Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lipca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko Funduszowi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółce komandytowo – akcyjnej w M.

o wydanie

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 20 lipca 2017 r. sygn. akt IX GC 822/14

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oznacza go jako częściowy i oddala powództwo co do żądania wydania, eliminując jego punkt II i III.

SSO Wojciech Żukowski (del.) SSA Robert Jurga SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I AGa 169/18

UZASADNIENIE

Powód Syndyk masy upadłości (...) spółki akcyjnej w K. w pozwie skierowanym przeciwko Funduszowi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowo- akcyjnej w M. żądał nakazania pozwanej spółce wydania syndykowi w stanie wolnym od osób trzecich i rzeczy do nich należących , nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną o numerze (...), objętej księgą wieczystą nr KW (...) , prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla (...)w K. - wobec bezskuteczności umowy sprzedaży wymienionej nieruchomości, zawartej w dniu 23 lipca 2014r. pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w K. , a stroną pozwaną , z uwagi na brak po stronie sprzedającej - (...) spółki z o.o. w K., uprawnień do rozporządzania nieruchomością ,

ewentualnie , na wypadek nieuwzględnienia tego żądania :

o ustalenie bezskuteczności wymienionej umowy sprzedaży w stosunku do wierzycieli masy upadłości (...) S.A. i nakazanie stronie pozwanej wydania powodowemu syndykowi nieruchomości będącej przedmiotem sprzedaży .Powód wniósł także o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 20 lutego 2014r. spółka (...) nabyła na własność przedmiotową nieruchomość od (...) Bank (...) S.A. , za cenę 1.818.235,56zł netto , określoną w umowie leasingu. Także w dniu 20 lutego 2014r. spółka (...) sprzedała tą nieruchomość na rzecz (...) spółki z o.o. w W. , za cenę 1.707.317,07zł netto, brutto 2.100.000zł. Tego samego dnia spółka (...) sprzedała tą nieruchomość (...) spółce z o.o. w K. , za cenę 8.800.000zł netto, brutto 10.824.000zł. Natomiast w dniu 23 lipca 2014r. spółka (...) sprzedała przedmiotową nieruchomość spółce pozwanej.

Powód podał , że w okresie wymienionych sprzedaży, w lutym 2014r. , spółka (...) była akcjonariuszem spółki (...) i spółką dominującą względem V.-u , miała 51,56% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Akcje nabyła w dniu 30 grudnia 2013r. od I. S. , P. S. oraz od Z. S. , który obok bycia akcjonariuszem V. , był też prokurentem tej spółki. W okresie sprzedaży, w lutym 2014r. , spółka (...) miała około 40% udziałów w spółce (...). Powód podał, że w dniu 10 lipca 2014r. wystąpił do Sądu Okręgowego z powództwem przeciwko spółce (...), o ustalenie, że umowa sprzedaży z dnia 20 lutego 2014r., zawarta przez (...) , z(...), na podstawie której spółka (...) nabyła wymienioną nieruchomość, jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości spółki (...), na podstawie art. 531§2k.c., w zw. z art. 131 p. u. i n. Postanowieniem z dnia 14 lipca 2014r. Sąd udzielił zabezpieczenia tego roszczenia przez zakazanie pozwanej spółce (...) zbywania i obciążania nieruchomości. Mimo otrzymania postanowienia o zabezpieczeniu, co miało miejsce w dniu 23 lipca 2014r., spółka (...) zbyła przedmiotową nieruchomość pozwanej spółce. Powód argumentował, że umowa sprzedaży nieruchomości z dnia 20 lutego 2014r., pomiędzy spółką (...) , a spółką (...) jest bezskuteczna ex lege , jako objęta dyspozycją art. 128 ust.2 w zw. z ust.3 p. u. i n. . Nadto z uwagi na rażąco niską cenę sprzedaży , kilkukrotnie niższą niż ustalona przez Radę Nadzorczą V.-u (bo ta opiewała na cenę w wysokości 8.500.000zł netto) jest też bezskuteczna w świetle art.127 ust.1p.u. i n. Umowa sprzedaży przedmiotowej nieruchomości z dnia 20 lutego 2014r. , pomiędzy spółką (...) , a spółką (...) , powinna być uznana za bezskuteczną w oparciu o art. 531§2k.c. w zw. z art. 131 p.u. i n.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Podała, że kupując od (...) nieruchomość działała w dobrej wierze i w zaufaniu do wpisów w księdze wieczystej, z których wynikało prawo własności sprzedającego , a także nie wynikało aby treść księgi wieczystej miała być niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym. Podała, że nie posiadała jakiejkolwiek wiedzy , która mogłaby wskazywać , iż w przeszłości nieruchomość była przedmiotem umowy dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Wyrokiem z dnia 20 lipca 2017 r. sygn. akt IXGC 822/14 Sąd Okręgowy w (...)nakazał stronie pozwanej Funduszowi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowo-akcyjnej w M. wydanie Syndykowi masy upadłości (...) spółka akcyjna w K., w stanie wolnym od osób trzecich i rzeczy do nich należących, nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną o numerze (...), objętej księgą wieczystą (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla(...)w K. – wobec bezskuteczności umowy sprzedaży wymienionej nieruchomości zawartej w dniu 23 lipca 2014 r. pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w K., a stroną pozwaną Fundusz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytowo-akcyjną w M. z uwagi na brak po stronie (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. uprawnień do rozporządzania nieruchomością (pkt I), zasądził od pozwanej Fundusz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo-akcyjnej w M. na rzecz powoda Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki Akcyjnej w K. kwotę 7.217 zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II), pobrał od strony pozwanej Fundusz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo-akcyjnej w M. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...)kwotę 100.000 zł tytułem opłaty od pozwu, której powód nie miał obowiązku uiścić (pkt III).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

W dniu 4 marca 2014r. wierzyciele, (...) spółka z o.o. w (...) spółka z o.o. w W. wnieśli do Sądu o ogłoszenie (...) S.A. w K.. W dniu 28 marca 2014r. taki wniosek złożyła do Sądu sama dłużna spółka (...). We wniosku podała, między innymi, że posiada 260 wierzycieli, wobec których nie reguluje wymagalnych zobowiązań, które wynoszą 4.669.192,97zł, że pasywa przewyższają znacznie jej aktywa. Podała, że jej sytuacja zaczęła pogarszać się stopniowo od 2012r., a gdy w grudniu 2013r. jej kontrahenci wypowiedzieli umowy ze skutkiem natychmiastowym , V. nie mogła dalej prowadzić sprzedaży w ramach podstawowej działalności.

Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2014r. sygn. akt VIII GU 40/14/S , Sąd Rejonowy dla(...)wK. Wydział VIII Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych ogłosił upadłość spółki (...) , obejmującą likwidację majątku dłużnika i wyznaczył syndyka. Na czas ogłoszenia upadłości spółki (...) nie posiadała ona majątku pozwalającego na prowadzenie postępowania upadłościowego, natomiast wykazywane zadłużenie było kilkudziesięciomilionowe. Ogłaszając upadłość Sąd wyraził zapatrywanie, że budzi wątpliwość skuteczność zbycia przez V. swojego majątku.W sporządzonej przez syndyka masy upadłości liście wierzytelności ujęte zostały wierzytelności 271 wierzycieli , opiewające na kwotę główną 20.302.519,36zł .Na dzień ogłoszenia upadłości spółka miała z majątku 100% udziałów w spółce(...)spółka z o.o. w W. , 40% udziałów w (...) spółka z o.o. w K., środki trwałe na ok. 71000 zł, wierzytelności u dłużników. Przed ogłoszeniem upadłości, w dniu 20 lutego 2014r. spółka (...) kupiła od (...) Bank (...) S.A. w W. zabudowaną nieruchomość, położoną przy Alei (...) w K., stanowiącą działkę ewidencyjną nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla (...)w K. prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...), za cenę 1.818.235,56zł. Umowa objęta była aktem notarialnym, nr Rep.(...), sporządzonym w W., przed notariuszem A. K..

W dniu 20 lutego 2014r. umową w formie aktu notarialnego nr (...), zawartą w W. przed notariuszem A. K., spółka (...) sprzedała (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zabudowaną nieruchomość , położoną przy Alei (...) w K., stanowiącą działkę ewidencyjną nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla (...)w K.prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...), za cenę 2.100.000zł. Z tytułu sprzedaży wystawiła kupującej spółce fakturę. W akcie notarialnym strony oświadczyły, że cena została zapłacona. Umową w formie aktu notarialnego z dnia 20 lutego 2014r. nr (...), zawartą w W., przed notariuszem A. K. spółka (...) sprzedała (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. zabudowaną nieruchomość , położoną przy Alei (...) w K., stanowiącą działkę ewidencyjną nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla (...)w K.prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...), za cenę 10.824.000zł. W akcie sprzedająca spółka oświadczyła, że na poczet ceny otrzymała 2.050.000zł. W akcie strony umówiły, że pozostała część ceny zostanie zapłacona następująco : kwota 1.000.000zł przelewem bankowym w terminie 14dni, kwota 1.000.000zł przelewem bankowym w terminie do dnia 30 marca 2014r., kwota 6.774.000zł przelewem bankowym w terminie 60 dni od dnia zawarcia umowy. W związku z tymi sprzedażami kolejni właściciele nieruchomości zostali ujawnieni w księdze wieczystej (...). Po ogłoszeniu upadłości spółki (...) , co miało miejsce w dniu 6 czerwca 2014r., syndyk jej masy upadłości w dniu 24 czerwca 2014r. oraz w dniu 7 lipca 2014r., wystąpił do Sądu wieczystoksięgowego o udostępnienie akt ksiąg wieczystych nr (...) , podnosząc , że nieruchomości dla których prowadzone są wymienione księgi wieczyste uprzednio należały do upadłego, który zbył je bezpośrednio przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Postanowieniem z dnia 15 lipca 2014r. , podjętym w sprawie z powództwa Syndyka masy upadłości V.-u sygn. IXGC 647/14 o wydanie nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) a nabytych przez pozwaną (tamże) spółkę (...) od spółki (...) umową z dnia 2 stycznia 2014r. z uwagi na bezskuteczność z mocy prawa tej umowy, Sąd Okręgowy w (...) udzielił zabezpieczenia dochodzonego roszczenia poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez pozwaną nieruchomości i wpisanie ostrzeżenia o zabezpieczeniu roszczenia w dziale II księgi wieczystej nr (...). W dniu 21 lipca 2014r. Syndyk wniósł wniosek o wpis w księdze wieczystej ostrzeżenia zawartego w tym postanowieniu.

