Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2018 r. w Gliwicach

sprawy Z. (...) ( (...))

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania Z. (...)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 16 maja 2018 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do odstąpienia od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń.

(-) SSO Jolanta Łanowy - Klimek

Sygn. akt VIII U 2058/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 16 maja 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej Z. (...) odstąpienia od zwrotu nienależnie pobranego świadczenia określonego prawomocną decyzją z 4 stycznia 2018r. w kwocie 1728,39 zł.

W uzasadnieniu wskazano, że kwota nienależnie pobranego przez ubezpieczoną świadczenia przewyższa kwotę upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz, że nie zaistniały szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia. Organ rentowy wskazał, że ubezpieczona prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem, który uzyskuje dochody z tytułu zatrudnienia w (...)w wysokości 2525,91 zł brutto miesięcznie, a ponadto uzyskuje ona miesięczny dochód w wysokości 300 zł z tytułu wynajmu mieszkania. Podano, że miesięczne wydatki rodziny to koszty związane z opłatami eksploatacyjnymi wynoszącymi 266,65 zł oraz wydatki związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego – ok. 200 zł. (...) Oddział w Z. wskazał, że niewątpliwie trudna sytuacja finansowa nie pozwala na jednorazowe uiszczenie kwoty zadłużenia, jednakże nie wyklucza to możliwości uregulowania przedmiotowego zobowiązania w dłuższym okresie czasu – ubezpieczona może zwrócić się z wnioskiem o rozłożenie zadłużenia na raty. Powyższe powoduje zatem brak ziszczenia się przesłanki dotyczącej wystąpienia szczególnych okoliczności uzasadniających odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia, zatem decyzja w ocenie organu rentowego jest zasadna.

W odwołaniu od powyższej decyzji Z. Ł. domagała się jej zmiany i odstąpienia w całości od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W uzasadnieniu podniosła, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej – nadal pozostaje bezrobotna bez prawa do zasiłku, nie posiada już dochodu z wynajmu mieszkania z powodu wygaśnięcia umowy z dniem 30 maja 2018r., a jej mąż jest zatrudniony w (...) w wymiarze 0,25 etatu i zarabia 1025 zł brutto miesięcznie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swe dotychczasowe stanowisko. Podniósł, że odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jest instytucją wyjątkową, zaś odwołująca nie spełnia ustawowych przesłanek do jej zastosowania. Ponadto wskazano, że odwołująca jest zdolna podjąć pracę i posiada składnik majątkowy – mieszkanie, którego wartość jest znaczna i wielokrotnie przewyższa wysokość zobowiązania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 4 stycznia 2018r. (...) Oddział w Z., działając na podstawie art. 138 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zobowiązał Z. (...) do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 listopada 2017r. do 30 listopada 2017r. w kwocie 1728,39 zł, które z tytułu emerytury przysługiwały A. K., zmarłej (...)

Z. Ł. nie wniosła odwołania od ww. decyzji.

W dniu 2 lutego 2018r. Z. Ł. złożyła wniosek o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wskazanych w decyzji z 4 stycznia 2018r.

Zaskarżoną decyzją z (...). (...) Oddział w Z. wydał decyzję odmowną.

Sąd ustalił, że zmarła A. K. była matką odwołującej Z. (...).

Ustalono, że odwołująca pozostaje w związku małżeńskim i prowadzi z mężem wspólne gospodarstwo domowe. Mąż odwołującej pracuje w (...) jako listonosz w wymiarze 0,25 etatu i otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w wysokości 1080 zł brutto. W okresie przedświątecznym, w grudniu mąż odwołującej podejmuje dodatkowe zatrudnienie, z tytułu którego uzyskuje dodatkowe wynagrodzenie. Małżeństwo nie ma nikogo na utrzymaniu.

