Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 października 2013 r. powód Przedsiębiorstwo Produkcji (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Z. K. kwoty 23.863,60 złotych wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 19.944,45 złotych od dnia 14 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty;

- od kwoty 3.919,15 złotych od dnia 19 lipca 2012 roku do dnia zapłaty

oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że dochodzone pozwem roszczenie stanowi nie uiszczoną przez pozwanego cenę za dostarczony beton, objęty fakturami VAT nr (...).

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 4 listopada 2013 roku nakazano pozwanemu aby zapłacił powodowi kwotę dochodzoną pozwem wraz z kosztami procesu w terminie dwóch tygodni albo wniósł sprzeciw.

Sprzeciwem od nakazu zapłaty pozwany zaskarżył nakaz zapłaty w całości, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany przyznał fakt nabycia betonu opisanego w pozwie jednak wskazał, że wierzytelność uległa umorzeniu wskutek dokonanego potrącenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pomiędzy listopadem 2011 roku a lutym 2012 roku Przedsiębiorstwo Produkcji (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wytworzył i dostarczył na zamówienie Z. K. beton posadzkowy, który miał spełniać wymogi betonu klasy B25. Z tego tytułu dostawca wystawił następujące faktury VAT:

- nr (...) na kwotę 93.781,35 złotych;

- nr (...) na kwotę 30.128,85 złotych;

- nr (...) na kwotę 10.750,20 złotych;

- nr (...) na kwotę 20.793,15 złotych;

- nr (...) na kwotę 4.624,80 złotych;

- nr (...) na kwotę 23.121,54 złotych.

Wszystkie wyżej opisane faktury zostały zapłacone przez Z. K..

(dowód: okoliczności niesporne; faktury VAT – k. 37-42; potwierdzenie przelewu – k. 43-46)

Z każdej partii wyżej opisanego betonu Z. K. pobierał bezpośrednio z gruszki, która stanowiła własność dostawcy, trzy próbki w celu zbadania klasy wytrzymałości betonu. Następnie próbki wkładane były w formy i zagęszczane wibratorem. Próbki przechowywane były w temperaturze dodatniej do +20 ^oC, cały czas zanurzone w wodzie i po 28 dniach przekazywane do certyfikowanego laboratorium w celu zbadania klasy wytrzymałości betonu.

Wyniki badań laboratoryjnych przeprowadzonych przez (...) – 1 (...) – Laboratorium spółkę z o.o. w W. wykazały, że beton spełnia wymagania klasy B20.

Próbki z wcześniejszych dostaw były pobierane i przechowywane w ten sam sposób, a wyniki potwierdziły zamówioną klasę betonu.

(dowód: sprawozdania z badań laboratoryjnych – k. 57-59; zeznania świadka J. K. – k. 81-82, 110-111; przesłuchanie pozwanego – k. 111-112)

(...) został dostarczony w celu wykonania posadzki garażowej na budowie Libra przy ulicy (...) w W.. Inwestor, po otrzymaniu badań laboratoryjnych, wezwał Z. K. do wymiany całej posadzki. Następnie, po przeprowadzonych negocjacjach, wyraził zgodę na wzmocnienie betonu żywicą przy jednoczesnym przedłużeniu gwarancji na wykonaną posadzkę do 5 lat.

Z. K. nabył żywicę do wzmocnienia posadzki od (...) spółki z o.o. w W.. Z tego tytułu zapłacił kwoty: 19.028,35 złotych (faktura VAT nr (...)), 1.051,65 złotych (faktura VAT nr (...)) oraz 1.402,20 złotych (faktura VAT nr (...)). Wykonanie wzmocnienia dokonano przy wykorzystaniu pracowników Z. K..

(dowód: faktury VAT – k. 52-54; potwierdzenia przelewów – k. 55-56)

Przed wydaniem betonu dostawca pobiera co 50 m ³ próbki i przechowuje dokumenty z badania wszystkich próbek.

(dowód: zeznania świadka S. W. – k. 109-109v)

Na podstawie umowy dostawy Przedsiębiorstwo Produkcji (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wytworzył i dostarczył Z. K., prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą A.:

- w dniu 14 maja 2012 roku 69 m ³ betonu posadzkowego B25 K4 + zbrojenie za cenę 19.944,45 złotych;

- w dniu 4 czerwca 2012 roku 9,3 m ³ betonu posadzkowego B25 K4 + zbrojenie za kwotę 2.185 złotych netto, świadczył usługę dowozu pompy na budowę i jej pracę przez 3,17 godziny za kwoty odpowiednio 240 złotych netto oraz 760,80 złotych netto (łącznie kwota 3.919,15 złotych brutto).

