Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2019r.

Sąd Rejonowy w Łomży IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Urszula Zaleska

Protokolant: st. sekr. sąd. Magdalena Laskowska

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2019r. w Łomży

na rozprawie

sprawy z odwołania I. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o zwrot nienależnie pobranego zasiłku chorobowego

na skutek odwołań od decyzji:

1)  z dnia 21.12.2018r. znak: (...);

2)  z dnia 28.01.2019r. znak: (...)/218a/2018 - (...);

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 21grudnia 2018r. znak: (...) w ten sposób, że ustala, iż odwołująca się I. R. nie ma obowiązku zwrotu kwoty 29.739,- ( dwadzieścia dziewięć tysięcy siedemset trzydzieści dziewięć ) złotych pobranej z tytułu zasiłku chorobowego za okresy:

-od 27.11.2015r. do 04.12.2015r.,

-od 28.01.2016r. do 03.02.2016r.,

- od 27.02.2016r. do 18.03.2016r.,

-od 27,04.2016r. do 30.04.2016r.,

- od 24.05.2016r. do 06.06.2016r.,

-od 23.09.2016 do 10.10.2016r.

-od 30.12.2016 do 03.01.2017r.

-od 31.01.2017r. do 13.02.2017r.,

- od 31.05.2017r. do 03.06.2017r.,

- od 19.07.2017r. do 02.08.2017r.,

-od 12.03.2018r. do 08.04.2018r.

II. Oddala odwołanie od decyzji z dnia 21grudnia 2018r. znak:

(...) - (...) w pozostałej części.

III.  Zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 28 stycznia 2019r., znak: (...)/218a/2018 - (...) w ten sposób, że ustala, iż odwołująca się I. R. nie ma obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie od kwoty należności głównej wskazanej w decyzji z dnia 21grudnia 2018r., znak: (...) , za okres od 29.12.2018r. do dnia zapłaty.

Sygn. akt IV U 20/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w dniu 21.12.2018r. wydał decyzję, znak: (...), mocą której na podstawie art. 17, 66 i 68 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz art. 84 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - odmówił I. R. prawa do zasiłku chorobowego za okresy: od 27.11.2015r. do 04.12.2015r., od 28.01.2016r. do 03.02.2016r., od 27.02.2016r. do 18.03.2016r., od 27.04.2016r. do 30.04.2016r., od 24.05.2016r. do 06.06.2016r., od 23.09.2016r. do 10.10.2016r., od 30.12.2016r. do 03.01.2017r., od 31.01.2017r. do 13.02.2017r., od 31.05.2017r. do 03.06.2017r., od 19.07.2017r. do 02.08.2017r., od 12.03.2018r. do 08.04.2018r. Jednocześnie organ zobowiązał I. R. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za wyżej wymienione okresy wraz z odsetkami w łącznej wysokości 33.728,22 zł (należność główna w kwocie 29.739,00 zł + odsetki w kwocie 3.989,22 zł). Wskazał, że w trakcie niezdolności do pracy wystawiała faktury za usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego , czyli wykonywała pracę zarobkową i dlatego zasiłek chorobowy wypłacony na podstawie druków (...) za okresy wskazane w decyzji jest świadczeniem nienależnie pobranym.

Następnie w dniu 28.01.2019 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wydał decyzję zamienną, znak: (...)/218a/2018 - (...), nazwaną decyzją „zmienianą” , mocą której zmienił decyzję z dnia 21.12.2018r. w zakresie odsetek stwierdzając, że nie ma ona obowiązku zapłaty odsetek w kwocie 3.989,22 zł wyliczonych na dzień wydania decyzji „ zmienianej” i stwierdził ,że odsetki za opóźnienie liczone będą od następnego dnia po doręczenia decyzji „zmienianej” ,tj, od 29 grudnia 2018r. jeżeli należność główna nie zostanie uregulowana w terminie wskazanym decyzją „zmienianą”. W pozostałym zakresie decyzję „zmienianą” pozostawił bez zmian.

I. R. od obu tych decyzji złożyła odwołania. Powyższe sprawy zostały zarejestrowane pod sygn. akt. IV U 20/19 i IV U 39/19.

Odwołująca się wniosła o uchylenie zaskarżonych decyzji.

