Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący:	SSO Magdalena Sajur-Kordula
Protokolant:	sekretarz sądowy Wioleta Żochowska

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 19 grudnia 2012 roku Nr (...)

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie I w ten sposób, że orzeczoną karę pieniężną zmniejsza do kwoty 2000 zł (dwa tysiące złotych) co stanowi równowartość kwoty 453 euro (czterysta pięćdziesiąt trzy euro);

2)  oddala odwołanie w pozostałej części;

3)  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu.

SSO Magdalena Sajur-Kordula

Sygn. akt XVII AmA 52/13

UZASADNIENIE

W dniu 19 grudnia 2012 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję, o nr (...), którą:

I. na podstawie art. 106 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: uokik), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej, nałożył na przedsiębiorcę A. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) Zakład Budowlany (...) w Ł., karę pieniężną w wysokości 10.000 zł, co stanowi równowartość 2.264 euro, za brak współdziałania w toku kontroli prowadzonej w postępowaniu w sprawie podejrzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów o sygn. akt (...) na podstawie art. 105a ust. 1 i 3 uokik, poprzez odmowę i utrudnianie składania w toku kontroli wyjaśnień do protokołu oraz odmowę w dniach 15-16 oraz 18 maja 2012 r. dostępu do zasobów korespondencji elektronicznej ww. przedsiębiorcy prowadzonej w ramach działalności gospodarczej.

II. na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 uokik oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 k.p.a. w związku z art. 83 uokik postanowił obciążyć przedsiębiorcę kosztami opisanego na wstępie postępowania w kwocie 16,95 zł oraz zobowiązał go do zwrotu Prezesowi UOKiK tych kosztów w terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się decyzji.

Prezes Urzędu oparł decyzję na następujących ustaleniach i rozważaniach:

W toku postępowania w sprawie stosowania przez A. P., praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes UOKiK zdecydował o przeprowadzeniu w dniach 15-21 maja 2012 r. kontroli bezpośrednio w miejscu prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Przedmiotem kontroli były okoliczności stosowania przez przedsiębiorcę w obrocie z konsumentami wzorców umów dotyczących lokali mieszkalnych lub/i budynków jednorodzinnych oraz wartości jego przychodów za rok 2011. Jak ustalił organ, w dniu 15 maja 2012 r. kontrolujący nie zastali A. P. w miejscu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej, jednak został on niezwłocznie poinformowany telefonicznie o fakcie rozpoczęcia kontroli i jej celu. W trakcie składania wyjaśnień przez osobę zatrudnioną przez A. P., wydał on tej osobie polecenie (drogą telefoniczną), aby nie składać kontrolującym żadnych wyjaśnień. Zdaniem Prezesa Urzędu, było to zachowanie o charakterze czynnym mające na celu co najmniej opóźnienie odbierania przez kontrolujących wyjaśnień w przedmiocie kontroli, a składająca wyjaśnienia osoba (spełniająca kryteria, o których mowa w art. 105d ust. 1 uokik) została poinformowana o obowiązkach, które na niej ciążą w kontekście prowadzonej kontroli. Według ustaleń organu, A. P. podjął również skuteczne działania (polecenie wydane telefonicznie) mające na celu uniemożliwienie kontynuowania czynności kontrolnych w zakresie realizacji uprawnienia do wglądu do zasobów nośników korespondencji elektronicznej związanej z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy. W dalszej kolejności Prezes ustalił, że po przybyciu na miejsce prowadzonej kontroli A. P. odmówił składania wyjaśnień ustnych do protokołu oraz odmówił dostępu do zasobów nośników korespondencji elektronicznej. Z odmową składania wyjaśnień bez obecności adwokata oraz odmową udostępnienia zasobów poczty elektronicznej kontrolujący spotkali się również w kolejnym dniu kontroli, tj. 16 maja 2012 r. Kontrolujący ponowili – na miejscu kontroli - prośbę o udostępnienie zasobów poczty elektronicznej również w dniu 18 maja 2012 r. prośba ta skierowana była do osoby zatrudnionej przez A. P. (spełniającej kryteria, o których mowa w art. 105d ust. 1 uokik), wobec nieobecności kontrolowanego. Osoba ta poinformowała, iż w dalszym ciągu obowiązuje ją polecenie służbowe kontrolowanego – zakazujące umożliwienia dostępu do zasobów poczty elektronicznej kontrolującym. Dopiero w dniu 21 maja 2012 r. A. P. wyraził zgodę na umożliwienie wglądu do korespondencji elektronicznej. Kontrolujący podjęli zatem stosowne czynności w tym zakresie.

