Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XI GC 1251/18

UZASADNIENIE

Sprawa rozpoznawana była w postępowaniu „zwykłym”

Pozwem z dnia 23 maja 2018 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w S. wniósł przeciwko Towarzystwu (...) spółce akcyjnej w W. o zapłatę kwoty 11 941,39 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż 18 grudnia 2017 r. doszło do zdarzenia drogowego w wyniku którego uszkodzeniu uległ pojazd marki H. nr rej. (...) należący do M. D. (1). Sprawca zdarzenia objęty był ochroną ubezpieczeniową na podstawie ważnej polisy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej z Towarzystwem (...) spółce akcyjnej w W.. Poszkodowany dokonał zgłoszenia szkody własnemu ubezpieczycielowi- (...) spółce akcyjnej w W. w ramach bezpośredniej likwidacji szkody. Dnia 18 grudnia 2017 r. poszkodowany zawarł z powódkę umowę cesji wierzytelności, na podstawie której przelał na powódkę wierzytelność przysługującą mu z tytułu zdarzenia w stosunku do Towarzystwa (...) spółki akcyjnej w W..

Poszkodowany na okres naprawy uszkodzonego pojazdu zawarł z powódką umowę najmu pojazdu zastępczego marki S. nr rej. (...). Tytułem przeprowadzonej naprawy na rzecz poszkodowanego wystawiono fakturę VAT na kwotę 18 557,94 zł brutto, zaś tytułem najmu pojazdu zastępczego fakturę VAT na kwotę 14 366,40 zł. Ubezpieczyciel poszkodowanego przyjął na siebie odpowiedzialność co do zasady, przyznając poszkodowanemu odszkodowanie w kwocie 15 724,70 zł tytułem naprawy uszkodzonego pojazdu oraz kwotę 5258,25 zł. tytułem najmu pojazdu zastępczego.

Nakazem zapłaty z dnia 5 czerwca 2018 r. Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W przepisanym terminie pozwane towarzystwo ubezpieczeń wniosło sprzeciw od ww. nakazu zapłaty zaskarżając nakaz w całości wnosząc o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany zakwestionował legitymacje czynną, koszt naprawy wskazując, iż wypłacone dotychczas odszkodowanie w pełni rekompensuje szkodę oraz zasadność najmu, ponad dotychczas uwzględniony okres i stawkę. Wskazał też, że poszkodowany mimo propozycji ze strony ubezpieczyciela nie skorzystał z oferowanego mu pojazdu zastępczego.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 18 grudnia 2017 r. doszło do zdarzenia drogowego w wyniku którego uszkodzeniu uległ pojazd marki H. nr rej. (...) należący do M. D. (1). Sprawca zdarzenia objęty był ochroną ubezpieczeniową na podstawie ważnej polisy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej z Towarzystwem (...) spółką akcyjną w W..

Poszkodowany dokonał zgłoszenia szkody swojemu ubezpieczycielowi- (...), spółce akcyjnej w W. w ramach bezpośredniej likwidacji szkody, który przyjął na siebie odpowiedzialność co do zasady.

Dnia 18 grudnia 2017 r. poszkodowany M. D. (2) zawarł z powódką umowę najmu pojazdu zastępczego marki S. nr rej. (...). W umowie najmu strony ustaliły dobową stawkę najmu w kwocie 160 zł netto/doba.

Tego samego dnia poszkodowany zawarł z powódka umowę cesji wierzytelności, na podstawie której przelał na powódkę wierzytelność przysługującą mu z tytułu zdarzenia z dnia 18 grudnia 2017 r. w stosunku do ubezpieczyciela sprawcy wypadku.

Dowód:

- akta szkody (...)-01- płyta CD k.55;

- akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- druk zgłoszenia szkody, akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- umowa najmu z dnia 18 grudnia 2017 r. k. 29;

- OWU k. 30;

- umowa cesji z dnia 18 grudnia 2017 r. k. 37;

- zeznania świadka M. D. (2) k. 80;

- zeznania P. H. k. 81;

Pismem z dnia 20 grudnia 2018 r. (...) poinformowało poszkodowanego o przyjęciu odpowiedzialności za szkodę.

Decyzją z dnia 20 grudnia 2017 r. ubezpieczyciel sprawcy poinformował ubezpieczyciela poszkodowanego o potwierdzeniu gwarancji w ramach bezpośredniej likwidacji szkody. Wiadomością e-mail z dnia 29 grudnia 2017 r. powódka poinformowała ubezpieczyciela poszkodowanego o braku kontaktu ze strony rzeczoznawcy. Decyzją z dnia 15 stycznia 2018 r. ubezpieczyciel poszkodowanego przyznał powódce odszkodowanie tytułem kosztów naprawy pojazdu poszkodowanego w kwocie 7670,62 zł.

Dowód:

- pismo z dnia 20 grudnia 2018 r. akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- zasady najmu pojazdu zastępczego (...), akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- zeznania świadka M. D. (2) k. 80;

- decyzja (...)z dnia 20 grudnia 2017 r. akta szkody (...)-01 płyta CD k.55;

- wiadomość e-mail z dnia 29 grudnia 2017 r. k. 32;

- zeznania P. H. k. 81;

- decyzja (...) z dnia 15 stycznia 2018 r. k. 18;

Dnia 3 lutego 2018 r. powódka sporządziła kalkulację naprawy pojazdu poszkodowanego, w której ustalono koszt naprawy na kwotę 18 557,94 zł.

Dowód:

- kalkulacja (...) k. 24;

- zeznania P. H. k. 81;

Wiadomością e-mail z dnia 14 lutego 2018 r. powódka zwróciła się do ubezpieczyciela poszkodowanego o weryfikację kosztorysu naprawy przesłanego dnia 5 lutego 2018 r. W. e-mail z dnia 16 lutego 2018 r. warsztat naprawczy poinformował powódkę o zamówieniu części, które powinny zostać dostarczone dnia 23 lutego 2018 r. Wiadomością e-mail z dnia 23 lutego 2018 r. warsztat naprawczy poinformował powódkę o dostawie części.

Dnia 24 lutego 2018 r. wystawiono na rzecz powódki fakturę VAT nr (...)SZ tytułem kosztów zakupu części do naprawy pojazdu poszkodowanego.

Dowód:

- korespondencja e-mail k. 33-34;

- zeznania P. H. k. 81;

- wiadomość e-mail z dnia 16 lutego 2018 r. k. 35;

- wiadomość e-mail z dnia 23 lutego 2018 r. k. 36;

- faktura (...) k. 25;

- zeznania świadka M. D. (2) k. 80;

Dnia 6 marca 2018 r. powódka wystawiła na rzecz poszkodowanego fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 32 924,34 zł brutto tytułem najmu pojazdu zastępczego marki S. przez okres 73 dni (od 18 grudnia 2017 r. do 1 marca 2018 r.) przy dobowej stawce najmu wynoszącej 160 zł netto/doba w kwocie 11680 zł netto (14 366,40) zł brutto oraz tytułem naprawy blacharsko-lakierniczej w kwocie 15 087,76 zł netto (18 557,94 zł brutto).

Dowód:

- faktura VAT nr (...) k. 31;

Pismem z dnia 9 marca 2018 r. powódka dokonała zgłoszenia wierzytelności, ubezpieczycielowi poszkodowanego, wskazując, iż koszt najmu wyniósł 14 366,40 zł, zaś koszt naprawy uszkodzonego pojazdu wyniósł 18 557,94 zł.

Dowód:

- pismo z dnia 9 marca 2018 r. z dowodem nadania i doręczenia k. 14-17;

- informacja o stawkach (...) k. 26-28;

Decyzją z dnia 15 marca 2018 r. ubezpieczyciel poszkodowanego przyznał powódce odszkodowanie tytułem kosztów naprawy pojazdu w kwocie 8679,29 zł oraz tytułem najmu pojazdu zastępczego w kwocie 5258,25 zł, uznając za uzasadniony okres najmu 57 dni, przy zweryfikowanej dobowej stawce najmu do kwoty 75 zł netto.

Decyzją z dnia 20 marca 2018 r. ubezpieczyciel poszkodowanego, przyznał powódce dopłatę odszkodowania w kwocie 7045,41 zł tytułem kosztów naprawy pojazdu, łączna kwota odszkodowania tytułem naprawy pojazdu wyniosła 15 724,70 zł.

