Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2018 r. w Gliwicach

sprawy M. H. (H.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania M. H.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 2 lutego 2017 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) SSR del. Magdalena Kimel

Sygn. akt VIII U 447/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 2 lutego 2017 r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu M. H. prawa do ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ nie wskazał on wynagrodzeń przypadających w całości lub w części po przyznaniu emerytury z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia przypadającego przed rokiem złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury lub dowolnie wybranych 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury.

W odwołaniu od powyższej decyzji, ubezpieczony wniósł o jej zmianę i orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez przyznanie mu prawa do spornego świadczenia. Podniósł, że nie może ponosić ujemnych konsekwencji obowiązujących w latach minionych przepisów pozwalających na nieprzechowywanie dokumentów dotyczących uzyskiwanych zarobków i wynikających z tego składek na ubezpieczenie społeczne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony M. H. urodził się (...) Z wykształcenia jest górnikiem. W(...) zawarł związek małżeński.

Ubezpieczony pracował:

a)  w KWK (...) od 27 czerwca 1956 r. do 29 czerwca 1963 r.

b) w KWK (...) w K. od 11 lipca 1963 r. do 15 lipca 1975 r., z tym że:

- od 11 lipca 1963 r. do 21 października 1963 r. jako młodszy górnik pod ziemią,

- od 22 października 1963 r. do 5 września 1974 r. jako górnik pod ziemią,

- od 6 września 1974 r. do 15 lipca 1975 r. jako górnik przodowy pod ziemią.

c) w Zakładach (...) w R. od kwietnia 2000 r. do października 2002 r. jako pracownik budowlany.

W okresie zatrudnienia w KWK (...), dowołujący pracował w systemie III zmianowym oraz w niedziele.

Decyzją z dnia 27 października 1975 r. przyznano ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu wypadku przy pracy od 16 lipca 1985 r.

Wysokość emerytury ubezpieczonego została ustalona w decyzji przyznającej mu prawo do emerytury od 16 sierpnia 1984 r. na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy, tj. od maja 1983 r. do kwietnia 1984 r..

Następnie wysokość emerytury została ustalona w decyzji przyznającej prawo do emerytury od 1 stycznia 1987 r. na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy, tj.: od stycznia 1986 r. do grudnia 1986 r. Od 1 listopada 1991 r. wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 319,13% został zmniejszony do 250%.

W dniu 19 grudnia 2016 r. ubezpieczony złożył wniosek do organu rentowego o ponowne ustalenie emerytury na podstawie art. 110 a ustawy emerytalnej.

W dniu 2 lutego 2017 r. organ rentowy wydał decyzję odmowną o treści jak wyżej.

Od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł odwołanie, które zainicjowało niniejsze postępowanie.

W trakcie postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego Z. T. na okoliczność odtworzenia wynagrodzenia odwołującego za okresy nieudokumentowane w oparciu o akta osobowe, przepisy branżowe, a następnie wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w najkorzystniejszym wariancie na podstawie art. 110a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z uwzględnieniem zarobków przypadających w części po przyznaniu świadczenia. Sąd dopuścił również dowód z opinii uzupełniającej na okoliczność odtworzenia wynagrodzenia odwołującego za okresy nieudokumentowane przy założeniu, że w okresie zatrudnienia w KWK (...) do grudnia 1976r. odwołujący pracował w systemie 3 zmianowym (1/3 dniówek w ciągu miesiąca na zmianie porannej, popołudniowej i nocnej) i za pracę na zmianie popołudniowej i nocnej przysługiwał odwołującemu dodatek zgodnie z przepisami branżowymi. Ponadto biegły - jako zarobki przypadające po przyznaniu świadczenia winien uwzględnić zarobki uzyskane przez odwołującego w 1986r. z pominięciem zarobków uzyskanych w 2001r. Biegły powinien również w sposób prawidłowy wyliczyć wysokość deputatu węglowego przysługującemu odwołującemu z uwzględnieniem, że odwołujący zawarł związek małżeński 14.03.1964r.