W ocenie Prezesa UOKiK, na skutek działań przedsiębiorcy nie zrealizowano w pełni celów kontroli w zakresie odebrania od A. P. bezpośrednich ustnych wyjaśnień i oświadczeń do protokołu w przedmiocie kontroli. Na skutek zaś znacznego opóźnienia w realizacji żądania umożliwienia wglądu do zasobów służbowej poczty elektronicznej kontrolowanego powstało ryzyko bezpowrotnej utraty informacji i materiałów, które mogły mieć wartość dowodową w przedmiocie kontroli. Okoliczności te, w ocenie Prezesa, uzasadniały nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej na podstawie art. 106 ust. 2 pkt 3 uokik.

( decyzja, k. 4-11 ).

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 4 stycznia 2013 r. wniósł przedsiębiorca – A. P., zaskarżając decyzję w całości i wnosząc o:

- uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania, ewentualnie zmianę zaskarżonej decyzji w zakresie wysokości nałożonej kary pieniężnej

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z akt postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Delegaturę Urzędu w Ł. za (...), w toku którego wszczęta i przeprowadzona została kontrola w trybie art. 105a i nast. uokik, w związku z rzekomym utrudnianiem której Prezes UOKiK nałożył na skarżącego karę pieniężną, na okoliczności wskazane w treści uzasadnienia odwołania;

- dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron z ograniczeniem się do przesłuchania skarżącego;

- dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wydruku ze strony magazynu (...), na okoliczności wskazane w treści uzasadnienia odwołania;

- zasądzenie na rzecz Skarżącego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego oraz postępowania, a mianowicie przepisów:

a.  art. 106 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 105a w zw. z art. 50 uokik poprzez niezasadne uznanie, że skarżący nie współdziałał w toku przeprowadzonej kontroli i zasadnym jest nałożenie na niego kary w wys. 10.000,00 zł, w sytuacji gdy samo przeprowadzenie przedmiotowej kontroli uznać należy za nieuzasadnione;

b.  art. 106 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 105d ust. 1 w związku z art. 105b ust. 1 pkt 3) uokik poprzez niezasadne uznanie, że skarżący nie współdziałał w toku przeprowadzonej kontroli, co miało zdaniem Urzędu polegać na:

- wydaniu pracownikowi polecenia nie udzielania informacji, w sytuacji gdy pracownik kontrolowanego w myśl art. 105b ust. 1 pkt 3) nie był obowiązany do udzielania wyjaśnień kontrolującym;

- odmowie udostępnienia zawartości poczty e-mail prowadzonej przez skarżącego w sytuacji gdy:



zgodnie z powołanymi wyżej przepisami Urząd w obecnym stanie prawnym nie posiada uprawnień do przeglądania zawartości poczty e-mail, która wbrew twierdzeniom wskazanym w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie stanowi elektronicznego nośnika informacji;



nie można Skarżącemu przypisać winy za przedmiotowe działanie;

- odmowie udzielenie wyjaśnień w toku prowadzonej kontroli, w sytuacji gdy Skarżący realizował w ten sposób przysługujące mu prawo obrony, w tym do pomocy ze strony adwokata;

c.  art. 106 ust. 2 w zw. z art. 111 uokik poprzez ustalenie wysokości nałożonej kary pieniężnej z pominięciem stopnia oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy.

d.  art. 8 k.p.a., w zw. z art. 83 uokik poprzez przeprowadzenie postępowania w sposób niebudzący zaufania jego uczestników do władzy publicznej;