Z tego tytułu Przedsiębiorstwo Produkcji (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wystawiło faktury VAT nr:

- (...) na kwotę 19.944,45 złotych z terminem płatności do dnia 13 czerwca 2012 roku;

- (...) na kwotę 3.919,15 złotych z terminem płatności do dnia 18 lipca 2012 roku.

(dowód: okoliczności niesporne; faktury VAT – k. 10, 18; dokumenty potwierdzające dostawę i świadczenie usług – k. 11-17, 19-20)

W dniu 22 października 2012 roku Z. K. wystawił na rzecz Przedsiębiorstwa Produkcji (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. fakturę VAT nr (...) z tytułu wykonania wzmocnienia betonu przy pomocy żywicy firmy (...) na kwotę 23.863,60 złotych, a pismem z dnia 22 października 2012 roku złożył oświadczenie o potrąceniu tej kwoty z należnościami z faktur VAT nr (...).

(dowód: pismo z dnia 22 października 2012 roku – k. 49; faktura VAT – k. 50)

Sposób przechowywania próbek przez Z. K. był zbliżony do wymagań normy PN-B- (...):1988. Laboratorium (...) – 1 (...) Laboratorium spółka z o.o. posiada akredytację (...), co oznacza, że posiada kompetencje do wykonywania określonych badań. (...) dostarczony na budowę budynku Libra spełnia wymagania dla klasy B20, a więc nie spełnia założonej klasy B25.

(dowód: opinia Instytutu (...) – k. 156-158)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zebranych w sprawie dokumentów, zeznań świadków J. K. i S. W., przesłuchaniu pozwanego w charakterze strony i opinii Instytutu (...).

Brak było podstaw do ustalenia stanu faktycznego na podstawie zeznań świadka T. H. albowiem nie miał on wiedzy o okolicznościach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Brak było podstaw do uwzględnienia wniosku powoda o zobowiązanie Instytutu do uzupełnienia opinii o przeprowadzenie badania betonu wbudowanego w konstrukcję poprzez wykonanie odwiertów rdzeniowych istniejących konstrukcji. Należy bowiem wskazać, że postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2015 roku (k. 143), doręczonym powodowi w dniu 23 maja 2016 roku, zobowiązano powoda m.in. do wskazania danych i adresu właściciela nieruchomości oraz przedstawienie pisemnej zgody tej osoby na pobranie przez Instytut próbek betonu w terminie 14 dni pod rygorem przeprowadzenia dowodu z opinii Instytutu bez pobrania tych próbek. Powód nie wskazał danych właściciela nieruchomości, ani nie przedstawił jego pisemnej zgody. Od uzyskania takiej zgody uzależnił dokonanie odwiertów również Instytut w piśmie z dnia 28 maja 2015 roku (k. 148).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo było zasadne jedynie w niewielkiej części.

Zgodnie z ogólnymi regułami postępowania dowodowego, obowiązek przedstawienia dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy spoczywa na stronach, a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne – art. 6 k.c. w zw. z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c.

Zgodnie z art. 605 k.c. przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny.

Pomiędzy stronami niesporny był fakt zawarcia pomiędzy powodem i pozwanym umowy dostawy dotyczącej wyprodukowania i dostarczenia betonu opisanego w fakturach VAT nr (...). Pozwany nie kwestionował również ceny oraz terminu płatności. Pozwany wnosząc o oddalenie powództwa podniósł jeden zarzut – umorzenia wierzytelności wskutek dokonanego potrącenia.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Zarzut potrącenia jest oświadczeniem wymaganym w art. 499 k.c., składanym powodowi w celu umorzenia się wzajemnych wierzytelności i zarazem żądaniem skierowanym do sądu, aby uznając jego skuteczność, uwzględnił to umorzenie wierzytelności powoda i w takim zakresie oddalił jego powództwo. Dla osiągnięcia skutku pozwany powinien zatem zindywidualizować swoją wierzytelność oraz skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazując zwłaszcza przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania (uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów z dnia 19 października 2007 roku, III CZP 58/07, OSNC 2008/5/44). W konsekwencji obowiązek udowodnienia roszczenia zgłoszonego do potrącenia obciąża zgłaszającego na ogólnych zasadach (art. 6 k.c.), zatem samo zgłoszenie w formie zarzutu procesowego nie oznacza jeszcze, że nastąpiły materialnoprawne skutki określone w art. 498 i 499 k.c. (wyrok SN z dnia 29 września 2010 roku, V CSK 43/10, LEX nr 677907).

