Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Joanna Składowska

SSO Katarzyna Powalska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa R. M.

przeciwko Towarzystwu (...) SA w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 13 listopada 2018 roku, sygnatura akt I C 23/18

1.  oddala apelacje;

2.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz powódki R. M. 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 85/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2018 r. Sąd Rejonowy w Łasku zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki R. M. kwotę 25.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 listopada 2017 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 4.867 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Nadto Sąd zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 549,80 zł tytułem kosztów opinii biegłego pokrytych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa.

Orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

W dniu 22 lutego 2007 roku w miejscowości C. gmina P. T. I. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem osobowym marki C. (...) nr rej. (...) zjechał prawymi kołami na prawe pobocze jezdni, a następnie podjął nieprawidłowy manewr polegający na próbie gwałtownego wyjechania z pobocza na jednię, co skutkowało poślizgiem pojazdu i wjechaniem na tor ruchu samochodu marki F. (...) nr rej. (...), kierowanego przez P. K. i doprowadził do zderzenia z nim, w wyniku którego pasażer samochodu C. (...) H. I. doznał obrażeń ciała w postaci krwiaka prawej jamy opłucnej, licznych wielomiejscowych obustronnych złamań żeber, złamania trzonu lewego obojczyka, rozerwania miąższu prawego płuca, złamania wyrostka kolczystego I kręgu piersiowego kręgosłupa, sińców, powierzchownych ran i otarć naskórka powłok głowy, skutkujących jego zgonem. Właściciel samochodu osobowego marki C. (...) nr rej. (...) miał zawartą umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych z pozwanym Towarzystwem (...) S.A. w W.. H. I. był bratem powódki R. M.. Powódka w chwili śmierci brata miała 43 lata, a H. I. miał 50 lat. Do roku 1984 powódka i jej brat H. I. mieszkali razem z rodzicami we wsi K. gmina W.. Następnie do roku 1991 powódka mieszkała w I.. W 1991 roku zamieszkała z mężem i dziećmi w P.. H. I. mieszkał rodzicami we wsi K. gmina W.. Był bezdzietnym kawalerem. Powódka i jej brat byli bardzo zżyci. Lubili się, rozmawiali ze sobą, pomagali sobie. W każdą środę H. I. odwiedzał siostrę w P.. W każdy weekend powódka odwiedzała brata i rodziców w K.. Razem spędzali wszystkie święta i uroczystości rodzinne. Powódka ma jeszcze dwie siostry, ale z nimi kontakt był sporadyczny. H. I. był ojcem chrzestnym syna R. R. M.. H. I. chorował na cukrzycę. Powódka odwiedzała go podczas jego pobytów w szpitalu. Po śmierci brata powódka przyjmowała leki uspokajające. Po śmierci brata powódka musiała zajmować się mamą, która została poszkodowana w tym samym wypadku drogowym. Powódka organizowała pogrzeb brata. Powódka co tydzień odwiedza grób brata. Reakcją powódki na tragiczną śmierć brata był zespół stresu pourazowego. Badana po wypadku wymagała wsparcia psychologicznego. Śmierć brata nie pogorszyła aktywności życiowej powódki. Relacje powódki i jej brata były bliskie i serdeczne. Decyzją z dnia 29 listopada 2017 roku pozwany odmówił powódce wypłaty zadośćuczynienia.

