Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Brzesku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2018 r. w Brzesku

na rozprawie

sprawy z powództwa P. D.

przeciwko S. P.

o zapłatę

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powoda P. D. na rzecz pozwanej S. P. kwotę 4 817 zł (cztery tysiące osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia

SR Stanisław Kostrzewa

Sygn. akt I C 626/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Brzesku z dnia 29 czerwca 2018 roku

Powód P. D. w pozwie skierowanym przeciwko S. P. domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 15 600 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wymagalności tj. od dnia 12.01.2016 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu udzielonej pożyczki. Nadto powód domagał się zasądzenia zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że na podstawie ustnej umowy pożyczki powód udzielił pozwanej pożyczek pieniężnych w formie przelewów bankowych dokonanych w okresie od 13.02.2012 r. do 17.10.2013 r. opiewających na łączną kwotę 15 600 zł. Dalej podniósł, że wzywał pozwaną do zwrotu wymienionej kwoty, jednak bezskutecznie.

Odnosząc się do twierdzeń pozwanej powód wskazał, iż podpis na dokumencie z dnia 20.01.2012 r. nie został przez niego nakreślony, zaś sam dokument został spreparowany na potrzeby niniejszego postepowania. Dodatkowo podniósł, że oświadczenie z dnia 20.01.2012 r. jest jednozdaniowe i nie merytoryczne.

W odpowiedzi na pozew pozwana S. P. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana zakwestionowała żądanie co do zasady. Pozwana zaprzeczyła, iż strony łączyła ustna umowa pożyczki, w ramach której powód pożyczył pozwanej łącznie kwotę 15 600 zł. Podniosła, że środki objęte przedłożonymi przez powoda potwierdzeniami przelewów stanowiły spłatę udzielonej powodowi przez pozwaną oraz jej męża M. P. pożyczki w wysokości 20 000 zł. Zabezpieczeniem spłaty tej pożyczki było oświadczenie złożone przez powoda w dniu 20.01.2012 r. Dalej pozwana dodała, że w latach 2012-2013 jej mąż M. P. wykonywał prace budowlane w domu powoda w G. M.. M. P. posiadał wyłącznie rachunek bankowy walutowy, w banku niemieckim dlatego wynagrodzenie za wykonane prace powód często przesyłał bezpośrednio na rachunek bankowy pozwanej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. D. oraz mąż pozwanej M. P. poznali się w 2010 r. w N., gdzie obaj w przeszłości pracowali. P. D., pracował w firmie komputerowej, a M. P. jako budowlaniec. Wymienionych łączyły relacje koleżeńskie. Powód pożyczał M. P. pieniądze.

Dowód: zeznania świadka M. P. k. 101 - 102; zeznania świadka L. O. k. 142; zeznania powoda P. D. k. 220- 221.

W okresie od 2012 r. do sierpnia 2013 r. M. P. wykonywał prace remontowo - budowlane w domu P. D. wG. M.. M. P. mieszkał wówczas u powoda, w domu który remontował. Za te prace powód płacił mu gotówką, jednak większość wynagrodzenia powód odliczał na poczet długu jaki M. P. miał u powoda jeszcze z czasów pracy w N.. Te środki które M. P. otrzymywał tytułem wynagrodzenia nie wystarczały na opłacenie alimentów dla żony S. P. dlatego P. D. zaproponował mu pożyczkę. Umówili się, że P. D. będzie wykonywał przelewy bezpośrednio na konto bankowe S. P..

Dowód: fotografie k. 100; zeznania świadka M. P. k. 101 - 102; zeznania świadka W. D. k. 141; zeznania świadka L. O. k. 142; zeznania powoda P. D. k. 220 - 221.

M. P. pracując u powoda w G. M. posiadał dostęp do całego domu, w tym również do pokoju, w którym powód przechowywał swoje dokumenty. Wśród tych dokumentów znajdowała się również kartka z podpisem in blanco powoda. Na tej kartce - po jakimś czasie dodrukowano tekst: „Oświadczam, że pożyczkę w wysokości 20 000 zł zaciągniętą od M. P. zapłacę w najszybszym możliwym terminie”. Jako miejsce i datę sporządzenia tego oświadczenia wpisano „G. M. dnia 20.01.2012”

Dowód: oświadczenie z dnia 20.01.2012r. k. 40, 82; zeznania świadka W. D. k. 141; zeznania powoda P. D. k. 220 - 221.

Powołany w sprawie biegły sądowy w zakresie ekspertyzy dokumentów mgr T. K. (2) w wydanej opinii pisemnej stwierdził, że podpis obrazujący nazwisko (...) usytuowany pod treścią dokumentu datowanego na dzień 20.01.2012 r. został nakreślony przez P. D. ( powoda ). Biegły stwierdził w opinii, że dokument datowany na dzień 20.01.2012 r. pierwotnie stanowił czystą kartkę papieru zawierającą tylko podpis obrazujący nazwisko (...) tzw. podpis in blanco. Do istniejącego podpisu dodrukowano zapis datowy oraz treść oświadczenia o spłacie pożyczki.