W rozpoznawanej sprawie pozwany wskazywał, że złożył oświadczenie o potrąceniu pismem z dnia 22 października 2012 roku, przy tym do potrącenia zgłosił przysługującą mu wierzytelność z tytułu naprawienia szkody wyrządzonej nienależytym wykonaniem innego zobowiązania – dostawy betonu w okresie listopad 2011 roku – luty 2012 roku w celu wykonania posadzki garażowej na budowie Libra przy ulicy (...) w W.. Pozwany podniósł, że z każdej partii wyżej opisanego betonu pobierał próbki w celu zbadania klasy wytrzymałości betonu. Następnie próbki były przekazywane do certyfikowanego laboratorium. Wyniki badań laboratoryjnych wykazały, że beton spełnia wymagania klasy B20, nie zaś zamówionego betonu B25. Inwestor, po otrzymaniu badań laboratoryjnych, wezwał pozwanego do wymiany całej posadzki. Następnie, po przeprowadzonych negocjacjach, wyraził zgodę na wzmocnienie betonu żywicą przy jednoczesnym przedłużeniu gwarancji na wykonaną posadzkę do 5 lat. Z. K. nabył żywicę i wykonał wzmocnienie przy wykorzystaniu własnych pracowników. Następnie wystawił na rzecz powoda fakturę VAT nr (...) z tytułu poniesionych kosztów i pismem z dnia 22 października 2012 roku złożył oświadczenie o potrąceniu tej kwoty z należnościami z faktur VAT nr (...).

Powód w odpowiedzi na zarzut potrącenia wskazał, że wyniki badań laboratoryjnych wynikają z niewłaściwego układania, pielęgnacji i zabezpieczenia betonu w warunkach zimowych, a także niewłaściwego zabezpieczenia próbek poddanych badaniu. Ponadto powód zarzucił, że pozwany nie złożył oświadczenia o potrąceniu, a jedynie przekazał informację o wystawieniu faktury.

Mając na uwadze powyższe stanowiska stron odnośnie zgłoszonego zarzutu potrącenia należy wskazać, że powód nie kwestionował faktu zawarcia umowy dostawy i jej przedmiotu, wyników badań laboratoryjnych oraz wzmocnienia posadzki żywicą. Okoliczności te znajdują również potwierdzenie w złożonych przy sprzeciwie dokumentach: fakturach VAT wystawionych przez powoda z tytułu dostawy betonu i potwierdzeniach ich zapłaty (k. 37-46), wynikach badań laboratoryjnych (k. 57-59) oraz fakturach VAT dotyczących nabycia przez pozwanego żywicy niezbędnej do wzmocnienia betonu i potwierdzeniach ich zapłaty (k. 52-56). Ponadto okoliczności te potwierdził świadek J. K. i pozwany w trakcie przesłuchania w charakterze strony.

W pierwszej kolejności należało rozważyć najdalej idący zarzut powoda – braku złożenia oświadczenia o potrąceniu.

Zgodnie z art. 65 zd. 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

W przedmiotowej sprawie pozwany wystawił na rzecz powoda fakturę VAT nr (...) z tytułu kosztów związanych z naprawą posadzki i wysłał ją listem poleconym wraz z pismem z dnia 22 października 2012 roku, w którym opisał, co składa się na kwotę objętą ww. fakturą oraz stwierdził, że „faktura będzie rozliczona poprzez kompensatę z fakturami nr (...)”. W ocenie Sądu, z pisma tego w sposób dostatecznie jasny wynika wola złożenie przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu. Pozwany użył bardziej potocznego, choć mającego identyczne znaczenie, słowa „kompensata” oraz opisał w sposób szczegółowy jakie wierzytelności są objęte tym oświadczeniem, tj. swoją wierzytelność wynikającą z faktury nr (...) oraz wierzytelność powoda wynikającą z faktur nr (...) (k. 49-51). Powyższe zostało potwierdzone w piśmie z dnia 22 października 2013 roku. Pozwany wskazał w nim, że „wzajemne należności są zerowe” w związku z wystawieniem faktury z tytułu naprawy posadzki (k. 47). W konsekwencji pierwszy zarzut powoda nie był zasadny.