Dowód:

- decyzja (...) z dnia 15 marca 2018 r. k. 19;

- kalkulacja (...) k. 21-23

- zeznania P. H. k. 81;

- decyzja (...) z dnia 20 marca 2018 r. k. 20;

Wiadomością e-mail z dnia 25 czerwca 2018 r. ubezpieczyciel sprawcy szkody zwrócił się do (...) spółki akcyjnej w W. o nadesłanie akt szkody w związku z doręczonym odpisem pozwu.

Dowód:

- wiadomość e-mail z dnia 25 czerwca 2018 r. akta szkody (...)-01- płyta CD k.55;

Hipotetyczny koszt naprawy pojazdu marki H. nr rej, (...) wynosił 17 693,50 zł brutto, zaś w przypadku uwzględnienia 10% rabatu w ramach systemu (...) 16 326,66 zł. Pojazd poszkodowanego został przywrócony do stanu sprzed zdarzenia z dnia 18 grudnia 2017 r., przy użyciu części oryginalnych z logo producenta pojazdu. Zakres wskazany w kalkulacji powódki, odpowiada zakresowi wykonanej naprawy.

Dobowa stawka najmu dla pojazdu odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego tj. C w grudniu 2017 r. i w I kwartale 2018 r. wynosiła 118-144 zł netto/doba, średnio 131 zł netto/doba w opcji z limitem kilometrów i bez dodatkowego ubezpieczenia.

Okres naprawy uzasadniony czynnikami technologicznymi oraz sposobem przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, gdyby odpowiedzialność ponosił (...) wynosiłby 73 dni z uwagi na znacznie opóźnienia w dokonywaniu czynności przez reprezentantów (...). Gdyby powyższe opóźnienia wyeliminować to czas ten nie powinien przekraczać 57 dni.

W przypadku najmu w opcji bez limitu kilometrów stawkę należało podwyższyć o ok 20%, zaś w przypadku wykupionego udziału własnego w szkodach, stawka ulegała podwyższeniu o około 20-30 zł netto za dobę.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego M. M. k. 100-136, 172-173;

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest uzasadnione w części.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowił art. 822 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o których mowa w §1, będące następstwem przewidzianego w umowie wypadku, który miał miejsce w okresie ubezpieczenia. Odpowiedzialność pozwanego towarzystwa ubezpieczeń wynikała również z art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie z którym, ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Obowiązkiem odszkodowawczym ubezpieczyciela wobec poszkodowanego są objęte wszelkie postaci szkody wyrządzone tej osobie, a więc zarówno szkody na osobie, jak i szkody na mieniu, co wynika z art. 34 ust. 1 powołanej ustawy.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, iż pojazd sprawcy wypadku, w którym doszło do uszkodzenia pojazdu należącego do poszkodowanego ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej u pozwanej. Również bezsporny jest fakt zawarcia przez poszkodowanego z powódką umowy najmu pojazdu zastępczego oraz o naprawę uszkodzonego pojazdu.

Zgodnie z art. 509 §1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Natomiast zgodnie § 1 art. 510 k.c. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Jeżeli zawarcie umowy przelewu następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przelewu zależy od istnienia tego zobowiązania (§2). Stosownie do art. 882 §4 k.c. poszkodowany może dochodzić odszkodowania bezpośrednio od ubezpieczyciela sprawcy. Jest to samodzielne odrębne roszczenie, które może być przedmiotem obrotu. Fakt nabycia wierzytelności przez powoda wynika z przedstawionej umowy cesji. W umowie cesji wskazano, że jej przedmiotem jest wierzytelność przysługująca poszkodowanemu w związku ze szkodą z dnia 18 grudnia 2017r w pojeździe marki H. zarejestrowanej w (...) (tam dokonano pierwotnego zgłoszenia), a nie wobec (...). Z zeznań poszkodowanego M. D. (2) wynika, że wszystkie swoje prawa związane ze szkodą przelał on na (...)żeby oni dalej tego dochodzili” i „nie ma żadnych praw do odszkodowania”. Również P. H., który zawierał umowę w imieniu powódki zeznał, że cesja obejmowała wierzytelność wobec ubezpieczyciela sprawcy. W zaistniałej sytuacji nie ma żadnych podstaw do podważania skuteczności dokonanego przelewu, gdyż zgodną wolą stron było objęcie umową wierzytelności z OC sprawcy wypadku.

Strona powodowa w niniejszym procesie domaga się dopłaty odszkodowania zarówno z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego jak i naprawy. Spór dotyczy więc nie zasady odpowiedzialności pozwanej ale wysokości odszkodowania.

Faktura wystawiona przez powódkę za najem pojazdu zastępczego nie odzwierciedla wysokości należności, jaką za najem miałby uiścić powódce zlecający (poszkodowany). W zamian za udostępnienie pojazdu poszkodowany miał przelać na powódkę przysługujące mu względem ubezpieczyciela roszczenie o odszkodowanie. Zatem świadczeniem wzajemnym poszkodowanego w niniejszej sprawie nie było świadczenie pieniężne, lecz przeniesienie wierzytelności. Podobnych spraw przed tutejszym Sądem, w których powódka dochodzi nabytych wierzytelności odszkodowawczych jest znacznie więcej.

Zawarcie tego typu umowy nie budzi wątpliwości w płaszczyźnie normy art. 353 1 k.p.c. Umowa taka spotykana jest często w praktyce tzw. likwidacji szkód komunikacyjnych. Zaletą tego rodzaju rozliczenia (określanego często w praktyce jako „bezgotówkowa likwidacja szkody") jest atrakcyjna dla poszkodowanego forma, która ogranicza ryzyko uzyskania odszkodowania nie pokrywającego w całości poniesionych kosztów.

Przy przyjęciu modelu rozliczeń stosowanego przez powódkę polegającego na kumulowaniu w jej osobie zarówno podmiotu uprawnionego do otrzymania odszkodowania (w następstwie nabycia roszczeń z tego tytułu od poszkodowanego) oraz wynajmującego (a zatem kształtującego poprzez swoją usługę - jej zakres i standard), dla wykazania wysokości roszczenia odszkodowawczego przysługującego powódce względem pozwanego po usunięciu szkody nieodzowne było przedstawienie dowodu z opinii biegłego.

W dotychczasowych judykatach podkreślano wielokrotnie, że uznanie wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego za element szkody musi być oceniane indywidualnie w realiach każdej konkretnej sprawy. Przy ustaleniu wysokości odszkodowania z tego tytułu stosować należy metodę dyferencyjną, zgodnie z którą za szkodę poczytać należy różnicę między stanem majątku poszkodowanego, który powstał po wystąpieniu zdarzenia sprawczego a hipotetycznym stanem jaki istniałby, gdyby do zdarzenia tego nie doszło. Poszkodowany, którego pojazd uległ uszkodzeniu w wyniku zdarzenia komunikacyjnego, nie uzyskuje roszczenia o zapewnienie mu pojazdu zastępczego. Zatem nie jest uzasadnione poszukiwanie abstrakcyjnych sposobów „wycenienia” wartości szkody polegającej na niemożności korzystania z uszkodzonego pojazdu. Ustalenie odszkodowania w omawianym zakresie wymaga przede wszystkim udowodnienia przez poszkodowanego wysokości szkody.

Jednocześnie w myśl art. 361 §1 k.c. jedynie w sytuacji gdy koszty poniesione na najem pojazdu „zastępczego” będą kwalifikowały się jako normalne (zwykłe) następstwa zdarzenia sprawczego, uznać je można będzie za składnik (element) szkody w przedstawionym wyżej rozumieniu.

Prawidłowe ustalenie istnienia związku przyczynowego w rozumieniu normy art. 361 §1 k.c. między zdarzeniem sprawczym a kosztami ponoszonymi celem uzyskania możności korzystania z pojazdu zastępczego, wymaga zwłaszcza (co również stanowiło przedmiot wypowiedzi w orzecznictwie i nauce prawa) wzięcia pod uwagę zachowania się wierzyciela w trakcie usuwania skutków zdarzenia sprawczego. Podkreśla się, że na wierzycielu (poszkodowanym) spoczywa obowiązek zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów wywodzony z regulacji art. 354 §2 k.c., 362 k.c. i 826 §1 k.c.). Zatem szkody nie będzie stanowił każdy wydatek poniesiony celem uzyskania możności korzystania z pojazdu zastępczego, a jedynie taki, który w realiach konkretnej sprawy zostanie uznany w świetle powołanych przepisów za niezbędny i celowy dla zapobieżenia szkody w majątku przedsiębiorcy (por. zwłaszcza uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011(III CZP 5/11/ OSNC 2012 nr 3 poz. 28).