Odwołująca ma 54 lata i od listopada 2017r. pozostaje bezrobotna bez prawa do zasiłku. Z wykształcenia jest muzykiem a poprzednio pracowała jako korepetytor muzyki. W 2018r. odwołująca podjęła studia stacjonarne i będzie ubiegać się o stypendium socjalne. Po śmierci matki ubezpieczona odziedziczyła po niej mieszkanie, w którym obecnie zamieszkuje wraz z mężem. Wcześniej nie posiadali majątku i wynajmowali mieszkania. Nie mają również oszczędności. Odwołująca przez okres 3 miesięcy – do maja 2018r. – uzyskiwała dochód z wynajmu pokoju znajdującego się w oddziedziczonym po matce mieszkaniu w wysokości 300 zł miesięcznie, przy czym był to dochód okazjonalny, ponieważ wynajem wynikał z grzecznościowego porozumienia ze znajomym księdzem. Pieniądze uzyskane ze spornego świadczenia odwołująca przeznaczyła na pochówek matki oraz spłatę rat pożyczki zaciągniętej jeszcze przez A. K. na zakup aparatów słuchowych. Na miesięczne wydatki odwołującej i jej męża składają się opłaty za czynsz w kwocie 200 zł, za gaz w kwocie 50 zł – zwiększone w okresie grzewczym, za prąd w kwocie 50 zł.

Na podstawie akt organu rentowego ustalono, że odwołująca od 2007r. leczy się w poradni leczenia nerwic, a po śmierci matki i utracie zatrudnienia w 2017r. jej stan zdrowia się pogorszył. W chwili obecnej korzysta z indywidualnej terapii.

Na rozprawie w dniu 9 października 2018r. odwołująca oświadczyła, iż obecnie nie jest w stanie zapłacić kwoty zadłużenia z tytułu nienależnie pobranego świadczenia.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o akta organu rentowego oraz przesłuchania odwołującej (nagranie z rozprawy z 9 października 2018r. m.3.58 i n. k.18). Sąd uznał zgromadzony materiał dowodowy za wiarygodny i wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że w stosunku do odwołującej wydano prawomocną decyzję z 4 stycznia 2018r. zobowiązującą ją do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Odwołująca nie kwestionowała zasadności ww. decyzji nakładającej na nią obowiązek zwrotu kwoty 1728,39 zł tytułem nienależnie pobranego świadczenia emerytalnego przysługującego jej matce – A. K., zmarłej (...)

Odwołująca zwróciła się z wnioskiem o umorzenie zadłużenia, natomiast (...) Oddział w Z. zaskarżoną decyzją z 16 maja 2018r. odmówił jej odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia określonego prawomocną decyzją z 4 stycznia 2018r. w kwocie 1728,39 zł wskazując, że kwota ta przewyższa kwotę upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz, że nie zaistniały szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia.

Przedmiotem sporu pozostawała zatem kwestia prawidłowości decyzji odmownej z 16 maja 2018r., a w szczególności zaistnienie szczególnych okoliczności uzasadniających odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia.

Jak wynika bowiem z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1778 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Z kolei zgodnie z art. 84 ust. 8 ww. ustawy zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:

1) zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub

2) kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Posługując się niedookreślonym zwrotem ”szczególnie uzasadnione okoliczności”, ustawodawca przewidział konieczność wszechstronnego rozważenia całokształtu okoliczności konkretnej sprawy. Znaczenie wyżej wymienionej klauzuli generalnej nie zostało w żaden sposób zawężone, dookreślone. Tym niemniej, z milczenia ustawodawcy wynika, że owe szczególne okoliczności nie muszą dotyczyć jedynie np. sytuacji rodzinnej i materialno-bytowej, ale winny także uwzględniać szereg innych aspektów, które – w konkretnym przypadku – mogą przesądzać o zasadności uczynienia wyjątku od zasady przewidującej obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Z tego też względu Sąd orzekający w tej sprawie podziela w pełni stanowisko Sądu Apelacyjnego w Szczecinie zawarte w wyroku z 10 marca 2016r. w sprawie o sygn. III AUa 521/15, zgodnie z którym „w ramach katalogu przykładowych okoliczności uzasadniających stosowanie ulgi wskazuje się: brak majątku, z którego możliwe byłoby dochodzenie od osoby zobowiązanej zwrotu świadczeń; ustalenie, że w przypadku zwrotu świadczeń osoba zobowiązana lub osoby pozostające na jej utrzymaniu zostałyby pozbawione niezbędnych środków utrzymania; ciężką chorobę powodującą niezdolność do pracy lub niepełnosprawność osoby zobowiązanej, członka jej rodziny lub innej osoby pozostającej na jej utrzymaniu; wiek osoby zobowiązanej; zdarzenia losowe powodujące szczególne trudności w sytuacji materialnej osoby zobowiązanej. Nadto dokonując oceny ich występowania należy kierować się stanem majątkowym i rodzinnym dłużnika, jak też realną możliwością zwrotu, w tym możliwością podjęcia pracy pozwalającej na zwrot świadczeń” (LEX nr 2090465).

