Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 31 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Przemysław Grochowski (spr.)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan

Sędzia Sądu Rejonowego del. do SO Grażyna Madej

Protokolant: Krystyna Melchior

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 października 2013 roku

sprawy z wniosku J. O. (1)

z udziałem A. K. (1), B. K., M. K., A. D., J. G. (1), A. K. (2), K. K., W. D., B. W., F. S., M. I., L. G., D. I., M. R., M. C., Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad,

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestniczki M. R. od postanowienia z dnia 22 kwietnia 2013 roku w sprawie I Ns 775/09 Sądu Rejonowego w Łukowie

postanawia :

I. zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I. i II. w ten sposób, że:

1. ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...)położonej w G., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie prowadzona jest księga wieczysta Nr (...)służebność przechodu i przejazdu na nieruchomościach położonych w G.stanowiących działki gruntu numer (...)według wariantu III z opinii opracowanej przez biegłego geodetę F. K., zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...)za numerem (...),;

2. zasądzić tytułem wynagrodzenia od wnioskodawczyni J. O. (1)na rzecz M. K.kwotę 72,39 (siedemdziesiąt dwa złote trzydzieści dziewięć groszy), B. K.kwotę 217,17 (dwieście siedemnaście złotych siedemnaście groszy), A. K. (1)kwotę 72,39 (siedemdziesiąt dwa złote trzydzieści dziewięć groszy), K. K.kwotę 80,39 (osiemdziesiąt złotych trzydzieści dziewięć groszy), A. K. (2)kwotę 72,39 (siedemdziesiąt dwa złote trzydzieści dziewięć groszy), J. G. (1)kwotę 80,39 (osiemdziesiąt złotych trzydzieści dziewięć groszy), S. G.kwotę 59,64 (pięćdziesiąt dziewięć złotych sześćdziesiąt cztery grosze), L. G.kwotę 3 (trzy złote), M. I.kwotę 65 (sześćdziesiąt pięć złotych) i D. I.kwotę 142 (sto czterdzieści dwa złote) – płatne w terminie miesiąca;

II. zasądzić od wnioskodawczyni J. O. (1) na rzecz uczestniczki M. R. kwotę 320 (trzysta dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO E. Bazelan SSOP.Grochowski SSR del.do SO G.Madej

Sygn. akt II Ca 585/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Łukowie w sprawie z wniosku J. O. (1)z udziałem uczestników: A. K. (1), B. K., M. K., A. D., J. G. (1), A. K. (2), K. K., J. G. (2), W. D., B. W.; F. S., M. I.. L. R.

G., D. I., M. R., Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad o ustanowienie drogi koniecznej postanowił :

I. ustanowić służebność przechodu i przejazdu do drogi publicznej oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...)na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w obrębie miejscowości G., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki: nr (...)o powierzchni 2,93 ha, stanowiącej aktualnie własność J. O. (1)dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)- przez nieruchomości, które - zgodnie z projektem podziału nieruchomości oznaczonych numerami działek - odpowiednio: nr (...)o powierzchni 0,0089 ha i nr (...)o powierzchni 0,1016 ha, stanowiących aktualnie własność M. R., dla których w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); nr (...)o powierzchni 1.4963 ha, stanowiącej aktualnie własność D. I., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); oraz nr (...), o powierzchni 1,1180 ha, stanowiącej aktualnie współwłasność A. K. (1)w 2/18 części, B. K.w 2/6 części, M. K.w 2/18 części, J. G. (1)w 1/6 części, A. K. (2)w 2/18 części, K. K.w 1/6 części, dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)opracowanym przez biegłego geodetę F. K.i naniesionym na mapie z dnia 20 stycznia 2012 roku, zatytułowanej jako: „Wariant II drogi koniecznej", zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...)oraz Uzgadniania Dokumentacji Starostwa Powiatowego w Ł.w dniu 30 stycznia 2012 roku za numerem ewidencyjnym Nr (...)- która to mapa stanowi integralną część orzeczenia -oznaczone zostały - odpowiednio - jako działki: nr (...)o powierzchni 0,0006 ha i nr (...)o powierzchni 0,0067 ha; nr (...)o powierzchni 0,0078 ha; nr (...)o powierzchni 0,0211 ha;

II. zasądzić od J. O. (1) tytułem jednorazowego wynagrodzenia za korzystanie z drogi koniecznej: 1. na rzecz M. R. kwotę 133 zł (sto trzydzieści trzy złote) - płatną jednorazowo w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności; 2. na rzecz D. I. kwotę 126 zł (sto dwadzieścia sześć złotych) - płatną jednorazowo w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności; 3. na rzecz A. K. (1) kwotę 341 zł (trzysta czterdzieści jeden złotych) - płatną jednorazowo w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności: 4. Na rzecz B. K. kwotę 1023 zł (tysiąc dwadzieścia trzy złote) - płatną jednorazowo

w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności; 5. Na rzecz M. K.kwotę 341 zł (trzysta czterdzieści jeden złotych) - płatną jednorazowo w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności; 6. Na rzecz J. G. (1)kwotę 512 zł (pięćset dwanaście złotych) - płatną jednorazowo w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności; 7. Na rzecz A. K. (2)kwotę 341 zł ( trzysta czterdzieści jeden złotych) - płatną jednorazowo w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności; 8. Na rzecz K. K.kwotę 512 zł (pięćset dwanaście złotych) - płatną jednorazowo w terminie l (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności;

III, stwierdził, że koszty postępowania ponosi wnioskodawca i uczestnicy w wysokości poniesionych wydatków;

IV. nakazał ściągnięcie od wnioskodawczyni J. O. (1) i B. K. tytułem zapłaty wydatków, pokrytych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa po kwocie 710 zł (siedemset dziesięć złotych).

Rozstrzygnięcie swoje Sąd Rejonowy wywiódł z okoliczności, że : J. O. (1) jest właścicielem nieruchomości położonej w obrębie miejscowości G., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki: nr (...) o powierzchni 2,93 ha, stanowiącej aktualnie własność dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...) . Opisana nieruchomość ma kształt zbliżony do trapezu, przy czym obie podstawy tworzą granice południową i północną nieruchomości. W części południowo-zachodniej nieruchomość stanowi siedlisko, zabudowane budynkiem mieszkalnym - drewnianym domem, murowana oborą, i letnia kuchnią. Reszta nieruchomości to grunt orny klasy IV i V. Nieruchomość nie przylega do żadnej drogi publicznej. Natomiast na zachód od nieruchomości przebiega droga publiczna oznaczona w ewidencji gruntów jako działka nr (...)li (droga krajowa nr (...) relacji Ł.-S.) w odległości: 78 m - na wysokości południowego końca działki, na wysokości siedliska), 87 m. (w części naprzeciwko północnej części siedliska) i ok. 105 m (w części na wysokości północnej granicy nieruchomości).

Naprzeciwko południowej części siedliska na działce nr (...)znajduje się pas gruntu pochodzącego od właścicieli nieruchomości, które przebiegają równolegle do tej nieruchomości, pomiędzy nią, a drogą publiczną. Opisany pas gruntu przebiega pomiędzy ogrodzeniami siedlisk otaczającymi go od południa i północy, oraz pomiędzy drogą publiczną na zachodzie a nieruchomością nr (...)na wschodzie. Ma on nawierzchnię ziemną, częściowo porośnięta trawą, szerokość - w części zachodniej: 3,63 m, w części wschodniej -około 3,70 m, do 4,30 m, pomiędzy istniejącymi ogrodzeniami. Odległość od działki nr (...)do drogi publicznej przy wykorzystaniu opisanego pasa gruntu jako drogi dojazdowej wynosi 78 m.

Zgodnie z l wariantem opracowanym przez biegłego geodetę F. K.i naniesionym na mapie z dnia 20 stycznia 2012 roku, zatytułowanej jako: „Wariant l drogi koniecznej", zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...)Starostwa Powiatowego w Ł.w dniu 30 stycznia 2012 roku za numerem ewidencyjnym Nr (...), służebność obejmowała by opisany wyżej pas drogowy oraz fragmenty sąsiadujących z nim siedlisk. W opisanym wariancie droga konieczna przebiega przez tereny przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod budownictwo zagrodowe, jednorodzinne i usługowe. Nieruchomości, których fragmenty przeznaczone być mają w tym wariancie na obciążenie służebnością drogi koniecznej, są to nieruchomości, zabudowane w pobliżu tych fragmentów gruntu budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi. Domy mieszkalne na działkach nr (...)posadowione są w bezpośrednim sąsiedztwie planowanej drogi koniecznej (odpowiednio: 3,90-2,20 m; 3,95-4,80 m; oraz 3,50 m od pasa objętego służebnością. Oznacza to, że budynki te narażone są na oddziaływanie hałasu przejeżdżających pojazdów, oraz na zanieczyszczanie ich dymem. W odniesieniu do działki nr (...)podwyższenie wysokości pasa gruntu przeznaczonego na drogę dojazdową może skutkować - wskutek ukształtowania terenu - zalewaniem podwórka na tej działce przez wody spływające z pasa drogowego na południe. Ponadto ustanowienie służebności oznacza konieczność usunięcia z pasa nią objętego i przesunięcie na południe ogrodzeń na-działkach nr (...)' nr (...). Na działce nr (...)projektowany pas gruntu objęty służebnością przebiega także przez zbiornik na odpływ nieczystości, obsługujący budynek mieszkalny znajdujący się na działce nr, (...). W sytuacji, gdy wskazana działka wyposażona jest w dodatkowy zbiornik, nie ma konieczności utrzymywania go. Jednak może on nadal służyć jako: - awaryjny, zapasowy odbiornik ścieków; - zbiornik na wody deszczowe. W przypadku budowy drogi, po której dopuszczony być może także ruch samochodów ciężarowych, konieczna jest jego rozbiórka. Jej koszt wynosi 700 zł. Przeniesienie zbiornika w inne miejsce wiąże się z wydatkami w kwocie 2000 zł, zaś koszt budowy od podstaw nowego zbiornika -to 6000 zł.