Syndyk masy upadłości V.-u w pozwie przeciwko spółce (...), wniesionym w dniu 10 lipca 2014r. do Sądu Okręgowego w (...)( sygn. akt IXGC 662/14),wniósł o ustalenie, że w/w umowa sprzedaży, na mocy której pozwana nabyła nieruchomość, jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości oraz o nakazanie wydania tej nieruchomości syndykowi. W pozwie zawarł wniosek o udzielenie zabezpieczenia przez zakazanie pozwanej rozporządzania nieruchomością i obciążania nieruchomości. W uwzględnieniu wniosku, postanowieniem z dnia 14 lipca 2014r., podjętym pod sygn.. akt IXGC 662/14, Sąd udzielił zabezpieczenia roszczenia przez ustanowienie zakazu rozporządzania nieruchomością dla której prowadzi się księgę wieczystą nr (...) i jej obciążania. Powołując się na otrzymanie w dniu 23 lipca 2014r. wymienionego postanowienia, obowiązana spółka (...) zaskarżyła postanowienie zażaleniem. W zażaleniu spółka (...) zarzucała, że wnioskowane zabezpieczenie nie zasługuje na uwzględnienie , bo powodowy syndyk nie uprawdopodobnił żądania ustalenia bezskuteczności w stosunku do masy upadłości kwestionowanej umowy sprzedaży. Nadto podała, że zbyła nieruchomość. Sąd Apelacyjny w Krakowie , postanowieniem z dnia 13 października 2014r., podjętym pod sygn.. IACz 1738/14 , oddalił to zażalenie. W dniu 23 lipca 2014r. spółka (...) (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo- akcyjna w M. zawarły w formie aktu notarialnego sporządzonego w W. przed notariuszem M. B. , opatrzonego nr (...) , umowę sprzedaży nieruchomości, stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), objętej księgą wieczystą nr Kw (...), za cenę 10.947.000zł. Sprzedająca spółka (...) oświadczyła w akcie , że w dniu 22 lipca 2014r. otrzymała od kupującej spółki Fundusz (...) całą cenę i niniejszym kwituje jej zapłatę. Strony umowy oświadczyły, że nieruchomość będąca przedmiotem sprzedaży została wydana kupującemu w dniu 10 lipca 2014r.. W tejże umowie strony powołały, między innymi, że stan wpisów do KRS sprzedającej i kupującej ustalono na podstawie pobranych wydruków z dnia 23 lipca 2014r., kolejno z godziny 16 min.43,35sek. , z godziny 16min.49, 35 sek., godziny 16 min. 51, 46 sek.. W odniesieniu do tytułu własności sprzedawanej nieruchomości, w akcie powołano, że okazuje się wydruk wykonany z Podsystemu Dostępu do Centralnej Bazy Danych Ksiąg Wieczystych , zamieszczonego na stronie internetowej, na dzień 23 lipca 2014r., godzina 16 minut 53. Przed datą wskazanej umowy zarząd komplementariusza pozwanej spółki w dniu 11 lipca 2014r. podjął uchwałę o dokonaniu pierwszej emisji obligacji pozwanej spółki. Miały to być obligacje serii (...) w liczbie 10.947 sztuk, wartości 1.000zł każda, emitowane w odcinku zbiorowym, z terminem emisji na 22 lipca 2014r.,z terminem nabycia na 21 lipca 2014r., terminem wykupu na 31 lipca 2015r. , oprocentowane 12% w skali roku od dnia emisji do dnia ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego, a po dniu zabezpieczenia hipotecznego :6% w skali roku, celem pozyskania środków na nabycie nieruchomości na rzecz spółki. Obligacje miały być zabezpieczone hipoteką na nieruchomości mającej być przedmiotem nabycia . Obligacje miały być zabezpieczone hipoteką na nieruchomości mającej być przedmiotem sprzedaży między (...), a pozwaną .Pismem z dnia 11 lipca 2014r. pozwana spółka zwróciła się do (...) z propozycją nabycia obligacji w liczbie 10.947 sztuk, podając , że załącza sporządzoną 22 lutego 2013r.wycenę nieruchomości na której będą zabezpieczone obligacje , oszacowanej na 16.756.000zł, i , że jest też w trakcie przygotowywania aktualnej wyceny. W odpowiedzi, pismem z dnia 11 lipca 2014r. spółka (...) oświadczyła o przyjęciu propozycji nabycia obligacji. W dniu 18 lipca 2014r. spółka (...) i spółka pozwana zawarły umowę w formie pisemnej , w której powołano, że pozwana dokonała emisji 10.947 sztuk obligacji , o wartości 10.947.000zł, wyemitowanych w formie odcinka zbiorowego, oraz , że (...) przyjęło propozycję ich nabycia, a także , że intencją umawiających się stron jest , aby środki pozyskane z emisji obligacji zostały wykorzystane na nabycie nieruchomości od (...), objętej Kw nr (...), natomiast aby wierzytelności przysługujące emitentowi z tytułu emisji obligacji skompensować z przyszłą wierzytelnością przysługującą (...) z tytułu ceny nabycia nieruchomości, strony tej umowy zobowiązały się zawrzeć w dniu 23 lipca 2014r. umowę sprzedaży nieruchomości objętej Kw nr (...), za cenę 10.947.000zł . Jednakże pod warunkiem , że kupujący do dnia zawarcia umowy przyrzeczonej nie odwoła złożonej propozycji nabycia obligacji, że sprzedający ( (...)) do dnia zawarcia umowy przyrzeczonej nie odwoła oświadczenia o przyjęciu propozycji nabycia obligacji. Strony postanowiły, że obowiązek zapłaty ceny nabycia nieruchomości staje się wymagalny z dniem niniejszej umowy ( tj 18 lipca 2014r.). Strony oświadczyły , że wydanie nieruchomości mającej być przedmiotem sprzedaży nastąpiło 10 lipca 2014r. Strony tej umowy zobowiązały się też do zawarcia, najpóźniej w dniu następnym umowy przyrzeczonej , mocą której dokonają potrąceń przysługujących im wierzytelności , z tytułu ceny nabycia nieruchomości i z tytułu przyjęcia propozycji nabycia obligacji . Dalej strony postanowiły , że zawarcie umowy przyrzeczonej nastąpi w dniu 23 lipca 2014r.. Jednakże pod warunkiem , że kupujący do dnia zawarcia umowy przyrzeczonej nie odwoła złożonej propozycji nabycia obligacji, że sprzedający ( (...)) do dnia zawarcia umowy przyrzeczonej nie odwoła oświadczenia o przyjęciu propozycji nabycia obligacji. W umowie strona kupująca nieruchomość zobowiązała się , że ustanowi w terminie 60 dni od zawarcia umowy przyrzeczonej hipotekę ( nie podano na której nieruchomości ) celem zabezpieczenia spłaty wszystkich wynikających z obligacji wierzytelności.

W dniu 22 lipca 2014r. (...) i pozwana spółka zawarły umowę o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, a to wierzytelności w wysokości 10.947.000zł z tytułu przyjęcia przez (...) propozycji nabycia obligacji i wierzytelności w wysokości 10.947.000zł z tytułu zapłaty ceny nabycia nieruchomości. Pismem z dnia 28.07.2014r. (...) zwróciło się do strony pozwanej o zmianę odcinka zbiorowego obligacji , na kilka określonych przez siebie odcinków zbiorowych i o zniszczenie poprzedniego odcinka .

W nawiązaniu do tego pozwana wyemitowała odcinki zbiorowe.

W sprawie z powództwa Syndyka masy upadłości spółki (...) przeciwko spółce (...) sygn. akt IXGC 662/14 Sąd Okręgowy w (...) wyrokiem z dnia 22.01.2015r. oddalił żądanie uznania za bezskuteczną wobec powoda umowy z 20 lutego 2014r. sprzedaży pozwanej nieruchomości przez (...) B. Sp. o.o. w W. ( pkt I) i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.947.000zł z odsetkami ustawowymi od dnia 23.07.2017r. ( pkt II), oddalając dalej idące żądanie odsetkowe ( pkt III).

Na skutek apelacji obu stron wniesionych od tego wyroku, Sąd Apelacyjny w K. wyrokiem z dnia 23.09.2015r. sygn.. akt I ACa 717/15 zmienił zaskarżony wyrok w jego punkcie I , w ten sposób, że orzekł o uznaniu za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) S.A. umowę sprzedaży zawartą w dniu 20 lutego 2014r. , Rep.(...)przed notariuszem A. K. pomiędzy (...) sp. z o.o. , a (...) sp. z o.o. , na podstawie której (...) sp. z o.o. nabyła prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) , objętej KW Nr (...) , prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla (...)w K. ( pkt 1 ) i oddalił apelacje strony pozwanej ( pkt 2 ).