W orzecznictwie eksponuje się wreszcie konieczność zachowania rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika przy ponoszeniu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Wydatki z tego tytułu są uwzględniane jako element szkody z tej przyczyny, że służyć one powinny zasadniczo zmniejszeniu ujemnych następstw w sferze majątkowej poszkodowanego. Zatem w tym kontekście również należy oceniać celowość i zasadność wydatków ponoszonych przez poszkodowanego.

Reasumując - o zakwalifikowaniu wydatku związanego z najmem pojazdu zastępczego jako szkody decydować muszą realia konkretnej sprawy, w tym zwłaszcza niezbędność (celowość) czynności polegającej na skorzystaniu z pojazdu zastępczego dla ograniczenia majątkowych skutków zdarzenia sprawczego, a dalej - celowość poniesionych kosztów i ich uzasadnienie ekonomiczne.

Nie może być więc uznane za stanowiące element szkody zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia za najem pojazdu w okresie, który nie był niezbędny. Nie będzie też spełniało postulatu niezbędności i nie może być uznane za ekonomicznie uzasadnione zobowiązanie do zapłaty czynszu za najem w sytuacji, gdy prawo do czasowego korzystania pojazdu zastępczego, można było uzyskać ponosząc znacznie niższe koszty.

Przypomnieć należy, że ciężar dowodu wysokości szkody (a więc w realiach sprawy uszczerbku majątkowego i istnienia adekwatnego związku przyczynowego między poniesionymi wydatkami a zdarzeniem sprawczym) spoczywa na poszkodowanym, a w konsekwencji także na nabywcy wierzytelności.

W niniejszej sprawie nie zostało wykazane, aby uzasadniony okres przebywania pojazdu w warsztacie, a w konsekwencji okres wynajmu pojazdu zastępczego przekraczał akceptowany przez pozwaną okres 57 dni. Podkreślić należy, że pierwotnie szkodę zgłoszono nie pozwanej ale (...) SA tj. ubezpieczycielowi poszkodowanego i to ten ubezpieczyciel dokonywał bezpośredniej likwidacji szkody. Pozwana nie odpowiada za działania wpływające na przedłużenie naprawy a wynikające z zachowania innego ubezpieczyciela, warsztatu, czy poszkodowanego. Odpowiada ona w granicach odpowiedzialności sprawcy. Nie ma podstaw do szerszego traktowania jej odpowiedzialności tylko dlatego, że jest ubezpieczycielem. W okolicznościach sprawy nie jest bowiem istotny całkowity okres niesprawności pojazdu, czy też pobytu pojazdu w warsztacie ale okres niezbędny do jego naprawy przy prawidłowej technologii i organizacji pracy. Odmienne stanowisko prowadziłoby do absurdu, gdyż w skrajnym przypadku pojazd mógłby przebywać w warsztacie 100 czy 200 dni, a poszkodowany tłumaczyłby się, że nie miał wpływu na czas naprawy, a warsztat zaś, że tyle trwała naprawa. W niniejszej sprawie odnotować też należy, że powódka świadcząca usługę naprawy jak i najmu pojazdu zastępczego nie była zainteresowana skróceniem okresu naprawy. Jeżeli więc pozwana nie odpowiada za działania (...) SA, czy też warsztatu to nie obciąża jej tak znaczny okres oczekiwania na oględziny podstawowe (18.12.2017r- 11.01.2018r), oględziny dodatkowe (15.01-31.01.2018r), czy też okres 3.02-14.02.2018 (poz. 9-10 według harmonogramu biegłego). Biegły czas zasadny oczekiwania na oględziny określa na 3 dni. Reasumując tą część poszkodowany może sobie wynająć pojazd zastępczy na okres jaki chce, ale szkodę pozostającą w związku przyczynowym z kolizją stanowi wyłącznie okres niezbędny do dokonania naprawy przy prawidłowej technologii i organizacji pracy warsztatu. W zaistniałej sytuacji przyjęcie dłuższego okresu niż akceptowany przez pozwaną okres 57 dni jest nieuzasadnione.

Wartość w fakturze ze względu na przyjęty system rozliczeń nie podlega weryfikacji według reguł gry rynkowej. Wartość wynagrodzenia powoda nie stanowiła przedmiotu negocjacji między nim i poszkodowanym, skoro założeniem transakcji między tymi podmiotami było, iż powód otrzyma wynagrodzenie w postaci przelewu wierzytelności w stosunku do ubezpieczyciela. Zatem dla poszkodowanego nie było w istocie ważne to, jakie stawki - rynkowe czy też od rynkowych odbiegające - będzie stosował powód w rozliczeniach z ubezpieczycielem po nabyciu wierzytelności o zapłatę odszkodowania. W takiej sytuacji faktura ta nie może mieć wartości dowodowej w zakresie udokumentowania wysokości kosztów najmu (jest dowodem jedynie twierdzeń powoda w tym zakresie).

W ocenie Sądu uzasadniona jest stawka najmu 144zł netto ustalona przez biegłego.

Samochód zastępczy nie jest elementem obligatoryjnie przysługującym każdemu poszkodowanemu. Jego udostępnienie ma wyrównać ubytek w postaci niemożności korzystania z pojazdu własnego, czyli służyć zaspokajaniu potrzeb poszkodowanego, które wcześniej realizowane były z udziałem pojazdu własnego. Oczywiście ma on prawo do swobodnego wyboru wypożyczalni oraz ustalenia dowolnych warunków najmu, ale działania tego typu nie mogą zwiększać szkody i rodzić negatywnych konsekwencji dla ubezpieczyciela sprawcy. Po szkodzie sytuacja poszkodowanego powinna być taka sama jak przed szkodą, nie powinna więc ulec pogorszeniu ani polepszeniu. Za przywrócenie takiego stanu odpowiedzialna jest pozwana. Jeżeli więc poszkodowany przed szkodą nie miał ubezpieczenia AC wraz ze zniesionym udziałem własnym (z zeznań wynika, że miał tylko OC), jeździł ok. 100 km. dziennie, bez wyjazdów zagranicznych (poszkodowany nie wskazywał na takie) i z samochodu zastępczego korzystał w ten sam sposób, to nie ma podstaw do wyliczania stawki najmu z dodatkowo płatnymi opcjami, które nie miały wpływu na zaspokojenie potrzeb poszkodowanego. Nie chodzi o to, żeby prognozować, co będzie jak wynajęty samochód się uszkodzi ale żeby stworzyć sytuację możliwie najbardziej zbliżoną do stanu sprzed wypadku. Jeżeli poszkodowany, chce mieć większe poczucie bezpieczeństwa, co do kosztów ewentualnych uszkodzeń, niż miał przy pojeździe własnym, to ma możliwość dobrowolnego zniesienia udziału własnego (dopłaty z tego tytułu są powszechne w wypożyczalniach) ale nie jest to koszt pozostający w adekwatnym związku ze szkodą, gdyż jego pojazd takiej opcji ubezpieczenia nie miał. Podobnie nie chodzi o to co potencjalnie może zrobić poszkodowany ze swoim pojazdem gdyż teoretycznie może go zniszczyć , pojechać nim do A., uczestniczyć w rajdzie samochodowym, pobijać rekord długości bądź prędkości jazdy itp. choć nigdy wcześniej nie korzystał z takich przeżyć. Bynajmniej wcale nie oznacza to, że wypożyczalnia powinna mu zapewnić taki sposób korzystania z pojazdu zastępczego. Poszkodowany powinien mieć możliwość korzystania z pojazdu zastępczego podobnie jak korzystał z pojazdu własnego. Należy to oceniać racjonalnie, także przy uwzględnieniu zasady minimalizacji szkody. Jeżeli poszkodowany jeździł średnio ok. 100 km, a limity w wypożyczalniach są rzędu 200-300 km na dobę (takie odległości średnio przez cały okres najmu mogą przejeżdżać w zasadzie tylko przedsiębiorcy), to nie ma racjonalnych podstaw do zawierania umowy ze stawką bez limitu kilometrów. Poza tym ewentualne przekroczenie limitu kilometrów nie jest związane z żadnym ograniczeniem a jedynie dopłatą za każdy dodatkowy kilometr, która w przypadku zaistnienia takiej sytuacji mogłaby być dochodzona od ubezpieczyciela. Nie ma więc podstaw do doliczenia opcji wskazywanych przez powoda w piśmie z 22 lutego 2019r, gdyż nie pozostają one w adekwatnym związku ze zdarzeniem ubezpieczeniowym. Na marginesie wskazać należy, że powód w pozwie nie wskazywał w tezie dla biegłego jakie kryteria mają być uwzględnione przy ustalaniu stawki najmu. Kwestia ta jest kluczowa gdyż czasem podstawowe stawki najmu równe są sumie opcji dodatkowych. Element ten nie powinien być pozostawiony biegłemu do interpretacji. Biegły powinien określić stawki rynkowe, nie dowolnie, ale według określonego w postanowieniu kryterium, co w niniejszej sprawie nastąpiło.