Z działki nr (...) o powierzchni 0,0889 ha, stanowiącej aktualnie własność A. D. i W. D. na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej, dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); - służebnością objęta by została działka nr (...) o powierzchni 0,0017 ha. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 956 zł.

Z działki nr (...) o powierzchni 0,2048 ha, stanowiącej aktualnie własność B. W., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...) - służebnością objęta by została działka nr (...) o powierzchni 0,0200 ha. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 9975 zł.

Z działki nr (...) o powierzchni 0,2188 ha, stanowiącej aktualnie własność F. S., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); służebnością objęta by została działka nr (...) o powierzchni 0,0010 ha. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 302 zł.

Z działki nr (...), o powierzchni 1,1180 ha, stanowiącej aktualnie współwłasność A. K. (1)w 2/18 części, B. K.w 2/6 części, M. K.w 2/18 części, J. G. (1)w 1/6 części, A. K. (2)w 2/18 części, K. K.w 1/6 części, dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); służebnością objęta by została działka_nr (...)o powierzchni 0,0036 ha. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 1036 zł.

Z działki nr (...), o powierzchni 0,7180 ha, stanowiącej aktualnie własność B. K., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); służebnością objęta by została działka_nr (...) o powierzchni 0,0114 ha. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 15784 zł (przy założeniu rozbiórki starego zbiornika na ścieki i budowy nowego - co wynosi: 6700 zł; nadto koszt przesunięcia ogrodzenia z siatki - 4576 zł, oraz konieczność przeznaczenia pasa gruntu na służebność -4508 zł).

Z działki nr (...), o powierzchni 1,1476 ha, stanowiącej własność M. C., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych

jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...) - służebnością objęta by została 200/1 o powierzchni 0,0029 ha. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem nieruchomości wyrażającym się kwotą 1084 zł.

Zgodnie z II wariantem opracowanym przez biegłego geodetę F. K.naniesionym na mapie z dnia 20 stycznia 2012 roku, zatytułowanej jako: „Wariant i drogi koniecznej", zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...)Starostwa Powiatowego w Ł.w dniu 30 stycznia 2012 roku za numerem ewidencyjnym Nr ewid. (...), służebność obejmowałaby pas gruntu przebiegający na północ od siedlisk, znajdujących się w pobliżu opisanej uprzednio drogi dojazdowej. Przebiega przez tereny wykorzystywane rolniczo, jedynie na działce nr (...)znajduje się ugór i są położone betonowe płyty. Są to grunty przeciętnych i niskich klas bonitacyjnych (R IV, b, V, VI) Ogółem odległość od zachodniej granicy działki nr (...)do drogi nr (...)wynosi około 88 m. Należy przy tym zauważyć że pas gruntu objęty służebnością dzieli się tu na dwa krótsze odcinki, bowiem na za zachód od nieruchomości nr (...)znajduje się działka nr (...), należąca także do J. O. (1). Tak więc na zachód od działki nr (...)najpierw znajduje się odcinek o długości 42,12 m (fragment działki nr (...)), następnie zaś - na zachód od działki nr(...) odcinek o długości 30 m. (fragmenty działek: nr (...)).

Zgodnie ze wskazanym wariantem, z nieruchomości nr (...)o powierzchni 0,0089 ha nr (...)o powierzchni 0,1016 ha, stanowiących aktualnie własność M. R., dla których w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)- pas gruntu objęty służebnością obejmowałby odpowiednio działki: nr (...)o powierzchni 0,0006 ha i nr (...)o powierzchni 0,0067 ha. Stanowią one południowy fragment obu nieruchomości obciążonych, pas gruntu o łącznej d 14,50 m i szerokości 5 m. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem nieruchomości wyrażającym się kwotami: 11 zł i 122 zł - łącznie: 133 zł.

Z nieruchomości nr (...) o powierzchni 1,4963 ha, stanowiącej aktualnie własność D. I., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)- pas gruntu objęty służebnością obejmowałby działkę: nr (...)o powierzchni 0,0078 ha. Obejmuje ona grunt orny. Stanowi ona także południowy fragment nieruchomości obciążonej, pas gruntu o łącznej długości 15,50 m i szerokości 5 m. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą: 126 zł.

Z nieruchomości nr (...), o powierzchni 1,1180 ha, stanowiącej akt współwłasność A. K. (1)w 2/18 części, B. K.2/6 części, M. K.w 2/18 części, J. G. (1)w 1/6 części, K.w 2/18 części, K. K.w 1/6 części, dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)- pas gruntu objęty służebnością obejmowałby działkę: nr (...)powierzchni 0,0211 ha. Wskazany pas gruntu miałby długość 42,12 m i szerokość ponadto przecinałby on obciążoną nieruchomość w poprzek. Obecnie znajduje się tam grunt orny. Poza wyłączeniem wskazanego pasa gruntu z takiej eksploatacji, uniemożliwiałaby jej wykorzystanie jako drogi dojazdowej - ustanowienie tej służebność wiąże się dla nieruchomości z żadnymi niedogodnościami. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą: 3070 zł.

Zgodnie z III wariantem opracowanym przez biegłego geodetę F. K.i naniesionym na mapie z dnia 20 stycznia 2012 roku, zatytułowanej jako: „Wariant III drogi koniecznej", zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...)Starostwa Powiatowego w Ł.w dniu 30 stycznia 2012 roku za numerem ewidencyjnym Nr ewid. (...), służebność obejmowała by pas gruntu przebiegający najdalej na północ, z wykorzystaniem pasa gruntu stanowiącego drogę gruntową. Nie jest to jednak droga publiczna, lecz wykorzystywany w tym charakterze fragment kilku sąsiadujących ze sobą nieruchomości. Fragment gruntów nie jest ujawniony w ewidencji, lecz jest to dojazd utworzony zwyczajowo, w celu ułatwienia użytkowanych gruntów ornych. Jego otoczenie stanowią gruntu użytkowane rolniczo - grunty orne różnych klas bonitacyjnych. Ogółem odległość od granicy zachodniej działki nr (...)do drogi nr (...)wynosi około 105 m. I tym razem pas gruntu, który stanowi drogę dojazdową, obejmuje fragment działki nr (...), należąca także do J. O. (1), o długości 20,03 m i szerokości od 4,09 m na zachodzie do 2,50 m na wschodzie - zatem nie całą szerokość drogi dojazdowej na tym odcinku. Droga ta dociera do zachodniej granicy działki nr (...)w jej północno-zachodnim narożniku, do miejsca, gdzie nieruchomość ta stanowi grunt orny. Aby dojechać do miejsca, od którego rozpoczynałby się pas gruntu objęty służebnością, właściciel działki nr (...)musiałby przejechać najpierw po własnym siedlisku (długość po osi północ-południe - około 100 m) następnie zaś dojechać wzdłuż zachodniej granicy działki pasem o długości około 170 m w kierunku północnym. Na nieruchomości nr (...)niektóre fragmenty - od strony zachodniej i lasu, oraz od strony siedliska i torów - są zaniżone, tak, że w okresie wiosennym długo utrzymuje się tam wilgoć - stoi woda. Ponadto problematyczne jest wykorzystanie tej drogi w okresie zimowym, ze względu na to, że może ona być całkowicie zaśnieżona. Opisana droga dojazdowa jest wykorzystywana przez właścicieli sąsiadujących ze sobą nieruchomości do dojazdu do swoich gruntów, w szczególności w okresie gdy zachodzi potrzeba prowadzenia intensywniejszych prac polowych. Jest ona nieutwardzona, ma nawierzchnię ziemną, w części wyjeżdżona jest przez koła pojazdów, w części środkowej porośnięta trawą.

Zgodnie z opisanym wariantem, z nieruchomości: nr (...), o powierzchni 0,0535 ha i nr (...)o powierzchni 1,3526 ha, stanowiących aktualnie współwłasność A. K. (1)w 2/18 części, B. K.w 2/6 części, M. K.w 2/18 części, J. G. (1)w 1/6 części, A. K. (2)w 2/18 części, K. K.w 1/6 części, dla których w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)- pas gruntu objęty służebnością obejmowałby odpowiednio działki: nr (...)o powierzchni 0,0005 ha i nr (...)o powierzchni 0,0091 ha. Stanowią one południowy fragment obu nieruchomości obciążonych, pas gruntu o łącznej długości ok. 19 m i szerokości 5 m. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotami: 9 zł i 170 zł-łącznie: 179 zł.

Z nieruchomości nr (...) o powierzchni 1,4963 ha, stanowiącej aktualnie własność D. I., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); pas gruntu objęty służebnością obejmowałby działkę: nr (...)o powierzchni 0,(...). Stanowi ona fragment nieruchomości obciążonej będący pasem gruntu o łącznej długości ok. 20 m i szerokości 5 m. Przebiega on w poprzek nieruchomości przecinając je na dwie pozostałe części, graniczące z nim od północy i południa. Aktualnie jednak faktycznie nieruchomość jest i tak w ten sposób podzielona - środkowy pas stanowi, bowiem drogę, a sąsiadujące z tym pasem pozostałe części nieruchomości - grunty orne. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 142 zł.