W uzasadnieniu wyroku tut. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenie Sądu pierwszej instancji, że analiza ciągu transakcji występujących pomiędzy upadłym (...) S.A. , (...) Spółka z o.o. , (...) Spółka z o.o. i (...) Sp. z o.o. , dowodzi, iż pozwany ( (...)) miał wiedzę o podstawach do uznania zbycia nieruchomości przez upadłego za bezskuteczne, tj. wiedzę , że upadły sprzedając nieruchomość działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, przy wiedzy o tym (...) Spółka z o.o. ( osoby trzeciej). Za zasadne także przyjął Sąd, że ów ciąg transakcji zawartych tego samego dnia świadczy o tym, iż pozwana osoba czwarta ( (...)) znała cel łańcucha kolejnych sprzedaży. W dniu zakupu nieruchomości ( 20 lutego 2014r. ) w księdze wieczystej wciąż wpisany był leasingodawca , zatem pozwany musiał poznać umowy upadłego z leasingodawcą oraz z (...) Sp. z o.o., a tym samym ceny obydwu transakcji. Osobie trzeciej – (...) sp. z o.o. wiadomym było, że upadły działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, skoro miała ponad 50% akcji sprzedawcy ( (...)u ) i znała sytuację ekonomiczną (...) S.A. Zwrócił przy tym uwagę na powiązania upadłego ( V.) z pozwaną ( (...) ) tj osobą czwartą. Oba podmioty od dnia 20 stycznia 2014r. były wspólnikami w Spółce (...) Sp. z o.o. , musiały zatem współpracować między sobą chociażby w przypadku podejmowania uchwał. Ponadto w dniu 2 stycznia 2014r. Spółka (...) nabyła nieruchomość od (...) S.A. , wówczas jedynym wspólnikiem tej Spółki był pozwany ( (...)) .

Sąd Apelacyjny ustalił , że w sytuacji objętej sporem zachodzi bezskuteczność czynności upadłego z mocy samego prawa , w myśl zasady z art. 127 prawa upadłościowego i naprawczego. Sąd zajął stanowisko, że w odniesieniu do czynności bezskutecznych z mocy samego prawa nie zachodzi potrzeba ich ubezskuteczniania a w konsekwencji nie można wydać orzeczenia konstytutywnego opartego na przepisach o skardze pauliańskiej ( art. 527 i nast. k.c.). Wydanie wyroku uwzględniającego skargę pauliańską przeciwko osobie trzeciej lub stwierdzającego bezskuteczność z mocy prawa rozporządzenia korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią , nie pozbawia syndyka masy upadłości uprawnienia do skorzystania z roszczenia przeciwko następcy szczególnemu osoby trzeciej opartego na art. 531§2k.c., jednak przy rozważeniu przesłanek z art. 527k.c. Zważywszy, że czynność pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią ( (...)) była bezskuteczna z mocy prawa , to wystarczające jest ustalenie jej bezskuteczności jako przesłanki , także w sprawie toczącej się przeciwko osobie czwartej ( (...)) . Przewidziana w art. 134 pr. upadł. napr. możliwość dochodzenia zwrotu lub równowartości prawa stanowiącego przedmiot czynności pomiędzy osobą trzecią i osobą czwartą jest jedynie warunkowana koniecznością wcześniejszego uznania tej czynności za bezskuteczną. Sąd Apelacyjny , uwzględniając apelację powodowego Syndyka zmienił punkt I zaskarżonego wyroku i wyłożył także, że gdy osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz dalszej osoby, która stała się jej następcą pod tytułem szczególnym, wskazany przepis art. 531§2k.c. daje wierzycielowi podstawę do wystąpienia bezpośrednio przeciwko tej dalszej ( „czwartej”) osobie, jednakże tylko wtedy , gdy osoba ta była w złej wierze , tj. wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. (...) znała cel łańcucha kolejnych sprzedaży zachodzi więc podstawa do uznania czynności za bezskuteczna względem masy. Na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od tego wyroku, wyrokiem z dnia 22.03.2017r. sygn.. III CSK 143/16, Sąd Najwyższy oddalił skargę w części dotyczącej zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji ( pkt 1) i uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację pozwanej ( pkt 2) oraz o kosztach procesu, przekazując w tym zakresie sprawę do ponownego rozpoznania. Uchylenie to dotyczyło (obok kosztów procesu) orzeczenia zasądzającego od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 10.947.000zł z odsetkami ustawowymi od dnia 23.07.2017r. , tytułem zapłaty równowartości nieruchomości. Wyrok Sądu Najwyższego nie zakwestionował więc stanowiska Sądu Apelacyjnego o uznaniu za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) S.A. umowy sprzedaży zawartej w dniu 20 lutego 2014r. , Rep. (...)Nr (...) przed notariuszem A. K. pomiędzy (...) sp. z o.o. , a (...) sp. z o.o. , na podstawie której (...) sp. z o.o. nabyła prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) , objętej KW Nr (...) , prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla (...)wK. ( pkt 1 ). Sąd Najwyższy wyłożył, między innymi, że ubezskutecznieniu może podlegać również czynność prawna, w wyniku której korzyść majątkową należącą poprzednio do dłużnika nabyła kolejna osoba ; innymi słowy, osobą , na rzecz której rozporządzenie nastąpiło w rozumieniu art. 531§2k.c. jest bezpośredni następca pod tytułem szczególnym osoby trzeciej lub jej dalszy następca. Mimo pozbycia się uzyskanej korzyści , zarówno osoba trzecia , jak i jej następca prawny zachowują bierną legitymację procesową wynikającą dla osoby trzeciej z art. 531§1k.c., a dla następcy prawnego z art. 531§2k.c.. Uwzględnienie powództwa zaskarżającego czynność prawną, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby, zależy w pierwszej kolejności od wykazania wynikających z art. 527§1k.c. przesłanek, uzasadniających uznanie bezskuteczności czynności prawnej dłużnika przysparzającej korzyści osobie trzeciej. Ponadto art. 531§2k.c. uzależnia uwzględnienie powództwa zaskarżającego czynność prawną , którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby od tego, aby osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną. Dla uznania za bezskuteczną czynności prawnej osoby trzeciej nie jest natomiast konieczne uprzednie lub jednoczesne uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika w procesie skierowanym przeciwko osobie trzeciej. Uzyskanie takiego orzeczenia może jednak ułatwić rozstrzygnięcie sprawy przeciwko następcy prawnemu osoby trzeciej , przesądzając o ziszczeniu się przesłanek wynikających z art. 527§1k.c.Sąd Najwyższy podkreślił, że w pełni uprawniona była ocena , że skarżącej ( (...)) było wiadome działanie ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Sąd Najwyższy wskazał także, że umowa sprzedaży nieruchomości zawarta w dniu 20 lutego 2014r. przez (...) S.A. ze spółką (...) była z mocy prawa bezskuteczna w stosunku do masy upadłości ( art. 127 Pr. upadł.) oraz , że konsekwencje bezskuteczności czynności upadłego w sytuacji , w której na podstawie takiej czynności składniki majątkowe wyszły z jego majątku lub do niego nie weszły, zostały uregulowane w art. 134 Pr. upadł. Dalej (str. 15) , przepis ten- na podstawie odesłania ustanowionego w art. 131 Pr. upadł. – ma zastosowanie zarówno do osoby trzeciej , jaki i do następcy osoby trzeciej pod tytułem szczególnym. Sąd Najwyższy wyjaśnił ( srt.17), że na gruncie art.134 ust.1 Pr. upadł. w konkretnym stanie faktycznym wchodzi w rachubę realizacja jednego z uprawnień, wobec czego nakazanie beneficjentowi bezskutecznej czynności prawnej przekazania jej przedmiotu do masy upadłości wyłącza – przy niezmienionym stanie faktycznym- nakazanie mu zapłaty równowartości tego przedmiotu i na odwrót. Gdyby w sprawie toczącej się przeciwko spółce Fundusz (...) zapadł wyrok nakazujący przekazanie nieruchomości do masy , miałby on istotny wpływ na wynik niniejszej sprawy , w której syndyk dochodzi zapłaty równowartości tej nieruchomości.

Sąd Okręgowy nadto ustalił, że wydane w dniu 14 lipca 2014r., pod sygn. akt IXGC 662/14 postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia syndyka przeciwko spółce (...) o ustalenie, że umowa sprzedaży na mocy której (...) nabyła od (...) B., należącą uprzednio do upadłego V.-u nieruchomość, jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości i o nakazanie wydania nieruchomości syndykowi , poprzez zakazanie zbywania i obciążania nieruchomości, zostało doręczone pocztą do biura spółki (...) w K. przy Al. (...) w dniu 23 lipca 2014r.. Odebrała je pracownica H. R.. Postanowienie to przyszło do biura najpóźniej przed wyjściem H. R. z pracy , co nastąpiło około godziny 14. H. R. w swojej pracy kontaktowała się z L. O. (1) , członkiem zarządu spółki (...). Gdy L. O. (1) polecał jej wysyłać dane pismo kierowane do spółki do W. , do drugiego członka zarządu, to H. R. wykonywała skan pisma i przesyłała go pocztą elektroniczną . H. R. otwierała korespondencję, która przychodziła do spółki i przedkładała ją L. O. (2). Jeżeli nie było go w biurze, wówczas zostawiała korespondencje na biurku, do wglądu. W okresie kwestionowanych sprzedaży L. O. (1), członek zarządu (...), zajmował się sprawami spółki w K.. Zajmował się też sporną w sprawie nieruchomością , do której miał klucze. Nikt od niego tych kluczy nie przejął . Dopiero przed złożeniem zeznań w niniejszej sprawie ( 9 kwietnia 2015r.) wpuścił na obiekt znajomą firmę , która podała, że wydzierżawiła część nieruchomości. W sprawie sprzedaży nieruchomości kontaktowali się ze strony sprzedającego M. K. - prezes (...), następnie nowy prezes K. S., ze strony kupującego J. S. . Dla M. K. gwarantem tej transakcji, jak chodzi o zapłatę, była osoba J. S., o którym wiedział, że jest prężnym i majętnym biznesmenem.