(...) SA nie posiada dokumentacji płacowej ubezpieczonego sprzed 1980 r.

Okresy zaszeregowania ubezpieczonego w latach 1963-1977 i dodatki przysługujące wg przepisów branżowych kształtowały się w następujący sposób:

Do obliczeń uwzględniono:

a)  płacę zasadniczą - liczoną jak iloraz dziennej stawki wynikającej z przyjętego wg stanowiska pracy zaszeregowania oraz ilości dni wyliczonej ze średniej rocznej ilości dniówek wskazanych w zaświadczeniu pracy dla celów ustalenia emerytury górniczej.

b)  wynagrodzenie z tytułu Karty Górnika - w okresie do 30.11.1968 roku ustalone na podstawie Uchwały Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1949 roku w sprawie szczególnych przywilejów dla górników w górnictwie węglowym "Monitor Polski nr A-l00 poz.l 175" oraz biorąc pod uwagę §14 załącznika nr 1 do ZUP z 1. kwietnia 1957 roku. Od 01.12.1968 roku ustalone na podstawie załącznika nr 10 do protokołu dodatkowego nr 265/PW z dnia 5.12.1968r. Od 01.02.1974 roku ustalone na podstawie protokołu dodatkowego nr 342/PW z dnia 24.01.1974r. Od 1975 roku zgodnie z par. 25 pkt. 1-8 oraz tabelą nr 2 załącznika nr 1 do Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Węglowego z dnia 1 stycznia 1975 roku. Szczegółowy opis w tabeli nr 1.

c)  dodatek za pracę w niedziele i święta - obliczone jako iloraz ilości dni pracy w niedziele i święta i stawki dziennej wynikającej z zaszeregowania.

d)  tzw. 14-ta pensja - na podstawie zarządzenia nr 37 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 18 grudnia 1974 roku - liczona jako 8.5% rocznych stałych składników wynagrodzenia bez deputatu węglowego,

e)  deputat węglowy- mając na uwadze to, że odwołujący zawarł związek małżeński 14.03.1964r. ustalono, że do 13.03.1964r. przysługiwały mu 2 tony deputatu węglowego na rok, a od 14.03.1964r. 8 ton/rok, zgodnie z art. 21 Zbiorowego Układu Pracy dla pracowników fizycznych i umysłowych zatrudnionych w zakładach pracy Ministerstwa Górnictwa i Energetyki obowiązujący od 1 kwietnia 1957 roku oraz z załącznikiem nr 41 do Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Węglowego obowiązującego od 01.01.1975 roku. W 1963 roku cena 1 tony węgla deputatowego wynosiła 441,44 zł, od 1964r. do 1970 roku cena za I tonę węgla deputatowego wynosiła - 500,00 zł a od 1971 roku 550,00 zł..

W zakresie dodatków za pracę poza pierwszą zmianą dodatki ustalono na podstawie:

a) za pracę poza pierwszą zmianą (tzw. II zmiana - popołudniowa) od 01.10.1974r. w wysokości 10% płacy podstawowej uwzględniając, żc odwołujący pracował 1/3 dniówek na tej zmianie - na podstawie par. 4 ust. 2 uchwały Rady Ministrów nr 230/74 z 27.09.1974r. a od

01.01.1975r. na podstawie § 10 załącznika nr 2 Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Węglowego z dnia 1 stycznia 1975 roku.

a)  za pracę w porze nocnej (tzw. III zmiana -nocna) przyjmując, że odwołujący pracował 1/3 dniówek na tej zmianie:

- do 30.06.1972r. w wysokości 10% na podstawie art. 15 Zbiorowego Układu Pracy z 1.04.1957 roku,

- od 01.07.1972r. do 30.09.1974r. w wysokości 20% na podstawie art. 15 Zbiorowego Układu Pracy z 1.04.1957 roku w brzmieniu nadanym protokołami dodatkowymi wydanymi do dnia 30.06.1972r.,

- od 01.10.1974r. w wysokości 30% - na podstawie § 4 ust. 1 uchwały Rady Ministrów nr 230/74 z 27.09.1974r. a od 01.01.1975r. na podstawie § 10 załącznika nr 2 Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Węglowego z dnia 1 stycznia 1975 roku.