Zdaniem odwołującej się decyzja z 21.12.2018r. jest nieuzasadniona, sprzeczna ze stanem faktycznym i przepisami prawa, ponieważ w trakcie zwolnienia lekarskiego nie podejmowała pracy zarobkowej i nie wystawiała faktur. Oświadczyła, że prowadzi pozarolniczą działalność związaną z pośrednictwem ubezpieczeniowym. Podniosła ,że faktury rozliczeniowe wystawia za nią Biuro (...) prowadzone przez M. W. , z którą ma zawartą umowę o świadczenie usług księgowych. Podkreśliła, że biuro rachunkowe wystawiało faktury również , gdy ona była niezdolna do pracy, ponieważ niezależnie od faktu przebywania na zwolnieniu lekarskim podlegała pod inne ustawy i ciążył na niej z tego tytułu obowiązek rozliczenia i uregulowania należności takich jak opłata składek ZUS lub należności podatkowych. Podniosła ,że ona jedynie musiała podpisać dokumenty finansowe sporządzone przez biuro (...) . Odwołująca się na poparcie swoich twierdzeń odwołała się do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012r sygn..akt II UK 186/11, w którym sąd stwierdził, że pracy zarobkowej nie stanowi uzyskiwanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dochodów niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, tj. np. podpisywanie dokumentów finansowych sporządzonych przez inną osobę lub formalnoprawne prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej .

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie obu odwołań i zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Stwierdził, że odwołująca się w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy wystawiła faktury za usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego i w związku z tym utraciła prawo do zasiłku chorobowego za okresy w wskazane w decyzji z dnia 21.12.2018r. (k.6,7).

Postanowieniem z dnia 22.03.2019r. Sąd połączył obie sprawy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. akt IVU 20/19 (k.45).

Sąd ustalił, co następuje:

I. R. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w formie pośrednictwa ubezpieczeniowego. Przedmiotem jej działalności jest organizowanie i wykonywanie czynności związanych z pośrednictwem w zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz dwudziestu towarzystw ubezpieczeniowych. W (...) w Rejestrze agentów jest umocowana jako osoba fizyczna wykonująca czynności agencyjne pod dwiema multiagencjami: A. Serwis (...) z (...) spółka cywilna w Ł.. Obie agencje rozliczają ją w systemie prowizyjnym na koniec każdego miesiąca. Klientami odwołującej się są zarówno osoby fizyczne , jak i przedsiębiorcy , a także fundacje i stowarzyszenia. Zawieranie polis odbywa się w różny sposób : osobiście podczas spotkań z klientem lub elektronicznie. W przypadku jeżeli odwołująca się pośredniczyła w zawarciu polisy i klient przez kilka lat tę polisę kontynuował , to przez ten okres otrzymywała prowizję za jej kontynuację , bez konieczności spotykania się z klientem celem podpisania nowej polisy, bo ofertę klientowi wysyłał ubezpieczyciel , a nie agent. Przy polisach na życie, gdy klienci opłacają składki co miesiąc, odwołująca się otrzymuje prowizję od wpłaconej składki. Odwołująca się z tytułu ubezpieczania osób fizycznych i podmiotów gospodarczych wystawia faktury VAT za pośrednictwem Biura (...) M. W. , z którą od 2014roku ma podpisaną umowę o świadczenie usług księgowych i to M. W. , między innymi zleconymi jej czynnościami , zajmuje się także wystawianiem faktur VAT dla kontrahentów I. R.. Księgowa M. W. wystawiła także faktury VAT zakwestionowane przez organ rentowy , w zaskarżonej decyzji. Faktury były wystawiane za okresy miesięczne, a nie w dniach faktycznej sprzedaży ubezpieczeń. Księgowa otrzymuje na koniec każdego miesiąca od agencji ubezpieczeń , których pośrednikiem ubezpieczeniowym jest odwołująca się, wykaz kosztów do zaksięgowania dotyczący wszystkich pośredników i wtedy biuro A. wystawia faktury (dowód: zeznania świadka M. W. złożone na rozprawie w dniu 16.04.2019r. k. 56-57, umowa o świadczenie usług księgowych k. 4-4v, raporty kasowe k. 21- 42).

Odwołująca się w okresie orzeczonych niezdolności do pracy, wskazanych w zaskarżonej decyzji z dnai 21 grudnia 2018r., nie dokonywała sprzedaży ubezpieczeń( dowód: kapprty kasowe k. 21- 42). Otrzymywała zaś comiesięczne wynagrodzenie( prowizję) z tytułu zawartych wcześniej umów ubezpieczeniowych , w przypadku rozłożenia płatności składek na raty.

I. R. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 26.11.2015r. (akta ZUS – potwierdzenie o dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym).