Dalej biegły stwierdził w opinii, że nie jest możliwe kategoryczne udzielenie odpowiedzi na pytania odnoszące się do określenie przypuszczalnego czasu powstania zapisów długopisowych stanowiących podpis obrazujący nazwisko (...) oraz nadruku stanowiącego treść oświadczenia.

Dowód: opinia biegłego sądowego w zakresie ekspertyzy dokumentów mgr T. K. (2) sporządzona w dniu 25.04.2018r. k. 181- 200.

Powód P. D. wykonał ze swojego konta bankowego na konto bankowe S. P. następujące przelewy:

- w dniu 18.03.2012r. na kwotę 500 zł,

- w dniu 25.03.2012r na kwotę 800 zł,

- w dniu 02.04.2012r na kwotę 800 zł

- w dniu 24.04.2012r na kwotę 500 zł,

- w dniu 28.04.2012r. na kwotę 900 zł,

- w dniu 13.05.2012r na kwotę 500 zł,

- w dniu 23.02.2012r. na kwotę 1 600 zł,

- w dniu 10.03.2012r. na kwotę 1 000 zł,

- w dniu 19.07.2012r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 06.07.2012r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 12.07.2012r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 28.03.2013r. na kwotę 500 zł,

- w dniu 27.09.2013r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 19.07.2013r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 27.07.2013r. na kwotę 500 zł,

- w dniu 03.02.2012r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 10.02.2012r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 16.02.2012r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 24.05.2012r. na kwotę 800 zł,

- w dniu 03.06.2012r. na kwotę 800 zł.

Kwota łączna wymienionych przelewów wyniosła 15 600 zł. W tytule wszystkich przelewów wpisano „zasilenie konta”.

Dowód: potwierdzenia transakcji bankowych k. 9- 23.

Powód P. D. nie zna osobiście pozwanej S. P., nigdy się nie spotkali, tylko jeden raz rozmawiali telefonicznie. Nigdy też nie zawierali żadnych umów pożyczek, zarówno ustnych jak i na piśmie.

Dowód: zeznania świadka W. D. k. 141; zeznania świadka M. P. k. 101 - 102, zeznania powoda P. D. k. 220- 221.

Pozwana S. P. zawarła w dniu 04.08.2012r. z (...) w B. umowę kupna sprzedaży samochodu marki C. (...) za kwotę 1 500 euro.

Powód pismem z dnia 08.07.2015r. wezwał pozwaną S. P. do zapłaty kwoty 6 331,95 zł wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 2 222,40 zł tytułem ceny zakupu samochodu marki C. (...) wynikającej z umowy kupna- sprzedaży z dnia 04.08.2012r. W odpowiedzi pozwana wskazała, iż kwota zakupu została uiszczona przy podpisaniu umowy.

Dowód: umowa kupna sprzedaży z dnia 04.08.2012r. k. 45, ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z dnia 08.07.2015r. k. 41- 42; pismo pozwanej z dnia 03.08.2015r. k. 44.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wymienionych dokumentów, opinii biegłego sądowego w zakresie ekspertyzy dokumentów oraz zeznań świadków i zeznań powoda P. D..

W sprawie zostały przedłożone dokumenty prywatne, które korzystały z domniemania, że osoba, która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Domniemanie to jest wzruszalne i w okolicznościach danej sprawy strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu i twierdzi, że zawarte w nim oświadczenie od niej nie pochodzi, obowiązana była tę okoliczność udowodnić ( art. 253 k.p.c. ).

W niniejszej sprawie pozwany zaprzeczał prawdziwości dokumentu - oświadczenia z dnia 20.01.2012r. dlatego Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego w zakresie ekspertyzy dokumentów mgr T. K. (2). W ocenie Sądu opinia była fachowa, rzetelna i jak najdokładniej odpowiadała na zadane przez Sąd pytania, nie było podstaw do jej kwestionowania.

Zeznania świadków oraz powoda miały odpowiedzieć na pytania co do okoliczności zawarcia oraz warunków ustnej umowy pożyczki, na którą w pozwie powoływał się powód.

Świadkowie L. O. i W. D. nie posiadali wiedzy, aby pozwana S. P. zawierała z powodem jakąkolwiek umowę pożyczki. Z kolei świadek M. P. - mąż pozwanej zaprzeczył, aby do zawarcia takiej umowy pomiędzy stronami miało dojść.

Powód P. D. zeznał wprost, iż z pozwaną S. P. nie zawierał umowy pożyczki, a pieniądze które przelewał na konto pozwanej miały stanowić pożyczkę dla jej męża - na opłacenie alimentów, na które M. P. nie posiadał środków.