Odnosząc się do drugiego zarzutu należy wskazać, że sposób pobierania i przechowywania próbek betonu został w sposób szczegółowy opisany przez kierownika robót pozwanego – świadka J. K.. Podkreślił on, że próbki pobierane były z każdej partii betonu bezpośrednio z gruszki, która stanowiła własność dostawcy. Następnie próbki wkładane były w formy i zagęszczane wibratorem. Próbki przechowywane były w temperaturze dodatniej do +20 ^oC, cały czas zanurzone w wodzie i po 28 dniach przekazywane do certyfikowanego laboratorium w celu zbadania klasy wytrzymałości betonu. Z opinii Instytutu (...) wynika, że sposób przechowywania próbek był zbliżony do wymagań normy PN-B- (...):1988. W konsekwencji należało przyjąć, że pozwany wykazał prawidłowość sposobu pobierania i przechowywania próbek. Okoliczność tę potwierdza również to, że próbki z innych dostaw, pobierane i przechowywane w taki sam sposób, spełniały normy dla danego rodzaju betonu.

Pozwany wykazał powstanie szkody i jej wysokość oraz związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy nienależytym wykonaniem zobowiązania i szkodą. Z opinii Instytutu (...) wynika, że zakładając, iż pozwany prawidłowo pobrał i przechowywał próbki pobrane podczas betonowania posadzek garażowych, dostarczył do laboratorium próbki pobrane na budowie oraz laboratorium wykonało badanie wytrzymałości na ściskanie zgodnie z obowiązującą normą, beton dostarczony na budowę spełniał wymagania dla klasy B20. Pierwsza przesłanka, tj. sposób pobrania próbek, został już omówiony powyżej. Przechodząc do drugiej przesłanki, tj. dostarczenia do laboratorium próbek pobranych z dostaw betonu opisanych w sprzeciwie, należy w pierwszej kolejności wskazać, że powód nie zarzucał, iż do laboratorium zostały dostarczone inne próbki. Ponadto, o tym, że badania dotyczyły właśnie tych próbek świadczą zeznania świadka J. K. i pozwanego. W konsekwencji należy uznać, że pozwany wykazał dostarczenie do laboratorium właśnie tych próbek. Odnosząc się do ostatniego założenia należy wskazać, że żadna ze stron nie zarzucała aby laboratorium wykonało badania niezgodnie z obowiązującą normą. Ponadto laboratorium, do którego zostały oddane próbki posiada akredytację (...), a więc kompetencje do wykonywania tego typu badań. W związku z tym pozwany wykazał zaistnienie wszystkich trzech przesłanek, od których Instytut uzależnił zasadność wniosków opinii. Przy ocenie istnienia wady należało również mieć na uwadze nie złożenie przez powoda dokumentacji z próbek, które on sam pobrał. Jak wynika z zeznań świadka S. W., przed wydaniem betonu powód pobiera co 50 m ³ próbki i przechowuje dokumenty z badania wszystkich próbek. Powód nie złożył żadnych dokumentów dotyczących badania pobranych przez siebie próbek. W konsekwencji należało uznać, że pozwany udowodnił, iż dostarczony beton był klasy niższej (B20), niż wynikający z umowy (B25).

Pozwany wykazał również powstanie szkody oraz związek przyczynowo-skutkowy. Z uwagi na dostarczenie betonu niższej klasy kontrahent pozwanego zobowiązał go do skucia położonej posadzki w całej hali garażowej. Dopiero na skutek starań pozwanego inwestor wyraził zgodę na wzmocnienie posadzki żywicą i wydłużenie gwarancji. W tym celu pozwany nabył żywicę oraz położył ją przy pomocy własnych pracowników. Bezpośrednim skutkiem nienależytego wykonania umowy przez powoda było więc poniesienie przez pozwanego kosztów związanych ze wzmocnieniem posadzki. Należy przy tym podkreślić, że pozwany dążył do minimalizacji szkody uzyskując zgodę inwestora na znacznie tańszy sposób usunięcia wady.