Ubezpieczona w okresie od 27.11.2014r. do 25.06.2018r. była niezdolna do pracy i wykorzystała 227 dni zwolnienia lekarskiego z powodu choroby własnej i zasiłku opiekuńczego oraz 364 dni zasiłku macierzyńskiego. W dniu 26.10.2018r. wystąpiła z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy. Wobec I. R. organ wszczął postępowanie wyjaśniające, czy w przerwach pomiędzy okresami niezdolności do pracy ubezpieczona prowadziła działalność gospodarczą (zawiadomienie o wszczęciu postępowania – akta ZUS). W wyniku postępowania przeprowadzonego przez (...) Referat (...) i Składek ujawniono, że w latach 2015-2018 ,w okresie korzystania z zasiłku chorobowego I. R., wystawiła w dniach: 30.11.2015r., 31.01.2016r., 29.02.2016r., 30.04.2016r., 31.05.2016r., 30.09.2016r., 31.12.2016r., 31.01.2017r., 31.05.2017r., 31.07.2017r., 31.03.2018r. 21 faktur VAT (szczegółowy wykaz – notatka zbiorcza w sprawie ujawnienia nadpłaty i przyczyn jej powstania - akta ZUS). Na tej podstawie organ rentowy stwierdził, że I. R. w sposób nieprawidłowy wykorzystywała zwolnienia lekarskie i utraciła prawdo do zasiłku chorobowego za okresy orzeczonej niezdolności do pracy, tj.: od 27.11.2015r. do 04.12.2015r., od 28.01.2016r. do 03.02.2016r., od 27.02.2016r. do 18.03.2016r., od 27.04.2016r. do 30.04.2016r., od 24.05.2016r. do 06.06.2016r., od 23.09.2016r. do 10.10.2016r., od 30.12.2016r. do 03.01.2017r., od 31.01.2017r. do 13.02.2017r., od 31.05.2017r. do 03.06.2017r., od 19.07.2017r. do 02.08.2017r., od 12.03.2018r. do 08.04.2018r.

Powyższe skutkowało wydaniem w dniu 21.12.2018r. decyzji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmawiającej I. R. prawa do zasiłku chorobowego za ww. okresy i zobowiązującej ją do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej wysokości 33.728,22 zł (należność główna – 29.739,00 zł + odsetki - 3.989,22 zł) (dowód: decyzja z dnia 21.12.2018r. – akta ZUS). Następnie w dniu 28.01.2019 organ rentowy wydał decyzję zamienną, mocą której zmienił decyzję z dnia 21.12.2018r. w zakresie odsetek, zobowiązując ubezpieczoną do zapłaty odsetek od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego od dnia doręczenia decyzji zamiennej do dnia zwrotu kwoty pobranego nienależnie świadczenia (dowód: decyzja z dnia 28.01.2019r. – akta ZUS).

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołania okazały się zasadne i dlatego podlegały uwzględnieniu.

W pierwszej kolejności Sąd zobowiązany do oceny czy w przedmiotowej sprawie zaistniały przesłanki z art. 84 ust.1 i 2 ustawy z dnia 13.10.1998r o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art.66, art. 17 i art. 68 ustawy z dnia 25.06.1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - obligujące odwołującą się I. R. do zwrotu pobranego przez nią zasiłku chorobowego za ww. okresy w łącznej wysokości 33.728,22 zł.

W myśl art. 1 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem - traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Do utraty prawa do zasiłku wystarczy zaistnienie jednej z nich.

Stosownie do treści art. 84 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania( art. 84 ust.2 pkt.1 w/w ustawy), 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (art. 84 ust.2 pkt. 2 ww. ustawy).

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji jako podstawę prawną żądania zwrotu pobranych świadczeń podał właśnie art. 84 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy uzasadniając istnienie przesłanek żądania zwrotu wypłaconego odwołującej się zasiłku chorobowego za sporne okresy wskazał na wykorzystywanie przez nią zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem. Zarzucił I. R., iż w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy wystawiała faktury za usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego czyli ,że świadczyła pracę.

Po pierwsze Sąd na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. dokumentów zawartych w aktach ZUS , raportów kasowych i zeznań świadka księgowej M. W. – uznał, że organ rentowy nie udowodnił, iż I. R. w okresach orzeczonych niezdolności do pracy wystawiła w datach wskazanych w zaskarżonej decyzji (...) faktur VAT. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka M. W. ,iż to ona w ramach zawartej z odwołującą się umowy o prowadzenia usług księgowych, na podstawie wykazów przelewów przekazywanych przez Agencję (...), wystawiła faktury VAT zakwestionowane przez organ rentowy,. Świadek zeznała, że faktury były wystawiane za okresy miesięczne, a nie w dniach faktycznej sprzedaży ubezpieczeń. Zeznania tego świadka mają potwierdzenie także w dowodach z dokumentów – umowie o świadczenie usług księgowych i raportach kasowych , których wiarygodności organ rentowy nie podważył , a które Sąd uznał za wiarygodny i obiektywny dowód w sprawie..