Kolejny fragment drogi dojazdowej składa się z dwóch części, północnej i południowej, tworzących razem pas o długości niewiele ponad 20 m i szerokości 5 m. Część północną drogi dojazdowej tworzy fragment gruntu należący do nieruchomości nr (...)/3_p powierzchni 1,2058 ha, stanowiącej aktualnie własność M. I., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)- pas gruntu objęty służebnością obejmowałby działkę: nr (...)o powierzchni 0,0035 ha. Stanowi on fragment nieruchomości obciążonej będący pasem gruntu o łącznej długości 20,12 - 19,98 m i szerokości - od ł,01 m na zachodzie do 2,50 m na wschodzie. Jest to południowy fragment nieruchomości. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 65 zł. Resztę drogi dojazdowej tworzy fragment nieruchomości nr (...), należącej także do J. O. (1), o długości 19,98- 20,03 m i szerokości od 4,09 m na zachodzie do 2,50 m na wschodzie.

Kolejny fragment drogi dojazdowej tworzą także dwie części północna i południowa, tworzące razem pas o długości: 50-87 - 49,11 m i szerokości 5 m. Część północną drogi dojazdowej tworzy fragment gruntu należący do nieruchomości nr (...), o powierzchni 2,6151 ha, stanowiącej aktualnie współwłasność A. K. (1)w 1/18 części. B. K.w 1/6 części, M. K.w 1/18 części. A. K. (2)w 1/18 części, K. K.w 1/6 części: J. G. (1)w ł/6 części, oraz spadkobierców po S. G.(do kręgu spadkobierców ustawowych należą uczestniczki postępowania: K. K.i J. G. (1)) w 2/6 części -dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...); pas gruntu objęty służebnością obejmowałby działkę: nr (...)o powierzchni 0,0107 ha. Stanowi on fragment nieruchomości obciążonej będący pasem gruntu o łącznej długości 50,87 - 48,53 m i szerokości - od 2,50 m na zachodzie do 2,00 m na wschodzie. Jest to południowy fragment nieruchomości. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 172 zł. Część południową tworzy fragment nieruchomości nr (...), o powierzchni l ,1180 ha, stanowiącej aktualnie współwłasność A. K. (1)w 2/18 części, B. K.w 2/6 części, M. K.w 2/18 części, J. G. (1)w 1/6 części, A. K. (2)w 2/18 części, K. K.w 1/6 części, dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...): pas gruntu objęty służebnością obejmowałby działkę: nr (...)o powierzchni 0,0142 ha. Stanowi on fragment nieruchomości obciążonej będący pasem gruntu o łącznej długości 48,53 - 49,1 Im i szerokości - od 2.50 m na zachodzie do 5,18 m na wschodzie. Jest to północny fragment nieruchomości. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 304 zł. Z uwagi na podobny krąg współwłaścicieli obu tych nieruchomości, tworzących jeden kompleks - podobnie jak poprzednio: pas gruntu objęty służebnością przebiega w poprzek nieruchomości przecinając je na dwie pozostałe części, graniczące z nim od północy i południa. Aktualnie jednak faktycznie i tak kompleks obu tych nieruchomości jest i tak w ten sposób podzielony -środkowy pas stanowi, bowiem drogę, a sąsiadujące z tym pasem pozostałe części nieruchomości - grunty orne.

Natomiast z nieruchomości nr (...) o powierzchni 2,3861 ha stanowiącej aktualnie własność L. G., dla której w Sądzie Rejonowym w Łukowie, V Wydziale Ksiąg Wieczystych jest urządzona księga wieczysta Kw Nr (...)pas gruntu objęty służebnością obejmowałby działkę nr (...)o powierzchni 0,0002 ha. Stanowi ona południowo-zachodni fragment nieruchomości, użytkowany i tak jako droga dojazdowa. Ustanowienie służebności wiąże się z uszczerbkiem dla nieruchomości wyrażającym się kwotą 3 zł.

Jako podstawę prawną Sąd Rejonowy wskazał art. 145 § l i 3 kc, który stanowi, że jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do niej budynków gospodarskich właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-prawny. Stwierdził, że powstanie roszczenia o ustanowienie drogi koniecznej wiąże się z obiektywną cechą nieruchomości - jej położeniem w oddaleniu od sieci dróg publicznych. W przypadku analizy różnych wariantów potencjalnego przebiegu drogi koniecznej badać, zatem należy: stopień uszczerbku nieruchomości obciążonej; korzyści nieruchomości władnącej; interes społeczno-gospodarczy. W przedmiotowej sprawie bezsporny jest fakt braku dostępu nieruchomości należącej do wnioskodawczyni do sieci dróg publicznych. Konieczne jest, zatem przeanalizowanie trzech alternatywnych wariantów drogi koniecznej z punktu widzenia przesłanek wymienionych wyżej. Z kolei rozważenia wymagają konsekwencje ustanowienia służebności w konkurujących ze sobą wariantach dla nieruchomości władnącej.Sąd pierwszej instancji w pierwszej kolejności zwrócił uwagę na charakter nieruchomości władnącej. Stanowi ona częściowo siedlisko, częściowo grunt orny. Ponieważ część siedliskowa i orna stykają się bezpośrednio ze sobą, ustanowiona służebność ma na celu przede wszystkim zapewnienie komunikacji pomiędzy siedliskiem a drogą publiczną. Poza tym, ponieważ gospodarstwo rolne wnioskodawcy składa się z szeregu nieruchomości rozrzuconych w różnych miejscach, służebność umożliwiając użytkownikom siedliska dostęp do drogi publicznej - umożliwia zarazem komunikację pomiędzy stanowiącym centrum gospodarstwa siedliskiem a wchodzącymi w jego skład nieruchomościami rolnymi. Znaczenie ustanowionego prawa rzeczowego jest, więc bardzo doniosłe dla sprawnego funkcjonowania gospodarstwa wnioskodawcy.

Wskazał, iż w przypadku ustanowienia drogi koniecznej według wariantów: I, II i III odległość do pokonania od działki władnącej do drogi publicznej wynosi odpowiednio: 78 m, 88 m, 105 m. Mimo, iż występują różnice w długości odcinka drogi do pokonania, nie mają one o tyle istotniejszego znaczenia, że w przypadku poruszania się pojazdami mechanicznymi, różnica rzędu 27 m nie ma istotniejszego znaczenia. Jednakże należy zwrócić uwagę na to, że w przypadku wariantu III drogi koniecznej - droga dojazdowa docierała by do północnego końca nieruchomości władnącej. Tymczasem siedlisko znajduje się w jego południowej części. Oznacza to, że po ustanowieniu służebności według wariantu III konieczne byłoby przeznaczenie pasa gruntu na nieruchomości władnącej pod drogę dojazdową. Miałaby ona długość około 170 m, co przy szerokości 5 m - oznaczało by wyłączenie z nieruchomości władnącej pasa gruntu o powierzchni 850 m kwadratowych, czyli więcej, niż wynosi łączna powierzchnia drogi koniecznej w którymkolwiek wariancie. Ponadto, ponieważ wskazany pas gruntu obejmowałby grunty orne, należałoby go dopiero odpowiednio przystosować do pełnienia roli drogi. A więc podległby on wyłączeniu z powierzchni działki przeznaczonej pod produkcję rolną, co (jakkolwiek w nieznacznym stopniu, biorąc pod uwagę całkowitą powierzchnię nieruchomości) zmniejszyłoby jej dochodowość. Powierzchnia pasa drogowego musiała by podlec utwardzeniu, a następnie na bieżąco - konserwacji. Powstały wariant drogi dojazdowej byłby ponadto najbardziej niekorzystny, biorąc pod uwagę wykreowaną sytuację komunikacyjną. Ogólna długość drogi dojazdowej z siedliska do drogi publicznej byłaby 4-krotnie dłuższa niż w przypadku innych wariantów. Prowadziłaby to ponadto - biorąc pod uwagę fragment objęty służebnością - przez odcinek drogowy najgorszej jakości. Droga dojazdowa stanowiąca wariant III jest drogą nieutwardzona. gruntową. W związku z tym jej jakość budzi uzasadnione wątpliwości w okresie roztopów wiosną, oraz późną jesienią - w okresie złej pogody i intensywnych opadów. Sąd Rejonowy zauważył, że zasadnicza różnice w jej aktualnym użytkowaniu, a takim, jakie by miało miejsce w przypadku ustanowienia służebności. Otóż obecnie stanowi ona drogę dojazdową do sąsiadujących z nią pól. A więc właściciele korzystają z niej jedynie w sytuacji, gdy zachodzi potrzebą wykonywania jakichś prac na gruntach ornych, przylegających do tej drogi. A więc w okresie zimowym, wszesnowiosennym i późną jesienią, gdy stan drogi jest najgorszy, nie ma potrzeby z niej korzystać. W pozostałych okresach - potrzeby związane z uprawą gruntów wymagają dojazdu na nieruchomości sąsiadujące z drogą nie częściej niż.10-20 razy w skali roku. Tymczasem skoro wskazana droga łączyła by z drogą publiczną siedlisko - jego mieszkańcy musieliby docierać z jej pomocą do drogi publicznej przynajmniej dwukrotnie dziennie, a niekiedy częściej. Przy czym musiałoby to także mieć miejsce w porach roku, stwarzających szczególnie niekorzystną sytuację komunikacyjną.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał III wariant drogi koniecznej za najbardziej niekorzystny dla nieruchomości władnącej, a powstałe w ten sposób połączenie z drogą publiczną za nie tylko najdłuższą możliwą drogę dojazdową, ale też niewygodną. Zarazem jest to rozwiązanie powodujące pewien uszczerbek w dochodowości nieruchomości władnącej.

