Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Rafał Łatanik

Protokolant Anna Tomaś

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2017 r. w Częstochowie

sprawy M. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania M. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 17 czerwca 2016 r. Nr (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 1113/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 czerwca 2016 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu M. C. przyznania emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach z uwagi na brak 25 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Rozpatrując wniosek ubezpieczonego organ rentowy uznał 24 lata, 3 miesiące, 12 dni okresów składkowych oraz 7 miesięcy, 23 dni okresów nieskładkowych -- łącznie 24 lata , 11 miesięcy 5 dni. Do stażu nie uwzględniono okresu od 17 stycznia 1978 r. do 14 listopada 1978r., jako okresu przerwy po odbyciu zasadniczej służby wojskowej.

W odwołaniu wniesionym do Sądu ubezpieczony wniósł o przyznanie wcześniejszej emerytury, podnosząc że spełnia warunki do przyznania tego świadczenia. W szczególności nie zgodził się z przyjęciem, że okresu od 17 stycznia 1978 r. do 14 listopada 1978 r. nie należy uwzględnić do okresu składkowego, gdyż po odbyciu służby wojskowej zgłosił swoją gotowość do pracy i tylko z przyczyn organizacyjnych faktycznie podjął pracę w dniu 15 listopada 1978 r. W dalszej kolejności podniósł, że organ rentowy nie uwzględnił okresów zatrudnienia ubezpieczonego od 1 lutego 1994r. do 1 marca 1994r. oraz od 25 kwietnia 1996r. do 2 czerwca 1996r., kiedy ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym. Według odwołującego okres tego urlopu był tzw. okresem urlopu dewizowego, który służył wykorzystaniu przez pracownika dni wolnych od pracy w związku z pracą na budowie eksportowej ponad obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy oraz dni wolne od pracy. O ile zatem okres urlopu bezpłatnego w czasie wykonywania pracy poza granicami kraju nie był wliczany do stażu pracy ( jednocześnie pracownik był związany terminową umową o pracę z jednostką kierującą, co zabezpieczało jego interes związany z uprawnieniami emerytalnymi), o tyle okres urlopu bezpłatnego po zakończeniu pracy za granicą był instytucją tożsamą z urlopem wypoczynkowym, czy też dniami wolnymi w związku z pracą ponad obowiązujący pracownika czas pracy, stanowił de facto okres pozostawania w zatrudnieniu, który powinien podlegać doliczeniu do stażu pracy i za który pracownikowi wypłacono wynagrodzenie. Odwołujący w tym zakresie powołał się na wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 23 września 2013 r. IV U 884/13. Stanowisko ubezpieczonego ostatecznie znajduje potwierdzenie, także w ustawie z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Przepis art. 11 ust 1 i ust 2 pkt 1 tej ustawy stanowił, że okresami zatrudnienia, wymaganymi do uzyskania świadczeń określonych w tym akcie, są w szczególności okresy pozostawania w stosunku pracy, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie. Zatem bezsprzecznie w okresach przebywania na urlopie dewizowym ubezpieczony był zatrudniony i pobierał wynagrodzenie, jakkolwiek zwane ekwiwalentem, to w swej istocie odpowiadające wynagrodzeniu za pracę, a więc podlegające „ oskładkowaniu.” Podniósł też, że w odniesieniu do innych pracowników w analogicznych przypadkach okresy urlopów dewizowych zostały ujęte do stażu pracy.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołanie podtrzymując, stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił i zważył co następuje.

Ubezpieczony ur. (...), w dniu 3 czerwca 2016r. wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Przed organem rentowym wykazał 24 lata, 11 miesięcy, 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz 20 lat, 9 miesięcy, 21 dni zatrudnienia w szczególnych warunkach

Od 1 września 1973 r. ubezpieczony zatrudniony jest w (...) SA.

W okresie od 26 października 1976 r. do 16 października 1978 r. odbywał służbę wojskową.

W dniu 15 listopada 1978 r. podjął prace po zakończeniu służby wojskowej.

W okresie od 25 lutego 1993 r. do 16 stycznia 1994 r. zatrudniony był za granicą na budowie eksportowej.

Od 1 lutego 1994 r. do 1 marca 1994 r. przebywał na urlopie bezpłatnym. Za ten okres nie pobierał wynagrodzenia za prace i nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.

W okresie od 8 sierpnia 1995 r. do 24 kwietnia 1996 r. ubezpieczony ponownie zatrudniony był za granicą na budowie eksportowej.

Od 25 kwietnia 1996 r. do 2 czerwca 1996 r. przebywał na urlopie dewizowym, po zakończeniu kontraktu eksportowego. Za ten okres nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie akt rentowych, akt osobowych, ubezpieczonego, pism (...) k. 15, 23 oraz zeznań świadków D. M., R. K. i ubezpieczonego k. 32-33 .

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. z 2009 roku Dz. U. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Jak stanowi art. 27 powyższej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2)mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn.