Motoryzacyjny rynek (...) miał wiedzę o upadłości V.-u, ponieważ ta spółka była wiodącym dealerem marek F. , I., A. R., prowadziła działalność w kilku punktach na terenie K., a także salon z serwisem w O.. Jej księgi handlowe prowadziła księgowa , która także obsługiwała wyżej wymienianą już spółkę (...), którą zarządzał L. O. (1). Spółka ta, gdy wszedł syndyk masy upadłości , na byłej nieruchomości V.-u , przy ul. (...) w K., prowadziła swoją działalność. Syndyk niezwłocznie po objęciu funkcji dokonał rekonesansu nieruchomości , które w przeszłości należały do upadłej.

Sądu Okręgowy nie podzielił podanej przez pozwana motywacji transakcji oraz relacji między (...) i pozwaną. Podważają ją warunki sprzedaży dokonanej w krótkim czasie po ogłoszeniu upadłości. Sąd zwrócił uwagę na niekorzystne dla sprzedającego warunki sprzedaży. Zdaniem Sądu racjonalnie działający nie wyzbywa się bowiem własności , szczególnie tak wartościowej rzeczy jak przedmiotowa nieruchomość, gdy nie ma gwarancji zapłaty. Tymczasem w niniejszej sprawie sprzedający , przenosząc własność pokwitował zapłatę ceny, podczas gdy jej realnie nie uzyskał. Jak wynika to z umów przedsprzedażowych sprzedający miał nabyć równe nominalnie cenie nieruchomości obligacje kupującego nieruchomość, których termin wykupu przypadał na rok 2015. Jeszcze przed sprzedażą strony transakcji oświadczyły się o skompensowaniu ceny za nieruchomość z należnością za obligacje (chociaż natenczas obligacji jeszcze nie wydano, nie ustanowiono też ich zabezpieczenia). W konsekwencji sprzedający mógł liczyć w przyszłości tylko na wykup obligacji . Tak więc strona sprzedająca , aby zbyć własność musiała zaangażować się w obligacje kupującego, dodatkowo wówczas nie zabezpieczone. Natomiast po stronie kupującego brak było zaangażowania w zakup realnych środków, a mimo to nabywał własność nieruchomości. W ocenie Sądu w tej sytuacji motywem sprzedaży nie było uzyskanie przysporzenia ceny. Nierówność pozycji stron w tej transakcji na to wyraźnie wskazuje. Ciężar i ryzyko transakcji ponosił tu sprzedający. Przede wszystkim, to on ryzykował, czy w przyszłości jego kontrahent będzie miał środki aby wykupić obligacje. Zdaniem Sądu Okręgowego sama umowa sprzedaży jak i umowy przedsprzedażowe wskazują też na dużą dozę zaufania sprzedającego do kupującego . Tylko tym należy tłumaczyć pokwitowanie zapłaty, ale także umowę kompensacyjną zanim doszło do sprzedaży. Przyjęcie propozycji nabycia obligacji, jak i umowa kompensacyjna miały miejsce , gdy kupujący dysponował tylko pisemną umową przyrzeczoną kupna nieruchomości. Zatem na wypadek nie dojścia do skutku zamierzonej sprzedaży , nie miałby instrumentu prawnego do dochodzenia zawarcia tej umowy, tymczasem zaangażował się już w nabycie obligacji. Można przyjąć, że sprzedawca działał w tzw. sytuacji przymusowej tj chciał wyzbyć się własności . Natomiast kupujący nie chciał ponosić ryzyka nabycia . Poniósł by ryzyko , gdyby zapłacił za nieruchomość. Kupujący ze swej strony nie był finansowo przygotowany do nabycia nieruchomości , bowiem musiał uciekać się do emisji obligacji o wartości całej ceny nabycia, ewentualnie nie chciał wyłożyć realnych środków za nieruchomość. Skoro zaoferowano jednak obligacje , to musiał wystąpić sygnał, że na ten czas kupujący nie ma pieniędzy na zakup, a nie, że je ma , lecz blokuje , przeznacza na inne cele. Taka postawa kupującego , który twierdziłby, że ma pieniądze na zakup, ale obecnie nie chce ich na to przeznaczać, niezrozumiałym czyniłaby akceptację sprzedawcy, gdyby chodziło o zwykłą transakcję rynkową. Nie można więc przyjąć za przekonywujące twierdzenia J. S., że właśnie jego firma była wówczas zainteresowana nabyciem nieruchomości w K. i oto skorzystała z okazji. Nieprzekonywujące dla Sadu Okręgowego były twierdzenie J. S., że wpisy w księdze wieczystej nie uzasadniały przyjęcia, że stan prawny nieruchomości nie wymagał szczególnego zbadania. Wszak niecodziennym jest aby w jednym dniu nieruchomość była przedmiotem kilkukrotnej sprzedaży. Dodatkowo jej drugi z kolei właściciel – V.- był w stanie upadłości, co dla profesjonalistów śledzących ogłoszenia w (...) , nie było tajemnicą. Gdy skojarzyć , że przedmiotowe sprzedaże przypadły na tzw. czas ochronny , wskazany w przepisach art. 127. 128 prawa upadłościowego i naprawczego, z pewnością zainteresowany kupnem profesjonalista tego nie przeoczył. Te zaszłości w ocenie Sądu wskazują, że sprzedawca musiał wtajemniczyć kupującego w swoją sytuację, ze jego nabycie jest bezskuteczne wobec masy upadłości, że sama sprzedaż dokonana przez upadłą też taką jest, że wreszcie ma zakaz zbywania nieruchomości. W tej sytuacji kupujący dbając aby nie ponieść ryzyka finansowego transakcji, zgodził się nabyć nieruchomość. Niewiarygodne jest , aby sprzedawca godził się na takie warunki umowy bez presji konkretnych okoliczności. Należy zwrócić uwagę , że nie tylko postanowienie Sądu o zabezpieczeniu wchodziło tu w rachubę. Wszak z relacji syndyka wynika, że zanim wystąpił do Sądu z pozwami, znanym już było , że podejmie restytucję majątku upadłego. (...) była powiązana ze swoimi poprzednikami na nieruchomości, stąd , obok wiedzy o prawidłach prawa ( art. 127, 128, 134 pr. upadł) należy wnosić , że miała orientację co do losu nieruchomości. Wiedzę (...) potwierdza Wyrok Sądu, wyżej powołany. Ubezskutecznienie umowy, którą zawarła (...) z (...)za swoją podstawę właśnie miało ustalenie, że umowa zawarta w dniu 20 lutego 2014r. przez (...) S.A. ze spółką (...) była z mocy prawa bezskuteczna w stosunku do masy upadłości ( art. 127 Pr. upadł.), że z kolei spółce (...) było wiadome działanie ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Tak więc logicznym jest , że (...) była zainteresowana zbyciem nieruchomości, w pierwszej kolejności z powodu świadomości bezskuteczności wobec masy upadłości nabycia nieruchomości, w drugiej kolejności , z powodu obciążenia jej zakazem zbywania i obciążania nieruchomości. Ten ostatni zdeterminował tylko czas sprzedaży.

Strona pozwana także była świadoma zagrożeń związanych z nabyciem nieruchomości, z tych samych powodów , stąd w transakcji maksymalnie zabezpieczyła swoje interesy, nie angażując bezpośrednio środków. Niewiarygodne jest aby kupujący nie zwrócił uwagi , dlaczego sprzedawca chce sprzedać na warunkach tak korzystnych dla kupującego. Oczywistym jest, że w okolicznościach niniejszej sprawy samo nabycie nieruchomości od właściciela wykazywanego w księdze wieczystej nie załatwiało problemu. Strona kupująca więc ryzykowała , gdyby miała zapłacić cenę. Sąd Okręgowy zwrócił jednak uwagę, że nie ma w sprawie bezpośrednich dowodów wskazujących, że sprzedający podzielił się z kupującym swoją wiedzą na temat statusu prawnego przedmiotowej nieruchomości, a także na temat obciążającego go zakazu zbywania nieruchomości i jej obciążania. Stan wiedzy danej osoby jest okolicznością subiektywną ( wewnętrzną danej osoby), natomiast otoczenie może go dociec po faktach , które miały miejsce. Innymi słowy stan wiedzy danej osoby jest weryfikowalny przez fakty. Zdaniem Sądu poczynione w sprawie ustalenia, dla wyżej przedstawionych argumentów , dowodzą tego, że sprzedający w pełni wtajemniczył kupującego w swoją sytuację względem nieruchomości i w nawiązaniu do tego podjęto umowę sprzedaży.

