zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował roszczenie wnioskodawczyni,

a następnie prawidłowo rozpoznał sprawę.

Ustalenia faktyczne składające się na podstawę faktyczną orzeczenia
w części dotyczą okoliczności bezspornych pomiędzy stronami, a w pozostałym zakresie mają podstawę w informacjach zawartych we wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wiarygodnych źródłach dowodowych.

Wnioskodawczyni w ramach zarzutu naruszenia przy konstruowaniu podstawy faktycznej orzeczenia wskazanych w apelacji regulacji prawnych w istocie kwestionuje dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę prawną i zarzut ten nie ma wpływu na powyższa ocenę.

Z tych też względów Sąd odwoławczy z przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Wskazana w żądaniu wniosku księga wieczysta (Kw. (...)) urządzona

jest dla jednej działki gruntu (o numerze geodezyjnym (...)) i wbrew temu co podnosi Sąd Rejonowego przedmiot sprawy został skonkretyzowany w sposób jednoznaczny ,

w tym zakresie nie istnieją zatem żadne wątpliwości, co zresztą nie było kwestionowane

w sprawie.

Bezspornym jest także w sprawie, iż obszar gruntu stanowiący przedmiot żądania wniosku został objęty w posiadanie przez Skarb Państwa w następstwie wydania w dniu 13 10 1954r przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w S. decyzji wywłaszczeniowej.

Zarówno obowiązujący wówczas Dekret z dnia 11 października 1946r. - Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319, z późniejszymi zmianami), jak obowiązujący później Kodeks cywilny, z faktem tym łączą domniemanie samoistności posiadania ( art. 298 pr. rzecz. i art. 339 k.c.), którego definicję określają: art. 296 § 1 pr. rzecz. i art.336 k.c. oraz domniemanie ciągłości posiadania (art. 299 § 1 pr. rzecz. i art. 340 k.c.).

Stosownie do regulacji art. 234 k.p.c. domniemania te wiążą sąd, chyba, że zostały one obalone wynikami przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Z taką sytuacją nie mamy jednak do czynienia w sprawie, wprost przeciwnie na tym obszarze wybudowano bowiem wielomieszkaniowy budynek mieszkalnych, który wraz z przyległym gruntem pozostawał w zarządzie jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa.

Taki stan rzeczy trwał także po wydaniu w dnia 9 04 1964r. przez Sąd Rejonowy w Rybniku (w sprawie zarejestrowanej pod sygnaturą akt I Ns 91/64 postanowienia, w którym stwierdzono, że wskazane w nim nieruchomości nabył w drodze zasiedzenia P. L..

Skarb Państwa nie był uczestnikiem tego postępowania, a z materiału sprawy nie wynika, żeby zarządzające gruntem jednostki organizacyjne Skarbu Państwa później dowiedział się o istnieniu tego orzeczenia, a jego wydanie – co należy podkreślić - samo w sobie nie miało żadnego wpływu na rodzaj stanu posiadania istniejącego na gruncie (dotyczyło jego sfery prawnej, a nie faktycznego władztwa nad nim).

Po jego wydaniu jednostki organizacyjne Skarbu Państwa w dalszym ciągu zarządzały budynkiem i przyległym do niego gruntem (np. wynajmowały znajdujące się

w budynku lokale), a P. L., a później po jego śmierci jego następcy prawni

nie podjęli wobec Skarbu Państwa żadnych czynności windykacyjnych, czy też w inny sposób jednoznaczny zamanifestowali wobec niego swe prawa do tego gruntu, co mogłoby mieć wpływ na zmianę jego nastawienia do sprawowanego przez niego nad gruntem władztwa.

Za takie nie można bowiem uznać przywoływane przez Sąd Rejonowy czynności w postaci wybudowania w jego granicach przez H. Ś. ogrodzenia (nie miało to miejsca na gruncie lecz w jego granicach), koszenia trawy (w zasadzie polegało na nieodpłatnym korzystaniu z nieruchomości), a nawet ewentualnego płacenia od niego przez P. L. i jego następców prawnych podatków, gdyż odnosi się

to do osób nie władających faktycznie gruntem (co najwyżej świadczy to o tym, że osoby te chciały władać gruntem).