W badanym okresie od 1963 do 1979 podstawy wymiaru składek nie stanowiły wypłaty z funduszu zakładowego (indywidualne nagrody roczne tzw. trzynastki). Z uwagi na powyższe wynagrodzenia tzw. trzynastki nie zostały ujęte w wyliczeniach i kwotach stanowiących podstawę wymiaru składek.

Do obliczeń nie uwzględniono innych składników wynagrodzenia, ze względu na brak dokumentów potwierdzających w aktach sprawy, aktach (...) i przesłanych aktach osobowych, innych dodatków do płacy, takich jak. np.: dodatek za pracę w ^: nadgodzinach, dodatek za pracę niedzielę i święta oraz w porze nocnej i inne dodatki, do których odwołujący się mógł być uprawniony ale nie ma na to dokumentów potwierdzających czy faktycznie otrzymywał takie wynagrodzenia i w jakich wysokościach

Wynagrodzenie ubezpieczonego za okres nieudokumentowany kształtowało się następująco:

Za lata 1977-1986 , 2000-2002 uwzględniono dane z druków rp-7.

Stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy za lata 1963-2002 kształtuje się w następująco:

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru dla ubezpieczonego w wariancie za najlepsze 20 lat w całym okresie zatrudnienia kształtuje się w następująco sposób:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego, aktach osobowych ubezpieczonego; pisma (...) SA z 28 kwietnia 2017 r. (k.12); druku rp-7 (k.18); zeznań ubezpieczonego złożonych na rozprawie w dniu 19 stycznia 2018 r. (k.82); opinii biegłego sądowego Z. T. z dnia 21 września 2017 r. (k.26-67) wraz z opinią uzupełniającą z dnia 14 marca 2018 r. (k.99-113); zeznań świadka W. K. złożonych na rozprawie w dniu 14 marca 2018 r. (k.95); zeznań świadka E. R. złożonych na rozprawie w dniu 14 marca 2018 r. (k.95-96).

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków W. K. i E. R. uznając je za spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniające. Świadkowie pracowali razem z ubezpieczonym, zatem znali specyfikę jego pracy. Ich zeznania przyczyniły się do sformułowania tezy dowodowej i dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej sporządzonej przez biegłego sądowego. Niemniej jednak wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w dalszym ciągu był niższy niż 250%.

Sąd podzielił wnioski wynikające z opinii sporządzonych przez biegłego Z. T.. W ocenie Sąd opinie są spójne, logiczne i precyzyjne. Biegły obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w najkorzystniejszym wariancie, przy uwzględnieniu zachowanej dokumentacji płacowej oraz przepisów branżowych. Do obliczeń uwzględniono tylko te składniki, co do których jest pewność, że ubezpieczony je otrzymywał, tj. wynagrodzenie zasadnicze, Kartę Górnika, deputat węglowy, dodatek za niedziele i święta, dodatek za prace poza I zmianą (zmiana popołudniowa), dodatek za pracę w nocy i 14-pensję. Innych składników nie uwzględniono, ponieważ nie ma dowodów na to, że ubezpieczony je otrzymywał.

Sąd oddalił wnioski dowodowe zawarte w piśmie przygotowawczym ubezpieczonego z 28 czerwca 2018 r. Wbrew twierdzeniom ubezpieczonego, w sprawach o przeliczenie emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej nie jest dopuszczalne odtwarzanie przez biegłego sądowego wynagrodzenia metodą porównawczą, tj. przy uwzględnieniu zarobków innych osób zatrudnionych na porównywalnych stanowisku, w porównywalnym okresie. Nie jest możliwe odtworzenie wynagrodzenia ubezpieczonego na podstawie akt innego pracownika. Podkreślić należy, że w sprawie, w której dokonuje się obliczenia wysokości emerytury, rzeczą sądu jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wskazane muszą być w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego (...) z 6 sierpnia 2015 r., sygn. akt III AUa 1878/14). Nie mogą one opierać się na wartościach hipotetycznych.