Nie ma podstaw do przyjęcia stawki najmu wskazywanej przez pozwaną czyli 75zł netto. Pozwana nawet nie wskazuje kiedy i w jaki sposób organizację najmu za taką stawkę miałby proponować poszkodowanemu (...) SA. W aktach szkody nie ma dowodów potwierdzających przekazanie (przesłanie) takiej informacji. Nadto w wydruku zestawienia pojazdów zastępczych nie jest wskazany pojazd marki H. (...), nawet więc gdyby poszkodowany zestawienie takie otrzymał (brak na to dowodu), to nie jest wskazane, która opcja go dotyczy.

Reasumując ten wątek zasadne odszkodowanie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego to 10095,84zł brutto (57 dni x 144zł netto + vat). Dotychczas wypłacono 5258,25zł. Zasądzeniu podlega więc z tego tytułu kwota 4837,59zł.

Drugim elementem szkody są koszty naprawy pojazdu. Powód określa je na 18 557,94zł brutto. Pozwana zapłaciła dotychczas kwotę 15 724,70zł. W ocenie Sądu uzasadniony jest koszt wskazany przez powoda. Z dokumentów wynika jakich części użyto do naprawy. Biegły potwierdził, że takie wykonanie naprawy jak wskazuje powód jest zgodne z technologią oraz przywraca pojazd do stanu poprzedniego. Biegły ustalił koszt naprawy na kwotę 17 693,50zł brutto. Różnica między tą kwotą a kwotą powoda wynika z odmiennej stawki za roboczogodzinę oraz nieuwzględnienia jednego elementu – blachy tylnej zamka. Jak wynika z opinii biegłego obie strony są zgodne, co do naprawy tego elementu. W zaistniałej sytuacji nie ma potrzeby aby biegły, a za nim Sąd wychodził poza stanowiska stron. W przypadku stawek za roboczogodzinę, nie ma podstaw do ich miarkowania. Powód jako zasadne przyjął stawki 125zł. Są one zbliżone do stawek Stowarzyszenia (...). Biegły wylicza koszty naprawy czysto hipotetycznie. W praktyce trudno byłoby znaleźć warsztat, który idealnie co do złotówki wyliczyłby koszty naprawy na kwotę wskazaną prze biegłego. Koszt wskazywany przez powoda niewiele odbiega od wyliczenia biegłego. Jeżeli biegły ustalając koszty najmu uznał ceny rynkowe +/- wyższe o 10% od średniej to nie ma powodów żeby tutaj zastosować inne kryterium. Zdaniem Sądu koszt 18 557,94zł brutto jest zasadny i mieści się w ramach stawek rynkowych.

W ocenie Sądu nie ma natomiast podstaw do zastosowania pomniejszenia kosztów naprawy z uwagi na rzekomy rabat na części. W sprzeciwie pozwanej w ogóle temat rabatu nie jest poruszany, biegły niejako wywołał go samoczynnie. Pozwana nie wskazuje kiedy, w jakiej formie i jakie informacje w tym przedmiocie przekazano poszkodowanemu. Poszkodowany na rozprawie nie potwierdził tej okoliczności. Informacje o tym powinny być jasne i precyzyjne. W niniejszej sprawie można ich się doszukać, co najwyżej w wydruku kalkulacji, w ciągu innych podanych danych. Mając wiedzę, że należy takich zapisów poszukiwać, bądź doświadczenie z analiz kosztorysów faktycznie można je dostrzec. Dla przeciętnego odbiorcy informacje takie umieszczone w ramach kilkunastu stron wydruku w zasadzie są niedostrzegalne. Co istotne, odbiorcy nie była przekazana informacja, że zakup droższych części, czy też części bez rabatu nie zostanie uwzględniony. Nie chodzi więc o to czy (...) miało możliwość uzyskania rabatów, ale o to czy poszkodowany wiedział, że może części taniej zakupić, a jak kupi drożej to nie otrzyma w tej części odszkodowania. Nie bez znaczenia też jest, że pierwotna kalkulacja (...) opiewała na kwotę 8679,29zł a więc znacznie odbiegającą od wypłaconego z tytułu naprawy odszkodowania. Części tam wskazane są odmienne niż ostatecznie uwzględnione przez (...) i biegłego. Gdyby poszkodowany kierował się tymi kosztami, to nie doszłoby do prawidłowej naprawy. Z tego punktu widzenia propozycja zakupu części z rabatem także nie mogła więc być skuteczna.

Z tytułu kosztów naprawy zasądzeniu podlega więc dalsza kwota 2833,24zł ( (...),94-15724,70zł), co łącznie z wyżej wskazaną kwotą 4837,59zł. daje uwzględnioną sumę 7670,83zł.

Rozliczenie w kwocie brutto nie jest sporne i wynika z obowiązujących przepisów. Obie strony wyliczają też tak odszkodowanie.

Odsetki przyznano na podstawie 817 k.c. zgodnie z żądaniem .

Istotne elementy materiału dowodowego omówione zostały we wcześniejszej fazie uzasadnienia. Dla porządku wskazać należy, że Sąd dokonał ustaleń w oparciu o częściowo niesporne twierdzenia stron, dowody z dokumentów, dowód z zeznań świadka M. D. (1), reprezentanta powoda oraz dowód z opinii biegłego i jego wyjaśnień. Autentyczność i treść dokumentów nie była kwestionowana, strony wyprowadzały z nich jedynie częściowo odmienne wnioski. Zeznania świadka i P. H. Sąd uznał za wiarygodne. Kluczowym był dowód z opinii biegłego. Sąd nie znalazł podstaw do tego by dowodowi temu odmówić wiarygodności.

Dowód z opinii biegłego stosownie do utrwalonych w nauce i orzecznictwie poglądów, ze względu na swoją specyfikę może być oceniany przez sąd jedynie w płaszczyźnie poprawności logicznej, zgodności z zasadami doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej (por. Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2004r, sygn. akt II CK 572/04, Lex nr 151656). Biegły sporządzający opinię jest stałym i długoletnim biegłym sądowym. Nie ma podstaw do podważania jego kwalifikacji, wyjaśnień i metodyki opartych na wiedzy i doświadczeniu. W ocenie Sądu biegły sporządził opinię, która była przydatna przy dokonywaniu ustaleń. Na rozprawie w sposób logiczny odniósł się także do zarzutów stron.

Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.).

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach stanowi art. 100 zd.1 k.p.c. stosownie do którego w razie częściowego uwzględnienia żądań koszty będą stosunkowo rozdzielone.

Powódka wygrała w 64% i poniosła następujące koszty: opłatę od pozwu w kwocie 598zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17zł, połowę kosztów biegłego 634,28zł oraz koszt wynagrodzenia pełnomocnika 3600zł. Wysokość kosztów wynagrodzenia pełnomocnika ustalono w wysokości stawki minimalnej tj. w kwocie 3600zł na podstawie §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).

Pozwana powinna zwrócić 64% kosztów celowych poniesionych w celu dochodzenia należności, czyli kwotę 3103zł.

Na uwzględnione do rozliczenia po stronie pozwanej koszty procesu składają się połowa kosztów opinii biegłego 634,28zł, koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17zł, koszt zastępstwa procesowego w kwocie 3600zł, który określono na podstawie §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).

Pozwana wygrała w 36%. Powódka powinna jej więc zwrócić kwotę 1530zł.

Po odjęciu od kwoty 3103zł. zł kwoty 1530zł otrzymujemy kwotę 1573zł tj. kwotę jaką zobowiązana jest uiścić pozwana.

Mając na uwadze powyższe rozstrzygnięto jak w punkcie III sentencji.

Pozostała część zaliczek zostanie zwrócona po uprawomocnieniu się wyroku.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2.(...)

- (...)

- (...)

3. (...)

4. (...)

5.z(...)