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, m.in., że zastrzeżenia budzi sama konieczność oraz zakres kontroli, która została przeprowadzona w sposób przekraczający zakres prowadzonego postępowania i uprawnienia Prezesa UOKiK. W ocenie powoda, przedmiotowy zakres kontroli, określony w upoważnieniu nr (...)z 15 maja 2012 r. wskazuje, iż objęte są nim informacje i dokumenty, których udzielania i przekazania Prezes mógł i powinien był żądać w trybie art. 50 uokik. Tym samym, kontrolę należy uznać za przeprowadzoną bez podstawy prawnej i jako taką nieważną. Według powoda, nie może być także uznane za utrudnianie przeprowadzania kontroli wydanie pracownikowi polecenia służbowego nie udzielania kontrolującym wyjaśnień oraz nieudostępniania mienia przedsiębiorcy. Powód wskazał, że jego pracownik obecny podczas kontroli - E. G., nie była upoważniona do uczestniczenia w jego imieniu w kontroli, a jedynie w jej obecności kontrola mogła się odbyć. Wobec tego, zdaniem powoda, E. G. nie była obowiązana do udzielania wyjaśnień w związku z prowadzoną kontrolą, ani udostępniania zasobów poczty elektronicznej pracodawcy. Powód podniósł również, że w świetle art. 105b ust. 1 uokik, zasoby poczty elektronicznej znajdujące się na serwerze nie będącym w posiadaniu kontrolowanego nie mogą być uznane za żaden z wyszczególnionych w ww. przepisie elementów, w szczególności nie mogą być uznane za elektroniczny nośnik informacji. Według strony powodowej, nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej za brak współdziałania w toku kontroli wymaga wykazania jego winy, natomiast w niniejszej sprawie trudno postawić powodowi taki zarzut, skoro sam Prezes wskazuje w uzasadnieniu projektowanej nowelizacji art. 105b uokik, iż ma ona na celu usunięcie istniejących wątpliwości interpretacyjnych, w kontekście uprawnień organu w zakresie dostępu do poczty e-mail przedsiębiorcy. Zdaniem powoda, skoro takie wątpliwości istnieją, to nie ma możliwości przypisania przedsiębiorcy winy. Powód podniósł również, że nie można uznać za zasadne nałożenie kary w związku z opóźnieniem udzielania wyjaśnień w toku kontroli w sytuacji, gdy odmowa wyjaśnień dotyczyła jedynie czasu do momentu umożliwienia przedsiębiorcy kontaktu z adwokatem, a więc miała na celu zapewnienie obrony jego praw. Strona powodowa zarzuciła, że w treści uzasadnienia zaskarżonej decyzji nie wskazano zasadnej podstawy nałożenia kary pieniężnej, ponieważ nie wskazano, jakich informacji Prezes Urzędu nie uzyskał wskutek odmowy wyjaśnień. Według przedsiębiorcy, w niniejszej sprawie stopień rzekomego naruszenia ustawy i jego okoliczności nie uzasadniają nałożenia kary w wysokości 10.000 zł, której to Prezes nie uzasadnił w świetle dyrektyw wskazanych w art. 111 uokik. Zdaniem powoda, nieuzasadnione jest odnoszenie wysokości nałożonej kary do wysokości osiągniętego przez przedsiębiorcę przychodu, który nie jest przecież równy jego dochodowi. W ocenie powoda, w całym postępowaniu przed Prezesem UOKiK doszło do kuriozalnej sytuacji, w której kara pieniężna nałożona decyzją wpadkową, jednakże nierozerwalnie związaną z decyzją główną jest prawie 2 krotnie wyższa.

( odwołanie, k. 12-22 ).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 2 maja 2013 r. (data stempla pocztowego) – wskazując, że zarzuty i wnioski powoda przedstawione w odwołaniu nie zasługują na uwzględnienie - Prezes UOKiK wniósł o oddalenie w całości odwołania, oddalenie zgłoszonych w odwołaniu wniosków dowodowych oraz zasądzenie od powoda na rzecz Prezesa Urzędu zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

( odpowiedź na odwołanie, k. 32-37 ).

Na rozprawie w dniu 12 grudnia 2014 r. pozwany wniósł o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków: T. D. oraz R. B., na okoliczność przebiegu kontroli przeprowadzonej u powoda.

( protokół rozprawy, k. 49-51 ).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. P. jest przedsiębiorcą, prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) Zakład Budowlany (...) w Ł., w ramach której m.in. produkuje wyroby budowalne z betonu

( dowód: wydruk ze strony internetowej CEIDG, k. 56 akt admin.).

Dnia 3 lutego 2012 r. Prezes UOKiK wszczął przeciwko ww. przedsiębiorcy postępowanie ws. podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na stosowaniu we wzorcu umowy postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone. W ramach przedmiotowego postępowania, Prezes Urzędu zdecydował o przeprowadzeniu, w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej przez A. P. (K. (...) gmina A.), kontroli bezpośredniej, w dniach od 15 do 21 maja 2012 r. Kontrola obejmowała działalność przedsiębiorcy w okresie od początku 2011 r., a jej przedmiotem była okoliczność stosowania w obrocie z konsumentami wzorców umów dotyczących lokali mieszkalnych lub/i budynków jednorodzinnych (umowy przedwstępnej sprzedaży, sprzedaży, rezerwacji, wybudowania) oraz wartości przychodów przedsiębiorcy za rok 2011. Szczegółowy zakres kontroli obejmował, m.in.:

- oświadczenia A. P. oraz pracowników (lub osób działających na zlecenie przedsiębiorcy) w zakresie: okresów stosowania i rodzajów wzorców umów, zakresu przeprowadzonych i aktualnie prowadzonych inwestycji deweloperskich; zakresu aktualnej oferty w zakresie lokali mieszkalnych i budynków jednorodzinnych;

- korespondencja pocztowa i elektroniczna z konsumentami dotycząca oferty sprzedaży/rezerwacji/budowy lokali mieszkalnych/budynków jednorodzinnych (zapytania ofertowe, oferty, wyjaśnienia, ustalanie spotkań z klientami).