Sąd uznał materiał dowodowy za wiarygodny, kompletny i pozwalający na poczynienie ustaleń faktycznych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego M. H. nie zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżona decyzja jest prawidłowa.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia, czy ubezpieczony spełnia warunki do przeliczenia emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2017.1383 j.t.).

Zgodnie z powołanym przepisem wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art.15, z uwzględnieniem art.110 ust.3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia:

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o ponowne ustalenie emerytury od przeliczonej podstawy,

- dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art.15 ust.5, jest wyższy niż 250%.

Ustalenie wysokości emerytury w sposób wskazany powyżej może nastąpić tylko raz.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga, by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji, gdy nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika (np. umów o pracę, angaży, wpisów
w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

W postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257). Niemniej jednaj zarobki za poszczególne lata muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości. Nie jest natomiast możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków. Zatem – jak już to wskazano wcześniej - kwestia pobieranego wynagrodzenia musi zostać udowodniona w sposób bezwzględny, a tylko dokumentacja stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia w postępowaniu sądowym.

W niniejszej sprawie Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego Z. T. wraz opinią uzupełniającą. Do obliczeń zostały uwzględnione wyłącznie te składniki, co których jest pewność, że ubezpieczony je otrzymywał. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy. Tym samym do obliczeń uwzględniono takie składniki jak: wynagrodzenie zasadnicze, Karta Górnika, deputat węglowy; dodatek za niedziele i święta, 14-tą pensję, dodatek za pracę poza I zmianą (zmiana popołudniowa) oraz dodatek za pracę w nocy. Fakt otrzymywania tych składników jest bezsporny, z kolei ich wysokość wynika z dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy oraz przepisów branżowych. Sąd orzekający wskazuje, że odtworzenie hipotetycznego wynagrodzenia może być dokonane tylko i wyłącznie na podstawie pewnych składników wynagrodzenia. Nie mogą to być obliczenia hipotetyczne, które zostałyby dokonane na podstawie zeznań świadków czy akt pracowniczych innego pracownika. Podkreślić należy, że za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się kwotę udowodnioną przez ubezpieczonego, która niekoniecznie musi odpowiadać wysokości faktycznie uzyskanego wynagrodzenia, gdyż na niektóre składniki wynagrodzenia może nie być wystarczających dowodów. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem udowadniany może być wszelkimi środkami wynikającymi z przepisów Rozdziału 2 Działu III Kodeksu postępowania cywilnego. Jednakże w takich okolicznościach winno się brać pod uwagę tylko takie składniki wynagrodzenia, co do których nie ma najmniejszej wątpliwości, że zostały pracownikowi wypłacone (tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 października 2016 r., sygn. akt III AUa 831/16). Tym samym nie jest możliwe odtworzenie wynagrodzenia o oparciu o dane znajdujące się w aktach innych pracownika, pomimo tego, że był on pracownikiem tego samego zakładu, zajmował porównywalny stanowisku i mógł otrzymywał porównywalne wynagrodzenie.

W niniejszej sprawie Obliczony przez biegłego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 20 lat z całego okresu zatrudnienia ostatecznie okazał się niższy niż 250% i wyniósł jedynie 230,84%.

Reasumując, skoro wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest niższy niż 250%, to ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do ponownego przeliczenia pobieranej przez niego emerytury z zastosowaniem art.110a ustawy, to jest z uwzględnieniem podstawy wymiaru wyliczonej na nowo zgodnie z art.15 ustawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i oddalił odwołanie jako bezzasadne.

SSR del. Magdalena Kimel