Odnosząc się do wysokości szkody należy stwierdzić, że została ona wykazana w zakresie kwoty 21.482,20 złotych. Wynika ona ze złożonych przy sprzeciwie faktur VAT, które potwierdzają nabycie żywicy niezbędnej do utwardzenia betonu (k. 52-54). Był to koszt niezbędny i minimalny do usunięcia wady. Pozwany nie udowodnił aby poniósł szkodę w wyższym zakresie. Nie zgłosił żadnych wniosków dowodowych, które miały wykazać wysokość poniesionych kosztów robocizny. Nie opisał nawet, w jaki sposób koszty te zostały przez niego wyliczone. W związku z tym brak było podstaw do uznania tych kosztów za wykazane.

Ostatecznie uzasadniony okazał się zarzut potrącenia w zakresie kwoty 21.482,20 złotych. Wskutek złożonego oświadczenia wierzytelność powoda uległa umorzeniu do tej wartości. W związku z tym podlegało uwzględnieniu żądanie zasądzenia kwoty 2.381,40 złotych jako różnicy kwoty dochodzonej pozwem – 23.863,60 złotych i kwoty, w zakresie której potrącenie było skuteczne - 21.482,20 złotych. W pozostałym zakresie powództwo, jako bezzasadne, podlegało oddaleniu.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się z zapłatą świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie był następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Termin zapłaty dochodzonych przez powoda należności był określony przez strony i wynikał ze złożonych faktur VAT (pozwany nie kwestionował terminów płatności). W związku z tym powód był uprawniony do żądania odsetek: od kwoty 19.944,45 złotych od dnia 14 czerwca 2012 roku (faktura VAT nr (...)) oraz od kwoty 3.919,15 złotych od dnia 19 lipca 2012 roku (faktura VAT nr (...)). Z kolei termin płatności wierzytelności pozwanego nie był określony ani nie wynikał z właściwości zobowiązania. W związku z tym była ona wymagalna niezwłocznie po wezwaniu (art. 455 k.c.). Pozwany wezwał powoda do zapłaty pismem z dnia 22 października 2012 roku, do którego załączono fakturę VAT nr (...) (k. 49-50). Przyjmując za uzasadniony 14-dniowy termin na spełnienie świadczenia, płatność powinna nastąpić do dnia 5 listopada 2012 roku, a odsetki należne były od dnia 6 listopada 2012 roku. Uzasadnione było więc żądanie zasądzenie odsetek ustawowych od kwoty 19.944,45 złotych (faktura VAT nr (...)) od dnia 14 czerwca 2012 roku do dnia 5 listopada 2012 roku, a od kwoty 3.919,15 złotych (faktura VAT nr (...)) od dnia 19 lipca 2012 roku do dnia 5 listopada 2012 roku. Oprócz tego uzasadnione było żądanie odsetkowe od kwoty 2.381,40 złotych, tj. kwoty, co do której potrącenie nie nastąpiło, od dnia 6 listopada 2012 roku do dnia zapłaty. Ze względu na zmianę brzmienia przepisu art. 481 § 2 k.c., wprowadzonego z dniem 1 stycznia 2016 roku ustawą z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1830), do dnia 31 grudnia 2015 roku Sąd zasądził odsetki ustawowe, zgodnie przepisem art. 481 § 2 k.c. w poprzednio obowiązującym kształcie, natomiast od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016 roku (art. 56 ustawy o zmianie ustawy o terminach zapłaty).

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 100 k.p.c. w zw. § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu dokonując ich stosunkowego rozdzielenia.

Koszty procesu wyniosły w sumie 7.028 złotych, w tym:

- poniesione przez powoda: opłata od pozwu - 1.194 złote, wynagrodzenie pełnomocnika wraz z opłatą skarbową – 2.417 złotych, zaliczka na opinię biegłego – 1.000 złotych – łącznie 4.611 złotych;

- poniesione przez pozwanego: wynagrodzenie pełnomocnika wraz z opłatą skarbową – 2.417 złotych.

Powód wygrał proces w 10% (2.381,40/23.863,60 razy 100%), a więc pozwany powinien ponieść 10% kosztów procesu, czyli kwotę 702,80 złotych. Ponieważ pozwany poniósł kwotę wyższą, tj. 2.417 złotych, powód powinien mu zapłacić 1.714,20 złotych.

Rozstrzygnięcia zawarte w punktach IV i V wyroku oparto na art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. Nie uiszczone koszty sądowe w postaci wypłaconego tymczasowo ze Skarbu Państwa części wynagrodzenia za opinię Instytutu wyniosły 1.460 złotych. Powód powinien ponieść 90% tych kosztów, tj. 1.314 złotych, a pozwany 10%, tj. 146 złotych.