T. I. z winy nieumyślnej spowodował śmierć H. I. i w ten sposób naruszył dobro osobiste powódki w postaci więzi rodzinnej łączącej ją ze zmarłym. Powódka może zatem żądać od sprawcy wypadku odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w postaci naruszenia jej dobra osobistego. Pozwany z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pojazdu kierowanego przez T. I. na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz. U. Nr 124 poz. 1152 z póź. zm.) oraz na podstawie art.822 par.1 k.c. odpowiedzialny jest cywilnie za śmierć H. I.. Sąd przyjął, że kwota zadośćuczynienia 25.000 zł za śmierć brata powódki jest w okolicznościach niniejszej sprawy sumą odpowiednią. Powódkę i jej brata łączyły silne więzy rodzinne i emocjonalne. Brat powódki nie założył swojej rodziny. Utrzymywał stały bliski kontakt z powódką. Brat powódki był osobą w takim wieku (50 lata), że można przypuszczać, że żyłby jeszcze wiele lat i więź rodzinna pomiędzy nim i powódką trwałaby jeszcze wiele lat. Upływ czasu od chwili śmierci osoby bliskiej zdaniem Sądu nie ma znaczenia dla wysokości zadośćuczynienia, ponieważ istota i rodzaj naruszonej więzi, której brak zadośćuczynienie ma rekompensować, nie ulega zmianie. Z tych wszystkich względów zdaniem Sądu kwota 25.000 zł nie jest kwotą wygórowaną, nie odpowiadającą krzywdzie, której powódka doznała na skutek śmierci brata. Jest to kwota znacząca, która zdaniem Sądu jest odpowiednia do wielkości straty, jaką poniosła powódka na skutek śmierci brata. O odsetkach orzeczono na podstawie art.481 par.1 i 2 k.c. oraz art.14 ust.1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz. U. Nr 124 poz. 1152 z póź. zm.). Pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia w dniu 29 listopada 2017 roku, zatem w dniu tym posiadał komplet informacji potrzebnych do podjęcia takiej decyzji. Od dnia następnego po tej dacie należy zatem przyjąć wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie. Powódka wygrała sprawę w całości, więc orzeczenie o kosztach procesu sąd oparł na podstawie art.98 §1 k.p.c., zaś na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 83 ust.2 i art.113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 300 z późniejszymi zmianami) zasądzono od pozwanego, który przegrał sprawę, na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Łasku koszty opinii biegłego pokryte tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku w ustawowym terminie wywiódł pełnomocnik pozwanego, który zaskarżył wyrok w części tj. w zakresie:

a) punktu 1 wyroku - co do kwoty 15.000,00 zł. ( tj. ponad kwotę 10.000,00 zł.) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 listopada 2017r

b) punktu 1 wyroku - w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od nieapelowanej kwoty 10.000,00 zł. za okres od dnia 30 listopada 2017r. do dnia 13 listopada 2018r.

c) punktu 1 wyroku w zakresie kosztów procesu w całości,

d) punktu 3 wyroku - w całości.

Pełnomocnik pozwanego zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miały wpływ na wynik sprawy, w szczególności:

a. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkującą pominięciem lub nie nadaniem odpowiedniej rangi ustaleniom, że:

* powódka nie zamieszkiwała z bratem od roku 1984 zatem od 23 lat.

* z uwagi na miejsce zamieszkania powódki jej kontakty z bratem nie mogły być częste zwłaszcza do roku 1991

* śmierć brata nie zaburzyła relacji rodzinnych, zawodowych czy społecznych powódki, która w tym czasie miała 43 lata i własną rodzinę

* śmierć H. I. „nie pogorszyła aktywności życiowej powódki , która musiał zając się chorująca wtedy matką", zatem jej kondycja psychiczna pozwalała na świadczenie pomocy innym,

* powódka nie korzystała z żadnej psychoterapii lub innego wsparcia psychicznego,

* od zdarzenia upłynęło 11 lat i obecnie trudno mówić o jakimkolwiek cierpieniu wynikającym ze zdarzenia z roku 2007

b. art. 316 § 1 k.p.c. - poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące zaniechaniem wzięcia za podstawę wyroku stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, a w konsekwencji oparcie rozstrzygnięcia zasadniczo o okoliczności dotyczące istniejącej przed laty relacji powódki ze zmarłym H. I. .

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

a. rażącego naruszenia art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez uznanie,

że:

- zmarły był dla powódki osobą najbliższą z którą tworzyła stałe, chronione prawem więzi rodzinne oraz że jego śmierć doprowadziła do zerwania tych więzów w konsekwencji czego doświadczyła ona ( wymagającego rekompensaty na poziomie 25.000 zł.) bólu krzywdy i cierpienia - w zakresie naruszenia dóbr osobistych.