Dlatego też Sąd twierdzenia odwołującej się, że w okresach niezdolności do pracy wskazanych w zaskarżonej decyzji z dnia 21 grudnia 2018r.,nie świadczyła pracy i nie wystawiała faktur VAT , lecz księgowa M.E. W. wystawiła faktury za zawarte przez nią we wcześniejszym okresie polisy ubezpieczeniowe oraz ,że na jej konto wpływały prowizje z tytułu tychże polis. . W ocenie Sądu twierdzenia odwołującej się są wiarygodne. Sąd stwierdził, że nie sposób przypisać odwołującej się zarzutu z tego powodu, że jako pośrednik ubezpieczeniowy otrzymuje co miesiąc ( prowizję) z tytułu zawarcia umowy ubezpieczenia z klientem, który samodzielnie opłaca składki wznowienia polisy na kolejne lata, bez kontaktu z pośrednikiem. Sąd nie odmówił waloru wiarygodności wyjaśnieniom odwołującej się, gdyż były precyzyjne, logiczne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym. Bezspornie odwołująca się nie dokonała również technicznej czynności wystawienia z tego tytułu faktur VAT.

W związku z powyższym, w opinii Sądu, stanowisko zaprezentowane przez organ rentowy jako niezasadne, sprzeczne z ustalonym stanem faktycznym sprawy nie zasługiwało na uwzględnienie. Tym samym Sąd uznał, że odwołująca się nie utraciła prawa do zasiłku chorobowego za okresy wskazane w zaskarżonej decyzji. Ustalone okoliczności sprawy nie prowadzą bowiem do wniosku, że odwołująca się utraciła prawo do zasiłku chorobowego i że z tego powodu powinna dokonać zwrotu pobranego w spornych okresach. Świadczenia. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I UK 174/09 stwierdził bowiem, że obowiązek zwrotu obciąża wyłącznie tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze. Może to nastąpić wtedy, gdy ubezpieczona wiedziała, że nie należy jej się takie świadczenie. Dotyczy to zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak i tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów. Zdaniem Sądu taka sytuacja w niniejszym przypadku nie miała miejsca. Wobec powyższego brak jest więc podstawy do uznania, że do pobrania przez odwołującą się świadczeń wymienionych w zaskarżonej decyzji doszło na skutek jej zawinionego działania czy też świadomego wprowadzenia przez nią organu rentowego w błąd. W ocenie tut. Sądu organ rentowy nie wykazał istnienia przesłanek koniecznych dla zastosowania art. 84 ustawy systemowej, albowiem podstawą odpowiedzialności z art. 84 ust.2 pkt. 1 w/w ustawy jest pobranie świadczeń w sytuacji, gdy prawo do tego świadczenia ustało, a pobierający się był pouczony o braku prawa do ich pobierania, a z art. 84 ust.2 pkt.2 w/w ustawy jest złożenie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Organ rentowy nie wykazał by odwołująca się złożyła nieprawdziwe zeznania lub fałszywe dokumenty czy też świadomie wprowadziła w błąd organ rentowy.

W przekonaniu Sądu ustalony w sprawie stan faktyczny ewidentnie wskazuje, że odwołująca się nie utraciła prawa do zasiłku chorobowego za sporne okresy. Nie został y spełnione przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, powodujące utratę prawa do zasiłku chorobowego. Sąd w całości dał wiarę twierdzeniim odwołującej się, ponieważ organ rentowy nie podważył ich prawdziwości ani wiarygodności. Sąd stwierdził, że zajęte przez organ rentowy stanowisko jest błędne i niezgodne ze stanem faktycznym. Ponadto wskazać należy, iż organ rentowy nie przedstawił żadnych innych dowodów potwierdzających swoją tezę, że odwołująca się w okresie niezdolności do pracy wykorzystywała zwolnienia lekarskie niezgodnie z celem.= świadcząc pracę zarobkową. Stwierdzić należy, że wykazanie tych okoliczności, jako element stanu faktycznego obciążało stronę, która z faktu tego wywodziła skutki prawne , czyli organ rentowy. Organ rentowy nie sprostał temu obowiązkowi.

Powyższe skutkowało uwzględnieniem wniesionego odwołania i uznaniem, że I. R. nie ma obowiązku zwrotu należności głównej w kwocie 29.739 zł za okresy wskazane w decyzji z dnia 21 grudnia 2018r. (pkt. I wyroku). Sąd oddalił odwołanie od decyzji z dnia 21.12.2018r. w części dotyczącej odsetek z uwagi na to ,że decyzją z dnia 28 stycznia 2019r. zmieniono tę decyzję w zakresie odsetek (pkt. II orzeczenia).

Z uwagi na uwzględnienie odwołania od decyzji z dnia 21 grudnia 2018r., Sąd uwzględnił także odwołanie odwołującej się od decyzji z dnia 28stycznia 2019r.. Skoro odwołującą się nie ma obowiązku zwrotu pobranych zasiłków chorobowych , to tym samym nie ma obowiązku zapłaty odsetek od daty wskazanej w decyzji z dnia 28 stycznia 2019r. ( pkt. III wyroku).

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji, zmieniając zaskarżone decyzje na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.