W myśl zaś art. 32 ust. 1 powołanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach
o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2). Wiek emerytalny, o którym mowa wyżej, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wykonującym pracę w warunkach szczególnych przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych z uwzględnieniem art. 32 ust. 4a (art. 32 ust. 4). Art. 32 ust. 4a utracił moc z dniem 24 czerwca 2004 roku na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 roku (Dz. U. Nr 144, poz. 1530), z powodu niezgodności z art. 2 i 32 Konstytucji RP. Co należy rozumieć przez przepisy dotychczasowe zostało wyjaśnione w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku III ZP 30/01 (OSNP 2002/10, poz. 243). Według Sądu Najwyższego przez „przepisy dotychczasowe” należy rozumieć niektóre normy rozporządzenia , jednakże nie całość przepisów rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z § 1 ust. 1 wyżej wskazanego aktu prawnego rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami". Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalali w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B (§ 1 ust. 2). Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy te, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 wyżej powołanego rozporządzenia).

Przepisy § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia, zgodnie z powołanym wyżej orzeczeniem Sądu Najwyższego nie należą do „przepisów dotychczasowych”, bowiem nie normują materii wskazanej w art. 32 ust. 4 powołanej ustawy, czyli nie określają ani wieku emerytalnego, ani rodzajów i stanowisk pracy, ani warunków przechodzenia na emeryturę. Stanowisko Sądu Najwyższego znalazło również potwierdzenie
w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 roku.

Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§3 rozporządzenia). Pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach (§ 4 powołanego wyżej rozporządzenia).

W niniejszej sprawie spornym był ogólny staż pracy ubezpieczonego. Pozostałe warunki wymagane do przyznania emerytury zostały spełnione.

Nie jest uprawione stanowisko ubezpieczonego w zakresie jakim domaga się uwzględnienia do wymiaru okresów składkowych i niesładkowych okresu od 17 października 1978r. do 14 listopada 1978r. Okresy składkowe i nieskładkowe podlegające uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczenia emerytalnego wymienione są enumeratywnie w art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Okres przerwy w wykonywaniu pracy pomiędzy zakończeniem odbywania służby wojskowej, a powrotem do pracy ( ciągu 30 dni) nie jest wymieniony w powołanych przepisach, a zatem nie może zostać zaliczony do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do emerytury. Stanowisko takie potwierdza jednoznacznie orzecznictwo ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2012 r. II UK 125/11 oraz pozostałe orzeczenia powołane w odpowiedzi organu rentowego na odwołanie).

Nie ma istotnego znaczenia podniesiona w odwołaniu argumentacja, że ubezpieczony w powyższym okresie pozostawał w gotowości do świadczenia pracy. Po pierwsze stanowisko takie nie zostało udowodnione, brak w szczególności w tym zakresie jakiejkolwiek dokumentacji w aktach osobowych ubezpieczonego. Po drugie jak wyjaśnił ubezpieczony, po kilku dniach od zakończenia odbywania służby wojskowej, udał się do pracodawcy i gdy dowiedział się, że ma zgłosić się do pracy w późniejszym terminie, tak postąpił i nic nie wskazuje, że pozostawał w stałej gotowości do świadczenia pracy.

Jeżeli chodzi o okres od 1 lutego 1994 r. do 1 marca 1994 r. wbrew stanowisku odwołującego nie był to okres urlopu dewizowego tylko okres urlopu bezpłatnego udzielonego na wniosek pracownika złożony w dniu 31 stycznia 1994 r. co potwierdza pismo pracodawcy złożonego do akt sprawy oraz dokumentacja zawarta w aktach osobowych ubezpieczonego ( k.63-64).

Również okres urlopu dewizowego udzielonego ubezpieczonemu od 25 kwietnia 1996 r. do 2 czerwca 1996 r. nie podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia.

Urlop powyższy przyznano ubezpieczonemu na podstawie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27.12.1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem ( t. j. Dz. U. z 1990. Nr 44, poz. 259 ze. zm. ). Zgodnie z § 4 ust 1 rozporządzenia macierzysty zakład pracy udziela pracownikowi na okres skierowania do pracy za granicą urlopu bezpłatnego. Bezspornie zatem stosunek pracy łączący powoda z macierzystym zakładem pracy w okresie urlopu bezpłatnego nie stanowił okresu składkowego ani nieskładkowego. Z kolei stosunek pracy z tytułu umowy o pracę zawartej na czas skierowania do pracy ustał z dniem zakończenia tej pracy ( 24.04.1996 r.). Z uwagi na niewykorzystanie, w okresie tego zatrudnienia, czasu wolnego w zamian za prace ponadnormatywną ( § 10 ust. 4 ) oraz urlopu wypoczynkowego ( § 15 ust. 7) ubezpieczonemu przysługiwał ekwiwalent pieniężny, a urlop bezpłatny w macierzystym zakładzie z tego tytułu odpowiednio ulegał przedłużeniu. Nadal był to jednak urlop bezpłatny, który nie jest okresem składkowym, ani niesładkowym w świetle art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a tylko takie uwzględniane są przy ustalaniu prawa do emerytury zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy. Natomiast ekwiwalent pieniężny z powyższego tytułu nie stanowi i nie stanowił w spornym okresie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zgodnie z § 7 ust 1 pkt 3 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego ( Dz. U. z 1990 r. Nr 7, poz 41. ze. zm.).

Z powyższych formalno- prawnych względów, krytycznie należało ocenić zeznania świadków i ubezpieczonego, jakoby okres urlopu dewizowego był okresem zatrudnienia podlegającym zaliczeniu do stażu emerytalnego.

Powołany w odwołaniu wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 23 września 2013r. sygn. akt IV U 884/13 zapadł w jednostkowej sprawie i nie jest wiążący w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.