Sąd rozważył, co następuje:

Powód P. D. domagał się zasądzenia od pozwanej S. P. kwoty 15 600 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12.01.2016 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu pożyczki.

Pozwana kategorycznie zaprzeczyła, aby zawierała z powodem jakąkolwiek umowę pożyczki. Podniosła, że to powód pożyczył kwotę 20 000 zł od pozwanej i jej męża, zaś przelewy bankowe, na które powód się powoływał zostały wykonane tytułem jej zwrotu.

Powód wywodził swoje roszczenia z art. 720 § 1 kc, zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Zgodnie z art. 720 § 2 k.c. umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej. W dacie zawarcia rzekomej umowy powołany przepis stanowił, że umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

W świetle normy art. 720 § 1 kc nie budziło wątpliwości, że powód jako występujący z żądaniem zwrotu pożyczki powinien - zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym wyrażoną w art. 6 kc - wykazać zawarcie stosownej umowy i w jej ramach przekazanie pozwanej przedmiotu pożyczki. Przepis art. 720 § 2 kc ustanawia formę pisemną wyłącznie dla celów dowodowych, co oznacza, iż nie wpływa ona na ważność umowy, ale podlega ograniczeniom dowodowym. Jednak dowód z przesłuchania stron lub świadków na okoliczność dokonania czynności prawnej jest dopuszczalny, kiedy strony wyrażą na to zgodę lub jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma (art. 74 kc w brzmieniu sprzed 8 września 2016 roku.) Obecne brzmienie zostało nadane temu przepisowi ustawą z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1311 z późn. zm.). Ustawa ta nie zawiera przepisów intertemporalnych dotyczących stosowania regulacji w brzmieniu obecnie obowiązującym do czynności dokonanych przed jej wejściem w życie. Zgodnie z zasadą nie retroakcji, wobec braku przepisu nadającego nowelizacji moc wsteczną, znowelizowany przepis art. 74 k.c. znajduje zastosowanie do czynności prawnych dokonanych po wejściu w życie nowelizacji (8.09.2016r.), natomiast czynności dokonane przed nowelizacją oceniać należy w świetle art. 74 kc w brzmieniu sprzed nowelizacji (Komentarz do Art. 74 kc red. Osajda 2018, wyd. 19/P. Sobolewski, Legalis).

W przywołanym przepisie mowa jest o tzw. początku dowodu na piśmie, czyli każdym dokumencie, którego treść bezpośrednio lub pośrednio wskazuje na fakt dokonania czynności. Za pismo w rozumieniu art. 74 § 2 k.c. uznać można zarówno dokument prywatny, jak i urzędowy, ale też list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, odbitkę faksową, telegram itp. ( wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2004 r., II CK 527/03 - LEX nr 174143, z dnia 28 czerwca 2007 r., IV CSK 110/07 - LEX nr 488981, z dnia 24 kwietnia 2008 r., IV CNP 6/08 - LEX nr 584768, z dnia 14 października 2009 r., V CSK 109/09 - LEX nr 688046, z dnia 9 grudnia 2015 r., II CSK 859/14 - LEX nr 1962516). Uprawdopodobnienie dokonania czynności prawnej należy rozumieć dość szeroko. Początek dowodu na piśmie to stwierdzenie pismem okoliczności, które mają jakiś związek ze sprawą i stanowią "początek rozumowania", wskazujący na prawdopodobieństwo, że określony w pozwie fakt zaistniał ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 września 2014r., I ACa 878/14, Legalis).

W ocenie Sądu postępowanie dowodowe w żaden sposób nie wykazało, by miedzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki przez co powód nie sprostał obowiązkowi wynikającemu z treści art. 6 kc.

Powód dla wykazania zasadności swego roszczenia przedstawił wydruki przelewów bankowych, które zostały wykonane z należącego do niego rachunku na konto bankowe pozwanej tytułem „zasilenie konta”. Dowody te wskazują, że z rachunku którego dysponentem był powód w okresie dokonywania przelewów wypłynęły środki finansowe w podanych wysokościach na rachunek bankowy pozwanej co jednak w żaden sposób nie może świadczyć, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki. Sam powód w swoich zeznaniach jasno stwierdził, że z pozwaną żadnej umowy pożyczki nie zawierał. W świetle tych zeznań nie budziło wątpliwości Sądu, że pomiędzy stronami nie doszło w ogóle do zawarcia umowy pożyczki, na której powód opierał swoje roszczenie.

Z materiału dowodowego wynikało nadto, że mąż pozwanej M. P. w przeszłości pracował dla powoda, wykonywał w jego domu prace remontowo - budowlane. Wymienieni rozliczali się w ten sposób, że część wynagrodzenia powód zaliczał na poczet długu jaki M. P. wcześniej zaciągnął u niego, a pozostałą część wypłacał mu gotówką.