Sąd Okręgowy odwołał się do uregulowań art. 127 , 128 i art. 134 ustawy z dnia 28 lipca 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze (j.t. Dz.U. z 2012r. , poz. 1112 ze zm.) oraz do art.527-534k.c. i wskazał, że bezskuteczność czynności skutkuje tym, że to co w ich wyniku ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło , podlega przekazaniu do masy w naturze , ewentualnie w pieniądzu . Sad Okręgowy powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 11 maja 2017r. sygn.. IICSK 187/16 ( publ. : legalis nr 1627665), że do bezskutecznych czynności prawnych należy zaliczyć też te rozporządzające nieruchomością o którą toczy się sprawa, w sytuacji gdy na mocy postanowienia Sądu o zabezpieczeniu roszczenia właściciel został czasowo pozbawiony prawa do rozporządzania prawem rzeczowym i obie strony czynności o tym wiedziały. Zachowanie takie, polegające na dokonaniu zakazanej transakcji należy ocenić jako sprzeniewierzenie się orzeczeniu sądowemu wydanemu w postępowaniu zabezpieczającym. Sąd Najwyższy podniósł, że orzeczenie sądowe jest środkiem prawem przewidzianym do uniemożliwienia osiągnięcia skutków czynności prawnej , jeżeli rozporządzenie prawem, będące taką czynnością mogłoby zagrozić ładowi prawnemu. Podniósł, że sankcją właściwą w przypadku naruszenia zakazu rozporządzenia prawem rzeczowym jest z zasady nieważność lub co najmniej bezskuteczność czynności prawnej objętej zakazem. Sąd pierwszej instancji przywołał także stanowisko Sądu Apelacyjnego w K. wyrażone w wyroku z dnia 19 października 2007r. w sprawie IACa 614/07, publ. : legalis nr 962885, że sądownie orzeczony zakaz zbywania nieruchomości przez czas trwania procesu ( w postanowieniu zabezpieczającym roszczenie) wywołuje taki skutek prawny, że czasowo wyłączony został jeden z aspektów prawa własności, a mianowicie rozporządzania nim , dlatego też umowa sprzedaży nieruchomości nie doprowadza do przeniesienia własności na kupującego oraz nie powoduje utraty własności przez właściciela. Zdaniem Sądu Okręgowego zachodzi wymieniona podstawa bezskuteczności czynności prawnej bowiem w niniejszej sprawie ustalono , że pozwana i (...) zawarły umowę sprzedaży mimo znanego sobie sądowego zakazu zbywania przez (...) nieruchomości. Natomiast zakaz ten wiązał się z zabezpieczeniem u (...) nieruchomości w związku z żądaniem jej wydania do masy upadłości. Przeniesienie własności nieruchomości na inny podmiot bezprzedmiotowym czyniło zobowiązanie dotychczasowego jej właściciela , (...), do wydania nieruchomości. W postępowaniu upadłościowym, skutkiem bezskuteczności czynności , czy to bezskuteczności z mocy prawa , czy na podstawie uznania czynności za bezskuteczną , jest , że to co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło , podlega przekazaniu do masy upadłości , a gdy przekazanie w naturze jest niemożliwe , do masy upadłości powinna być wpłacona równowartość w pieniądzach. Wskazuje na to przepis art. 134 ust.1 prawa upadłościowego i naprawczego. Reguluje on także rozliczenie się ze świadczenia wzajemnego. Przy bezskuteczności czynności mającej za przedmiot były majątek upadłego , którym ten rozporządził na rzecz osoby trzeciej w warunkach art. 127 pr. upadłościowego , w sytuacji gdy następnie osoba trzecia rozporządziła nim na rzecz osoby następnej ( czwartej) , a ta na rzecz kolejnej osoby ( tj w sprawie niniejszej na rzecz pozwanej spółki) , należy opowiedzieć się za tym , że w związku z art. 131 pr. upadłościowego i naprawczego podstawę odpowiedzialności następców osoby trzeciej należy lokować w przepisie art. 531§2k.c. Roszczenie przewidziane w art. 134 ust.1 Pr. upadłościowe i naprawcze przysługuje syndykowi także w stosunku do osoby , na rzecz której osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną na podstawie bezskutecznej wobec masy upadłości czynności prawnej, o ile w stosunku do osoby czwartej zapadło orzeczenie przewidziane w art. 531§2k.c. Przepis ten znajduje zastosowanie nie tylko w odniesieniu do osoby trzeciej , która uzyskała korzyść w wyniku bezskutecznej czynności dłużnika ( upadłego), ale także do osoby czwartej , która nabyła korzyść od osoby trzeciej w złej wierze lub nieodpłatnie; tego rodzaju transakcja nie zasługuje na ochronę, czego wyrazem jest przewidziana w art. 531§2k.c. możliwość rozciągnięcia skutków bezskuteczności czynności dłużnika także na osobę , która w jej wyniku przejęła korzyść przynależną masie upadłości; roszczenie przewidziane w art. 134 ust.1 PrUpNapr, które sprecyzowane zostało przedmiotowo , a nie podmiotowo i dotyczy tego, co wskutek bezskutecznej z mocy prawa lub uznanej za bezskuteczną czynności upadłego ubyło z jego majątku lub do niego nie weszło.

W przypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią , wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie , na rzecz której rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Przepis ten stanowi element uregulowania ochrony wierzyciela na wypadek czynności prawnej zdziałanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli, w razie niewypłacalności dłużnika . Racją skargi pauliańskiej jest aby umożliwić wierzycielowi zaspokojenie z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności dłużnika , zdziałanej w warunkach art. 527k..c. , wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły. Nie jest decydujące, którym w kolejności nabycia jest beneficjent czynności dłużnika ( piąty, szósty, następny ), lecz istotna jest wiedza takiego nabywcy o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną ( nieważąca gdy chodzi o rozporządzenie nieodpłatne). Gdy jest w dobrej wierze nie ulega kwestii, że zasługuje na ochronę. Przewidziana w tej instytucji ochrona dłużnika byłaby iluzoryczna , gdyby zależała tylko od kolejności nabycia, którą można przecież uzyskać na bezpiecznym poziomie ( czwarty) . Jak pokazuje sprawa niniejsza, rozporządzenia sięgające osoby czwartej uzyskano tego samego dnia. Przepis art. 134 pr. upadł. wskazuje ,że jeżeli czynność upadłego jest bezskuteczna z mocy prawa ( lub została uznana za bezskuteczną) , to co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło , podlega przekazaniu do masy. Zdaniem Sądu kolejnego nabywcę rozporządzenia zainicjowanego przez upadłego chroni przed zwrotem tylko , że nie wiedział o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, z wyłączeniem czynności nieodpłatnej, co do której dobra lub zła wiara nie waży. W tej sytuacji ochrona osoby , która nabyła majątek po upadłym pozostaje w zgodzie z podstawą na której uzyskałaby ochronę gdyby dłużnik nie upadł ( chroni ją dobra wiara). Mając to na uwadze, strona pozwana, występująca w nomenklaturze skargi pauliańskiej , jako piąta , co do zasady nie jest wyłączona od odpowiedzialności.

Przepis art. 127 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego stanowi, że bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie , ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej. Zważywszy na datę zbycia przez upadłego spółce (...) przedmiotowej w sprawie nieruchomości( 20 lutego 2014r.) i datę wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości ( 4 marca 14r.) jasnym jest, że czynność upadłego przypadła na wskazany w przepisie czas. Czynność skutkowała przesunięciem majątkowym po stronie upadłej, ubyła z jej majątku nieruchomość. Upadła zbyła nieruchomość za cenę 1.707.317,07zł netto ( 2.100.000zł brutto). W następnych transakcjach nieruchomość ta uzyskiwała ceny między 8.800.000zł netto( brutto 10.824.000zł ) a 10.947.000zł brutto. W ocenie Sądu Okręgowego upadła sprzedała tę nieruchomość po rażąco niskiej cenie. Zdaniem Sądu dla określenia wartości nieruchomości reprezentatywne są ceny , które uzyskała nieruchomość w następnych transakcjach z czwartym i piątym nabywcą, bowiem cena , którą upadła zapłaciła za nieruchomość wiązała się z uprzednim leasingiem. Poza tym, jakkolwiek by nie komentować ostatniej transakcji na nieruchomości , uzasadnionym jest , że strona pozwana nie byłaby skłonna zawyżyć w akcie ceny nabycia. Powyższe uzasadnia , że kwestionowana czynność upadłego została dokonana w warunkach , o których mowa w art. 127 ust. 1 pr. upadł. Z uwagi na powiązania między upadłym, a (...)nie budzi wątpliwości, że (...)wiedziała o pokrzywdzeniu tą sprzedażą wierzycieli upadłej. Wyrok przeciwko spółce (...), od której strona pozwana nabyła przedmiotową w sprawie nieruchomość przesądza , że (...) było wiadome działanie upadłej ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i, ze jej nabycie było bezskuteczne wobec masy. Brak jest uzasadnienia do przyjęcia , że pozwana nie miała wiedzy o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności upadłej za bezskuteczną. Przeciwnie należy przyjąć, że jej kontrahent , spółka (...), przekazał jej o tym dostateczną wiedzę, jak i o tym , że i on nabył nieruchomość w warunkach bezskuteczności wobec masy , a także o obciążającym go zakazie zbywania.

Strona pozwana jest zobowiązana więc zwrócić masie upadłości nieruchomość. w oparciu o art. 531§2k.c. w zw. z art. 131 i 134 prawa upadłościowego i naprawczego jak i przy uwzględnieniu, że czynność prawna pozwanej i (...), prowadząca do nabycia nieruchomości jako podjęta wbrew sądowemu zakazowi zbywania była bezskuteczna wobec uprawnionego ( syndyka). Skoro zachodziła ona z mocy prawa nie wymagała ubezskutecznienia, Bezskuteczność z mocy prawa uwzględniono więc jako przesłankę rozstrzygnięcia. Sąd pierwszej instancji stwierdził, że dyby nieruchomość pozostawała przy (...), lub przy (...), spółki te zobowiązane byłyby wydać ją syndykowi . Zbycie nieruchomości przez (...) na rzecz pozwanej dezaktualizowało podniesione w procesie przeciwko (...) żądanie zobowiązania (...) do wydania nieruchomości. W tej sytuacji w ocenie Sądu syndyk mógł skierować żądanie wydania do masy nieruchomości przez aktualnego jej posiadacza, czyli przez stronę pozwaną. Powodowy syndyk formułując żądanie ewentualne na pierwszym miejscu postawił żądanie wydania nieruchomości. W świetle tego co naprowadzono i art. 134 ust.1 prawa upadłościowego i naprawczego żądanie to zasługuje na uwzględnienie. W związku z tym nie zachodziła potrzeba orzekania o żądaniach postawionych na drugim miejscu. Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach Sąd Okręgowy powołał art. 98, 99 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o :

1) jego zmianę i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie

2) uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi Okręgowemu w(...)do ponownego rozpoznania i

3) zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów procesu za obydwie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

Strona pozwana zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1) naruszenie art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie F. U. i A. W. pomimo uprawdopodobnienia przez Pozwanego, że nie zgłosił tych wniosków dowodowych wcześniej bez swojej winy oraz pominięcie wniosku dowodowego o przedstawienie przez Powoda umowy przekazu pomiędzy (...) Bank (...) S.A. a (...) sp. z o.o. dotyczącej zapłaty przez (...) sp. z o.o. ceny wykupu nieruchomości będącej przedmiotem umowy leasingu nieruchomości z dnia 21 grudnia 2004 roku Rep.(...)