( dowód: postanowienie nr (...), k. 63-67; upoważnienie nr (...), k. 5-6 akt admin.).

Po przybyciu w dniu 15 maja 2012 r. na miejsce kontroli, kontrolujący nie zastali A. P.. Obecny był natomiast pracownik kontrolowanego przedsiębiorcy, zajmujący się obsługą administracyjną - E. G.. Kontrolujący okazali pracownikowi legitymacje służbowe oraz wręczyli upoważnienie do kontroli. E. G. oświadczyła, iż jest pracownikiem A. P., zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Kontrolujący poinformowali pracownika, iż ma możliwość dokładnego zapoznania się z treścią upoważnienia.

E. G. skontaktowała się telefonicznie z A. P. informując go o rozpoczęciu kontroli i przekazała telefon kontrolującemu T. D.. W rozmowie telefonicznej kontrolujący poinformował A. P. o fakcie kontroli i jej celu. Kontrolowany miał przybyć na miejsce kontroli ok. godz. 13:00.

( dowód: protokół kontroli, k. 7-10 akt admin.).

Kontrolujący poinformowali E. G., że jako pracownik kontrolowanego, ma obowiązek pod jego nieobecność współdziałać z kontrolującymi, w tym udzielać żądanych informacji, określonych w upoważnieniu do kontroli i co do których posiada wiedzę. Następnie przystąpiono do odbierania wyjaśnień od pracownika.

( dowód: załącznik nr 1 do protokołu kontroli, k. 11-12 akt admin.).

Podczas składania wyjaśnień, E. G. odebrała telefon od A. P., po którym oświadczyła, iż otrzymała od niego polecenie, aby nie składać kontrolującym żadnych wyjaśnień. Kontrolujący poinformowali ją, że niezależnie od tego ma ona obowiązek - jako pracownik kontrolowanego – współpracować z kontrolującymi i udzielać im w ramach posiadanej wiedzy niezbędnych informacji i związku z tym kontynuowano odbieranie wyjaśnień.

( dowód: protokół kontroli, k. 7-10 akt admin.; załącznik nr 1 do protokołu kontroli, k. 11-12 akt admin.).

E. G. oświadczyła, że poczta elektroniczna przedsiębiorcy prowadzona jest pod adresem (...), do której ma dostęp i którą obsługuje. Wobec tego kontrolujący zwrócili się do niej o udostępnienie zasobu tej poczty. E. G. miała obsługiwać komputer, udostępniając widok listy mailingowej, a kontrolujący mieli wskazywać interesujące pozycje z korespondencji w celu jej otwarcia i ewentualnego wydrukowania. Po rozpoczęciu przeglądu zasobów korespondencji elektronicznej, ok. godziny 11:25, E. G. wykonała telefon do A. P.. Po zakończeniu rozmowy telefonicznej przekazała kontrolującym informację, iż przedsiębiorca zakazał jej udostępniania zasobów jego poczty elektronicznej. W tym samym czasie na miejsce kontroli przybył syn A. M. P.. Przeprowadził on rozmowę telefoniczną z A. P., po czym oświadczył, iż jest wspólnikiem spółki ( (...) Spółka jawna E. P. M. P. z siedzibą w Ł. przy ul. (...)), będącej odrębnym od kontrolowanego przedsiębiorcą, zaś biuro w miejscu pod adresem K. 45 w gminie A. wraz z wyposażeniem jest własnością ww. spółki – w tym także komputer, który służył do przeglądu zasobów poczty elektronicznej kontrolowanego, po czym wyłączył monitor tego komputera.

( dowód: protokół kontroli, k. 7-10 akt admin.; załącznik nr 1 do protokołu kontroli, k. 11-12 akt admin.).