Według twierdzeń powoda wykonane przelewy bankowe były swoistą pożyczką jaką udzielił M. P. na opłacenie alimentów. Z kolei pozwana twierdziła, że te przelewy zostały przez powoda wykonane tytułem zwrotu pożyczki w kwocie 20 000 zł jaką jej mąż udzielił powodowi. Na tę okoliczność pozwana przedstawiła oświadczenie z dnia 20.01.2012r., w którym powód miał zobowiązać się do spłaty wymienionej pożyczki. Odnośnie tego dokumentu, pozwany twierdził, że w ogóle nie został on przez niego podpisany to jest, że został sfałszowany, ewentualnie nie wykluczając, że na dokumencie tym znajduje się jego podpis podnosił, że został on złożony na czystej kartce papieru, którą mąż pozwanej w sposób nieuprawniony zadysponował.

W świetle dowodu z opinii biegłego w zakresie ekspertyzy dokumentów mgr T. K. (2), który to dowód został dopuszczony na wniosek powoda, nie budzi wątpliwości, że zapis odręczny (podpis) widniejący pod tekstem dokumentu z dnia 20.01.2012 r. został naniesiony własnoręcznie przez powoda. Opinia ta potwierdziła zatem autentyczność podpisu pozwanego. Jednocześnie jednak, biegły wskazał, że dokument z dnia 20.01.2012r. pierwotnie stanowił czystą kartkę papieru zawierającą tylko podpis obrazujący nazwisko powoda tzw. podpis in blanco. Do istniejącego podpisu dodrukowano zapis datowy oraz treść oświadczenia o spłacie pożyczki. W kontekście wniosków opinii biegłego, oczywiście wątpliwe stają się twierdzenia o rzekomej pożyczce w kwocie 20 000 zł na rzecz powoda. Również zeznania świadka M. P., męża pozwanej na tym zakresie w ocenie Sądu były niewiarygodne. Świadek nie potrafił bowiem precyzyjnie wskazać, kiedy miało dojść do zawarcia tej pożyczki, czy była zawarta na piśmie, kto, kiedy i w jaki sposób przekazał pieniądze. W tym zakresie zeznania świadka okazały się niekonsekwentne i wewnętrznie sprzeczne, a przecież rzekoma pożyczka opiewała na niebagatelną kwotę i nawet pomimo upływu kilku lat te okoliczności powinny być świadkowi znane.

Wobec powyższego, należałoby się zastanowić w jakich okolicznościach powstało oświadczenie z dnia 20.01.2012r., tj. kto dodrukował jego tekst, a więc czy faktycznie pochodzi ono od powoda, czy też zostało sfałszowane. Odpowiedź na to pytanie niosłaby za sobą konieczność ustalenia, czy powołane w pozwie przelewy bankowe stanowiły zwrot pożyczki udzielonej powodowi, czy też stanowiły bezpodstawne wzbogacenie pozwanej kosztem powoda.

Niemniej jednak, należy podkreślić, że powód nawet po złożeniu zeznań, jako podstawę faktyczną i prawną powództwa wskazywał żądanie z tytułu umowy pożyczki udzielonej pozwanej.

Odwołując się do treści art. 321 § 1 kc, należy podkreślić, że Sąd jest związany faktami, które przytacza powód i z których wywodzi swoje roszczenia. Fakty przytoczone przez powoda determinują przedmiot procesu i kierunek prowadzonego postępowania dowodowego, którego celem jest weryfikacja prawdziwości twierdzeń pozwu. Zmiana podstawy prawnej, która wymaga także zupełnie innego rozumienia okoliczności faktycznych stanowiących podstawę powództwa narusza art. 321 kpc. Sąd może sam określić podstawę prawną powództwa, ale tylko wtedy, gdy nie wymaga to zmiany oceny okoliczności faktycznych, na których strona opiera swoje roszczenie. Oparcie wyroku na podstawie faktycznej nie powołanej przez powoda, jest orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 kpc (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 24 marca 2016 r., I ACa 713/15). Ponieważ strony nie zawarły umowy pożyczki, to ostatecznie upadła podstawa faktyczna powództwa. Nieistnienie umowy nie stanowi podstawy do czynienia jakichkolwiek rozliczeń, gdyż brak jest świadczeń, które zostałyby spełnione w jej wykonaniu.

Ustalenie przez Sąd, że pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia umowy pożyczki prowadzi do wniosku, że podstawa faktyczna żądania powoda nie została przez niego udowodniona, a w konsekwencji powództwo należy oddalić, o czym Sąd orzekł w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc, a to zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Powód przegrał proces zatem winien zwrócić pozwanej poniesione przez nią koszty na które złożyły się: kwota 4 800 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

SSR Stanisław Kostrzewa