Z pozostałych wariantów za najbardziej korzystny dla nieruchomości władnącej uznał I wariant. Wskazał, że droga dojazdowa jest tu najkrótsza, prowadzi przez grunt użytkowany w funkcji drogi na przestrzeni, co najmniej kilkudziesięciu lat przez właścicieli sąsiadujących ze sobą nieruchomości i w związku z tym utrzymywany przez nich w odpowiednim do tej funkcji stanie. Powstała droga dojazdowa dochodzi do części siedliskowej nieruchomości władnącej. Korzystanie z tej drogi nie wiąże się dla nieruchomości władnącej z żadnymi obciążeniami ani niedogodnościami. Wariant II obejmuje drogę nieznacznie tylko dłuższą - o 10 m, co jest absolutnie bez znaczenia przy stosowaniu komunikacji przy użyciu pojazdów mechanicznych. Przy czym - ponieważ droga dojazdowa przebiega przez fragment działki należącej do wnioskodawczyni, jak to opisano wyżej - długość obu pasów gruntu: zachodniego i wschodniego, objętych służebnością, łącznie wynosi około 72 m, jest to, zatem formalnie najkrótszy z wariantów służebności. W tym wypadku droga dojazdowa dociera także do siedliska, jakkolwiek od jego północnej strony, co nieco wydłuża drogę do pokonania (o długość siedliska), co jednak także nie ma istotniejszego znaczenia. Jedyna niedogodność, jaka wiąże się z tym wariantem dla nieruchomości władnącej - to fakt, iż obecnie nieruchomości objęte tym wariantem służebności są w większości gruntami ornymi. Tak jest poza odcinkiem bezpośrednio przy drodze publicznej - gdzie znajduje się pas gruntu o łącznej długości 14,50 m i szerokości 5 m, stanowiący południowy fragment obu nieruchomości obciążonych, nr (...)i nr (...). Zatem po zaprzestaniu użytkowania rolniczego przez właścicieli nieruchomości obciążonych, właściciel nieruchomości władnącej zmuszony będzie odpowiednio dostosować wskazany pas gruntu do funkcji drogi, np. utwardzić go.

Z kolei biorąc pod uwagę konsekwencje ustanowienia służebności dla nieruchomości obciążonych, doszedł do odwrotnej oceny. Za najmniej dla nich uciążliwy uznał III wariant drogi koniecznej. W tym przypadku, bowiem funkcje drogi pełnić musi pas gruntu, który i tak stanowi drogę dojazdową, utrzymywaną w tej funkcji przez właścicieli sąsiednich nieruchomości. Ze względu na i tak rzadkie korzystanie z tej drogi i sąsiadujących z nią nieruchomości, z których ona pochodzi, okoliczność, iż droga będzie przedmiotem użytkowania jeszcze przez właścicieli nieruchomości władnącej (co prawda, w znacznie intensywniejszym zakresie), nie stanowi dla właścicieli nieruchomości władnącej praktycznie żadnej niedogodności. Ze względu na to, że i tak pas gruntu stanowi drogę dojazdową, nie przynosi on nikomu z właścicieli żadnych pożytków naturalnych. Uszczerbek wartości nieruchomości wiąże się, zatem tylko z udostępnieniem go kolejnej osobie, i utracie możliwości przeznaczenia tego pasa gruntu do innego celu. Wyraża się on niewielkimi kwotami, praktycznie bez znaczenia dla wartości rynkowej gruntów mających zostać obciążone służebnością: (działka nr (...)- 304 zł; nr (...)142 zł; nr (...)- 65 zł; nr (...)- 172 zł; nr (...)- 3 zł; nr (...)- 9 zł; nr (...)- 170 zł).

Sąd Rejonowy stwierdził, że w wariant II drogi koniecznej ma o tyle poważniejsze konsekwencje, że ustanowienie służebności wyłącza możliwość odmiennego wykorzystania tych gruntów, ponadto - w przypadku gruntów ornych - oznacza zmniejszenie produktywności nieruchomości obciążonej wobec utraty możliwości korzystania z gruntu ornego. Należy jednak podkreślić, że poza jednym przypadkiem, służebność przebiega po krańcowych częściach nieruchomości obciążonych, nie komplikuje, zatem korzystania z ich pozostałości. Powierzchnia działek objętych służebnością jest niewielka, w odniesieniu do całości nieruchomości obciążonej. (Działki nr (...)- łącznie 73 m na ogólna powierzchnię 1105 m, zatem 6 %; nr (...)- 78 m na 1,4936 ha - 0,5 % powierzchni; nr (...)- 142 m na 1,1180 ha - 1,2 % powierzchni). Na ogół niewielki jest też uszczerbek kwotowy, gdy chodzi o wartość nieruchomości: działki nr (...)- łącznie 133 zł, nr (...)- 126 zł, jedynie nr (...)- 3070 zł. W ostatnim przypadku należy też zauważyć, że pas gruntu objęty służebnością przecina obciążoną nieruchomość w poprzek. Jednakże chodzi tu o pas gruntu położony bezpośrednio poza częścią siedliskową, i jak zeznał sam współwłaściciel tej nieruchomości, B. K.- ustanowienie tej służebności nie wiąże się dla nieruchomości z żadnymi niedogodnościami, (k 616).

Wskazał, iż źródłem najpoważniejszych niedogodności dla nieruchomości obciążonych jest ustanowienie służebności według wariantu I, to jest popieranego przez wnioskodawcę we wniosku inicjującym postępowanie, następnie doprecyzowanego w toku postępowania. Niedogodności te szczegółowo w odniesieniu do każdej z obciążonych nieruchomości omówione zostały wyżej w uzasadnieniu. Należy zwrócić uwagę na najistotniejsze kwestie z tym związane. Przede wszystkim, w przeciwieństwie do pozostałych wariantów, droga dojazdowa przebiegać będzie w niewielkiej odległości nie tylko od ogólnie pojętych siedliskowych części nieruchomości - lecz wprost w pobliżu zamieszkiwanych obecnie budynków mieszkalnych. Jakiekolwiek zintensyfikowanie ruchu jest z punktu widzenia tych funkcji siedliska zjawiskiem niepożądanym, oddziaływanie hałasu oraz zanieczyszczeń pochodzących od przejeżdżających pojazdów stanowi w tym wypadku znacznie bardziej odczuwalną dolegliwość niż w przypadku wariantów II i III.

Stwierdził, że co prawda od kilkudziesięciu co najmniej lat odnośna część sąsiadujących ze sobą nieruchomości pełni funkcję drogi dojazdowej, jednakże pasy gruntu: aktualnie pełniący tą funkcję i wnioskowany do tej roli przez wnioskodawcę nie pokrywają się dokładnie. Ustanowiona służebność obejmowałaby obok tych fragmentów nieruchomości, które i tak stanowią fragmenty drogi dojazdowej, dalsze ich części, będące także fragmentami zagospodarowanych już siedlisk. Oznacza to z jednej strony dalszy uszczerbek nieruchomości na wartości, z uwagi na wyłączenie z możliwości odmiennego wykorzystanie kolejnego fragmentu nieruchomości obciążonej. Z drugiej strony - wiąże się to z koniecznością przystosowywania do roli drogi dojazdowej dotychczasowego fragmentu siedliska, co oznacza - w przypadku niektórych nieruchomości - nawet konieczność przemieszczenia już istniejących ogrodzeń. W związku z tym uszczerbek wartości nieruchomości obciążonych wyraża się kwotami wielokrotnie większymi niż w wypadku alternatywnych wariantów. (działka nr (...)- 1036 zł; nr(...)- 302 zł; nr (...)- 956 zł; nr (...)- 9975 zł; nr (...)- 15784 zł; nr (...) - 1084 zł)

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w przypadku nieruchomości nr (...) - uszczerbek dla nieruchomości wyrażający się kwotą 15784 zł ustalony został przy założeniu rozbiórki starego zbiornika na ścieki i budowy nowego - co wynosi: 6700 zł; nadto koszt przesunięcia ogrodzenia z siatki - 4576 zł, oraz konieczność przeznaczenia pasa gruntu na służebność - 4508 zł. W przypadku ograniczenia się do przeniesienia istniejącego zbiornika (koszt: 2000 zł) - uszczerbek wyrażałby się kwotą 11784 zł, a w przypadku rezygnacji z drugiego zbiornika i poprzestaniu na likwidacji dotychczasowego - 9784 zł. Należy jednak zauważyć, że względy omówione wyżej w uzasadnieniu przemawiałyby za pozostawieniem wskazanego urządzenia, zatem jego całkowita likwidacja nie jest pożądana. Nawet zresztą najniższa z przytoczonych wyżej kwot, jakimi wyraża się uszczerbek, dotyczący przecież tylko jednej z nieruchomości obciążonych. Przewyższa całkowity uszczerbek wszystkich nieruchomości obciążonych - przy 11 wariancie (łącznie: 3329 zł) - blisko 3-krotnie, a przy wariancie 111 (łącznie: 865 zł) - ponad 11-krotnie! W przypadku zaś całkowitego maksymalnego uszczerbku wszystkich nieruchomości obciążonych w wariancie I (29137 zł) - różnica z wariantem II to 8,75: l, a z wariantem III -33,7:1!

