Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Barbara Bojakowska

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2019 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko P. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 25 kwietnia 2019 r. sygn. akt I C 288/19

oddala apelację

Sygn. akt I Ca 244/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Wieluniu oddalił powództwo (...) S.A. w W. skierowane przeciwko pozwanemu P. S. o zapłatę
oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego 287 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając wyrok w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 384 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu,
że ustalony przez powoda wzorzec umowy w postaci Regulaminu przewozu osób, rzeczy
i zwierząt przez Spółkę (...) nie wiąże pozwanego, gdyż nie został doręczony pozwanemu, podczas gdy zawarta umowa przewozu należy do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, a w związku z tym obowiązujący u powoda wzorzec umowy w postaci Regulaminu przewozu osób, rzeczy
i zwierząt przez Spółkę (...) wiąże pozwanego z uwagi na fakt, iż posługiwanie się wzorcem umowy jest w stosunkach tego rodzaju zwyczajowo przyjęte, a pozwany mógł
z łatwością dowiedzieć się o jego treści - co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia,
iż pozwany nie został poinformowany o treści Regulaminu który stanowi, iż terminem płatności wezwania do zapłaty jest dzień wpływu środków na rachunek bankowy powoda lub dzień uiszczenia wpłaty w (...), a w konsekwencji do uznania,
iż pozwany dokonał wpłaty w wyznaczonym terminie;

- art. 384 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że umowa, przewozu zawarta pomiędzy powodem a pozwanym nie stanowi umowy powszechnie zawieranej w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, podczas gdy zawarta umowa przewozu bez wątpienia należy do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, a w związku z tym obowiązujący u powoda wzorzec umowy
w postaci Regulaminu przewozu osób, rzeczy i zwierząt przez Spółkę (...) wiąże pozwanego (bez konieczności doręczenia przed zawarciem umowy) z uwagi na fakt,
iż posługiwanie się wzorcem umowy jest w stosunkach tego rodzaju zwyczajowo przyjęte,
a pozwany mógł z łatwością dowiedzieć się o jego treści - co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, iż pozwany nie został poinformowany o treści Regulaminu który stanowi,
iż terminem płatności wezwania do zapłaty jest dzień wpływu środków na rachunek bankowy powoda lub dzień uiszczenia wpłaty w (...), a w konsekwencji
do uznania, iż pozwany dokonał wpłaty w wyznaczonym terminie;

- art. 454 § 1 k.c. , poprzez jego błędną wykładnię - polegającą na przyjęciu, iż datą spełnienia świadczenia pieniężnego przez dłużnika jest data złożenia polecenia przelewu
w banku, a nie data uznania rachunku bankowego wierzyciela - która to wykładnia jest sprzeczna z utrwaloną linią orzeczniczą, co w konsekwencji doprowadziło do bezzasadnego oddalenia powództwa z uwagi na uznanie, iż pozwany dokonując polecenia przelewu bankowego w dniu 02.10.2017r. spełnił świadczenia na rzecz powoda pomimo tego,
że uznanie rachunku bankowego powoda nastąpiło dopiero w dniu 03.10.2017r;

- art. 33a ust. 3 ustawy z dnia z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (t.j. Dz. U. z 2017r., poz. 1983), poprzez jego niezastosowanie jako materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia, podczas gdy stan faktyczny sprawy uzasadniał jego zastosowanie, albowiem pozwany dwukrotnie odbył podróż bez ważnego biletu i nie uiścił należności wynikających
z wystawionych wezwań w kwotach i terminach wynikających z wystawionych wezwań
oraz przepisów obowiązujących u powoda;