Sygn. akt XI GC 1251/18

UZASADNIENIE

Sprawa rozpoznawana była w postępowaniu „zwykłym”

Pozwem z dnia 23 maja 2018 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w S. wniósł przeciwko Towarzystwu (...) spółce akcyjnej w W. o zapłatę kwoty 11 941,39 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 19 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż 18 grudnia 2017 r. doszło do zdarzenia drogowego w wyniku którego uszkodzeniu uległ pojazd marki H. nr rej. (...) należący do M. D. (1). Sprawca zdarzenia objęty był ochroną ubezpieczeniową na podstawie ważnej polisy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej z Towarzystwem (...) spółce akcyjnej w W.. Poszkodowany dokonał zgłoszenia szkody własnemu ubezpieczycielowi- (...) spółce akcyjnej w W. w ramach bezpośredniej likwidacji szkody. Dnia 18 grudnia 2017 r. poszkodowany zawarł z powódkę umowę cesji wierzytelności, na podstawie której przelał na powódkę wierzytelność przysługującą mu z tytułu zdarzenia w stosunku do Towarzystwa (...) spółki akcyjnej w W..

Poszkodowany na okres naprawy uszkodzonego pojazdu zawarł z powódką umowę najmu pojazdu zastępczego marki S. nr rej. (...). Tytułem przeprowadzonej naprawy na rzecz poszkodowanego wystawiono fakturę VAT na kwotę 18 557,94 zł brutto, zaś tytułem najmu pojazdu zastępczego fakturę VAT na kwotę 14 366,40 zł. Ubezpieczyciel poszkodowanego przyjął na siebie odpowiedzialność co do zasady, przyznając poszkodowanemu odszkodowanie w kwocie 15 724,70 zł tytułem naprawy uszkodzonego pojazdu oraz kwotę 5258,25 zł. tytułem najmu pojazdu zastępczego.

Nakazem zapłaty z dnia 5 czerwca 2018 r. Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W przepisanym terminie pozwane towarzystwo ubezpieczeń wniosło sprzeciw od ww. nakazu zapłaty zaskarżając nakaz w całości wnosząc o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany zakwestionował legitymacje czynną, koszt naprawy wskazując, iż wypłacone dotychczas odszkodowanie w pełni rekompensuje szkodę oraz zasadność najmu, ponad dotychczas uwzględniony okres i stawkę. Wskazał też, że poszkodowany mimo propozycji ze strony ubezpieczyciela nie skorzystał z oferowanego mu pojazdu zastępczego.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 18 grudnia 2017 r. doszło do zdarzenia drogowego w wyniku którego uszkodzeniu uległ pojazd marki H. nr rej. (...) należący do M. D. (1). Sprawca zdarzenia objęty był ochroną ubezpieczeniową na podstawie ważnej polisy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej z Towarzystwem (...) spółką akcyjną w W..

Poszkodowany dokonał zgłoszenia szkody swojemu ubezpieczycielowi- (...), spółce akcyjnej w W. w ramach bezpośredniej likwidacji szkody, który przyjął na siebie odpowiedzialność co do zasady.

Dnia 18 grudnia 2017 r. poszkodowany M. D. (2) zawarł z powódką umowę najmu pojazdu zastępczego marki S. nr rej. (...). W umowie najmu strony ustaliły dobową stawkę najmu w kwocie 160 zł netto/doba.

Tego samego dnia poszkodowany zawarł z powódka umowę cesji wierzytelności, na podstawie której przelał na powódkę wierzytelność przysługującą mu z tytułu zdarzenia z dnia 18 grudnia 2017 r. w stosunku do ubezpieczyciela sprawcy wypadku.

Dowód:

- akta szkody (...)-01- płyta CD k.55;

- akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- druk zgłoszenia szkody, akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- umowa najmu z dnia 18 grudnia 2017 r. k. 29;

- OWU k. 30;

- umowa cesji z dnia 18 grudnia 2017 r. k. 37;

- zeznania świadka M. D. (2) k. 80;

- zeznania P. H. k. 81;

Pismem z dnia 20 grudnia 2018 r. (...) poinformowało poszkodowanego o przyjęciu odpowiedzialności za szkodę.

Decyzją z dnia 20 grudnia 2017 r. ubezpieczyciel sprawcy poinformował ubezpieczyciela poszkodowanego o potwierdzeniu gwarancji w ramach bezpośredniej likwidacji szkody. Wiadomością e-mail z dnia 29 grudnia 2017 r. powódka poinformowała ubezpieczyciela poszkodowanego o braku kontaktu ze strony rzeczoznawcy. Decyzją z dnia 15 stycznia 2018 r. ubezpieczyciel poszkodowanego przyznał powódce odszkodowanie tytułem kosztów naprawy pojazdu poszkodowanego w kwocie 7670,62 zł.

Dowód:

- pismo z dnia 20 grudnia 2018 r. akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- zasady najmu pojazdu zastępczego (...), akta szkody (...), płyta CD k. 58;

- zeznania świadka M. D. (2) k. 80;

- decyzja (...)z dnia 20 grudnia 2017 r. akta szkody (...)-01 płyta CD k.55;

- wiadomość e-mail z dnia 29 grudnia 2017 r. k. 32;

- zeznania P. H. k. 81;

- decyzja (...) z dnia 15 stycznia 2018 r. k. 18;

Dnia 3 lutego 2018 r. powódka sporządziła kalkulację naprawy pojazdu poszkodowanego, w której ustalono koszt naprawy na kwotę 18 557,94 zł.

Dowód:

- kalkulacja (...) k. 24;

- zeznania P. H. k. 81;

Wiadomością e-mail z dnia 14 lutego 2018 r. powódka zwróciła się do ubezpieczyciela poszkodowanego o weryfikację kosztorysu naprawy przesłanego dnia 5 lutego 2018 r. W. e-mail z dnia 16 lutego 2018 r. warsztat naprawczy poinformował powódkę o zamówieniu części, które powinny zostać dostarczone dnia 23 lutego 2018 r. Wiadomością e-mail z dnia 23 lutego 2018 r. warsztat naprawczy poinformował powódkę o dostawie części.

Dnia 24 lutego 2018 r. wystawiono na rzecz powódki fakturę VAT nr (...)SZ tytułem kosztów zakupu części do naprawy pojazdu poszkodowanego.

Dowód:

- korespondencja e-mail k. 33-34;

- zeznania P. H. k. 81;

- wiadomość e-mail z dnia 16 lutego 2018 r. k. 35;

- wiadomość e-mail z dnia 23 lutego 2018 r. k. 36;

- faktura (...) k. 25;

- zeznania świadka M. D. (2) k. 80;

Dnia 6 marca 2018 r. powódka wystawiła na rzecz poszkodowanego fakturę VAT nr (...) na łączną kwotę 32 924,34 zł brutto tytułem najmu pojazdu zastępczego marki S. przez okres 73 dni (od 18 grudnia 2017 r. do 1 marca 2018 r.) przy dobowej stawce najmu wynoszącej 160 zł netto/doba w kwocie 11680 zł netto (14 366,40) zł brutto oraz tytułem naprawy blacharsko-lakierniczej w kwocie 15 087,76 zł netto (18 557,94 zł brutto).

Dowód:

- faktura VAT nr (...) k. 31;

Pismem z dnia 9 marca 2018 r. powódka dokonała zgłoszenia wierzytelności, ubezpieczycielowi poszkodowanego, wskazując, iż koszt najmu wyniósł 14 366,40 zł, zaś koszt naprawy uszkodzonego pojazdu wyniósł 18 557,94 zł.

Dowód:

- pismo z dnia 9 marca 2018 r. z dowodem nadania i doręczenia k. 14-17;

- informacja o stawkach (...) k. 26-28;

Decyzją z dnia 15 marca 2018 r. ubezpieczyciel poszkodowanego przyznał powódce odszkodowanie tytułem kosztów naprawy pojazdu w kwocie 8679,29 zł oraz tytułem najmu pojazdu zastępczego w kwocie 5258,25 zł, uznając za uzasadniony okres najmu 57 dni, przy zweryfikowanej dobowej stawce najmu do kwoty 75 zł netto.

Decyzją z dnia 20 marca 2018 r. ubezpieczyciel poszkodowanego, przyznał powódce dopłatę odszkodowania w kwocie 7045,41 zł tytułem kosztów naprawy pojazdu, łączna kwota odszkodowania tytułem naprawy pojazdu wyniosła 15 724,70 zł.