Spośród nieruchomości obciążonych zwrócił w szczególności uwagę na negatywne konsekwencje, z jakimi się to wiąże dla działki nr (...). Jest to, bowiem nieruchomość o niezbyt dużej powierzchni (2048 m), podczas gdy pas objęty służebnością ma powierzchnię wynoszącą 200 m. Zatem w przypadku tej nieruchomości pas wyłączony z innej eksploatacji miałby powierzchnię sięgającą blisko 10% nieruchomości obciążonej, co stanowi dużo więcej niż w odniesieniu do innych nieruchomości, których dotyczy sprawa. Jakkolwiek jest to pas gruntu stanowiący północne obrzeże nieruchomości, jednak ustanowienie służebności wykluczało by jakiekolwiek jego odmienne wykorzystanie, przede wszystkim pod zabudowę. W odniesieniu do całkowitej powierzchni nieruchomości obciążonej, stanowiło by to znaczny uszczerbek.

Analiza wyżej omówionych wariantów drogi koniecznej doprowadzi Sąd Rejonowy do konkluzji, że biorąc pod uwagę rozmiar negatywnych konsekwencji dla nieruchomości obciążonych, najmniej pożądane byłoby przeprowadzenie drogi koniecznej według wariantu I, przy czym w razie ustanowienia służebności obowiązkiem właściciela nieruchomości władnącej jest zrekompensowanie właścicielowi lub właścicielom nieruchomości obciążonych doznanego przez nich uszczerbku. W wariancie I. wyrażałby się on na tyle wysoką kwotą, że jej jednorazowe uregulowanie przez właściciela nieruchomości władnącej byłoby niezmiernie trudne. Z kolei wariant III jest niepożądany z punktu widzenia interesu właściciela nieruchomości władnącej - z uwagi na omówione wyżej niedogodności komunikacyjne związane z eksploatacją tak powstałej drogi dojazdowej.

W tej sytuacji Sąd pierwszej instancji uznał, że to II wariant drogi koniecznej z jednej strony tworzy stosunkowo dogodną sytuację komunikacyjną z punktu widzenia właściciela nieruchomości władnącej, (niewiele gorszą niż w przypadku wariantu I.); a z drugiej nie stwarza tak znacznych niedogodności dla nieruchomości obciążonych jak przy wariancie I. Uszczerbek, jaki się wiąże dla tych nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności według wariantu II, nie jest w większości wypadków szczególnie wysoki, tak, by znacząco rzutował na wartość, użyteczność, bieżącą dochodowość i potencjalne możliwości wykorzystania tych nieruchomości. Może on zostać zrekompensowany pieniężnym wynagrodzeniem przez właściciela nieruchomości władnącej.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji ustanowiona służebność umożliwia użytkownikom nieruchomości władnącej dogodny dojazd do drogi publicznej nie stwarzając przy tym niewspółmiernych dolegliwości ani poważnego uszczerbku użytkownikom nieruchomości obciążonych. Uszczerbek doznany przez nieruchomość władnącą zostaje dostatecznie zrekompensowany przez przyznane wynagrodzenie. Powstałe w ten sposób rozwiązanie komunikacyjne stwarza nowy stan prawno-rzeczowy, lecz bez szczególnie daleko idących negatywnych konsekwencji dla dotychczasowego sposobu użytkowania nieruchomości obciążonych. Brak podstaw do kwestionowania jej funkcjonalności.

Zgodnie z art. 145 § l kc Sąd Rejonowy zasądził od J. O. (1)tytułem jednorazowego wynagrodzenia za korzystanie z drogi koniecznej: na rzecz M. R.kwotę 133 zł; na rzecz D. I.kwotę 126 zł; na rzecz A. K. (1)kwotę 341 zł; na rzecz B. K.kwotę 1023 zł; na rzecz M. K.kwotę 341 zł ; na rzecz J. G. (1)kwotę 512 zł; na rzecz A. K. (2)kwotę 341 zł; na rzecz K. K.kwotę 512 zł -wszystkie sumy płatne jednorazowo w terminie l miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności. Jako podstawę do obliczenia wysokości należnego wynagrodzenia Sąd przyjął uszczerbek wartości nieruchomości, obliczony w opinii pisemnej biegłego z zakresu szacowania nieruchomości R. Z.- k 532- k 570; stwierdzając, że w tym zakresie nie była ona w ogóle kwestionowana, przyjęta, zatem została jako podstawa decyzji w tym zakresie. W odniesieniu do wynagrodzenia za ustanowienie służebności przez fragment nieruchomości nr (...)Sąd pierwszej instancji ogólną kwotę uszczerbku podzielił proporcjonalnie do wysokości udziałów pomiędzy współwłaścicieli nieruchomości obciążonej. W ocenie Sądu, aby wynagrodzenie za ustanowienie służebności odegrać mogło rolę kompensacyjną, powinno podlegać płatności jednorazowej. Przemawia za tym także ogólnie niewielki rozmiar wszystkich tych kwot.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że koszty postępowania ponosi wnioskodawca i uczestnicy w wysokości poniesionych wydatków. Zatem w przedmiocie kosztów postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520 § l kpc. Wskazane rozstrzygnięcie stanowi podstawową zasadę obowiązującą w postępowaniu nieprocesowym. Również w sytuacji, gdy w postępowaniu nieprocesowym stanowiska niektórych uczestników postępowania były rozbieżne -ewentualne zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od jednego z uczestników dla drugiego stanowi fakultatywną możliwość, a nie obligatoryjną zasadę. W ocenie Sądu ostatecznie uwzględnione zostało żądanie tylko alternatywnie, na wypadek nie uwzględnienia I wariantu, popierane przez wnioskodawcę. Wnioskodawca, bowiem w toku całego postępowania konsekwentnie popierał wariant I drogi koniecznej, wskazany też we wniosku. Z drugiej strony, większość uczestników opowiadała się ostatecznie za III wariantem drogi koniecznej, który także nie został uwzględniony. Wariant II został wprowadzony do niniejszego postępowania przez mniej więcej ten sam krąg uczestników, ale także jako wariant alternatywny względem III. Nie można, zatem uznać ani wnioskodawcy, ani tez praktycznie żadnego z uczestników za odpowiednika strony wygrywającej w całej rozciągłości proces - w postępowaniu w podstawowym trybie procesu - co uzasadniało by zasądzenie na jego rzecz zwrotu całości kosztów postępowania. W tej sytuacji zastosował zasadę określona w art. 520 § l kpc. Z tego też względu Sąd nakazał ściągnięcie od wnioskodawczyni J. O. (1) i B. K. tytułem zapłaty wydatków, pokrytych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa po kwocie 710 zł. Rozstrzygnięcie powyższe Sąd powziął na podstawie art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 90, poz. 594 z 2010 roku).

W apelację od tego postanowienia uczestniczka M. R., zaskarżając je w całości, wnosiła o jego zmianę poprzez ustanowienie służebności drogi koniecznej w sposób zgodny z zaproponowanym w toku sprawy wariantem nr I jej przebiegu ewentualnie zgodnie z wariantem nr III oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki M. R. zwrotu kosztów postępowania za II instancję według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łukowie, zarzucając :

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, w postaci art. 145 § 2 i 3 k.c. przez wadliwą wykładnię przepisu polegającą na przyjęciu, iż przez wzgląd na społeczno gospodarcze interesy nieruchomości władnącej wykluczone jest ustanowienia takiego obciążania, które prowadzi do wyłączenia znacznego obszaru z nieruchomości władnącej dla potrzeb dojazdu, przy nieznacznym i niespornym obciążeniu innych nieruchomości, nadto przez przyjęcie, iż rozważenie interesu społeczno-gospodarczego zachodzi wyłącznie w odniesieniu do nieruchomości władnącej, zaś w odniesieniu do nieruchomości obciążanych znacznie ma jedynie zakres ich obciążenia;

2. naruszenie przepisów postępowania, art. 233 § l kpc, które miało wpływ na wynik postępowania poprzez dokonanie sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy oceny dowodów z oględzin dokumentów opinii i wyjaśnień zainteresowanych przez przyjęcie :

a) iż grunty M. R. obciążone służebnością są wykorzystywane rolniczo, w sytuacji gdy były wykorzystywane dla potrzeb działalności gospodarczej i w taki sposób mają być nadal wykorzystywane, a obciążenie służebnością w zasadzie nie ograniczy możliwości korzystania z nich;

b) iż siedlisko na nieruchomości władnącej jest wykorzystywane jako centrum życiowe i gospodarczo-rolne wnioskodawczyni w sytuacji, gdy w znacznej części jest zaniedbane w stopniu wskazującym na jego opuszczenie;

c) iż dojdzie do istotnego zwiększenia uciążliwości w postaci zintensyfikowania ruchu komunikacyjnego i wywołanego nim hałasu, zapylenia, drgań gruntu itp., w odniesieniu do siedlisk usytuowanych na działkach nr (...), podczas gdy wszystkie wspomniane nieruchomości położone są w relatywnie nieznacznej odległości od cechującej się znacznym natężeniem ruchu drogi krajowej, w strefie gruntów rolnych, a zwiększenie uciążliwości powodowałaby jedynie wnioskodawczyni i to wyłącznie okresowe tj. w czasie prac polowych;

d) iż wartość wynagrodzenia dla skarżącej wynosi 133,- zł;

3. naruszenie przepisu postępowania art. 227 kpc w zw. z art. 3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc w zw. z art. 145 § 2 zd. 2 poprzez zaniechanie wyjaśnienia czy potrzeba ustanowienia drogi koniecznej nie jest następstwem sprzedaży gruntów lub innej czynności prawnej;

4. naruszenie przepisu postępowania art. 510 § l i 2 kpc w zw. z art. 626 § 2 kpc w zw. z art. 217 kpc poprzez przeprowadzenie oględzin przed formalnym wezwaniem skarżącej do wzięcia udziału w sprawie i pozbawienie przez to strony możliwości przedstawiania faktów istotnych dla sprawy;

5. naruszenie przepisu postępowania art. 626 § 2 kpc w zw. z art. 278 § l kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc przez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z oględzin z udziałem biegłego z zakresu rolnictwa w sytuacji ustanawiania drogi koniecznej na terenach produkcji rolnej i dla jej potrzeb oraz poprzez samodzielne ustalanie przez Sąd okoliczności dla których ustalenia niezbędne są wiadomości specjalne.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni J. O. (1) wniosła o jej oddalenie jako nieuzasadnionej oraz zasądzenie na jej rzecz od uczestniczki M. R. kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja o ile wnosi o zmianę zaskarżonego postanowienia w sposób zgodny z wariantem III przeprowadzenia drogi koniecznej opracowanym przebiegłego, jest zasadna.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania jest niezasadny.