Około godz. 11:50 na miejsce kontroli przybył A. P.. K. okazali mu swoje legitymacje służbowe i wręczyli upoważnienie, prosząc o zapoznanie się z jego treścią. Początkowo przedsiębiorca nie chciał odebrać upoważnienia i poświadczyć jego otrzymania, jednak ostatecznie przyjął poważnienie i poświadczył jego odbiór własnoręcznym podpisem. Kontrolujący zwrócili się do przedsiębiorcy o udzielenie wyjaśnień i złożenie oświadczeń w zakresie wskazanym w upoważnieniu oraz o umożliwienie wznowienia przeglądu zasobu korespondencji elektronicznej dotyczącej jego działalności gospodarczej. W odpowiedzi kontrolowany poinformował, iż nie złoży tego dnia żadnego oświadczenia bez konsultacji z adwokatem i nie zezwolił na przegląd korespondencji elektronicznej. W tej sytuacji kontrolujący wskazali, że odmowa udzielania bądź udostępniania żądanych informacji może być uznana z naruszenie obowiązku współpracy kontrolowanego przedsiębiorcy z kontrolującymi w toku kontroli, co może rodzić konsekwencje, o których mowa w treści pouczenia zawartego w przekazanym upoważnieniu. A. P. podtrzymał swoje stanowisko i poprosił o kontynuowanie kontroli w obecności jego adwokata. Kontrolujący oświadczyli, że ma on prawo ustanowić pełnomocnika lub składać oświadczenia i wyjaśnienia w obecności adwokata, jednak fakt ten nie może wstrzymać bądź utrudniać kontroli prowadzonej przez Prezesa Urzędu. Wobec podtrzymania przez przedsiębiorcę jego stanowiska, kontrolujący opuścili miejsce prowadzenia kontroli.

( dowód: protokół kontroli, k. 7-10 akt admin.).

Kontrolujący kontynuowali czynności kontrolne w dniu 16 maja 2012 r. od godz. 14:25. W odpowiedzi na ich prośbę, o złożenie wyjaśnień oraz umożliwienie dostępu do zasobów korespondencji elektronicznej prowadzonej w ramach działalności gospodarczej, A. P. stwierdził, że otrzymał od swojego adwokata polecenie, aby nie rozmawiać z kontrolującymi bez obecności adwokata. Kontrolujący ponownie poinformowali przedsiębiorcę o prawie ustanowienia pełnomocnika lub składania oświadczeń i wyjaśnień w obecności adwokata, jednak fakt ten nie może wstrzymać bądź utrudniać kontroli prowadzonej z upoważnienia Prezesa Urzędu.

( dowód: protokół kontroli, k. 7-10 akt admin.).

Na prośbę kontrolujących, kontrolowany przedsiębiorca złożył oświadczenie o treści: „Odmówiłem dostępu do poczty elektronicznej, ponieważ nie było to w mojej obecności”.

( dowód: oświadczenie, k. 15 akt admin.).

W piśmie z dnia 17 maja 2012 r. pełnomocnik A. P. wystąpił o przeprowadzenie zaplanowanych czynności kontrolnych w dniu 23 maja 2012 r. W odpowiedzi, udzielonej w piśmie z dnia 21 maja 2012 r., poinformowano pełnomocnika, że nie jest możliwe wstrzymanie prowadzonej kontroli. Wskazano, że fakt nieobecności kontrolowanego lub odmowy składania przez niego wyjaśnień do czasu ustanowienia pełnomocnika czy konsultacji z adwokatem, czy potrzeba zapoznania się przez ustanowionego pełnomocnika z przedmiotem sprawy, nie mogą być uzasadnieniem wstrzymania kontroli prowadzonej przez Prezesa Urzędu.

( dowód: pismo pełnomocnika przedsiębiorcy, k. 34 akt admin.; pismo PUOKiK, k. 33 akt admin.).

W piśmie z dnia 21 maja 2012 r., skierowanym do Delegatury UOKiK w Ł., A. P. stwierdził m.in., że żądanie dostępu do poczty elektronicznej przekracza aktualne uprawnienia Urzędu, ale mimo to wyraził on zgodę na jej udostępnienie. Wobec tego kontrolujący udali się na miejsce prowadzonej przez kontrolowanego działalności gospodarczej, w którym E. G. - w obecności A. P. – umożliwiła przegląd zasobów korespondencji elektronicznej ((...)) i jej wydruk.

( dowód: pismo przedsiębiorcy, k. 21 akt admin.; protokół kontroli, k. 7-10 akt admin.)

Z przebiegu kontroli został sporządzony protokół, który doręczono A. P. w dniu 23 maja 2012 r. Przedsiębiorca odmówił podpisania tego protokołu oraz zgłosił do niego zastrzeżenia. Prezes UOKiK nie uwzględnił przedmiotowych zastrzeżeń.

