Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2018 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej
w W.

przeciwko K. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 29 stycznia 2018 r., sygn. akt I C 850/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1. (pierwszym) o tyle tylko, że odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 52.000 (pięćdziesiąt dwa tysiące) złotych zasądza od dnia 17 listopada 2017 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala apelację w pozostałej części.

SSO del. Leszek Jantowski SSA Teresa Karczyńska – Szumilas SSA Anna Daniszewska

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 381/18

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domagał się zasądzenia od pozwanego K. S. kwoty 73.987,32 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5 lipca 2015 r. do dnia zapłaty, kwoty 13.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27 września 2015 r. do dnia zapłaty.

W toku postępowania strona powodowa rozszerzyła żądanie pozwu domagając się zasądzenia od pozwanego dodatkowej kwoty 20.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 9 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty. Następnie pismem z dnia 10 października 2017 r. cofnęła pozew w zakresie kwoty 1.987,32 zł wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. Ostatecznie powód domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 105.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

-

od kwoty 33.000 zł od dnia 5 marca 2016 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 20.000 zł od dnia 9 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty,

-

od kwoty 52.000 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pisma z dnia 10 października 2017 r. do dnia zapłaty.

Pozwany uznał powództwo do kwoty 53.000 zł, w pozostałym zakresie domagając się jego oddalenia.

Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w B.:

1.zasądził od pozwanego K. S. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 105.000 (sto pięć tysięcy) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017r. do dnia zapłaty;

2.nie obciążył pozwanego kosztami postępowania;

3.wyrokowi co do kwoty 53.000 (pięćdziesiąt trzy tysiące) zł nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu (...) w B. pozwany K. S. prowadząc pojazd marki H. (...) o numerze rejestracyjnym (...), będąc pod wpływem alkoholu ( 1,9 promila alkoholu we krwi), nie dostosował prędkości jazdy do panujących warunków i podczas zmiany pasa ruchu z lewego na prawy stracił panowanie nad pojazdem, a następnie wjechał na chodnik, gdzie potrącił troje pieszych. W następstwie tego zdarzenia śmierć na miejscu ponieśli J. P. i Z. B.. L. B. doznał obrażeń ciała. Pozwany został uznany za winnego zarzucanego mu czynu, to jest przestępstwa z art.177§2 k.k. oraz art. 178a§1 k.k. i skazano go na karę 9 lat pozbawienia wolności.

Dalej Sąd ustalił, że pojazd marki H. (...) o numerze rejestracyjnym (...), którym poruszał się pozwany był objęty umową ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych u powoda ( polisa numer (...)).

Rodzina zmarłej w wyniku wypadku J. P. zgłosiła powódce szkodę. Na podstawie przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego powodowa spółka podjęła w dniu 20 maja 2015 r. decyzję o wypłaceniu na rzecz poszkodowanych R. P., M. P. (1) i M. P. (2) odszkodowania w łącznej kwocie 73.987,32 zł. Następnie decyzją z dnia 20 sierpnia 2015r. powód wypłacił na rzecz M. P. (1) dodatkowo odszkodowanie w kwocie 13.000 zł.

Pismem z dnia 15 czerwca 2015 r. powód wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 73.987,32 z w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Pismem z dnia 27 sierpnia 2015r. wezwała go ponownie do zapłaty, tym razem kwoty 87.765,71 zł w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Pozwany nie uregulował tej należności W dniu 22 lutego 2016 r. strona powodowa skierowała do pozwanego ostateczne, przedsądowe wezwanie do zapłaty, które również pozostało bez odpowiedzi.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że wyrokiem z dnia 1 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w B. zasądził od powódki na rzecz poszkodowanego M. P. (2) ( syna zmarłej w wyniku wypadku J. P.) kwotę 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w wyniku śmierci matki. Na podstawie tego wyroku powód wypłacił na jego rzecz kwotę 20.000 zł, a następnie wezwał pozwanego do zapłaty tej kwoty. Decyzją z dnia 29 czerwca 2017 r. powódka przyznała poszkodowanym L. P. i R. P. dodatkowo kwoty 16.000 zł i 10.000 zł. Na podstawie zawartych z nimi ugód w dniu 24 lipca 2017 r. powód wypłacił na ich rzecz dalsze kwoty 16.000 zł i 10.000 zł.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne dokumenty złożone w sprawie, albowiem zostały one złożone we właściwej formie, zaś ich autentyczność nie budziła wątpliwości.

