Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny-Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: sekr. sądowy Agata Jabłońska

po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) sp. z o.o. w S.

z udziałem (...)

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego (...) w Warszawie

z dnia 18 września 2012 r. sygn. akt XVI Ns 1210/10

postanawia:

oddalić apelację.

Sygn. akt V Ca 5/13

UZASADNIENIE

W dniu 23 grudnia 2010 roku do tut. Sądu wpłynął wniosek (...) spółki z ograniczona odpowiedzialnością w W. o ustanowienie na jej rzecz służebności drogi koniecznej na nieruchomościach stanowiących własność miasta (...), położonych w W., dzielnica M., w śladzie ul. (...), oznaczonych w ewidencji gruntów jako działki: nr (...), obręb (...), nr (...), obręb (...), i nr (...), obręb (...), dla których Sąd Rejonowy (...) prowadzi księgi wieczyste o nr: (...) i (...) i (...), w granicach oznaczonych cyfrowo punktami: (...) na mapie stanowiącej załącznik do wniosku, o łącznej powierzchni 117m ², obejmującej prawo przechodu i przejazdu przez w/w działki. Wniesiono także o przyznanie na rzecz uczestnika miasta (...) wynagrodzenia rocznego w wysokości 1.100 złotych, stanowiącego rekompensatę dla uczestnika postępowania.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, iż działka nr (...), której właścicielem jest wnioskodawca, została wydzielona w wyniku podziału istniejącej poprzednio działki nr (...). Powyższa działka posiada jedynie tymczasowy dostęp do drogi publicznej.

Obecnie działka nr (...) posiada wjazd od ulicy (...). Jednak zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego aktualnie istniejąca ul. (...) zostanie zlikwidowana z pozostawieniem śladu na odcinku od punktu (...) do punktu (...) na załączonej do wniosku mapie (...). Z uwagi na fakt, iż wnioskodawca zamierza na swojej działce przystąpić do budowy hotelu, w związku z tym w dniu 24 września 2009 roku złożył stosowny wniosek o wydanie pozwolenia na budowę. Z chwilą likwidacji istniejącej ul. (...), na wskazaną nieruchomość jedyny dojazd możliwy będzie od projektowanej ul. (...), stanowiącej odgałęzienie ul. (...) w kierunku ul. (...). Ponieważ pozwolenie na budowę nie może być wydane ze wglądu na brak bezpośredniego dostępu do przyszłej drogi publicznej, wnioskodawca wystąpił do Urzędu Miasta z wnioskiem o ustanowienie służebności, nie został on jednak rozpatrzony. Dlatego finalnie wskazano, iż stanowienie drogi koniecznej jest niezbędne z uwagi na planowane rozpoczęcie inwestycji.

W odpowiedzi na wniosek miasta (...) wskazano, iż z uwagi na fakt, iż do przedmiotowych działek nr: (...) zostały zgłoszone roszczenia o w trybie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) (Dz. U. Nr 50, poz. 279 ze zm.) nie jest możliwe obciążenie tych gruntów ograniczonym prawem rzeczowym w drodze umowy. Podstawą zakazu jest uchwała nr (...) Rady miasta (...) z dnia 15 kwietnia 2004 roku w sprawie zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości miasta (...) oraz ich wydzierżawiania lub najmu na okres dłuższy niż trzy lata (Dz. Urz. (...) Nr 119, poz. 2927). W związku z tym miasto (...) odmówiło zawarcia umowy ustanowienia służebności drogi koniecznej. Mimo tego uczestnik co do zasady nie oponował co wniosku o ustanowienia służebności na mocy orzeczenia Sądu, z tym zastrzeżeniem, że jednorazowe wynagrodzenie powinno wynosić 585.000 złotych.

Na kolejnych rozprawach wnioskodawca i uczestnik podtrzymywali swoje stanowiska w sprawie. Na rozprawie w dniu 11 września 2012 roku pełnomocnik miasta (...) wskazał, iż wynagrodzenie powinno być powiększone o stawkę podatku od towarów i usług

Postanowieniem z dnia 18 września 2012 r. Sąd Rejonowy (...) w Warszawie oddalił wniosek oraz stwierdził że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następującym stanie faktycznym i prawnym:

Działka nr (...) o powierzchni 699 m ², znajduje się przy ul. (...) w W.. Jest ona zlokalizowana w obszarze zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i terenów zielonych, w pobliżu węzła komunikacyjnego i skrzyżowania ulic: (...), (...) i Al. (...). Działka ma kształt trapezu, na powierzchni którego jest położna kostka brukowa. Obecnie znajduje się na niej parking samochodowy. Między tą nieruchomością, a ul. (...), znajduje się pas zieleni, szerokości 2-3 metrów. Wzdłuż zachodniej granicy działki znajdują się 2 słupy oświetlenia ulicznego.