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda 975 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty od 10.10.2017 r.
do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Skarżący wniósł też o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wyciągu ze wzoru wezwania do zapłaty stosowanego przez powodową Spółkę w dniu przejazdu pozwanego
na okoliczność treści i wyglądu protokołów wezwań do zapłaty, stosowanych przez powoda pouczeń w zakresie terminów płatności oraz daty spełnienia świadczenia jako dnia wpływu środków na rachunek bankowy powoda wskazany w załączonym do wezwania druku przekazu płatniczego. Alternatywnie, w razie nie uwzględnienia powyższego wniosku
o zobowiązanie pozwanego do przedstawienia oryginałów wezwań do zapłaty z 18.09.2017r. numer (...) oraz (...) na okoliczność treści pouczeń zawartych na odwrotnej stronie wręczonych pozwanemu wezwań do zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Na wstępie należy wskazać, że przedmiotowa spraw dotyczyła roszczenia z umowy
o wartości przedmiotu sporu nie przekraczającego dwadzieścia tysięcy złotych, co uzasadnia stwierdzenie, iż w sprawie znajdują zastosowanie przepisy o postępowaniu uproszczonym (art. 505 ¹ ust. 1 k.p.c.), co jednocześnie powoduje, iż uzasadnienie Sądu Odwoławczego
ma formę wynikającą z treści art. 505 ¹³ § 2 k.p.c.

Z treści art. 382 k.p.c. wynika natomiast uprawnienie i obowiązek Sądu II instancji
rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (patrz: uzasadnienie postanowienia SN z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97).

Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli Sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed Sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie.

W postępowaniu uproszczonym ponadto, z uwagi na ograniczenia kognicji sądu odwoławczego oraz katalog zarzutów apelacyjnych, niedopuszczalne są zarzuty, które dotyczą ustalenia faktów lub oceny dowodów (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2010r., II PK 178/09 LEX nr 577829, Komentarz do art. 505 (9) k.p.c. pod red. Marszałkowska-Krześ 2015 wyd. 13, publik. Legalis, Komentarz KPC, t. II p od red. Piasecki 2014 wyd. 6, J. Jaśkiewicz, Apelacja w postępowaniu uproszczonym, PS 2003, Nr 10, s. 73; zob. także M. Michalska - Marciniak, Zasada instancyjności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013, s. 332, M. Manowska, Postępowania odrębne, s. 323).

Wyjątek jedynie stanowi sytuacja, gdy wraz z takim zarzutem następuje powołanie się na nowe fakty i dowody, których strona nie mogła powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Oznacza to, że sąd odwoławczy w postępowaniu uproszczonym
jest jedynie sądem prawa, o ile nie zachodzi przypadek z art. 505 ¹¹ § 2 k.p.c.

Z uwagi na powyższe, stwierdzić należy, że w okolicznościach sprawy brak było podstaw do dopuszczenia wnioskowanych przez skarżącego dowodów. Powód uzasadnia zgłoszenie tego wniosku dowodowego w apelacji twierdzeniem, że potrzeba powołania dowodu powstała po zapoznaniu się z uzasadnieniem zaskarżonego wyroku oraz
że dopuszczenie i przeprowadzenie tego dowodu ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Tego rodzaju argumentacja jednoznacznie wskazuje, że nie zachodzą przesłanki umożliwiające przyjęcie, że w rozumieniu art. 381 k.p.c. potrzeba powołania tego dowodu powstała po zamknięciu rozprawy przed Sądem Rejonowym.

Zgodnie z art. 217 § 1 k.p.c. cezurę zgłaszania wniosków dowodowych stanowi zamknięcie rozprawy w I instancji. Takie uregulowanie ma na celu zapewnienie, że sąd I instancji będzie orzekał na podstawie pełnego materiału, jaki w sprawie winien być zgromadzony. Stąd przepis art. 381 k.p.c. przewiduje, że sąd II instancji może pominąć nowe dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji, chyba
że potrzeba ich powołania powstała dopiero później. Instytucja ta nie służy daniu stronie
do ręki dodatkowych środków zwalczania orzeczenia sądu I instancji, ale powinna być rozumiana jako umożliwienie przeciwstawienia się skutkom niepowołania dowodu, które
to zaniechanie wynikało z przyczyn od strony niezależnych, czy też niemożliwych
do przewidzenia.