Z przepisów art. 386 § 2 i 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wynika, że uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji może nastąpić tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, w razie nierozpoznania przez ten sąd istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie nie zachodzi żadna ze wskazanych wyżej podstaw uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Postępowanie przed Sądem pierwszej instancji nie jest dotknięte nieważnością. Sąd ten rozpoznał istotę sprawy, analizując zasadność żądania pozwu z punktu widzenia okoliczności faktycznych przytoczonych jako podstawa faktyczna powództwa. Wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy nie wymaga również przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Zasadny jest natomiast wniosek o zmianę zaskarżonego postanowienia.

Przechodząc do oceny poszczególnych zarzutów w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia przepisu prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. Ocena zasadności tego zarzutu rzutuje, bowiem na ocenę czy Sąd pierwszej instancji w świetle okoliczności ustalonych na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, (którego ocena została zakwestionowana w apelacji), prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego, tj. art. 145 § 2 i 3 k.c. Zarzuty naruszenia prawa materialnego mogą być, bowiem właściwie ocenione jedynie na tle stanu faktycznego ustalonego na podstawie prawidłowo ocenionych dowodów.

Zważyć, iż wedle zasady swobodnej oceny dowodów sformułowanej w art. 233 § l k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena, dokonywana jest na podstawie przekonań Sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2010 roku, II UK 154/09, LEX nr 583803).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż zarzut naruszenia prawa procesowego jest częściowo zasadny. Nieprawidłowo przeprowadzona w niniejszej sprawie ocena dowodów doprowadziła Sąd do przyjęcia (k. 635), że siedlisko stanowi centrum gospodarstwa wnioskodawczyni. Tymczasem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że nie jest ono wykorzystywane jako centrum życiowe i gospodarczo - rolne nieruchomości władnącej. Świadczy o tym stan jego zagospodarowania i stan techniczny znajdujących tam budynków, wynikający chociażby z znajdujących się w aktach sprawy fotografii (k. 446, 447). W pozostałym zakresie zarzut naruszenia art. 233 § l k.p.c. należało jako niezasadny. Sąd Rejonowy w tym zakresie ocenił, bowiem materiał dowodowy w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny, kierując się swoimi przekonaniami, wiedzą, doświadczeniem życiowym, z uwzględnieniem wymogów prawa procesowego oraz reguł logicznego myślenia. Opierając się na obdarzonym wiarą dowodach w tym na oględzinach nieruchomości, której dotyczy sprawa (k. 146-148, 166-167) dokonał trafnej oceny, słusznie uznając, że ustanowienie służebności według wariantu I będzie niekorzystne, gdyż zintensyfikowanie ruchu jest z punktu widzenia funkcji siedliska zjawiskiem niepożądanym, oddziaływanie hałasu oraz zanieczyszczeń pochodzących od przejeżdżających pojazdów stanowić będzie bardziej odczuwalną dolegliwość niż przy przyjęciu wariantów II i III. Wartość wynagrodzenia dla M. R.przy przyjętym przez Sąd wariancie II zasadnie została ustalona na podstawie pisemnej biegłego z zakresu szacowania nieruchomości R. Z.(k. 532-570). Wskazana opinia w tym zakresie nie była kwestionowana (także przez skarżącą). Zważyć również należy, iż M. R.w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, twierdziła jedynie, że w tej chwili nie przeprowadza inwestycji, na należących do niej nieruchomościach, nie podnosiła natomiast, że były wykorzystywane dla potrzeb działalności gospodarczej i że w taki sposób mają być nadal wykorzystywane. A zgodnie z art. 6 § 2 k.p.c. w zw. z 13 § 2 k.p.c. obowiązana była przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Taka okoliczność nie wynikała też ze zgromadzonego materiału dowodowego. Wobec tego w myśl art. 381 k.p.c. w zw. z 13 § 2 k.p.c. Sąd drugiej instancji mógł pominąć te fakty podobnie jak zgłoszone przez na te okoliczności dowody gdyż uczestniczka mogła je powołać w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, a potrzeba powołania się na nie wynikła później.

Chybiony jest zarzut naruszenia przepisu art. 227 § 2 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 145 § 2 zd 2 k.c. Wprawdzie zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodzenia są wyłącznie fakty mające istotne znaczenie w sprawie z punktu widzenia mających zastosowanie przepisów prawa, a okoliczność, że potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej miałaby w myśl art. 145 § 2 zd. 2 k.p.c. takie znaczenie to jednak zważyć należy, iż w niniejszej sprawie Sąd nie miał, podstaw do badania czy potrzeba ustanowienia drogi ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej. Taka okoliczność nie wynika, bowiem ani z twierdzeń uczestników ani ze zgromadzonej dokumentacji, toteż argumentacja skarżącej w tym względzie jest nietrafna.

Wbrew przekonaniu M. R. w przedmiotowej sprawie nie doszło również do naruszenia art. 510 § l i 2 k.p.c. w zw. z art. 626 § 2 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. poprzez przeprowadzenie oględzin przed formalnym wezwaniem skarżącej do wzięcia udziału w sprawie i pozbawienie jej przez to możliwości przedstawiania faktów istotnych dla tej sprawy. Stwierdzić należy, iż M. R. po przeprowadzeniu oględzin składała zeznania (k. 617), w związku, z czym miała możliwość podnoszenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy w toku postępowania.

Niezasadny jest również ostatni z podnoszonych zarzutów naruszenia przepisów postępowania. Zważyć należy, iż obligatoryjne przeprowadzenie dowodu z oględzin nieruchomości w postępowaniu dowodowym w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej ma umożliwić sądowi bezpośrednie poznanie topografii terenu, konfiguracji działek, warunków lokalnych i innych okoliczności decydujących o przebiegu drogi koniecznej. Żaden z obowiązujących przepisów nie wprowadza jednak wymogu uczestniczenia w takich oględzinach biegłego. Niemniej z uwagi na to, że konieczne były wiadomości specjalne z zakresu geodezji w oględzinach uczestniczył biegły geodeta F. K., który sporządził następnie szkic z oględzin obrazujący poczynione ustalenia. M. R. (podobnie jak wnioskodawczyni i pozostali uczestnicy) w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, nie kwestionowała wiarygodności tego dowodu i nie domagała się przeprowadzenia oględzin z udziałem biegłego z zakresu rolnictwa. Z tych względów podniesiony zarzut należało uznać za nietrafny.

Sąd oddalił również wniosek o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości. Zważyć należy, iż skarżąca nie zgłaszała zastrzeżeń do sporządzonej przez biegłego R. Z.opinii i nie domagała się przeprowadzenia dowodu z opinii uzupełniającej w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Jak już wskazywano powyżej zgodnie z art. 6 § 2 k.p.c. w zw. z 13 § 2 k.p.c. obowiązana była przytaczać dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. W ocenie Sądu Okręgowego potrzeba powołania tego dowodu nie wynikła później, toteż zgłoszony w apelacji wniosek oddalił jako spóźniony.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa materialnego w pierwszej kolejności zważyć należy, że z art. 145 § 1 k.c. wynika, że konieczną przesłanką ustanowienia drogi koniecznej jest, aby nieruchomość nie miała odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich. Chodzi tu zarówno o całkowity brak takiego dostępu, jak i o sytuację, gdy dostęp wprawdzie istnieje, ale jest nieodpowiedni, gdyż nie zapewnia niezbędnej łączności umożliwiającej normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości np. z uwagi na uzasadnione potrzeby związane z przeznaczeniem nieruchomości, ukształtowaniem terenu (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2000 r., IV CKN 172/00, Lex nr 52512; z dnia 19 marca 2002 r., IV CKN 895/00, Lex nr 55166, z dnia 21 marca 2003 r., II CKN 1256/00, Lex nr 78849. W powołanym przepisie nie chodzi przy tym o łatwiejszy dostęp do drogi publicznej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2011 roku, I CSK 646/10, LEX nr 898248).

W przedmiotowej sprawie to, że nieruchomość władnąca nie ma odpowiedniego w rozumieniu powołanego przepisu do drogi publicznej jest bezsporne. Kwestią wymagającą rozważenia jest natomiast to, który z opracowanych przez biegłego wariantów przebiegu drogi koniecznej będzie właściwy do zapewnienia tej nieruchomości odpowiedniego dostępu do drogi publicznej.