Powyższa działka powstała w wyniku podziału działki nr (...). Właścicielem działki jest (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S., która zamierza rozpocząć inwestycję polegającą na budowie hotelu. W dniu 24 września 2009 roku (...) sp. z o.o. złożył wniosek o wydanie pozwolenia na budowę na niej hotelu.

Działka (...) posiada dostęp do drogi publicznej – tj. ul. (...), usytuowanej na działce nr (...), dla której Sąd Rejonowy (...) prowadzi księgę wieczystą (...) oraz działce nr (...), dla której Sąd Rejonowy (...) prowadzi księgę wieczystą (...). Właścicielem w/w działek, jak również działki nr (...), jest miasto (...). Podstawę prawną swobodnego dojazdu do działki nr (...) stanowi decyzja nr (...)z dnia 31 maja 2010 roku, zgodnie z którą udzielono (...) sp. z o.o. zezwolenia na lokalizację zjazdu, na czas nieokreślony, w liniach rozgraniczających pasa drogowego drogi gminnej – ul. (...). Lokalizacja zjazdu nie powoduje utrudnień w wykonywaniu zadań zarządcy drogi związanych z gospodarką drogową.

Dla rejonu działki nr (...) obowiązuje plan zagospodarowania przestrzennego, zatwierdzony uchwałą nr (...) Rady miasta (...) z dnia 22 czerwca 2006 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego rejonu tzw. (...). Działka znajduje się na obszarze oznaczonym na planie symbolem (...). Zgodnie ze wskazanym dokumentem planowanie jest podjęcie prac inwestycyjnych zmierzających do istotnej przebudowy kwartału, w którym znajduje się działka nr (...). Likwidacji ma ulec ulica (...), a zbudowane maja zostać ul. (...) (nazwa tymczasowa (...)) oraz ulica o tymczasowej nazwie (...). Projektowana ulica (...) ma łączyć ulicę (...) z Aleją (...).

W dniu 8 lipca 2010 roku (...) sp. z o.o. wystąpił do miasta (...) z propozycją zawarcia umowy o ustanowienie służebności gruntowej, która łączyłaby działkę nr (...) z projektowaną ulicą o nazwie (...). W pismach z dnia 22 grudnia 2010 roku oraz 8 kwietnia 2011 roku miasto (...) poinformowało, iż z uwagi na iż do przedmiotowych działek nr: (...) zostały zgłoszone roszczenia o w trybie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) (Dz. U. Nr 50, poz. 279 ze zm.) nie jest możliwe obciążenie tych gruntów ograniczonym prawem rzeczowym w drodze umowy. Podstawą zakazu jest uchwała nr (...) Rady miasta (...) z dnia 15 kwietnia 2004 roku w sprawie zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości miasta (...) oraz ich wydzierżawiania lub najmu na okres dłuższy niż trzy lata. W związku z tym miasto odmówiło zawarcia umowy ustanowienia służebności drogi koniecznej.

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek nie jest zasady i nie zasługuje na uwzględnienie. Należy wskazać, iż zgodnie z art. 145 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm. Powoływana dalej w skrócie jako kc) jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej zawsze powinno następować z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w świetle powyższego przepisu nie ulega wątpliwości, iż zasadniczą przesłanką roszczenia o ustanowienie służebności drogi koniecznej jest brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej (…). Chodzi tu zarówno o całkowity brak takiego dostępu, jak i gdy dostęp wprawdzie istnieje, ale jest nieodpowiedni, gdyż nie zapewnia niezbędnej łączności umożliwiającej normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości (np. z uwagi na uzasadnione potrzeby związane z przeznaczeniem nieruchomości, ukształtowaniem terenu). Odpowiedni dostęp do drogi publicznej zależy więc od potrzeb nieruchomości wymagającej tej drogi.

Sąd Rejonowy wskazał, że wprawdzie ustawa nie zawiera definicji legalne pojęcia „odpowiedniego dostępu”, niemniej o tym, czy istniejący dostęp spełnia powyższe kryteria, decydują każdorazowo wszystkie okoliczności konkretnej sprawy. Niewątpliwie jedną z najważniejszych zasad postępowania cywilnego jest obowiązek brania pod za podstawę rozstrzygnięcia stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, o czym przesądza treść art. 316 § 1 kpc.

Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie ustalił, że w chwili zamknięcia rozprawy działka nr (...) posiadała trwały, bezpieczny i w pełni dogodny dostęp do drogi publicznej – tj. ulicy (...). Jednoznacznym potwierdzeniem tej okoliczności są ustalenia dokonane w czasie oględzin przedmiotowej nieruchomości, jak również treść dołączonej do wniosku decyzji nr (...) z dnia 31 maja 2010 roku, zgodnie z którą udzielono (...) sp. z o.o. zezwolenia na lokalizację zjazdu w liniach rozgraniczających pasa drogowego drogi gminnej – ul. (...). Lokalizacja zjazdu nie powoduje utrudnień w wykonywaniu zadań zarządcy drogi związanych z gospodarką drogowa, poza tym ma charakter trwały, gdyż została udzielona na czas nieokreślony.

Tym samym, Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszej sprawie nie zachodziły żadne przesłanki ustanawiania na rzecz właściciela działki nr (...) służebności drogi koniecznej przebiegającej po działkach nr: (...), obręb (...), (...), i (...), obręb (...). Zatem bezspornym jest, że nieruchomość wnioskodawcy ma obecnie dogodny dostęp do drogi publicznej. Działka wnioskodawcy położona jest przy ulicy (...) i z tej strony znajduje się wejście na posesję. Już ta okoliczność wyklucza co do zasady, dopuszczalność roszczenia o ustanowienie drogi koniecznej.

Sąd Rejonowy wskazał, że niewątpliwie wniosek (...) sp. z o.o. zmierzał do zabezpieczenia swojej sytuacji prawnej na przyszłość i zapewnienia sobie dostępu do drogi publicznej w przypadku przyszłej przebudowy ul. (...) i budowy nowej drogi publicznej, oznaczonej tymczasową nazwą: (...). Tym niemniej należy wskazać, iż obowiązujące przepisy kodeksu cywilnego dotyczące ustanawiania służebności drogi koniecznej nie zawierają normatywnej podstawy do ustanawiania służebności, które dopiero na przyszłość miałby zabezpieczać dostęp do planowanych dróg publicznych.

Należy wskazać, iż zgodnie z art. 145 § 1 kc nieruchomość władnąca musi uzyskać dostęp do drogi publicznej. Tymczasem, jak ustalił Sąd Rejonowy, wniosek złożony w niniejszej sprawie zmierzał do ustanowienia służebności, która łączyłaby działkę nr (...) z ulicą (...) – a więc jedynie z projektem drogi publicznej. Tym samy z pewnością nawet gdyby uznać, iż obecny dojazd do działki nie jest odpowiedni, to planowana służebność nie łączyłaby obecnie tej działki z drogą publiczną. Aktualnie w miejscu planowanej drogi (...) brak jest jeszcze jakiejkolwiek infrastruktury drogowej, a sama droga znajduje się jedynie w sferze planów architektonicznych. Sąd Rejonowy wskazał, że zasady doświadczenia życiowego wskazują, iż istnieje szereg czynników o charakterze obiektywnym, które warunkują faktyczne wykonanie inwestycji. Zatem niewątpliwie do czasu faktycznego zakończenia inwestycji drogowej i oddania jej do użytku plany mogą wielokrotnie ulec zmianie. Tym samym stosowanie wyjątkowej instytucji służebności drogi koniecznej, niezwykle daleko ingerującej w konstytucyjne prawo własności (art. 21 i art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), nie znajduje w niniejszej sprawie jakiejkolwiek podstawy prawnej.

Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, że w realiach niniejszej sprawy wnioskodawca nie przedstawił stosownej uchwały, potwierdzającej, iż ul. (...) posiada status drogi publicznej. Oczywiście nie było to możliwe z uwagi na fakt, iż ulica ta pozostaje obecnie jedynie w fazie planów architektonicznych. Tym samym niedopuszczalne jest ustanawianie prowadzącej do niej służebności drogi koniecznej.

Reasumując Sąd Rejonowy wskazał, iż ustanawianie służebności drogi koniecznej stanowi wyjątkowy instrument prawny, stanowiący ingerencję w prawo własności. Z tego względu warunki tej ingerencji powinny być ściśle ograniczone do celu, jakim jest zapewnienie odpowiedniego dojazdu do określonej nieruchomości.

W świetle powyższych okoliczność, uznając, iż brak jest przesłanej ustanowienia służebności drogi koniecznej, Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt I postanowienia.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania (pkt II sentencji) był art. 520 § 1 kpc.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł wnioskodawca, zaskarżając powyższe rozstrzygnięcie w całości, wnieśli o jego uchylenie i ustanowienie na rzecz wnioskodawcy służebności drogi koniecznej. Postanowieniu skarżący zarzucił dokonanie niewłaściwej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, co skutkuje jego oczywistą niesprawiedliwością.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zawarte w niej zarzuty są pozbawione podstaw prawnych i nie mogą wywołać zamierzonych przez skarżących skutków.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnego z zarzucanych mu uchybień, a kwestionowane rozstrzygnięcie – zarówno w sferze jego podstawy faktycznej jak i prawnej – jest w ocenie Sądu odwoławczego trafne i w pełni odpowiadające prawu.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je w całości za własne. Podobnie – całkowitej akceptacji Sądu odwoławczego podlega ocena prawna roszczenia zgłoszonego pod osąd w przedmiotowej sprawie.