- zasądzenie świadczenia w wysokości rażąco zawyżonej zakładającej uzasadnione roszczenie kompensacyjne na poziomie 25.000,00 zł.

b. naruszenie przepisu art. 361 § 1 kc poprzez błędną interpretację i w konsekwencji wadliwe zastosowanie skutkujące przyjęciem, iż normalnym, adekwatnym następstwem śmierci brata jest zerwanie więzów rodzinnych z powódką, która wytworzyła zupełnie nowe relacje w kręgu swoich najbliższych męża i dzieci.

c. naruszenie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. w zw. z art. 14 § 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) i (...) poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące bezpodstawnym zasądzeniem odsetek ustawowych od żądanej przez powoda sumy zadośćuczynienia nie od chwili wyrokowania, lecz od chwili zgłoszenia roszczeń, kiedy rozmiar szkody i krzywdy ocenionej następnie według uznania sądu nie był dłużnikowi jeszcze znany, podczas gdy sąd ustalając wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia brał pod uwagę stan faktyczny istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

W oparciu o powyższe pełnomocnik pozwanego wniósł o zmianę wyroku w zakresie zaskarżenia poprzez oddalenie powództwa, zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w I i II instancji;

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wywiedziona przez pełnomocnika pozwanego apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Trafnie wskazał Sąd Rejonowy, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008r., czyli przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c., dodanie tego przepisu doprowadziło jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia o zadośćuczynienie. Podstawę odpowiedzialności pozwanego zakładu ubezpieczeń stanowi art. 34 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Nie zachodzi zarzucane w apelacji naruszenie prawa materialnego oraz procesowego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy stanowił dla sądu pierwszej instancji wystarczającą podstawę do przyjęcia, iż charakter relacji łączących powódkę z jej bratem był na tyle wyjątkowy, że mimo założenia rodziny przez R. M. wiele lat temu , nadal można przyjąć, że H. I. był jej osobą najbliższą. Wynikało to przede wszystkim z bliskiego zamieszkiwania, bardzo częstych kontaktów osobistych, okoliczności, iż zmarły nie miał swojej rodziny, a także nie utrzymywania przez powódkę kontaktów z pozostałym rodzeństwem. Warto wskazać, że judykatura wypracowała na tym gruncie pogląd, zgodnie z którym najbliższym członkiem rodziny nie musi być nawet krewny, a decydujące jest dla bytu uprawnień w zakresie dochodzenia naprawienia szkody niemajątkowej wywołanej śmiercią takiej osoby poczucie bliskości i wspólności, więzy emocjonalne i uczuciowe oraz ścisła wspólność gospodarcza, wynikające nie tylko z pokrewieństwa. O bliskości nie decydują wyłącznie względy pokrewieństwa ale faktyczny układ stosunków łączących zmarłego z osobą żądającą świadczenia ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 listopada 2018 r., I ACa 30/18, Lex nr 2625551).

W odpowiedzi zaś na podniesione przez pełnomocnika pozwanego zarzuty dotyczące wysokości przyznanego zadośćuczynienia przypomnieć należy, że Sąd Odwoławczy może korygować rozmiar zadośćuczynienia wtedy tylko, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy mających na to wpływ jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2000 r., II CKN 651/98, Lex nr 51063; z dnia 9 lipca 1970 r., III PRN 39/70, OSNC 1971/3/53). Ingerencja Sądu drugiej instancji na płaszczyźnie wysokości zadośćuczynienia zasądzonego przez Sąd pierwszej instancji jest zatem możliwa dopiero wtedy, gdy Sąd pominął jakieś istotne okoliczności wpływające na szacowanie odpowiedniego zadośćuczynienia lub nie nadał im takiego należytego znaczenia. Wobec tego zarzuty, których intencją jest wykazanie wadliwości rozstrzygnięcia poprzez zawyżenie lub zaniżenie kwoty zadośćuczynienia za krzywdę, mogą być uznane za skuteczne jedynie w tych sprawach, w których zapadłe rozstrzygnięcie w sposób oczywisty i rażący narusza przesłanki ustalenia wysokości zadośćuczynienia. Trafne stanowisko wyraził przy tym Sąd Najwyższy w wyroku dnia 29 września 2000 r. ( sygn. akt V CKN 527/2000) wskazując, że wysokość zadośćuczynienia jest nacechowana daleko idącą uznaniowością sądu, znajdującą oparcie w konkretnie rozpatrywanej sprawie. Wysokość zadośćuczynienie powinna być określona z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy mających wpływ na rozmiar krzywdy doznanej przez poszkodowanego. Jak wynika z powyższego ingerencja Sądu Okręgowego, jako Sądu II instancji w rozstrzygnięcia, których istotą jest uznanie sędziowskie jest możliwa tylko, jeśli w ocenie Sądu przekroczona zostanie ta ocena w sposób rażący. W ocenie Sądu Okręgowego, taka sytuacja nie miała miejsca w przedmiotowej sprawie, albowiem zasądzona kwota jest adekwatna do doznanej przez powódkę w następstwie śmierci brata krzywdy.