Podstawą żądania pozwu był fakt przejazdu pozwanego bez ważnego biletu, za który musiał zapłacić w terminie wyznaczonym i za który to należała się opłata dochodzona pozwem. Ponadto istotne znaczenia w sprawie miała okoliczność prawidłowego pouczenia powoda o terminach i sposobie spełnienia świadczenia. Od początku wiadomym zatem było, że fakty te należy udowodnić i że ciężar dowodu w tym zakresie, stosownie do art. 6 k.c., spoczywa na powodzie. Na pozwanym natomiast spoczywał w oparciu o art. 6 k.c. ciężar dowodu wykazania, że żądanie powoda jest niezasadne z uwagi na spełnienie zobowiązania
w terminie wyznaczonym. Nie można zatem przyjąć, że potrzeba powołania dowodu
w postaci „wyciągu ze wzoru wezwania do zapłaty” powstała po zamknięciu rozprawy przed sądem I instancji. To samo tyczy się, żądania powoda „o zobowiązanie pozwanego
do przedstawienia oryginałów wezwań do zapłaty”.

Skoro powód, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, w postępowaniu pierwszoinstancyjnym nie wykazał, że rzeczywiście wystosował do pozwanego wezwania
z pouczeniami o określonej treści i zachował bierność dowodową w tym zakresie, to takie zachowanie nie może zostać rzez niego „naprawiane” przed sądem odwoławczym. Pozwany ponadto nie ma obowiązku dostarczać dowodów na swoją niekorzyść.

Z tych wszystkich względów nie zaszedł w sprawie przypadek o jakim mowa
w art. 505 ¹¹ § 2 k.p.c.

Nie można także podzielić sformułowanych w apelacji zarzutów dotyczących wskazanych przepisów prawa materialnego.

Wypada bowiem wspomnieć, że dla podmiotów stosunków cywilnoprawnych prawnie relewantne mogą być bowiem wyłącznie nakazy i zakazy, które zostały im zakomunikowane w sposób określony prawem. Przepis art. 384 k.c. wskazuje jako regułę, że dla nadania wzorcowi mocy wiążącej dla kontrahentów wzorzec umowy powinien zostać doręczony drugiej stronie (art. 384 § 1 k.c.), jednak w pewnych sytuacjach można poprzestać na stworzeniu warunków do łatwego dowiedzenia się o treści wzorca (art. 384 § 2 k.c.). Niedopełnienie wskazanych wymogów informacyjnych oznacza brak mocy wiążącej wzorca, którym posłużył się powód. W sytuacjach opisanych w art. 384 § 2 k.c. ustawodawca rezygnuje z wymogu doręczenia wzorca mając na uwadze ułatwienie obrotu cywilnoprawnego. W tym wypadku strony wiążą także wzorce niedoręczone, o ile łącznie
są spełnione warunki określone w dyspozycji powołanego przepisu, czyli - posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, a pozwany nie będący konsumentem (lub nawet posiadający ten przymiot, jednak zawierający umowę w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego) mógł z łatwością dowiedzieć się o treści wzorca. Ciężar dowodu tych okoliczności spoczywa jednak każdorazowo na powodzie, który powołuje się na moc wiążącą wzorca, lecz nie doręczył go drugiej stronie przy zawieraniu umowy (patrz: Adam Olejniczak, Komentarz do art. 384 kodeksu cywilnego, Lex).