Dowód:

- decyzja (...) z dnia 15 marca 2018 r. k. 19;

- kalkulacja (...) k. 21-23

- zeznania P. H. k. 81;

- decyzja (...) z dnia 20 marca 2018 r. k. 20;

Wiadomością e-mail z dnia 25 czerwca 2018 r. ubezpieczyciel sprawcy szkody zwrócił się do (...) spółki akcyjnej w W. o nadesłanie akt szkody w związku z doręczonym odpisem pozwu.

Dowód:

- wiadomość e-mail z dnia 25 czerwca 2018 r. akta szkody (...)-01- płyta CD k.55;

Hipotetyczny koszt naprawy pojazdu marki H. nr rej, (...) wynosił 17 693,50 zł brutto, zaś w przypadku uwzględnienia 10% rabatu w ramach systemu (...) 16 326,66 zł. Pojazd poszkodowanego został przywrócony do stanu sprzed zdarzenia z dnia 18 grudnia 2017 r., przy użyciu części oryginalnych z logo producenta pojazdu. Zakres wskazany w kalkulacji powódki, odpowiada zakresowi wykonanej naprawy.

Dobowa stawka najmu dla pojazdu odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego tj. C w grudniu 2017 r. i w I kwartale 2018 r. wynosiła 118-144 zł netto/doba, średnio 131 zł netto/doba w opcji z limitem kilometrów i bez dodatkowego ubezpieczenia.

Okres naprawy uzasadniony czynnikami technologicznymi oraz sposobem przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, gdyby odpowiedzialność ponosił (...) wynosiłby 73 dni z uwagi na znacznie opóźnienia w dokonywaniu czynności przez reprezentantów (...). Gdyby powyższe opóźnienia wyeliminować to czas ten nie powinien przekraczać 57 dni.

W przypadku najmu w opcji bez limitu kilometrów stawkę należało podwyższyć o ok 20%, zaś w przypadku wykupionego udziału własnego w szkodach, stawka ulegała podwyższeniu o około 20-30 zł netto za dobę.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego M. M. k. 100-136, 172-173;

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest uzasadnione w części.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowił art. 822 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o których mowa w §1, będące następstwem przewidzianego w umowie wypadku, który miał miejsce w okresie ubezpieczenia. Odpowiedzialność pozwanego towarzystwa ubezpieczeń wynikała również z art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie z którym, ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Obowiązkiem odszkodowawczym ubezpieczyciela wobec poszkodowanego są objęte wszelkie postaci szkody wyrządzone tej osobie, a więc zarówno szkody na osobie, jak i szkody na mieniu, co wynika z art. 34 ust. 1 powołanej ustawy.

W niniejszej sprawie bezspornym jest, iż pojazd sprawcy wypadku, w którym doszło do uszkodzenia pojazdu należącego do poszkodowanego ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej u pozwanej. Również bezsporny jest fakt zawarcia przez poszkodowanego z powódką umowy najmu pojazdu zastępczego oraz o naprawę uszkodzonego pojazdu.

Zgodnie z art. 509 §1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Natomiast zgodnie § 1 art. 510 k.c. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Jeżeli zawarcie umowy przelewu następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przelewu zależy od istnienia tego zobowiązania (§2). Stosownie do art. 882 §4 k.c. poszkodowany może dochodzić odszkodowania bezpośrednio od ubezpieczyciela sprawcy. Jest to samodzielne odrębne roszczenie, które może być przedmiotem obrotu. Fakt nabycia wierzytelności przez powoda wynika z przedstawionej umowy cesji. W umowie cesji wskazano, że jej przedmiotem jest wierzytelność przysługująca poszkodowanemu w związku ze szkodą z dnia 18 grudnia 2017r w pojeździe marki H. zarejestrowanej w (...) (tam dokonano pierwotnego zgłoszenia), a nie wobec (...). Z zeznań poszkodowanego M. D. (2) wynika, że wszystkie swoje prawa związane ze szkodą przelał on na (...)żeby oni dalej tego dochodzili” i „nie ma żadnych praw do odszkodowania”. Również P. H., który zawierał umowę w imieniu powódki zeznał, że cesja obejmowała wierzytelność wobec ubezpieczyciela sprawcy. W zaistniałej sytuacji nie ma żadnych podstaw do podważania skuteczności dokonanego przelewu, gdyż zgodną wolą stron było objęcie umową wierzytelności z OC sprawcy wypadku.

Strona powodowa w niniejszym procesie domaga się dopłaty odszkodowania zarówno z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego jak i naprawy. Spór dotyczy więc nie zasady odpowiedzialności pozwanej ale wysokości odszkodowania.

Faktura wystawiona przez powódkę za najem pojazdu zastępczego nie odzwierciedla wysokości należności, jaką za najem miałby uiścić powódce zlecający (poszkodowany). W zamian za udostępnienie pojazdu poszkodowany miał przelać na powódkę przysługujące mu względem ubezpieczyciela roszczenie o odszkodowanie. Zatem świadczeniem wzajemnym poszkodowanego w niniejszej sprawie nie było świadczenie pieniężne, lecz przeniesienie wierzytelności. Podobnych spraw przed tutejszym Sądem, w których powódka dochodzi nabytych wierzytelności odszkodowawczych jest znacznie więcej.

Zawarcie tego typu umowy nie budzi wątpliwości w płaszczyźnie normy art. 353 1 k.p.c. Umowa taka spotykana jest często w praktyce tzw. likwidacji szkód komunikacyjnych. Zaletą tego rodzaju rozliczenia (określanego często w praktyce jako „bezgotówkowa likwidacja szkody") jest atrakcyjna dla poszkodowanego forma, która ogranicza ryzyko uzyskania odszkodowania nie pokrywającego w całości poniesionych kosztów.

Przy przyjęciu modelu rozliczeń stosowanego przez powódkę polegającego na kumulowaniu w jej osobie zarówno podmiotu uprawnionego do otrzymania odszkodowania (w następstwie nabycia roszczeń z tego tytułu od poszkodowanego) oraz wynajmującego (a zatem kształtującego poprzez swoją usługę - jej zakres i standard), dla wykazania wysokości roszczenia odszkodowawczego przysługującego powódce względem pozwanego po usunięciu szkody nieodzowne było przedstawienie dowodu z opinii biegłego.

W dotychczasowych judykatach podkreślano wielokrotnie, że uznanie wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego za element szkody musi być oceniane indywidualnie w realiach każdej konkretnej sprawy. Przy ustaleniu wysokości odszkodowania z tego tytułu stosować należy metodę dyferencyjną, zgodnie z którą za szkodę poczytać należy różnicę między stanem majątku poszkodowanego, który powstał po wystąpieniu zdarzenia sprawczego a hipotetycznym stanem jaki istniałby, gdyby do zdarzenia tego nie doszło. Poszkodowany, którego pojazd uległ uszkodzeniu w wyniku zdarzenia komunikacyjnego, nie uzyskuje roszczenia o zapewnienie mu pojazdu zastępczego. Zatem nie jest uzasadnione poszukiwanie abstrakcyjnych sposobów „wycenienia” wartości szkody polegającej na niemożności korzystania z uszkodzonego pojazdu. Ustalenie odszkodowania w omawianym zakresie wymaga przede wszystkim udowodnienia przez poszkodowanego wysokości szkody.

Jednocześnie w myśl art. 361 §1 k.c. jedynie w sytuacji gdy koszty poniesione na najem pojazdu „zastępczego” będą kwalifikowały się jako normalne (zwykłe) następstwa zdarzenia sprawczego, uznać je można będzie za składnik (element) szkody w przedstawionym wyżej rozumieniu.

Prawidłowe ustalenie istnienia związku przyczynowego w rozumieniu normy art. 361 §1 k.c. między zdarzeniem sprawczym a kosztami ponoszonymi celem uzyskania możności korzystania z pojazdu zastępczego, wymaga zwłaszcza (co również stanowiło przedmiot wypowiedzi w orzecznictwie i nauce prawa) wzięcia pod uwagę zachowania się wierzyciela w trakcie usuwania skutków zdarzenia sprawczego. Podkreśla się, że na wierzycielu (poszkodowanym) spoczywa obowiązek zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów wywodzony z regulacji art. 354 §2 k.c., 362 k.c. i 826 §1 k.c.). Zatem szkody nie będzie stanowił każdy wydatek poniesiony celem uzyskania możności korzystania z pojazdu zastępczego, a jedynie taki, który w realiach konkretnej sprawy zostanie uznany w świetle powołanych przepisów za niezbędny i celowy dla zapobieżenia szkody w majątku przedsiębiorcy (por. zwłaszcza uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 17 listopada 2011(III CZP 5/11/ OSNC 2012 nr 3 poz. 28).