W ocenie Sądu, wyjątkowy charakter tej instytucji znajduje odzwierciedlenie w realiach niniejszej sprawy. Przede wszystkim odwołująca pozostaje osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku od listopada 2017r. a jedynym źródłem jej utrzymania jest niewielki dochód jej męża – z którym tworzy wspólne gospodarstwo domowe – z tytułu zatrudnienia w (...). w wymiarze 0,25 etatu wynoszący miesięcznie 1080 zł brutto. Odwołująca ma 54 lata, jest z zawodu muzykiem i ostatnio pracowała jako korepetytor muzyki, wobec czego ma duże trudności ze znalezieniem pracy. Wprawdzie w 2018r. rozpoczęła studia stacjonarne w celu podniesienia kwalifikacji i będzie ubiegać się o stypendium socjalne, jednak na chwilę obecną nie przełożyło się to na poprawę jej sytuacji finansowej. Również okresowe zwiększenie dochodów męża z dodatkowej pracy w okresie przedświątecznym nie wpływa znacząco na polepszenie sytuacji bytowej rodziny. Odwołująca i jej mąż nie mają nikogo na swoim utrzymaniu, jednakże bardzo niskie dochody z trudnością wystarczają na pokrycie podstawowych potrzeb małżeństwa. Na miesięczne wydatki odwołującej i jej męża składają się opłaty za czynsz w kwocie 200 zł, za gaz w kwocie 50 zł – zwiększone w okresie grzewczym, za prąd w kwocie 50 zł.

Sąd podkreśla również, że pieniądze uzyskane ze spornego świadczenia odwołująca przeznaczyła na pochówek matki oraz spłatę rat pożyczki zaciągniętej jeszcze przez A. K. na zakup aparatów słuchowych. Z kolei oddziedziczone po śmierci matki mieszkanie jest jedynym wartościowym składnikiem majątku odwołującej, przy czym stanowi podstawowe zabezpieczenie bytowe jej rodziny. Natomiast uzyskiwany dochód w wysokości 300 zł z wynajmu pokoju w przedmiotowym mieszkaniu był krótkotrwały (pobierany przez 3 miesiące) i okazjonalny – wynikał z grzecznościowego porozumienia ze znajomym księdzem. W chwili obecnej odwołująca pozostaje zatem w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej i nie jest w stanie uiścić należnej kwoty zadłużenia. Zdaniem Sądu nie sposób również uznać, iż w najbliższej przyszłości sytuacja odwołującej ulegnie poprawie na tyle, aby możliwa była spłata nienależnie pobranego przez nią świadczenia.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd nie miał wątpliwości co do istnienia po stronie Z. (...) szczególnie uzasadnionych okoliczności nakazujących odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W związku z powyższym Sąd uznał, że spłata przez odwołującą kwoty nienależnie pobranych świadczeń, czy to jednorazowo, czy w ratach, prowadziłaby do pozbawienia jej niezbędnych środków utrzymania.

Mając zatem na uwadze powyższe rozważania Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

(-) SSO Jolanta Łanowy - Klimek