Przechodząc do rozważań Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 43 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z dnia 22 maja 2003 r. Zwrócił uwagę, że wina pozwanego została ustalona w prawomocnym wyroku skazującym. Wyjaśnił, iż roszczenie zwrotne z cytowanego przepisu art.43 pkt 1 ustawy należy odróżnić od regresu ubezpieczeniowego z art.828 k.c. Przesłanką konieczną do powstania prawa regresu w stosunku do kierującego pojazdem jest wypłacenie przez zakład ubezpieczeń na rzecz poszkodowanych konkretnych kwoty tytułem odszkodowania bądź zadośćuczynienia i wykazanie tego faktu za pomocą stosownych dowodów. Z tym momentem – z mocy prawa – powstaje prawo zwrotnego dochodzenia roszczenia, które z tą chwilą staje się wymagalne.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie powodowy zakład ubezpieczeń udowodnił w sposób nie budzący wątpliwości, że wypłacił uprawnionym stosowne kwoty. Pozwany kwestionował niektóre z wypłaconych kwot, zarzucając, iż zostały wypłacone podwójnie, a duża część z nich uległa przedawnieniu. Podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia części roszczenia za lata 2002- 2014 nie był przedmiotem badania Sądu, albowiem strona powodowa cofnęła powództwo w tym zakresie, ostatecznie precyzując żądanie dotyczące kwot przyznanych na rzecz pokrzywdzonych w latach 2016 – 2017. W ocenie Sądu okręgowego przedstawione przez powoda dowody z dokumentów były wystarczające do uznania, iż dokonał wypłat przedmiotowych kwot na rzecz uprawnionych. Okoliczność ta zdaniem Sądu sama przez się uzasadnia zasądzenie od pozwanego zwrotu tych kwot w ramach odpowiedzialności regresowej. W ocenie Sądu I instancji fakt wypłacania przez powoda kwot z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania kilkukrotnie, to jest w toku postępowania likwidacyjnego, w następstwie zawartych ugód i w wyniku wydania orzeczeń sądowych nie daje podstaw do przyjęcia, że powód dokonał w jakimkolwiek wypadku podwójnej zapłaty, albowiem powszechną praktyką jest dokonywanie zapłaty świadczeń należnych od ubezpieczycieli właśnie w ten sposób.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 43 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 105.000 zł z ustawowymi odsetkami a opóźnienie liczonymi od dnia 16 listopada 2017 r., to jest od dnia, w którym na rozprawie strona pozwana zapoznała się z ostatecznym stanowiskiem strony powodowej odnośnie dochodzonych kwot.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Jednocześnie Sąd w zakresie, w jakim pozwany uznał powództwo nadał mu rygor natychmiastowej wykonalności ( art.333§1 pkt 2 k.p.c.).

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając wyrok w części dotyczącej zasądzenia na rzecz powoda kwoty powyżej uznanej kwoty w wysokości 53.000 zł.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

a)obrazę przepisu prawa procesowego - art. 187 § 1 k.p.c. przez błędne uznanie, że pismo powoda z dnia 10 października 2017 r. a zatytułowane „pismo procesowe powoda wraz z częściowym zrzeczeniem się powództwa ze zrzeczeniem się roszczenia” stanowi o zmianie powództwa w trybie art. 193 k.p.c., podczas gdy pismo to wyraźnie i precyzyjnie nie wskazuje na to, że powód składając oświadczenie woli w zakresie częściowego cofnięcia powództwa ze zrzeczeniem się roszczenia - jednocześnie dokonuje zmiany roszczenia,
żądając nowego, dalszego w stosunku do roszczenia pierwotnie
zgłoszonego przed Sądem, co nie pozwala uznać, aby
powód skutecznie powództwo zmienił.