Należy zauważyć, że zarzuty apelacji sprowadzają się w istocie do polemicznego, opozycyjnego w stosunku do Sądu Rejonowego, przywołania poglądu wnioskodawcy, bez poparcia ich podstawami natury merytorycznej, mogącymi skutecznie wykazać błąd w rozumowaniu Sądu I instancji.

Na wstępie wskazać należy, że zarzuty skarżącej oscylowały wokół zanegowania wyrażonego przez Sąd Rejonowy stanowiska, jakoby istnienie obecnego dostępu do drogi publicznej stanowiło odpowiedni dostęp do drogi publicznej. Uzasadniając tak sformułowane stanowisko skarżąca wskazała, że w chwili obecnej posiada dostęp do drogi publicznej jednakże z uwagi na planowane rozebrani istniejącej drogi, dostęp ten nie będzie odpowiedni i z tego powodu wnioskodawca nie może uzyskać pozwolenia na budowę hotelu.

W ocenie Sąd Okręgowego podniesione przez skarżącą argumenty, skonkretyzowane powyżej nie mogą skutkować wzruszeniem zaskarżonego postanowienia.

Przesłanką roszczenia o ustanowienie służebności drogi koniecznej jest brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Chodzi tu zarówno o całkowity brak takiego dostępu, jak i gdy dostęp wprawdzie istnieje, ale jest nieodpowiedni, gdyż nie zapewnia niezbędnej łączności umożliwiającej normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości (np. z uwagi na uzasadnione potrzeby związane z przeznaczeniem nieruchomości, ukształtowaniem terenu). Odpowiedni dostęp do drogi publicznej zależy więc od potrzeb nieruchomości wymagającej tej drogi (zob. m.in.: postanowienie SN z dnia 28 listopada 2000 r., IV CKN 172/00, Lex nr 52512; postanowienie SN z dnia 19 marca 2002 r., IV CKN 895/00, Lex nr 55166; postanowienie SN z dnia 21 marca 2003 r., II CKN 1256/00, Lex nr 78849).

Zgodnie ze stanowiskiem doktryny oraz judykatury ustalenie, czy przedmiotowy dostęp jest odpowiedni, zależy od konkretnego stanu faktycznego, przy czym nie można abstrahować od tego, że art. 145 k.c. stanowi ograniczenie prawa własności i dlatego ustanowienie służebności drogowej na cudzym gruncie powinno mieć wyjątkowy charakter.

Należy pamiętać, iż art. 145 kc nie jest źródłem roszczeń o ustanowienie służebności drogi zapewniającej łatwiejsze korzystanie z nieruchomości, lecz stanowi podstawę prawną żądania ustanowienia drogi koniecznej niezbędnej dla zapewnienia dostępu do drogi publicznej (wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 1998 roku, II CKN 45/98, LEX nr 577279).

W niniejszym postępowaniu skarżąca domaga się w istocie ustanowienia drogi koniecznej, nie dlatego, że nie ma dostępu do drogi publicznej lecz dlatego, iż ma trudności z uzyskaniem pozwolenia na budowę hotelu, ponieważ planowana jest rozbiórka istniejącej drogi publicznej. W istocie zatem, jak zasadnie wskazał Sąd Rejonowy, wnioskodawczyni zmierzała do zabezpieczenia swojej sytuacji prawnej na przyszłość i zapewnienia sobie dostępu do drogi publicznej w przypadku przyszłej przebudowy ul. (...) i budowy nowej drogi publicznej, oznaczonej tymczasową nazwą: (...). Powtórzyć za Sądem Rejonowym należy, że obowiązujące przepisy kodeksu cywilnego dotyczące ustanawiania służebności drogi koniecznej nie zawierają normatywnej podstawy do ustanawiania służebności, które dopiero na przyszłość miałby zabezpieczać dostęp do planowanych dróg publicznych. Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie ma również znaczenia fakt, iż brak wnioskowanej przez skarżącą drogi koniecznej utrudnia im uzyskanie pozwolenia na budowę.

W takim stanie rzeczy, uznając omawianą apelację za nieuzasadnioną, Sąd odwoławczy oddalił ją działając na podstawie art. 385 k.p.c.