2) naruszenie art. 227 k.p.c. w. zw. z art. 233 k.p.c. i art. 328 S 2 k.p.c. poprzez brak poczynienia ustaleń faktycznych, na podstawie dopuszczonych na rozprawie w dniu 13 lipca 2017 roku dowodów, w zakresie okoliczności w jakich (...) S.A. z siedzibą w K. (dalej (...)) nabył nieruchomości przy Al.(...) w K. dla której Sąd Rejonowy dla (...)w K., IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) i zbył ją na rzecz (...) sp. z o. o. oraz braku pokrzywdzenia wierzycieli V. sprzedażą (...);

3) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez odmowę przyznania w znaczącej części wiarygodności zeznań L. O. (1), J. S., M. K. i K. S. oraz dokonanie oceny tych dowodów z przekroczeniem swobodnej oceny dowodów;

4) naruszenie art. 233§ 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. poprzez błędne ustalenie, że:

- (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. (dalej (...)) poinformował Fundusz o nabyciu przez (...) sp. z o. o. nieruchomości z pokrzywdzeniem wierzycieli V.,

-o bezskuteczności nabycia tej(...)przez (...) oraz o zakazie zbywania tej nieruchomości orzeczonej postanowieniem Sądu Okręgowego w (...) z dnia 14 lipca 2014 roku sygn. IX Gc 662/14 ,

- Fundusz miał wiedzę w powyższym zakresie,

- Fundusz był świadomy zagrożeń związanych z nabyciem (...),

- Fundusz i (...)znały się” przed zawarciem umowy sprzedaży z dnia 23 lipca 2014 roku objętej aktem notarialnym sporządzonym przez notariusza w W. M. B. za Rep.(...) (dalej „Umowa sprzedaży"),

- Fundusz nie pozostawał w dobrej Wierze zawierając Umowę sprzedaży co do uprawnienia (...) do rozporządzenia (...), pomimo braku dowodów potwierdzających te okoliczności bezpośrednio lub na zasadzie domniemań faktycznych.

5) naruszenie art. 227 k.p.c. w. zw. z art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przyjęcie iż nie doszło do wydania przez (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. nieruchomości położonej przy Al. (...) w K. na rzecz Funduszu (...) sp. z o.o. s.k.a. z siedzibą w M.,

6) naruszenie art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2017 r. poz. 1007 tj. dalej „u.k.w.h.") w zw. z art. 6 §1 i 2 u.kw.h. oraz art. 7 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że Fundusz nie chroniła rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, i że Fundusz nie nabył skutecznie(...);

7) naruszenie art. 527 §1 i2 k.c. w zw. z art. 531 k.c. poprzez przyjęcie bezskuteczności Umowy sprzedaży ze względu na pokrzywdzenie wierzycieli V., pomimo braku ustalenia przez sąd spełnienia przesłanek określonych w art. 527 §1 i §2 2 k.c.,

8) naruszenie art. 755 § 1 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. poprzez brak stwierdzenia nieważności Umowy sprzedaży, pomimo stwierdzenia zbycia nieruchomości wbrew zakazowi zbywania

9) naruszenie art. 134 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2012r. nr 1112 t.j.) (dalej „pr.u.”) w zw z art. 527§ 1 art. 531 § 2 k.c. i art. 755 § 1 k.p.c. poprzez nakazanie wydania (...)pomimo braku podstaw ku temu.

Ponadto pozwana wniosła o dopuszczenie dowodów z zeznań :

1) F. U. (wezwanie na adres ul. (...), (...)-(...) W.);

2) A. W. (wezwanie na adres Powoda)

- powyższe dowody na okoliczność okoliczności wykupu przez (...) z leasingu oraz sprzedaży jej (...) sp. z o. o., poszukiwania przez zarząd V. kontrahentów zainteresowanych nabyciem (...), zagrożenia V. utratą (...) w związku z ryzykiem wypowiedzenia umowy leasingowej, zaległości V. w płatności rat leasingowych za (...), zagrożenia wypowiedzeniem przez (...) Bank (...) S.A. umowy leasingowej V. oraz uprzedzeniu V. o takiej możliwości, kosztów i kar dla V. związanych z Wypowiedzeniem umowy leasingowej dotyczącej (...), zajęć komorniczych na rachunkach bankowych V. od stycznia 2014 roku, braku środków V. na wykup (...) z leasingu; braku zapłaty przez V. ze środków własnych za wykup (...) z leasingu; zapłaty przez (...) sp. z o.o. za wykupywaną przez V. (...)z leasingu na podstawie umowy przekazu. Zdaniem pozwanej kwestia oceny istnienia świadomości nabywcy uzyskującego korzyść o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną nie była zresztą decydująca przy przyjętym sposobie rozstrzygnięcia żądania wydania nieruchomości.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postepowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego, z tą zmianą , że uznaje brak podstaw do wyprowadzenia domniemania faktycznego, że strona pozwana miała świadomość wydania postanowienia o zakazie zbywania. Nawet wiedza strony pozwanej , że dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli i świadomość istnienia okoliczności uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną a nawet przyjęcie, że strona pozwana współdziałała ze zbywcą celem uchylenia ewentualnych niekorzystnych skutków upadłości, nie tworzy jeszcze podstaw do przyjęcia, że pozwana działała w warunkach świadomości istnienia zakazu wynikającego z wydania postanowienia o zakazie zbywania nieruchomości. Bezskuteczność ex lege czynności dłużnika nie jest równoznaczna z bezskutecznością względną dalszych czynności o czym świadczy treść art. 531§2 k.c. natomiast nie podziela Sąd drugiej instancji pozostałych zarzutów co do ustaleń Sadu Okręgowego. Nie narusza bowiem art. 233§1 k.p.c. uznanie wiarygodności jednej z grup przeciwstawnych dowodów nie narusza art. 233§1 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2003r. sygn. akt IV CK 283/02, LEX nr 602280). Sąd Okręgowy w logiczny sposób umotywował dlaczego dał wiarę dowodom wskazującym , że Fundusz miał wiedzę o nabyciu przez (...) sp. z o. o. nieruchomości z pokrzywdzeniem wierzycieli V.. Nie jest bowiem racjonalne przyjęcie by przedsiębiorca zawierając w dniu 18 lipca 2014r. umowę przedwstępną sprzedaży nie weryfikował wartości nieruchomości. Z propozycji nabycia obligacji wynikało, że obligacje miały być zabezpieczone na nieruchomości oszacowanej na kwotę 16756000zł (k266). Zabezpieczenie wykupu obligacji a więc w istocie świadczenia wzajemnego nabywcy miało nastąpić właśnie na nabywanej nieruchomości (dowód odcinki zbiorowe obligacji). Oczywiste więc było dla nabywcy, że sam kupuje nieruchomość za cenę poniżej rynkowej wartości nieruchomości , musiał mieć też świadomość , że nieruchomość była wcześniej przedmiotem własności upadłego i wiedział o ciągu transakcji nabycia od upadłego dokonanych w jednym dniu skoro te musiały wynikać z wydruku z podsystemu Dostępu do centralnej Bazy Danych Ksiąg Wieczystych. Nawet więc gdyby strona pozwana nie była wprowadzona w cele działania (...) Spółki z o.o. zmierzającej do szybkiego wyzbycia się nieruchomości dla uchylenia skutków upadłości, to pokrzywdzenie wierzycieli pierwotnego właściciela nieruchomości musiało być oczywiste dla przedsiębiorcy. Tym też należy usprawiedliwić sposób finansowania transakcji, który nie angażował w istocie żadnych środków w nabycie prawa a ostatecznie miał finansować nabycie z obligacji o niepewnej wartości w sytuacji gdy cena była dużo niższa od rynkowej wartości. Fakt zaś ogłoszenia upadłości spółki (...) , która była właścicielem nieruchomości nie wynikał tylko z powszechnej wiedzy w kręgu motoryzacyjnym o upadłości V. ale ponadto pozwana od dnia ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ogłoszenia upadłości (co nastąpiło w dniu 27 czerwca 2014 Monitor Sadowy i Gospodarczy nr (...)) nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych wpisów tym bardziej , że czynność nabycia została dokonana po upływie szesnastego dnia od dnia ogłoszenia upadłości . Znając zaś ciąg transakcji i różnice w cenach nabycia pomiędzy czynnością dłużnika oczywiste było, że dłużnik utracił nieruchomość za pieniądze nie odzwierciedlające rzeczywistej wartości rzeczy. Podkreślić trzeba , że z niekwestionowanych twierdzeń apelującej wynika, że obie strony nadal uznają możliwość odstąpienia od umowy zbycia nieruchomości na rzecz pozwanej a spełnienie świadczenia w postaci wykupu obligacji nadal nie zostało zrealizowane. Także przekonująca była ocena dokonana przez Sąd Okręgowy , że (...) faktycznie zapoznał się z treścią postanowienia o zabezpieczeniu tym bardziej, ze oczywiste jest , że czynność dokonana została w godzinach popołudniowych Nie było natomiast podstaw do przyjęcia domniemania, że wiedza ta została przekazana stronie pozwanej. Nawet bowiem jeżeli strona pozwana nie angażowała na tym etapie realnych środków finansowych i nie ryzykowała ekonomicznie kupując nieruchomość nawet bez faktycznego zabezpieczenia przyszłego wykupu obligacji to nie można zakładać , że współdziałała ze zbywcą w celu ominięcia zakazu wynikającego z zabezpieczenia. Fakt świadomości pokrzywdzenia wierzycieli upadłego uzasadniał sposób finansowania zakupu , z którym związane było ryzyko bezskuteczności względnej co jednak nie jest równoznaczne z działaniem zmierzającym do obejścia zakazu zbywania wynikającego z orzeczenia Sądu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Nie było uzasadnionej potrzeby uzupełniania postępowania dowodowego:

Jeżeli kwestia finansowania zakupu miała znaczenie dla strony pozwanej, to w tym kierunku powinna była podnosić twierdzenia i zgłaszać dowody z zeznań Prezesa Zarządu (...) S.A. F. U. i dokumentów zakupu. W aspekcie ogłoszenia upadłości oczywiste było istnienie zagrożenia wypowiedzenia umowy leasingu jak i wysoce prawdopodobne były trudności finansowania ewentualnego wykupu. Jeżeli więc z tych okoliczności oraz sposobu finansowania strona powodowa wywodzi skutki prawne, to twierdzenia i wnioski dowodowe w tym przedmiocie były aktualne od początku postępowania i dowody winny być zgłaszane na wcześniejszym etapie postępowania. Oczywiste zaś było, że to Zarząd upadłego miał wiedzę o środkach służących nabyciu a dokumentacja dotycząca nabycia mogła być wnioskowana nawet jak strona pozwana nie miała szczegółowej wiedzy o przepływie środków pieniężnych. Załącznik zaś do wniosku dowodowego z dnia 10 lipca 2017r. tj pismo Prezesa Zarządu z dnia 5 czerwca 2014r. wskazuje, że dowody w tym przedmiocie stanowiły element akt upadłościowych spółki (...) S.A. i strona pozwana mogła wcześniej wnosić o powołanie dowodów z dokumentów na okoliczność sposobu finansowania zakupu. Dowody wskazane w apelacji były więc spóźnione.

Ponadto zdaniem Sądu Apelacyjnego dowody z zeznań świadków F. U. i A. W. oraz z umowy przekazu i pozostałych wnioskowanych dokumentów są bezprzedmiotowe dla rozstrzygnięcia. Niezależnie bowiem od tego kto finansował zakup nieruchomości od leasingodawcy to poza sporem jest, że roszczenie o wykup przedmiotu leasingu przysługiwało upadłemu. Nawet jeżeli (...) Bank (...) S.A. finansował nabycie przez upadłego nieruchomości za pieniądze, które przekazała bankowi (...) w W. to nabycie na podstawie umowy objętej aktem notarialnym Rep. (...) nr (...) niewątpliwie nastąpiło i upadłemu przysługiwała własność tej nieruchomości. Podmiotowi finansującemu zaś mogłoby co najwyżej przysługiwać roszczenie z tytułu nakładów. Ten sposób finansowania nie budzi zresztą specjalnych wątpliwości tym bardziej w aspekcie ustalenia zależności istniejących między tymi spółkami. Akcjonariusz mógł finansować nabycie nieruchomości zwiększając w ten sposób wartość akcji. Dodatkowo strona powodowa pomija , że badanie środków (...) spółki (...) musiałoby wywołać badanie źródeł finansowania przekazu spółki (...). Z twierdzeń zaś syndyka wynika, że spółka (...) również otrzymała przysporzenia od V. i miała długi względem tej spółki. Istotne natomiast dla oceny pokrzywdzenia wierzycieli jest, że nabywając (...) Spółka (...) w K. nie zapłaciła za nieruchomość ( wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 2 grudnia 2015r. sygn. akt XXVI GC 1029/14 k1154 ) i nie doszło do żadnych potrąceń w tym wynikających z ewentualnych nakładów wynikających z domniemanego przekazu środków wskazywanym w apelacji. Przede wszystkim zaś doszło w tym samym dniu do dalszego zbycia nieruchomości za cenę pięciokrotnie wyższą niż cena wykupu. Obrazuje to wartość roszczenia o wykup przedmiotu leasingu, która była zdecydowanie wyższa niż środki ewentualnie przekazane przez (...). Podnoszona więc możliwość utraty przedmiotu leasingu na skutek upadłości jest tylko hipotezą. Dłużnik dysponował składnikiem majątkowym realnej wartości, który na skutek umowy utracił na rzecz swego akcjonariusza. Nawet więc przy uznaniu prawdziwości twierdzeń strony pozwanej wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego. Wykazanie więc okoliczności podnoszonych w apelacji nie mogłoby uchylić ustalenia pokrzywdzenia wierzycieli na skutek dokonanej transakcji. Pokrzywdzenie ocenia się na moment transakcji i na chwilę orzekania. Oczywiste zaś jest, że upadły utracił nieruchomość wartą zdecydowanie więcej niż środki ewentualnie przekazane przez(...). Ponadto fakt zasądzenia kwoty nabycia od spółki (...) spółki z o.o. na rzecz syndyka wskazuje, że środki ewentualnie przekazane upadłemu nie były świadczone w uzgodnieniu przyszłego rozliczenia w ramach dalszego nabycia nieruchomości przez spółkę (...) Spółkę z o.o. w W.. Wynik przeprowadzenia wnioskowanych dowodów i tak więc nie mógłby wpłynąć na ocenę istnienia pokrzywdzenia, szczególnie w aspekcie wyroków Sądu Okręgowego w K. z dnia 22 stycznia 2015r. sygn. akt IX Gc 662/14 i Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 23 września 2015r. sygn.. akt I ACa 717/15 . Wyrok przeciwko spółce (...) ma wiążące znaczenie w tej sprawie z uwagi na treść art. 365§1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. Norma ta wyraża tzw. pozytywny aspekt prawomocności materialnej (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r., III CZP 95/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 25.). Prawomocność materialna wyroków wyraża się zaś w nakazie przyjmowania, że w danej sytuacji (art. 316 § 1 KPC) stan prawny przedstawia się tak jak to wynika z zawartego w orzeczeniu rozstrzygnięcia, uwzględniając jednak stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06 OSNC - Zb. dodatkowy 2008 nr A, poz. 20; 18 czerwca 2009 r., II CSK 12/09 legalis Numer 266518 . Zakres zaś powagi osądzonej nie może być oderwany od okoliczności wskazanych w uzasadnieniu tamtego rozstrzygnięcia. W niniejszej zaś sprawie nie zostały skutecznie zakwestionowane ustalenia co do bezskuteczności względem masy upadłości czynności prawnych poprzedzających zawarcie umowy sprzedaży 23 lipca 2014 r., w tym ustalenia dotyczące uznania w oparciu o art. 531§2k.c. w zw. z art. 131 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze (według brzmienia na chwilę zawarcia umowy t.j. z 2012 r. poz. 1112 ze zm. Dz. U.2012r. poz. 1529 i Dz.U. z 2013 r. poz. 355 i 613 dalej Pr.Up.N.. ) dokonane w sprawie I ACa 717/15 dotyczące ziszczenia się przesłanek bezskuteczności względnej przedostatniej czynności tj dokonanej pomiędzy spółką (...) a spółką (...) .

Zgodnie z art. 134 ust. 1 jeżeli czynność upadłego jest bezskuteczna z mocy prawa to co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło, podlega przekazaniu do masy upadłości. „Przekazanie do masy” obejmuje czynność faktyczną a Syndyk co do zasady jest legitymowany także do żądania wydania nieruchomości, którą rozporządził upadły ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2014 r. II CSK 609/13 Mon.Pr.Bank. (...)). Niewątpliwie czynność pierwotna dokonana przez V. była bezskuteczna z mocy prawa i nie było potrzeby ustalaniu tej bezskuteczności w orzeczeniu skoro istnieje dalej idące roszczenie o wydanie. Za przesądzoną na tym etapie należy uznać kwestię bezskuteczności z mocy prawa względem masy upadłości czynności dokonanej przez (...) sp. z o.o. Dalsza jednak czynność dokonana przez osobę trzecią z osobą czwartą tj przeniesienia własności przez (...) B. na rzecz (...) spółki z o.o. z siedzibą w K. nie była już bezskuteczna ex lege. Trzeba wskazać, że skutek stwierdzenia bezskuteczności względnej czynności nie powoduje automatycznego powrotu własności do zbywcy lecz umożliwia jedynie prowadzenie egzekucji z danej rzeczy jako składnika majątku upadłego dłużnika, mimo że pozostaje one nadal własnością kolejnego nabywcy. Celem postępowania upadłościowego jest spieniężenie składników majątkowych wchodzących w skład masy upadłości w celu uzyskania środków finansowych pozwalających na równomierne zaspokojenie wszystkich wierzycieli zgodnie z przepisami Pr.Up.N. Sprzedaż nieruchomości dokonana w postępowaniu upadłościowym ma skutki sprzedaży egzekucyjnej w tym także w zakresie najmu i dzierżawy co wskazuje, że brak faktycznego władania nieruchomością przez syndyka nie jest przeszkodą dla likwidacji masy upadłości. Jest to więc sytuacja podobna do egzekucyjnej sprzedaży przez komornika nieruchomości osoby trzeciej w oparciu o tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi oraz prawomocny wyrok uwzględniający skargę pauliańską pokrzywdzonego wierzyciela na podstawie art. 532 k.c. i uznający czynność rozporządzającą między dłużnikiem i pozwaną osobą trzecią za bezskuteczną wobec powoda. Dla skutku znoszenia egzekucji wystarczające jest zresztą zaskarżenie ostatniej czynności (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2017 r. V CSK 297/16 OSNC 2017 nr 11, poz. 128,oraz wyrok Sądu najwyższego z dnia 17 maja 2017 r. V CSK 168/16). W razie, gdy czynność ma być uznana za bezskuteczną powinno zostać sformułowane odpowiednie żądanie , zmierzające od uznania czynności za bezskuteczną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2017 r.III CSK 134/16 OSA 2017/7/56). W tej sprawie żądanie powiązane z bezskutecznością zostało sformułowane jako dalsze żądanie ewentualne, które nie zostało rozpoznane. Zwrócić należy uwagę na różnicę pomiędzy ustaleniem bezskuteczności bezwzględnej a prawokształtującym uznaniem czynności za bezskuteczną, które dopiero mogła otworzyć podstawy do żądania zwrotu korzyści do masy dla zrealizowania sprzedaży toku upadłości. Żądanie wydania (gdyby w ogóle było konieczne dla celu upadłości) mogło zostać zrealizowane w sytuacji gdyby czynność prawa z dnia 23 lipca 2014 r., nie doprowadziła do skutecznego przeniesienia własności na rzecz strony pozwanej i nie byłoby potrzeby wydania orzeczenia o jakim mowa w art. 531§1 i2 k.c. w zw. z art. 131 Pr.Up.N. . W takim bowiem wypadku strona pozwana nie byłaby uprawniona do posiadania i dysponowania nieruchomością, która powinna zostać spieniężona na zaspokojenie wierzycielu upadłego w ramach toku upadłości. W takiej sytuacji syndyk byłby więc legitymowany do żądania wydania na podstawie art. 134§1 Pr.Up.N. w zw. z art. 131 Pr.Up.N. skoro pozwana nie dysponowałaby prawem własności i nie posiadałaby innego tytułu do korzystania z gruntu. Sąd apelacyjny nie podziela jednak stanowiska Sądu Okręgowego, ze czynność prawna dokonana przez stronę pozwaną ze spółką (...) była bezskuteczna ex lege.