( dowód: protokół kontroli wraz z załącznikami, k. 7-29 akt admin.; stanowisko kontrolowanego, k. 35-39 akt admin.; pismo PUOKiK, k. 40-43 akt admin.).

W dniu 19 lipca 2012 r. Prezes UOKiK wszczął z urzędu postępowanie ws. nałożenia na przedsiębiorcę - A. P. kary pieniężnej za brak współdziałania w toku kontroli prowadzonej w postępowaniu o sygn. akt (...), ws. podejrzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, poprzez odmowę i utrudnianie składania wyjaśnień oraz odmowę w dniach 15-16 maja 2012 r. dostępu do zasobów korespondencji elektronicznej przedsiębiorcy prowadzonej w ramach działalności gospodarczej.

( dowód: postanowienie nr (...), k. 1-2 akt admin.).

W dniu 19 grudnia 2012 r. Prezes UOKiK wydał decyzję o nałożeniu na przedsiębiorcę kary pieniężnej z ww. tytułu, która to decyzja została zaskarżona w niniejszym postępowaniu sądowym.

W 2011 r. przedsiębiorca A. P. osiągnął przychód w wysokości(...) zł.

( dowód: informacja biura księgowego z dnia 25.05.2012 r. o wysokości uzyskanych przez przedsiębiorcę w 2011 r. przychodów z działalności gospodarczej, k. 52 akt admin.; informacja Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł., k. 190; zeznanie podatkowe PIT-36L za rok 2011 wraz z załącznikiem PIT/B, k. 191-195).

Powyżej opisany stan faktyczny znajduje uzasadnienie we wszystkich przeprowadzonych dowodach, powołanych przy ustalaniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, które uznano za spójne, logiczne i wiarygodne.

Sąd oddalił wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania strony powodowej, ponieważ nie jest wiadomym, na jakie okoliczność miałby ten dowód zostać przeprowadzony. Wniosek dowodowy powinien zawierać dokładnie określoną tezę dowodową, wskazującą na to, jakie fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy mają zostać wykazane i za pomocą jakiego środka dowodowego. Natomiast wniosek powoda nie spełnia tych wymogów, pomimo, iż sformułował go fachowy pełnomocnik w osobie adwokata. Za niewystarczające należy bowiem uznać wnioskowanie o przeprowadzenie dowodu „na okoliczności wskazane w treści uzasadnienia odwołania”, zwłaszcza, że w treści tego uzasadnienia nie sprecyzowano, jakie okoliczności mają być ustalone za pomocą danego środka dowodowego.

Nadto, należy wskazać, że w świetle art. 299 k.p.c., dowód z przesłuchania stron ma charakter subsydiarny i co do zasady, powinien być przeprowadzony dopiero wówczas, gdy po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie taka potrzeba nie wystąpiła.

Oddaleniu podlegał również, jako spóźniony, wniosek dowodowy pozwanego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków – T. D. i R. B., na okoliczność przebiegu kontroli przeprowadzonej u powoda. Zgodnie z art. 207 § 6 k.p.c., Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Prezes Urzędu nie wystąpił z przedmiotowym wnioskiem dowodowym w odpowiedzi na odwołanie, lecz dopiero na rozprawie w dniu 12 grudnia 2014 r., nie wykazując jednocześnie ww. przesłanek, które uzasadniałyby przeprowadzenie spóźnionego dowodu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie powoda okazało sie częściowo zasadne.

Zgodnie z art. 106 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (w brzmieniu obowiązującym od dnia 7 marca 2009r. do dnia 18 stycznia 2015r.) Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50.000.000 euro, jeżeli przedsiębiorca ten choćby nieumyślnie nie współdziała w toku kontroli prowadzonej w ramach postępowania na podstawie art. 105a, z zastrzeżeniem art. 105d ust. 2.

Przepis powyższy zawiera regulację dotyczącą kary o charakterze administracyjnym, której celem jest zabezpieczenie prawidłowości i skuteczności postępowań prowadzonych przez Prezesa UOKiK. Kara ta pełni, co do zasady, funkcję represyjną i prewencyjną. Warunkiem wszczęcia postępowania kontrolnego jest wcześniejsze zaistnienie postępowania przed Prezesem UOKiK w stosunku do tego samego przedsiębiorcy (postępowania wyjaśniającego, postępowania antymonopolowego lub postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów). Pełni w stosunku do nich rolę służebną, gdyż podstawowym celem postępowania kontrolnego jest zebranie materiału dowodowego w głównej sprawie.