Wskazując na te zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w części dotyczącej zasądzenia na rzecz powoda kwoty powyżej uznanej przez pozwanego tj. 53.000 zł.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja była jedynie w bardzo niewielkim zakresie uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne, podziela także dokonaną przez ten Sąd ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz ocenę prawną prawidłowych ustaleń faktycznych.

Zarzuty apelacji koncentrowały się na wykazaniu uchybień przepisom postępowania przez błędne uznanie, że pismo powoda z dnia 10 października 2017 roku stanowi zmianę powództwa w trybie art. 193 k.p.c., podczas gdy pismo to wyraźnie i precyzyjnie nie wskazuje na to, że powód dokonuje zmiany roszczenia zgłaszając nowe roszczenie - w miejsce roszczenia pierwotnego.

Z poczynionych ustaleń wynika, że powód pierwotnie domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 86.987,32 zł, na którą składały się kwoty wypłacone na rzecz M. P. (1) (k. 41, k.43, k.93, k.95) i M. P. (2) (k.42, k.94), łącznie 33.000 zł, oraz na rzecz R. P. – odszkodowanie w wysokości 53.987, 32 zł (k.40).

Następnie powód (k.18) rozszerzył powództwo o zapłatę dodatkowych 20.000 zł. z tytułu odszkodowania wypłaconego w dniu 11 lipca 2016 r. na rzecz M. P. (2). Pierwotnie zatem dochodził od pozwanego kwoty 106.987,32 zł.

Rzeczywiście, pismem z dnia 10 października 2017r. ( k.90-91) powód zmodyfikował swoje żądanie : w miejsce dotychczas dochodzonej kwoty 53.987, 32 zł (co do której cofnął żądanie) zgłosił nowe roszczenie , domagając się zasądzenia innej kwoty 52.000 zł, na którą składały się kwoty wypłacone na rzecz L. P.: 16.000 zł w dniu 29 czerwca 2017 r. (k.99, k.102) i na rzecz R. P.: 10.000 zł w dniu 29 czerwca 2017 r. (k.98, k.103), oraz wypłacone następnie na ich rzecz odpowiednio kwoty 16.000 zł i 10.000 zł (na podstawie ugody z dnia 24 lipca 2017 r., vide: przelewy k.100-101); łącznie suma wypłaconych kwot wynosiła 52.000 zł.

Suma kwoty 52.000 zł oraz kwoty 20.000 zł (k.47) wypłaconej dodatkowo M. P. (2) w dniu 11 lipca 2016r. (k.96-97), łącznie z wypłaconymi wcześniej 33.000 zł daje ostatecznie dochodzoną kwotę 105.000 zł.

Zgodzić zatem należy się ze skarżącym, że w istocie w piśmie z dnia 10 października 2017r. nastąpiła zmiana jakościowa i ilościowa powództwa. W miejsce dotychczas dochodzonej kwoty 53.987, 32 zł powód zgłosił nowe żądanie zapłaty 52.000 zł – na innej podstawie faktycznej, o tyle, że dotyczyła ona innych wypłat dokonanych na rzecz pokrzywdzonych. Nie oznacza to jednak, że taka czynność była wadliwa, czy też nieskuteczna.

Podkreślić bowiem należy, że ogólną zasadą wynikającą z art. 193 § 1 k.p.c. jest dopuszczalność zmiany powództwa, o ile nie wpływa to na właściwość sądu. Najdalej idącym przekształceniem powództwa jest jednoczesna zmiana podstawy faktycznej i zmiana żądania. Musi jej towarzyszyć zachowanie związku pomiędzy procesem sprzed przekształcenia i po nim, polegającego na tym, że czynności procesowe stron dokonane w postępowaniu przed zmianą powództwa oraz zgromadzony materiał dowodowy nie tracą mocy i pozostają choćby częściowo aktualne w procesie toczącym się po przekształceniu. W przeciwnym razie powinno dojść do cofnięcia pozwu z zachowaniem warunków określonych w art. 203 pod rygorem rozpoznania zgłoszonego uprzednio roszczenia ( zob. także I. Kunicki (w:) „Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz”, (red. A. Góra – Błaszczykowska) Warszawa 2016 s.644-645).