W tej kwestii zgodzić się należy ze skarżącą, iż dokonując wyboru wariantu Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia art. 145 § 2 i 3 k.p.c.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie można, bowiem podzielić stanowiska Sądu Rejonowego, który ustanowił służebności przechodu i przejazdu do drogi publicznej oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...)na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w obrębie miejscowości G., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki: nr (...)o powierzchni 2,93 ha, stanowiącej aktualnie własność J. O. (1)przez nieruchomości, które zgodnie z projektem podziału nieruchomości opisanych szczegółowo w orzeczeniu, opracowanym przez biegłego geodetę F. K.i naniesionym na mapie z dnia 20 stycznia 2012 roku, zatytułowanej jako: „Wariant II drogi koniecznej", oznaczone zostały jako działki: nr (...)o powierzchni 0,0006 ha i nr (...)o powierzchni 0,0067 ha; nr (...)o powierzchni 0,0078 ha; nr (...)o powierzchni 0,0211 ha, przyjmując za podstawę wariant II drogi koniecznej opracowany przez tego biegłego.

Zgodnie, z art. 145 § 2 i 3 k.c. przeprowadzenie drogi koniecznej powinno odpowiadać zasadzie uwzględniania wzajemnych interesów stron tzn. nastąpić z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej i z jak najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić oraz powinno uwzględniać interes społeczno - gospodarczy (por. postanowienie SN z dnia 13 lutego 1985 r., III CRN 311/84, Lex nr 8683).

Tymczasem z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że Sąd pierwszej instancji uznał, iż przez wzgląd na społeczno-gospodarcze interesy nieruchomości wnioskodawczyni wykluczone jest ustanowienie takiego obciążania, które prowadzi do wyłączenia znacznego obszaru z nieruchomości władnącej dla potrzeb dojazdu, przy nieznacznym obciążeniu innych nieruchomości, nadto uwzględnił interes społeczno-gospodarczy wyłącznie w odniesieniu do nieruchomości władnącej, zaś w odniesieniu do nieruchomości obciążanych skupił się na zakresie ich obciążenia. Doprowadziło to do niezasadnego przyjęcia, iż właściwe będzie ustanowienie służebności drogowej według wariantu II opracowanego przez biegłego geodetę F. K. i naniesionego na mapie z dnia 20 stycznia 2012 roku.

Odnośnie wariantu przyjętego za podstawę rozstrzygnięcia przez Sąd pierwszej instancji, stwierdzić należy, że jako podstawa obejmuje drogę nieznacznie tylko dłuższą niż w przypadku wariantu I - o 10 m. Przy czym - ponieważ droga dojazdowa przebiega przez fragment działki należącej do wnioskodawczyni, długość obu pasów gruntu: zachodniego i wschodniego, objętych służebnością, łącznie wynosi około 72 m, jest to, zatem formalnie najkrótszy z wariantów służebności. W tym wypadku droga dojazdowa dociera także do siedliska. Jedyna niedogodność, jaka wiąże się z tym wariantem dla nieruchomości władnącej - to fakt, iż obecnie nieruchomości objęte tym wariantem służebności są w większości gruntami ornymi. Tak jest poza odcinkiem bezpośrednio przy drodze publicznej - gdzie znajduje się pas gruntu o łącznej długości 14,50 m i szerokości 5 m, stanowiący południowy fragment obu nieruchomości obciążonych, nr (...)i nr (...). Zatem po zaprzestaniu użytkowania rolniczego przez właścicieli nieruchomości obciążonych, właściciel nieruchomości władnącej zmuszony będzie odpowiednio dostosować wskazany pas gruntu do funkcji drogi, np. utwardzić go.

Zważyć jednak należy, iż ustanowienie służebności według wariantu II wyłączałoby możliwość odmiennego wykorzystania gruntów, ponadto - w przypadku gruntów ornych oznaczałby to zmniejszenie produktywności nieruchomości obciążonej wobec utraty możliwości korzystania z gruntu ornego. Uszczerbek kwotowy, gdy chodzi o wartość nieruchomości wynosiłby w przypadku poszczególnych nieruchomości: działki nr (...)- łącznie 133 zł, nr (...)- 126 zł, zaś w przypadku działki nr (...)aż - 3070 zł. Nadto, w przypadku ostatniej nieruchomości pas gruntu objęty służebnością przecinałby natomiast obciążoną nieruchomość w poprzek.

Najbardziej korzystny dla nieruchomości władnącej byłby proponowany przez skarżącą wariant I, gdyż droga dojazdowa jest tu najkrótsza, prowadzi przez grunt użytkowany w funkcji drogi na przestrzeni, co najmniej kilkudziesięciu lat przez właścicieli sąsiadujących ze sobą nieruchomości, który w związku z tym utrzymywany przez nich w odpowiednim do tej funkcji stanie, powstała droga dojazdowa dochodzi do części siedliskowej nieruchomości władnącej, a korzystanie z tej drogi nie wiązałoby się dla nieruchomości władnącej z żadnymi obciążeniami ani niedogodnościami. Jednak w razie przeprowadzenia drogi koniecznej przez według wariantu I doznany przez nieruchomości obciążone uszczerbek wyrażałby się na tyle wysoką kwotą, że jej jednorazowe uregulowanie przez właściciela nieruchomości władnącej byłoby niezmiernie trudne. Zważyć należy, iż wprawdzie od kilkudziesięciu co najmniej lat odnośna część sąsiadujących ze sobą nieruchomości pełni funkcję drogi dojazdowej, jednakże pasy gruntu: aktualnie pełniący tą funkcję i wnioskowany do tej roli przez wnioskodawcę nie pokrywają się dokładnie. Ustanowiona służebność obejmowałaby obok tych fragmentów nieruchomości, które i tak stanowią fragmenty drogi dojazdowej, dalsze ich części, będące także fragmentami zagospodarowanych już siedlisk. Oznacza to z jednej strony dalszy uszczerbek nieruchomości na wartości, z uwagi na wyłączenie z możliwości odmiennego wykorzystanie kolejnego fragmentu nieruchomości obciążonej. Z drugiej strony - wiąże się to z koniecznością przystosowywania do roli drogi dojazdowej dotychczasowego fragmentu siedliska, co oznacza - w przypadku niektórych nieruchomości - nawet konieczność przemieszczenia już istniejących ogrodzeń. W związku z tym uszczerbek wartości nieruchomości obciążonych wyrażałby się kwotami wielokrotnie większymi niż w wypadku alternatywnych wariantów (działka nr (...)- 1036 zł; nr (...)- 302 zł; nr (...)- 956 zł; nr (...)- 9975 zł; nr (...)- 15784 zł; nr (...) - 1084 zł). Zwrócić również należy uwagę na negatywne konsekwencje, z jakimi się to wiązałoby się ustanowienie służebności według tego wariantu dla działki nr (...). Jest to, bowiem nieruchomość o niezbyt dużej powierzchni (2048 m), podczas gdy pas objęty służebnością ma powierzchnię wynoszącą 200 m. Zatem w przypadku tej nieruchomości pas wyłączony z innej eksploatacji miałby powierzchnię sięgającą blisko 10% nieruchomości obciążonej, co stanowi dużo więcej niż w odniesieniu do innych nieruchomości, których dotyczy sprawa. Jakkolwiek jest to pas gruntu stanowiący północne obrzeże nieruchomości, jednak ustanowienie służebności wykluczało by jakiekolwiek jego odmienne wykorzystanie, przede wszystkim pod zabudowę. W odniesieniu do całkowitej powierzchni nieruchomości obciążonej, stanowiło by to znaczny uszczerbek.

Ustanowienie służebności według wariantu I będzie też źródłem niedogodności dla nieruchomości obciążonych, gdyż droga dojazdowa przebiegać będzie w niewielkiej odległości nie tylko od ogólnie pojętych siedliskowych części nieruchomości - lecz wprost w pobliżu zamieszkiwanych obecnie budynków mieszkalnych. Jakiekolwiek zintensyfikowanie ruchu jest z punktu widzenia tych funkcji siedliska zjawiskiem niepożądanym, oddziaływanie hałasu oraz zanieczyszczeń pochodzących od przejeżdżających pojazdów stanowi w tym wypadku znacznie bardziej odczuwalną dolegliwość niż w przypadku wariantów II i III.

Wariant I byłby więc z uwagi na rozmiar negatywnych konsekwencji dla nieruchomości obciążonych najbardziej niepożądany.

W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach w niniejszej sprawy zasadne jest przeprowadzenie drogi koniecznej według wariantu III opracowanego przez tego biegłego, o co alternatywnie wnosiła skarżąca w apelacji.

Przeprowadzenie drogi koniecznej według tego wariantu zapewni niezbędną łączność nieruchomości J. O. (1) z drogą publiczną umożliwiającą normalne, gospodarcze korzystanie z tej nieruchomości.

Z jednej strony przy wyborze wariantu uwzględniono potrzeby nieruchomości władnącej i jej interes społeczno gospodarczy wynikające z jej charakteru i przeznaczenia. Stanowi ona, bowiem w południowo-zachodniej siedlisko, zabudowane budynkiem mieszkalnym - drewnianym domem, murowana oborą i letnią kuchnią, a w pozostałej części grunt orny klasy IV i V.