W świetle ustaleń Sądu Rejonowego co do silnych więzi powódki z bratem, bardzo dobrych i bliskich relacji między nimi, wsparcia, na jakie w każdym aspekcie życia codziennego mogła liczyć powódka ze strony brata, zasądzonego zadośćuczynienia nie można uznać, jak utrzymuje skarżący, za wygórowane. Wskutek śmierci brata powódki jej dobro osobiste, którym jest więź rodzinna zostało naruszone w sposób nieodwracalny. Gdyby nie wypadek, w następstwie którego śmierć poniósł brat powódki mogłaby powódka, wszak osoba stosunkowo młoda, przez wiele lat cieszyć się obecnością brata, zażyłością stosunków, jakie ich łączyły, wsparciem z jego strony na co dzień. Rozmiar doznanej przez powódkę w następstwie śmierci brata krzywdy niewątpliwie uzasadniał uwzględnienie powództwa o zadośćuczynienie w kwocie określonej przez Sąd Rejonowy.

Wysokość zadośćuczynienia zależała od stopnia naruszenia dobra osobistego powódki, rozmiaru doznanej przez nią krzywdy w rezultacie zerwania jej więzi z bratem. Sąd Rejonowy dostatecznie wyjaśnił w motywach wyroku, że zadośćuczynienia wymaga krzywda doznana przez powódkę wskutek śmierci jej brata, zerwania silnych więzi pomiędzy rodzeństwem. Podkreślić w tym miejscu należy, że żałoba po śmierci brata miała charakter powikłany. Reakcją powódki na tragiczną śmierć brata był zespół stresu pourazowego. R. M. wymagała wsparcia psychologicznego. Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że śmierć brata nie pogorszyła aktywności życiowej powódki. Ustalając kwotę zadośćuczynienia na uwadze należy mieć także to, aby jego przyznanie nie prowadziło do nadmiernego wzbogacenia się osoby uprawnionej. Celem zadośćuczynienia jest bowiem kompensacja szkody, złagodzenie skutków doznanej krzywdy, nie może natomiast skutkować dodatkowym wzbogaceniem się powódki. W ocenie Sądu Okręgowego kwota przyznana przez Sąd Rejonowy nie naruszała powyższej zasady.

W odniesieniu do zarzutu w zakresie odsetek podnieść trzeba, że o przyznanie zadośćuczynienia zwróciła się powódka do pozwanego pismem z dnia 07 listopada 2017 roku. Istniały już wówczas podstawy do przyznania powódce zadośćuczynienia w kwocie zasądzonej w zaskarżonym wyroku. Stwierdzić wobec tego należało, że wraz z wydaniem przez pozwanego decyzji odmownej w dniu 29 listopada 2017 r. pozwany opóźniał się ze spełnieniem świadczenia, co uzasadniało zasądzenie odsetek ustawowych stosownie do art. 481 § 1 i 2 k.c., zgodnie z żądaniem pozwu, począwszy od dnia 30 listopada 2017 roku.

Z przytoczonych względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c., o kosztach postępowania odwoławczego – po myśli art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c.; pozwany jako strona przegrywająca obowiązany jest zwrócić powódce, na jej żądanie, koszty zastępstwa prawnego w tym postępowaniu, z tych też względów Sąd Okręgowy w Sieradzu na podstawie wskazanych powyżej przepisów oraz § 2 pkt. 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018 poz. 265) zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki R. M. kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.