W orzecznictwie eksponuje się wreszcie konieczność zachowania rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika przy ponoszeniu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Wydatki z tego tytułu są uwzględniane jako element szkody z tej przyczyny, że służyć one powinny zasadniczo zmniejszeniu ujemnych następstw w sferze majątkowej poszkodowanego. Zatem w tym kontekście również należy oceniać celowość i zasadność wydatków ponoszonych przez poszkodowanego.

Reasumując - o zakwalifikowaniu wydatku związanego z najmem pojazdu zastępczego jako szkody decydować muszą realia konkretnej sprawy, w tym zwłaszcza niezbędność (celowość) czynności polegającej na skorzystaniu z pojazdu zastępczego dla ograniczenia majątkowych skutków zdarzenia sprawczego, a dalej - celowość poniesionych kosztów i ich uzasadnienie ekonomiczne.

Nie może być więc uznane za stanowiące element szkody zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia za najem pojazdu w okresie, który nie był niezbędny. Nie będzie też spełniało postulatu niezbędności i nie może być uznane za ekonomicznie uzasadnione zobowiązanie do zapłaty czynszu za najem w sytuacji, gdy prawo do czasowego korzystania pojazdu zastępczego, można było uzyskać ponosząc znacznie niższe koszty.

Przypomnieć należy, że ciężar dowodu wysokości szkody (a więc w realiach sprawy uszczerbku majątkowego i istnienia adekwatnego związku przyczynowego między poniesionymi wydatkami a zdarzeniem sprawczym) spoczywa na poszkodowanym, a w konsekwencji także na nabywcy wierzytelności.

W niniejszej sprawie nie zostało wykazane, aby uzasadniony okres przebywania pojazdu w warsztacie, a w konsekwencji okres wynajmu pojazdu zastępczego przekraczał akceptowany przez pozwaną okres 57 dni. Podkreślić należy, że pierwotnie szkodę zgłoszono nie pozwanej ale (...) SA tj. ubezpieczycielowi poszkodowanego i to ten ubezpieczyciel dokonywał bezpośredniej likwidacji szkody. Pozwana nie odpowiada za działania wpływające na przedłużenie naprawy a wynikające z zachowania innego ubezpieczyciela, warsztatu, czy poszkodowanego. Odpowiada ona w granicach odpowiedzialności sprawcy. Nie ma podstaw do szerszego traktowania jej odpowiedzialności tylko dlatego, że jest ubezpieczycielem. W okolicznościach sprawy nie jest bowiem istotny całkowity okres niesprawności pojazdu, czy też pobytu pojazdu w warsztacie ale okres niezbędny do jego naprawy przy prawidłowej technologii i organizacji pracy. Odmienne stanowisko prowadziłoby do absurdu, gdyż w skrajnym przypadku pojazd mógłby przebywać w warsztacie 100 czy 200 dni, a poszkodowany tłumaczyłby się, że nie miał wpływu na czas naprawy, a warsztat zaś, że tyle trwała naprawa. W niniejszej sprawie odnotować też należy, że powódka świadcząca usługę naprawy jak i najmu pojazdu zastępczego nie była zainteresowana skróceniem okresu naprawy. Jeżeli więc pozwana nie odpowiada za działania (...) SA, czy też warsztatu to nie obciąża jej tak znaczny okres oczekiwania na oględziny podstawowe (18.12.2017r- 11.01.2018r), oględziny dodatkowe (15.01-31.01.2018r), czy też okres 3.02-14.02.2018 (poz. 9-10 według harmonogramu biegłego). Biegły czas zasadny oczekiwania na oględziny określa na 3 dni. Reasumując tą część poszkodowany może sobie wynająć pojazd zastępczy na okres jaki chce, ale szkodę pozostającą w związku przyczynowym z kolizją stanowi wyłącznie okres niezbędny do dokonania naprawy przy prawidłowej technologii i organizacji pracy warsztatu. W zaistniałej sytuacji przyjęcie dłuższego okresu niż akceptowany przez pozwaną okres 57 dni jest nieuzasadnione.

Wartość w fakturze ze względu na przyjęty system rozliczeń nie podlega weryfikacji według reguł gry rynkowej. Wartość wynagrodzenia powoda nie stanowiła przedmiotu negocjacji między nim i poszkodowanym, skoro założeniem transakcji między tymi podmiotami było, iż powód otrzyma wynagrodzenie w postaci przelewu wierzytelności w stosunku do ubezpieczyciela. Zatem dla poszkodowanego nie było w istocie ważne to, jakie stawki - rynkowe czy też od rynkowych odbiegające - będzie stosował powód w rozliczeniach z ubezpieczycielem po nabyciu wierzytelności o zapłatę odszkodowania. W takiej sytuacji faktura ta nie może mieć wartości dowodowej w zakresie udokumentowania wysokości kosztów najmu (jest dowodem jedynie twierdzeń powoda w tym zakresie).

W ocenie Sądu uzasadniona jest stawka najmu 144zł netto ustalona przez biegłego.

Samochód zastępczy nie jest elementem obligatoryjnie przysługującym każdemu poszkodowanemu. Jego udostępnienie ma wyrównać ubytek w postaci niemożności korzystania z pojazdu własnego, czyli służyć zaspokajaniu potrzeb poszkodowanego, które wcześniej realizowane były z udziałem pojazdu własnego. Oczywiście ma on prawo do swobodnego wyboru wypożyczalni oraz ustalenia dowolnych warunków najmu, ale działania tego typu nie mogą zwiększać szkody i rodzić negatywnych konsekwencji dla ubezpieczyciela sprawcy. Po szkodzie sytuacja poszkodowanego powinna być taka sama jak przed szkodą, nie powinna więc ulec pogorszeniu ani polepszeniu. Za przywrócenie takiego stanu odpowiedzialna jest pozwana. Jeżeli więc poszkodowany przed szkodą nie miał ubezpieczenia AC wraz ze zniesionym udziałem własnym (z zeznań wynika, że miał tylko OC), jeździł ok. 100 km. dziennie, bez wyjazdów zagranicznych (poszkodowany nie wskazywał na takie) i z samochodu zastępczego korzystał w ten sam sposób, to nie ma podstaw do wyliczania stawki najmu z dodatkowo płatnymi opcjami, które nie miały wpływu na zaspokojenie potrzeb poszkodowanego. Nie chodzi o to, żeby prognozować, co będzie jak wynajęty samochód się uszkodzi ale żeby stworzyć sytuację możliwie najbardziej zbliżoną do stanu sprzed wypadku. Jeżeli poszkodowany, chce mieć większe poczucie bezpieczeństwa, co do kosztów ewentualnych uszkodzeń, niż miał przy pojeździe własnym, to ma możliwość dobrowolnego zniesienia udziału własnego (dopłaty z tego tytułu są powszechne w wypożyczalniach) ale nie jest to koszt pozostający w adekwatnym związku ze szkodą, gdyż jego pojazd takiej opcji ubezpieczenia nie miał. Podobnie nie chodzi o to co potencjalnie może zrobić poszkodowany ze swoim pojazdem gdyż teoretycznie może go zniszczyć , pojechać nim do A., uczestniczyć w rajdzie samochodowym, pobijać rekord długości bądź prędkości jazdy itp. choć nigdy wcześniej nie korzystał z takich przeżyć. Bynajmniej wcale nie oznacza to, że wypożyczalnia powinna mu zapewnić taki sposób korzystania z pojazdu zastępczego. Poszkodowany powinien mieć możliwość korzystania z pojazdu zastępczego podobnie jak korzystał z pojazdu własnego. Należy to oceniać racjonalnie, także przy uwzględnieniu zasady minimalizacji szkody. Jeżeli poszkodowany jeździł średnio ok. 100 km, a limity w wypożyczalniach są rzędu 200-300 km na dobę (takie odległości średnio przez cały okres najmu mogą przejeżdżać w zasadzie tylko przedsiębiorcy), to nie ma racjonalnych podstaw do zawierania umowy ze stawką bez limitu kilometrów. Poza tym ewentualne przekroczenie limitu kilometrów nie jest związane z żadnym ograniczeniem a jedynie dopłatą za każdy dodatkowy kilometr, która w przypadku zaistnienia takiej sytuacji mogłaby być dochodzona od ubezpieczyciela. Nie ma więc podstaw do doliczenia opcji wskazywanych przez powoda w piśmie z 22 lutego 2019r, gdyż nie pozostają one w adekwatnym związku ze zdarzeniem ubezpieczeniowym. Na marginesie wskazać należy, że powód w pozwie nie wskazywał w tezie dla biegłego jakie kryteria mają być uwzględnione przy ustalaniu stawki najmu. Kwestia ta jest kluczowa gdyż czasem podstawowe stawki najmu równe są sumie opcji dodatkowych. Element ten nie powinien być pozostawiony biegłemu do interpretacji. Biegły powinien określić stawki rynkowe, nie dowolnie, ale według określonego w postanowieniu kryterium, co w niniejszej sprawie nastąpiło.