Z drugiej strony wariant III drogi koniecznej będzie najmniej uciążliwy, jeśli wziąć pod uwagę konsekwencje ustanowienia służebności dla nieruchomości obciążonych i ich interes społeczno - gospodarczy. W tym kontekście za przeprowadzeniem drogi koniecznej według tego wariantu przemawia to, że rolę drogi pełnić będzie pas gruntu, który i tak stanowi drogę dojazdową, utrzymywaną w tej funkcji przez właścicieli sąsiednich nieruchomości. Jest to dojazd utworzony zwyczajowo, w celu ułatwienia użytkowania gruntów rolnych. Jego otoczenie stanowią grunty użytkowane rolniczo – grunty rolne różnych klas bonitacyjnych. Ze względu na i tak rzadkie korzystanie z tej drogi i sąsiadujących z nią nieruchomości, z których ona pochodzi, okoliczność, iż droga będzie przedmiotem użytkowania jeszcze przez właścicieli nieruchomości władnącej, nie stanowi dla właścicieli nieruchomości władnącej praktycznie żadnej niedogodności. Z uwagi na to, że i tak pas gruntu stanowi drogę dojazdową, nie przynosi on nikomu z właścicieli żadnych pożytków naturalnych. Uszczerbek wartości nieruchomości obciążonych wiąże się, zatem tylko z udostępnieniem go kolejnej osobie, i utracie możliwości przeznaczenia tego pasa gruntu do innego celu. Jak zauważył też Sąd Rejonowy wyraża się on niewielkimi kwotami, praktycznie bez znaczenia dla wartości rynkowej gruntów mających zostać obciążonymi służebnością: (działka nr (...)- 304 zł; nr (...)- 142 zł; nr (...)- 65 zł; nr (...)- 172 zł; nr (...)- 3 zł; nr (...)- 9 zł; nr (...)- 170 zł). Wprawdzie droga konieczna będzie przecinać niektóre z nieruchomości w poprzek, jednakże zważyć należy, iż aktualnie są one i tak jest w ten sposób faktycznie podzielone - środkowy pas stanowi, bowiem drogę, a sąsiadujące z tym pasem pozostałe części nieruchomości grunty orne. Natomiast w razie wyboru wariantu II pas gruntu przecinający jedną z nieruchomości musiałby zostać do funkcji drogi dopiero przystosowany. Zgodzić się wprawdzie należy z tym, iż droga dojazdowa stanowiąca wariant III jest drogą nieutwardzoną gruntową, co może rodzić niekorzystne sytuacje komunikacyjne w niektórych porach roku. Jednakże konieczność jej utwardzenia stanowi kwestę dalszą, leżącą w interesie osób z niej korzystających. Nadto identycznego wymogu dopatrywać się należy w odniesieniu do szlaku drożnego wytycznego według wariantu II, którego przebieg obejmuje tereny nie pełniące dotychczas tego rodzaju funkcji i wymagające urządzenia drogi na nowo, od początku.

Zauważyć również należy, iż Sąd Rejonowy, uzasadniając wybór wariantu wskazywał, że siedlisko stanowi centrum gospodarstwa wnioskodawczyni, w związku, z czym w przypadku wariantu III drogi koniecznej - droga dojazdowa docierała by do północnego końca nieruchomości władnącej w sytuacji, gdy siedlisko znajduje się w jego południowej części. Oznaczałoby to, że po ustanowieniu służebności według wariantu III konieczne byłoby przeznaczenie pasa gruntu na nieruchomości władnącej pod drogę dojazdową. Argumentował, że miałaby ona długość około 170 m, co przy szerokości 5 m - oznaczałoby wyłączenie z nieruchomości władnącej pasa gruntu o powierzchni 850 m kwadratowych, czyli więcej, niż wynosi łączna powierzchnia drogi koniecznej w którymkolwiek wariancie. Ponadto, ponieważ wskazany pas gruntu obejmowałby grunty orne, należałoby go dopiero odpowiednio przystosować do pełnienia roli drogi. A więc podległby on wyłączeniu z powierzchni działki przeznaczonej pod produkcję rolną, co (jakkolwiek w nieznacznym stopniu, biorąc pod uwagę całkowitą powierzchnię nieruchomości) zmniejszyłoby jej dochodowość. Powierzchnia pasa drogowego musiała by podlec utwardzeniu, a następnie na bieżąco - konserwacji. Argumentował dalej, że powstały wariant drogi dojazdowej byłby ponadto najbardziej niekorzystny dla nieruchomości władnącej, biorąc pod uwagę wykreowaną sytuację komunikacyjną, gdyż ogólna długość drogi dojazdowej z siedliska do drogi publicznej byłaby 4 -krotnie dłuższa niż w przypadku innych wariantów.

Argumentacji ta mająca w ocenie Sądu przemawiać przeciwko wyborowi wariantu III jest nietrafna. Argumentacji tej nie można jednak podzielić wobec błędnego założenia, że siedlisko wykorzystywane jako centrum życiowe i gospodarczo - rolne nieruchomości władnącej Istotne znaczenie przy ustanowieniu służebności drogi koniecznej ma, bowiem to czy sama nieruchomość jako taka ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, a nie to czy odpowiedni dostęp do takiej drogi ma określona jej część. Zapewnienie dogodnego dostępu centrum działki po ustanowieniu służebności leżeć będzie, bowiem w gestii właściciela nieruchomości władnącej, na którego rzecz i w którego interesie ustanowiona zostanie służebność. Ponadto, jak już wskazywano przeprowadzenie drogi koniecznej powinno nastąpić wprawdzie z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej, ale także z jak najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić i z uwzględnieniem interesu społeczno - gospodarczego zarówno w odniesieniu do nieruchomości władnącej jak i obciążonej.

Wariant III drogi koniecznej należało uznać za najmniej uciążliwy, jeśli wziąć pod uwagę konsekwencje ustanowienia służebności dla nieruchomości obciążonych. Zgodzić się wprawdzie należy z tym, iż droga dojazdowa stanowiąca wariant III jest drogą nieutwardzoną gruntową, co może rodzić niekorzystne sytuacje komunikacyjne w niektórych porach roku. Jednakże za przeprowadzeniem drogi według tego wariantu przemawia to, że rolę drogi pełnić będzie pas gruntu, który i tak stanowi drogę dojazdową, utrzymywaną w tej funkcji przez właścicieli sąsiednich nieruchomości. Ze względu na i tak rzadkie korzystanie z tej drogi i sąsiadujących z nią nieruchomości, z których ona pochodzi, okoliczność, iż droga będzie przedmiotem użytkowania jeszcze przez właścicieli nieruchomości władnącej, nie stanowi dla właścicieli nieruchomości władnącej praktycznie żadnej niedogodności. Ze względu na to, że i tak pas gruntu stanowi drogę dojazdową, nie przynosi on nikomu z właścicieli żadnych pożytków naturalnych. Uszczerbek wartości nieruchomości wiąże się, zatem tylko z udostępnieniem go kolejnej osobie, i utracie możliwości przeznaczenia tego pasa gruntu do innego celu. Jak zauważył też Sąd Rejonowy wyraża się on niewielkimi kwotami, praktycznie bez znaczenia dla wartości rynkowej gruntów mających zostać obciążonymi służebnością: (działka nr (...)- 304 zł; nr (...)- 142 zł; nr (...)- 65 zł; nr (...)- 172 zł; nr (...)- 3 zł; nr (...)- 9 zł; nr (...)- 170 zł).

W tej sytuacji wariant III drogi koniecznej uznać należało za właściwy i ustanowić w oparciu o niego służebność. Ustanowiona służebność umożliwi użytkownikom nieruchomości władnącej dogodny dojazd do drogi publicznej nie stwarzając przy tym niewspółmiernych dolegliwości ani poważnego uszczerbku użytkownikom nieruchomości obciążonych. Uszczerbki doznane przez nieruchomości obciążone zostaną natomiast dostatecznie zrekompensowane przez przyznane wynagrodzenie.

W przedmiocie wynagrodzenia za ustanowienie służebności (pkt II postanowienia) Sąd zasądził zgodnie z art. 145 § l k.c od J. O. (1)tytułem jednorazowego wynagrodzenia za korzystanie z drogi koniecznej: na rzecz M. K.kwotę 72, 39 zł, na rzecz B. K.kwotę 217, 17 zł, na rzecz A. K. (1)kwotę 72, 39 zł; na rzecz K. K. (1)kwotę 80, 39 zł, na rzecz A. K. (2)kwotę 72, 39 zł; na rzecz J. G. (1)kwotę 80, 39 zł; na rzecz S. G.kwotę 59, 64 zł, na rzecz L. G.kwotę 3 zł, na rzecz M. I.kwotę 65 zł, na rzecz D. I.kwotę 142 zł - płatne w terminie miesiąca wszystkie sumy płatne jednorazowo w terminie l miesiąca. Za podstawę obliczenia wysokości należnego wynagrodzenia Sąd przyjął uszczerbek wartości nieruchomości, obliczony w opinii pisemnej biegłego z zakresu szacowania nieruchomości R. Z.- (k 532-k 570) stwierdzając, że w tym zakresie nie została ona zakwestionowana, w związku, z czym przyjęta została jako podstawa decyzji w tym zakresie. W odniesieniu do wynagrodzenia za ustanowienie służebności przez fragmenty nieruchomości stanowiące współwłasność uczestników Sąd ogólną kwotę uszczerbku podzielił proporcjonalnie do wysokości udziałów pomiędzy współwłaścicieli nieruchomości obciążonych. W ocenie Sądu Okręgowego, aby wynagrodzenie za ustanowienie służebności odegrać mogło rolę kompensacyjną, powinno podlegać płatności jednorazowej. Przemawia za tym także ogólnie niewielki rozmiar wszystkich tych kwot.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu. O kosztach postępowania apelacyjnego, na które składała się opłata od apelacji w kwocie 200 zł i wynagrodzenie adwokata w kwocie 120 zł (§ 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie…), orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. uznając, że interesy uczestniczki i wnioskodawczyni były w sprzeczne, co, wobec uwzględnienia apelacji, uzasadniało zasądzenie od wnioskodawczyni kwoty 320 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego obowiązkiem zwrotu tych kosztów uczestnikowi.

SSO E. Bazelan SSOP.Grochowski SSR del.do SO G.Madej