Krąg osób, które mają obowiązek współpracy w związku z kontrolą zakreśla art. 106d ustawy okik i są to: kontrolowany, osoba przez niego upoważniona, posiadacz lokalu mieszkalnego, pomieszczenia, nieruchomości lub środka transportu (w którym są przechowywane przedmioty, akta, księgi, dokumenty i inne informatyczne nośniki danych, mogące mieć wpływ na ustalenie stanu faktycznego prowadzonego postępowania). W przypadku nieobecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej- osobami, na których spoczywają obowiązki są: pracownik kontrolowanego, osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności, którą zgodnie z art. 97 k.c. poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa albo inna osoba czynna w miejscu przeprowadzania kontroli. Podmioty te są zobowiązane, w myśl art. 105d ust. 1, do udzielania żądanych informacji, umożliwienia wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu, a także udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów lub innych nośników informacji.

Na wstępie wymaga również zdefiniowania, co oznacza wynikające z art. 106 ust. 2 pkt 3 ustawowe określenie: „niewspółdziałanie w toku kontroli”, stanowiące podstawę nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej. Sąd opowiada się za poglądem, że oznacza ono brak wykonywania w sposób bezzwłoczny swoich obowiązków po przedstawieniu określonego żądania przez osoby kontrolujące. Jako czynność rozpoczynającą kontrolę rozumieć należy, zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 672) okazanie legitymacji służbowej upoważniającej do przeprowadzania czynności kontrolnych oraz doręczenie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli działalności przedsiębiorstwa. W przypadku nieobecności kontrolowanego, zastosowanie znajdzie art. 105a ust. 7 ustawy okik, stanowiący, że legitymacja i upoważnienie mogą zostać okazane pracownikowi kontrolowanego, który może być uznany za osobę, o której mowa w art. 97 k.c. lub przywołanemu świadkowi, którym powinien być funkcjonariusz publiczny.

Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy dokonał oceny ustalonych faktów, które miały miejsce w siedzibie powoda w dniach 15-16 oraz 18 maja 2012r.

Bezsporne jest, że przedmiotowa kontrola odbyła się w toku postępowania w sprawie podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na stosowaniu we wzorcu umowy postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone. Kontrolujący dysponowali stosownymi upoważnieniami, nie posiadali natomiast zgody Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na przeszukanie pomieszczeń powoda. (art. 105c ustawy okik). W dniu 15 maja 2012r. przybyli oni do miejsca prowadzenia przez powoda działalności gospodarczej pod adresem K. (...) w gminie A.. A. P. był nieobecny. Legitymacje służbowe okazali pracownikowi powoda E. G.. Jej również wręczono upoważnienie do przeprowadzenia kontroli. Uznać należy, ze wówczas została w sposób skuteczny rozpoczęta kontrola.

Z uwagi na podniesione przez powoda zarzuty należało rozważyć, czy przeprowadzenie kontroli w siedzibie powoda było w ogóle zasadne, czy też wystarczające byłoby udzielenie przez niego informacji na piśmie w trybie art. 50 ust. 1 ustawy okik. Kolejną kwestią było ustalenie- w jakim charakterze występowała E. G. i czy powód mógł skutecznie zakazać jej udzielania wyjaśnień oraz okazania poczty elektronicznej. W końcu należało wyjaśnić, czy Prezes UOKiK, na mocy wówczas obowiązujących przepisów prawa, mógł żądać okazania poczty elektronicznej.

Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy okik przedsiębiorcy są obowiązani do przekazywania wszelkich koniecznych informacji dokumentów na żądanie Prezesa Urzędu.

Przepis ten daje uprawnienie Prezesowi Urzędu do zbierania informacji potrzebnych mu przy realizacji swoich ustawowych zadań, może on skorzystać z niego w toku postępowania antymonopolowego, postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, jak i postępowania wyjaśniającego, przy czym adresatem obowiązku udzielenia informacji są przedsiębiorcy, przy czym nie muszą oni być stroną postępowania.

Natomiast art. 105a ust. 1 ustawy okik stanowi, że w toku postępowania przed Prezesem może być przeprowadzona przez upoważnionego pracownika Urzędu lub Inspekcji Handlowej, zwanego dalej „kontrolującym”, kontrola u każdego przedsiębiorcy, zwanego dalej „kontrolowanym”, w zakresie objętym tym postępowaniem.