Powodowa spółka świadcząc usługi transportowe należy do grupy podmiotów kontraktujących z odbiorcą masowym, zarówno profesjonalnym jak i konsumentem,
i posługujących się wzorcem przy zawieraniu umów. Poza sporem pozostaje, że w tej branży korzystanie z wzorców jest zwyczajowo przyjęte, jednak ta okoliczność nie jest wystarczająca, by podzielić zarzuty skarżącego o naruszeniu przez sąd przepisów
art. 384 § 1 i 2 k.c. Niedoręczony bowiem wzorzec może wiązać pasażera tylko wówczas,
gdy powodowa spółka stworzyła warunki, w których pasażer mógł z łatwością dowiedzieć się o treści wzorca, jednak ocena spełnienia tej przesłanki zależy każdorazowo od okoliczności związanych z zawarciem konkretnej, jednostkowej umowy i musi być ustalana ad casu.
Pod uwagę bierze się wówczas dotychczasową praktykę posługiwania się wzorcem przez strony we wzajemnych stosunkach, rodzaj zobowiązania, miejsce udostępnienia, sposób wyeksponowania i rozmiar wzorca, jego czytelność, czy nawet doświadczenie handlowe stron. W każdym jednak przypadku to powód musi dowieść, że wzorzec został udostępniony pasażerowi w taki sposób, że łatwo mógł się on dowiedzieć o jego treści.

W niniejszej sprawie zarzut oparty na art. 384 § 2 k.c. i odnoszący się do „wzorca wezwania do zapłaty” skarżący podniósł dopiero w apelacji nie wskazując na tę okoliczność
i skutki z niej płynące w toku postępowania przed Sądem Rejonowym. Nie zmienia to jednak faktu, że powołując przedmiotowy zarzut powód zobligowany był w myśl art. 6 k.c. udowodnić, że stworzył pozwanemu warunki do łatwego dowiedzenia się o treści wzorca,
a temu obowiązkowi skarżący w żaden sposób nie sprostał. Poza twierdzeniem, że pozwany nie powinien mieć żadnego problemu z zapoznaniem się z regulaminem, powód nie powołał żadnych innych okoliczności pozwalających wnioskować, że pozwany był nim związany, gdyż mógł łatwo dowiedzieć się o jego treści. Samo zatem odesłanie pasażera do wzorca
z pewnością nie spełnia tego wymogu. Sąd Rejonowy w świetle zebranego materiału dowodowego prawidłowo zatem ustalił, że skoro wzorzec nie został powodowi doręczony,
to go nie wiąże (podobnie: Sąd Okręgowy w Częstochowie, wyrok z 29 lutego 2016 roku,
V Ga 8/16).

Wbrew skarżącemu, w sprawie nie doszło do naruszenia art. 454 § 1 k.c.. Rację
ma skarżący, że zgodnie z tym przepisem – jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania
lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia. Ponadto, zgodnie z poglądem wyrażonym w uchwale Sądu Najwyższego z 4 stycznia 1995r. III CZP 164/94 spełnienie świadczenia bezgotówkowego następuje w dniu uznania rachunku bankowego wierzyciela, chyba że strony stosunku zobowiązaniowego postanowiły inaczej (OSNC 1995/4/62). Powyższy przepis ma zatem charakter fakultatywny.

Nie można jednak stracić z oczu, że w okolicznościach sprawy pozwany uregulował zobowiązanie względem powoda, nie negował go. Ponadto, bank potwierdził datę złożenia przelewu w dniu 2 października 2017 roku (k. 44), to musiała ona zostać zapisana
na serwerze, a skoro jednak data księgowania nastąpiła dopiero z datą 3 października 2017 roku, to taka okoliczność nie może obciążać pozwanego, że dopiero dnia następnego żądana kwota była na rachunku powoda. To zaś zdaniem Sądu Okręgowego nie byłoby
do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Niezrozumiałym jest natomiast zarzut dotyczący naruszenia art. 33a ust. 3 ustawy prawo przewozowe poprzez jego niezastosowanie. W sprawie bowiem, o czym był już mowa,

pozwany nie negował okoliczności jazdy bez biletu, czy wezwania go przez powoda
do zapłaty zobowiązania z tego tytułu. Pozwany nie zgadzał się z roszczeniem powoda, wykazując, że spełnił wobec niego żądane przez niego świadczenie.

Z wszystkich powyższych względów należy uznać, że apelacja stanowi tylko nieuzasadnioną polemikę z ustaleniami i wnioskami Sądu Rejonowego i dlatego podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.