W czasie posiadania przez Skarb Państwa przedmiotowego gruntu, nie miała zatem miejsce żadna okoliczność wskazująca na to, iż nastąpiło przekształcenie jego samoistnego posiadania w posiadanie zależne.

Jakkolwiek Skarb Państwa uzyskał to posiadanie – na co zwraca uwagę Sąd pierwszej instancji – w ramach sprawowanego władztwa publicznego, to z dniem uprawomocnienia się postanowienia wydanego przez Sąd Rejonowy w Rybniku w dniu 9 04 1964r. - w sprawie zarejestrowanej pod sygnaturą akt I Ns 91/64 - P. L.,

a później jego następcy prawni uzyskali status właścicieli spornego gruntu i tym samym uzyskali oni formalnoprawne podstawy do jego odzyskania.

Dlatego - w świetle przywołanych na wstępie regulacji prawnych – najpóźniej z dniem następnym po uprawomocnieniu się tego postanowienia (14 05 1964r.) - powstał stan prowadzący do nabycia przez Skarb Państwa prawa własności gruntu w drodze zasiedzenia (Jacek Gudowski (red), Jolanta Rudnicka, Grzegorz Rudnicki, Stanisław Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego: „Sąd Najwyższy stwierdził w uchwale całej Izby Cywilnej z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07, OSNC 2008, nr 5, poz. 43, z glosą aprobującą K. Czerwińskiej-Koral, PPP 2008, nr 4, s. 95, oraz z omówieniem Z. Strusa, Palestra 2008, nr 1-2, s. 277, i E. Stawickiej, Palestra 2008, nr 7-8, s. 267, że: "Władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego, może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia. Zasiedzenie jednak nie biegło, jeżeli właściciel nie mógł skutecznie dochodzić wydania nieruchomości (art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c.)". W uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że zgodnie z art. 336 o posiadaniu i jego postaci decyduje wyłącznie sposób władania rzeczą. Jeśli sposób władania odpowiada treści prawa własności, to spełnia cechy posiadania samoistnego, a okoliczności uzyskania władania rzeczą nie mają znaczenia dla oceny tego władania jako posiadania samoistnego. Jednakże bezprawne działania aparatu władzy państwowej nie powinny być sankcjonowane przez uwzględnienie czasu, w którym one trwały, jako okresu prowadzącego do zasiedzenia. W związku z tym należy przyjąć, że bieg zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa nie rozpoczynał się, dopóki właściciel nie mógł dochodzić efektywnie zwrotu przedmiotu swego prawa. Takie stanowisko zostało przez Sąd Najwyższy potwierdzone w postanowieniu z dnia 21 maja 2014 r., II CSK 458/13, LEX nr 1486972. W uzasadnieniu tego postanowienia SN podkreślił, że: "Władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia").

Jak była już o tym mowa powyżej Skarb Państwa stał się posiadaczem spornego gruntu w następstwie wydania decyzji wywłaszczeniowej, a jednostki organizacyjne Skarbu Państwa władające gruntem nie wiedziały o wydaniu powyższego postanowienia.

W chwili jego objęcia w posiadanie była zatem w dobrej wierze,

której nie utracił przez cały okres władania nieruchomością i nabycia przez niego własności gruntu doszło z dniem 14 05 1974r. (z upływem dziesięciu lat istnienia stanu prowadzącego do zasiedzenia), co wniosek czyni uzasadnionym.

Nie znalazło to prawidłowego odzwierciedlenia w zaskarżonym postanowieniu, wobec czego apelacja jest uzasadniona i dlatego w oparciu o regulację art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zmieniono zaskarżone postanowienie.

Reasumując zaskarżone postanowienie jest wadliwe i dlatego apelację jako uzasadnioną uwzględniono orzekając jak sentencji w oparciu o regulację art. 386

§ 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Postępowania zażaleniowe umorzono stosując regulację art. 355 § 1 k.p.c.

w związku z art. 391 § 1 k.p.c. art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.,

a o kosztach postępowania pierwszo instancyjnego i odwoławczego orzeczono stosując regulację 102 k.p.c. w związku z art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c.

SSO Marcin Rak SSO Tomasz Pawlik SSO Leszek Dąbek