Zgłoszone przez powoda nowe żądanie zapłaty kwoty 52.000 zł w miejsce żądania zapłaty kwoty 53.987, 32 zł spełniało warunek powiązania z poprzednio zgłoszonym żądaniem, gdyż wywodziło się ono z tego samego zdarzenia prawnego – czynu niedozwolonego ( przestępstwa) popełnionego przez pozwanego w dniu (...)

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie nie podziela przy tym poglądu, że w przypadku skutecznej zmiany jakościowej powództwa i wprowadzenia do procesu nowego roszczenia zamiast poprzedniego sąd powinien umorzyć postępowanie wywołane poprzednim powództwem, tak jakby doszło do cofnięcia poprzedniego pozwu (tak np. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 kwietnia 1988 r., III CZP 34/88 OSNCP 1989, nr 9, poz. 138, i powołane tam orzecznictwo). Zmiana powództwa jest bowiem inną czynnością procesową, której dokonanie wymaga spełnienia warunków wskazanych w art. 193 k.p.c. Skoro przepis ten dopuszcza możliwość zmiany jakościowej polegającej na wprowadzeniu do procesu nowego żądania zamiast poprzedniego, to do takiej zamiany nie jest potrzebna zgoda pozwanego ani też nie jest konieczne umorzenie poprzedniego postępowania, które - aby w ogóle mówić o zmianie - powinno wykazywać związki z postępowaniem, jakie będzie się toczyło po zmianie. Innymi słowy, skuteczna jakościowa zmiana żądania wywołuje w sferze materialnej skutki podobne jak cofnięcie pozwu, jednak pod względem procesowym toczy się wciąż to samo postępowanie, w toku którego powód dokonał dozwolonej przez ustawodawcę w art. 193 k.p.c. czynności procesowej ( tak też M. Manowska (w:) „ Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-505(38) Manowska M. (red.), tezy do art. 193, Warszawa 2015).

W rezultacie Sąd Okręgowy prawidłowo objął swoją kognicją nowe zgłoszone żądanie zapłaty kwoty 52.000 zł i prawidłowo uznał je za uzasadnione. Sąd Apelacyjny podziela przy tym i przyjmuje za własne rozważania Sądu I instancji dotyczące podstawy materialnoprawnej zasądzonego roszczenia – to jest art. 43 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. jedn. Dz.U. z 2018r. poz.473), zgodnie z którym zakładowi ubezpieczeń oraz Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu, w przypadkach określonych w art. 98 ust. 2 pkt 1, przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący:

1) wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii;

Przepis powyższy kreuje niewynikające z umowy ubezpieczenia lecz wprost z ustawy roszczenie regresowe, które nie jest roszczeniem deliktowym, mimo że niewątpliwie istnieje związek między roszczeniem z regresu nietypowego a czynem niedozwolonym. Spowodowanie wypadku stanowi tu przyczynę sprawczą określonego następstwa roszczeń. Następstwo to polega na tym, że poszkodowany ma prawo żądać naprawienia szkody wprost od ubezpieczyciela, a ten, po dokonaniu wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego, może wystąpić - w przypadkach ściśle określonych w ustawie - z roszczeniem przeciwko kierującemu pojazdem o zwrot wypłaconego świadczenia.

Słusznie przy tym zauważył Sąd Okręgowy, że przedłożonymi dokumentami powód udowodnił wysokość wypłaconych poszkodowanym kwot, zaś sam pozwany nie kwestionował zasady swojej odpowiedzialności.

Jedyna modyfikacja dotyczyła terminu początkowego naliczania odsetek, gdyż zgodnie ze zmienionym żądaniem powód domagał się ich zasądzenia od dnia następnego po doręczeniu pisma zmieniającego roszczenie pozwanemu, zaś Sąd zasądził odsetki od dnia doręczenia tego pisma.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 (pierwszym) o tyle tylko, że początkowy termin zasądzonych w nim ustawowych odsetek za opóźnienie od kwoty 52.000 zł określił na dzień 17 listopada 2017 r. -w miejsce dnia 16 listopada 2017r.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił apelację (art. 385 k.p.c.).