Kontrola ma służyć weryfikacji legalności działania przedsiębiorcy, a przeprowadzone w jej ramach czynności mają dostarczyć kontrolującemu materiałów, czy doszło do naruszenia przepisów ustawy czy też nie. Kontrola służy więc zbieraniu stosownych dowodów.

Oba przedstawione powyżej uprawnienia Prezesa UOKiK mają na celu umożliwienie mu prowadzenia jego ustawowej działalności, lecz ich zadanie jest zasadniczo inne- w drodze art. 50 ust. 1 Prezes uzyskuje informacje na określony temat, w drodze kontroli zaś może uzyskać dowody na okoliczność ewentualnego naruszenia przepisów ustawy. Jeżeli więc pozwany uznał, że istnieje podejrzenie naruszenia przez powoda art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy okik, mógł on- co do zasady- wszcząć u powoda kontrolę, niezależnie od uprzedniego żądania od niego określonych informacji. Jak podniesiono powyżej, przeciwko powodowi zostało uprzednio wszczęte postępowanie w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, wobec tego uznać należy, że przeprowadzenie kontroli było zasadne.

Okolicznością bezsporną jest, ze E. G. była pracownikiem powoda, pracowała w jego biurze, wobec czego stanowiła ona osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 97 k.c. stanowiącego, że za osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa. Ponieważ w chwili rozpoczęcia kontroli powód był nieobecny, nie było też osoby przez niego upoważnionej- osobami, na których spoczywają obowiązki związane z kontrolą są: pracownik kontrolowanego, osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności. E. G. była więc na mocy art. 105b pkt 3 ustawy okik zobowiązana do udzielania wyjaśnień w kwestiach objętych zakresem kontroli. Powód nie mógł jej zakazać składania wyjaśnień, czyniąc to- utrudnił kontrolę. Również nieuzasadnione jest żądanie wstrzymania czynności kontrolnych do czasu skontaktowania się z prawnikiem.

Koleją kwestią wymagającą wyjaśnienia jest to, czy w ówcześnie obowiązującym stanie prawnym, żądanie udostępnienia przez przedsiębiorcę poczty elektronicznej było uzasadnione.

Zgodnie z art. 105d ust. 1 pkt 3 ustawy okik w brzmieniu obowiązującym do dnia 18 stycznia 2015r. kontrolowany, osoba przez niego upoważniona, posiadacz lokalu mieszkalnego, pomieszczenia, nieruchomości lub środka transportu, o których mowa w art. 91 ust. 1, są obowiązani do udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów lub innych nośników informacji.

Obecnie do art. 105d ust. 1 został dodany pkt 4, który nakłada na wymienione osoby obowiązek umożliwienia dostępu do informatycznych nośników danych, urządzeń lub systemów informatycznych, o których mowa w art. 105b ust. 1 pkt 2, w zakresie informacji zgromadzonych na tych nośnikach, w urządzeniach lub w systemach, w tym do korespondencji przesyłanej drogą elektroniczną.

Analizując brzmienie powyższego przepisu przed i po nowelizacji, należy dojść do wniosku, że ustawodawca uregulował katalog obowiązków osób poddanych kontroli w sposób zamknięty i brak jest możliwości dokonywania jego rozszerzenia w drodze interpretacji, zwłaszcza że poczta elektroniczna nie jest nośnikiem informacji. Po drugie obowiązek udostępnienia korespondencji przesyłanej drogą elektroniczną został dodany w 2015r., co oznacza ze nie było go wcześniej. Zasady prawa karnego, które mają zastosowanie w sprawach dotyczących nakładania kar pieniężnych, wykluczają dowolna interpretację przepisów prawa, przedsiębiorca może zostać ukarany jedynie za niedochowanie ściśle określonych obowiązków ustawowych.

Zdaniem Sądu, powód zabraniając okazania korespondencji przesyłanej drogą elektroniczną nie naruszył art. 105d ust. 1 pkt 3 ustawy okik. W tym zakresie nie można mu zarzucić utrudniania kontroli.

Z tych względów na mocy art. 479 indeks 31a § 3 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i obniżył nałożoną na powoda karę pieniężną do kwoty 2.000 zł, stanowiącej równowartość kwoty 453 euro. Kara w takiej wysokości jest adekwatna do stopnia naruszenia przepisów ustawy oraz spełni funkcję prewencyjną zarówno w stosunku do samego powoda, jak i innych przedsiębiorców. W pozostałym zakresie odwołanie zostało oddalone.

Orzeczenie o kosztach procesu wydano na podstawie art. 100 k.p.c.