Nie ma podstaw do przyjęcia stawki najmu wskazywanej przez pozwaną czyli 75zł netto. Pozwana nawet nie wskazuje kiedy i w jaki sposób organizację najmu za taką stawkę miałby proponować poszkodowanemu (...) SA. W aktach szkody nie ma dowodów potwierdzających przekazanie (przesłanie) takiej informacji. Nadto w wydruku zestawienia pojazdów zastępczych nie jest wskazany pojazd marki H. (...), nawet więc gdyby poszkodowany zestawienie takie otrzymał (brak na to dowodu), to nie jest wskazane, która opcja go dotyczy.

Reasumując ten wątek zasadne odszkodowanie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego to 10095,84zł brutto (57 dni x 144zł netto + vat). Dotychczas wypłacono 5258,25zł. Zasądzeniu podlega więc z tego tytułu kwota 4837,59zł.

Drugim elementem szkody są koszty naprawy pojazdu. Powód określa je na 18 557,94zł brutto. Pozwana zapłaciła dotychczas kwotę 15 724,70zł. W ocenie Sądu uzasadniony jest koszt wskazany przez powoda. Z dokumentów wynika jakich części użyto do naprawy. Biegły potwierdził, że takie wykonanie naprawy jak wskazuje powód jest zgodne z technologią oraz przywraca pojazd do stanu poprzedniego. Biegły ustalił koszt naprawy na kwotę 17 693,50zł brutto. Różnica między tą kwotą a kwotą powoda wynika z odmiennej stawki za roboczogodzinę oraz nieuwzględnienia jednego elementu – blachy tylnej zamka. Jak wynika z opinii biegłego obie strony są zgodne, co do naprawy tego elementu. W zaistniałej sytuacji nie ma potrzeby aby biegły, a za nim Sąd wychodził poza stanowiska stron. W przypadku stawek za roboczogodzinę, nie ma podstaw do ich miarkowania. Powód jako zasadne przyjął stawki 125zł. Są one zbliżone do stawek Stowarzyszenia (...). Biegły wylicza koszty naprawy czysto hipotetycznie. W praktyce trudno byłoby znaleźć warsztat, który idealnie co do złotówki wyliczyłby koszty naprawy na kwotę wskazaną prze biegłego. Koszt wskazywany przez powoda niewiele odbiega od wyliczenia biegłego. Jeżeli biegły ustalając koszty najmu uznał ceny rynkowe +/- wyższe o 10% od średniej to nie ma powodów żeby tutaj zastosować inne kryterium. Zdaniem Sądu koszt 18 557,94zł brutto jest zasadny i mieści się w ramach stawek rynkowych.

W ocenie Sądu nie ma natomiast podstaw do zastosowania pomniejszenia kosztów naprawy z uwagi na rzekomy rabat na części. W sprzeciwie pozwanej w ogóle temat rabatu nie jest poruszany, biegły niejako wywołał go samoczynnie. Pozwana nie wskazuje kiedy, w jakiej formie i jakie informacje w tym przedmiocie przekazano poszkodowanemu. Poszkodowany na rozprawie nie potwierdził tej okoliczności. Informacje o tym powinny być jasne i precyzyjne. W niniejszej sprawie można ich się doszukać, co najwyżej w wydruku kalkulacji, w ciągu innych podanych danych. Mając wiedzę, że należy takich zapisów poszukiwać, bądź doświadczenie z analiz kosztorysów faktycznie można je dostrzec. Dla przeciętnego odbiorcy informacje takie umieszczone w ramach kilkunastu stron wydruku w zasadzie są niedostrzegalne. Co istotne, odbiorcy nie była przekazana informacja, że zakup droższych części, czy też części bez rabatu nie zostanie uwzględniony. Nie chodzi więc o to czy (...) miało możliwość uzyskania rabatów, ale o to czy poszkodowany wiedział, że może części taniej zakupić, a jak kupi drożej to nie otrzyma w tej części odszkodowania. Nie bez znaczenia też jest, że pierwotna kalkulacja (...) opiewała na kwotę 8679,29zł a więc znacznie odbiegającą od wypłaconego z tytułu naprawy odszkodowania. Części tam wskazane są odmienne niż ostatecznie uwzględnione przez (...) i biegłego. Gdyby poszkodowany kierował się tymi kosztami, to nie doszłoby do prawidłowej naprawy. Z tego punktu widzenia propozycja zakupu części z rabatem także nie mogła więc być skuteczna.

Z tytułu kosztów naprawy zasądzeniu podlega więc dalsza kwota 2833,24zł ( (...),94-15724,70zł), co łącznie z wyżej wskazaną kwotą 4837,59zł. daje uwzględnioną sumę 7670,83zł.

Rozliczenie w kwocie brutto nie jest sporne i wynika z obowiązujących przepisów. Obie strony wyliczają też tak odszkodowanie.

Odsetki przyznano na podstawie 817 k.c. zgodnie z żądaniem .

Istotne elementy materiału dowodowego omówione zostały we wcześniejszej fazie uzasadnienia. Dla porządku wskazać należy, że Sąd dokonał ustaleń w oparciu o częściowo niesporne twierdzenia stron, dowody z dokumentów, dowód z zeznań świadka M. D. (1), reprezentanta powoda oraz dowód z opinii biegłego i jego wyjaśnień. Autentyczność i treść dokumentów nie była kwestionowana, strony wyprowadzały z nich jedynie częściowo odmienne wnioski. Zeznania świadka i P. H. Sąd uznał za wiarygodne. Kluczowym był dowód z opinii biegłego. Sąd nie znalazł podstaw do tego by dowodowi temu odmówić wiarygodności.

Dowód z opinii biegłego stosownie do utrwalonych w nauce i orzecznictwie poglądów, ze względu na swoją specyfikę może być oceniany przez sąd jedynie w płaszczyźnie poprawności logicznej, zgodności z zasadami doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej (por. Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2004r, sygn. akt II CK 572/04, Lex nr 151656). Biegły sporządzający opinię jest stałym i długoletnim biegłym sądowym. Nie ma podstaw do podważania jego kwalifikacji, wyjaśnień i metodyki opartych na wiedzy i doświadczeniu. W ocenie Sądu biegły sporządził opinię, która była przydatna przy dokonywaniu ustaleń. Na rozprawie w sposób logiczny odniósł się także do zarzutów stron.

Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.).

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach stanowi art. 100 zd.1 k.p.c. stosownie do którego w razie częściowego uwzględnienia żądań koszty będą stosunkowo rozdzielone.

Powódka wygrała w 64% i poniosła następujące koszty: opłatę od pozwu w kwocie 598zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17zł, połowę kosztów biegłego 634,28zł oraz koszt wynagrodzenia pełnomocnika 3600zł. Wysokość kosztów wynagrodzenia pełnomocnika ustalono w wysokości stawki minimalnej tj. w kwocie 3600zł na podstawie §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).

Pozwana powinna zwrócić 64% kosztów celowych poniesionych w celu dochodzenia należności, czyli kwotę 3103zł.

Na uwzględnione do rozliczenia po stronie pozwanej koszty procesu składają się połowa kosztów opinii biegłego 634,28zł, koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17zł, koszt zastępstwa procesowego w kwocie 3600zł, który określono na podstawie §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).

Pozwana wygrała w 36%. Powódka powinna jej więc zwrócić kwotę 1530zł.

Po odjęciu od kwoty 3103zł. zł kwoty 1530zł otrzymujemy kwotę 1573zł tj. kwotę jaką zobowiązana jest uiścić pozwana.

Mając na uwadze powyższe rozstrzygnięto jak w punkcie III sentencji.

Pozostała część zaliczek zostanie zwrócona po uprawomocnieniu się wyroku.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2. (...)

- (...)

- (...)

3. (...)

4. (...)

5.(...)