W dacie zwarcia kwestionowanej umowy nie obowiązywał jeszcze przepis art. 756 ^{( 4)}§4 k.p.c. dodany ustawą z dnia 7 kwietnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 933), która weszła w życie dnia 1 czerwca 2017 r. Sąd Apelacyjny nie kwestionuje powołanego przez Sąd Okręgowy stanowiska Sadu Najwyższego wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2017 r. II CSK 187/16, co do możliwości przyjęcia bezskuteczności a nawet bezwzględnej nieważności czynności dokonanej przy zlekceważeniu znanego stronie i jej kontrahentowi prawomocnego i podlegające wykonaniu orzeczenie sądu zakazującego rozporządzenia nieruchomością. Uznanie nieważności nie wymaga potwierdzenia w odpowiednim orzeczeniu i brak wyroku ustalającego tę nieważność na podstawie art. 58 k.c. nie uchyla dalej idących roszczeń np. o wydanie. Zarzut więc apelującej w tym zakresie jest oczywiście bezzasadny. W orzecznictwie wskazywano, że sądownie orzeczony zakaz zbywania nieruchomości orzeczony w trybie art. 755§1 pkt 2 k.p.c. przez czas trwania procesu wywołuje taki skutek prawny, że czasowo wyłączony zostaje jeden z aspektów prawa własności, a mianowicie możliwość rozporządzania nim. Skutek ten jednak wiązano przede wszystkim z wpisem zabezpieczenia do księgi wieczystej (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego wK.z dnia 19 października 2007 r. I ACa 614/07 OSAKat 2008 nr 1, poz. 8, Legalis Numer 96285) a więc tak jak to uregulowano w obecnie obowiązującym art. 756 ^{( 4)}§4 k.p.c.. Jest to istotne albowiem zabezpieczenie jest skierowane do strony postępowania a skuteczność rozszerzoną erga omnes zakaz zbywania uzyskuje dopiero z chwilą wpisu na podstawie art. 17 u.k.wih. Podkreślić trzeba , że Syndyk złożył wprawdzie w dniu 21 lipca 2014r. wniosek o wpis w księdze wieczystej ostrzeżenia zawartego w postanowieniu o zabezpieczeniu, jednak dotyczyło to postanowienia z dnia 15 lipca 2014r. wydanego przeciwko spółce (...) i zabezpieczenie dotyczyło księgi wieczystej nr (...) . Zakaz nie dotyczył więc (...) Spółki z o.o. ani działki (...) ani też księgi wieczystej KR(...) Jak zaś wyżej wskazano samo stwierdzenie wadliwości (względnej bezskuteczności) czynności dokonanej przez dłużnika nie oznacza wadliwości czynności dokonanej przez osobę „czwartą” z osobą „piątą”.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w księdze wieczystej nr KR(...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla (...)wK. ujawniony został zakaz zbywania i obciążania nieruchomości w trybie zabezpieczenia powództwa syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w K. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 20 lutego 2014 zawartej pomiędzy (...) sp. z o.o. a (...) sp. z o.o. Wpis w tym przedmiocie został jednak dokonany w dniu 10 września 2014r. na podstawie postanowienia z dnia 14 lipca 2014r. sygn. IX.GC 662/14 (dowód wydruk z przeglądarki treści (...)). Skutek wsteczny tego wpisu wynikający z art. 29 u.k.w.ih. nastąpił z chwilą złożenia wniosku a więc z dniem 28 lipca 2014r. tj już po dacie zawarcia umowy sprzedaży z dnia 23 lipca 2018r.

Niewątpliwie (...) otrzymał postanowienie o zabezpieczeniu w dniu 23 lipca 2018r. brak jest jednak odpowiednich przesłanek by uznać , że przekazał tę wiedzę pozwanej. Podjęcie zaś wcześniej ( jeszcze przed zabezpieczeniem) czynności zmierzających do nabycia przez stronę pozwaną nieruchomości nie pozwala na uznanie, że nabycie przez stronę pozwaną stanowiło celowe działanie dla obejścia zakazu. Naruszenie zakazu zbywania przez samego zbywcę nie powodowała w tym przypadku automatycznie nieważności czynności prawnej skoro nieważność musi wynikać z normy prawnej np. z art. 58§1 k.c. Sprzeczność z porządkiem prawnym nie może być domniemywana. Uznanie zaś nieważności z powołaniem na obejście prawa musiałoby wiązać się z wykazaniem , że także nabywca działał w celu obejścia zakazu a to nie jest możliwe bez powołania się na rozszerzoną skuteczność zakazu wynikająca z wpisu. Sąd Apelacyjny zwraca wprawdzie uwagę, że wpis własności na rzecz strony pozwanej został dokonany na wniosek złożony w dniu 29 lipca 2018r. i jako taki nie uzyskał pierwszeństwa przed wpisem zakazu zbywania o jakim mowa w art. 20 ust. 1 i2 u.k.w.ih. , jednak skuteczność nabycia z umowy sprzedaży nie jest zależna od wpisu. Kwestia więc pierwszeństwa wpisu nie ma znaczenia dla nabycia własności przez pozwaną dokonanego jeszcze przed złożeniem wniosku o wpis zakazu zbywania. Nie ma podstaw do przyjęcia bezskuteczności tej czynności a tym bardziej dalej idącego skutku nieważności umowy ex lege , który przyjął Sąd Okręgowy. Co do zasady bowiem właściciel jest uprawniony do przeniesienia własności a jego czynność rozporządzenia pod tytułem sprzedaży przenosi prawo własności na nabywcę.

Jakkolwiek więc Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, że z chwilą doręczenia obowiązanemu zakazu zbywania zbywca traci uprawnienie do rozporządzania nieruchomością, to jednak nie oznacza, że nabywca nie uzyska prawa własności. Nawet bowiem jeżeli z chwilą doręczenia obowiązanemu postanowienia o zabezpieczeniu w postaci zakazu zbywania obowiązany tj w tym wypadku (...) stał się formalnie osobą nieuprawnioną do rozporządzania nieruchomością, to jednak (...) nadal był właścicielem - uprawnionym do zbycia nieruchomości według treści księgi wieczystej. Wpis własności na rzecz (...) nastąpił w dniu 14 kwietnia 2014r.(dowód odpis z KW (...)). W razie zaś niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność. Według zaś księgi wieczystej (...) nadal był uprawniony do zbycia. Słusznie strona pozwana powołuje się na domniemanie dobrej wiary z art. 7 k.c. i skutki rękojmi z art. 5 u.k.w.ih. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli dłużnika nie uchyla dobrej wiary strony pozwanej w zakresie uprawnienia (...) do zbycia nieruchomości. Także skuteczności nabycia własności przez stronę pozwaną nie uchyla ogłoszenie upadłości F. (...) skoro ogłoszenie upadłości tej spółki nastąpiło w dniu 26 lutego 2016r. a sprzedaż miała miejsce w lipcu 2014r. Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska Sądu Okręgowego o istnieniu bezskuteczności ex lege czynności nabycia nieruchomości przez stronę pozwaną co uchyla podstawy do automatycznego żądania zwrotu korzyści uzyskanej na skutek tej czynności do masy upadłości na podstawie art. 134 prawa upadłościowego. Orzeczenie w tym względzie było wiec przedwczesne i żądanie w tym względzie wyrażone jako pierwsze musiało zostać oddalone. Zmiana w tym zakresie zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386§1 k.p.c. czyni zaskarżony wyrok orzeczeniem częściowym skoro pozostałe żądania ewentualne nie zostały dotąd rozpoznane. Automatycznie uchylało to też podstawy do orzeczenia o kosztach, skoro wyrok nie ma charakteru rozstrzygnięcia końcowego.

SSO Wojciech Żukowski (del.) SSA Robert Jurga SSA Sławomir Jamróg