Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Artur Fornal

po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2019 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

w sprawie z powództwa Z. K.

przeciwko M. K.

na skutek zażalenia świadka K. P. na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 28 lutego 2019 r., sygn. akt VIII GC 83/19 upr

p o s t a n a w i a:

1.  uchylić zaskarżone postanowienie;

2.  nakazać zwrócić skarżącemu ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 40 zł (czterdzieści złotych) tytułem opłaty od uwzględnionego zażalenia.

Sygn. akt VIII Gz 103/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy nałożył na świadka K. P. grzywnę w kwocie 1.000 zł za nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie w tym dniu.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 274 § 1 k.p.c. za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd skaże świadka na grzywnę, po czym wezwie go powtórnie, a w razie ponownego niestawiennictwa skaże go na ponowną grzywnę i może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie. W myśl art. 163 k.p.c. sąd wymierza grzywnę do trzech tysięcy złotych. Zgodnie z art. 275 k.p.c. świadek w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia skazującego go na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany, może usprawiedliwić swe niestawiennictwo. W razie usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwolni świadka od grzywny i od przymusowego sprowadzenia.

W ocenie Sądu pierwszej instancji usprawiedliwienie nieobecności na rozprawie, dokonane przez świadka post factum nie może stanowić argumentu podważającego prawidłowość skazania go na grzywnę, może bowiem prowadzić jedynie do zwolnienia od prawidłowo nałożonej grzywny. W niniejszej sprawie – jak uznał Sąd Rejonowy – świadek K. P. nie usprawiedliwił swojej nieobecności na rozprawie w dniu 28 lutego 2019 r., nie poparł także takiego usprawiedliwienia odpowiednimi środkami dowodowymi. Natomiast wniosek tego świadka z dnia 4 lutego 2019 r. w drodze pomocy sądowej przed sądem właściwym według miejsca jego zamieszkania, nie został przez Sąd pierwszej instancji uwzględniony, o czym świadek miał zostać poinformowany telefonicznie przez pracownika Sądu. Tym samym wezwanie świadka na rozprawę w dniu 28 lutego 2019 r. pozostawało aktualne. Na marginesie jedynie Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że świadek w uzasadnieniu ww. wniosku powołał się na nieskonkretyzowane okoliczności, które miały uniemożliwiać mu stawienie się na rozprawie, a wśród nich odległość do sądu i koszty podróży. Te ogólnikowe stwierdzenia w ocenie tego Sądu nie stanowiły jednak podstawy do uwzględnienia wniosku o przesłuchanie w drodze pomocy prawnej, zasadą jest bowiem przeprowadzenie postępowania dowodowego przed sądem orzekającym, co zapewnia realizację zasady bezpośredniości postępowania. Ponadto koszty stawiennictwa świadka podlegają zwrotowi, w dobie zaś powszechności posiadania samochodu i dostępu do komunikacji publicznej, świadek nie wykazał, iż nie dysponuje możliwością dojazdu do sądu.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył świadek K. P., domagając się jego uchylenia oraz przesłuchania go przez sąd właściwy dla miejsca jego zamieszkania.

Skarżący zaprzeczył temu, aby został poinformowany przez sąd o tym, że jego wniosek o przesłuchanie w drodze pomocy sądowej nie został uwzględniony. Nikt z sądu nie dzwonił do niego w tej kwestii, a jedyna rozmowa telefoniczna miała miejsce w dniu 13 marca 2019 r., kiedy to sam świadek zadzwonił do sekretariatu Sądu z zapytaniem, dlaczego został ukarany grzywną, skoro wnosił wcześniej o przesłuchanie go przed sądem miejsca zamieszkania. Skarżący podkreślił, że wcześniej nikt z sądu nie mógł do niego telefonować, gdyż nie podawał on swojego numeru telefonu, a ewentualny kontakt mógł dotyczyć wyłącznie osób trzecich (a nie świadka). Nadto rozstrzygając ww. wniosek Sąd pierwszej instancji stosownie do art. 354 k.p.c. powinien wydać postanowienie o odmowie przesłuchania w drodze pomocy sądowej, które powinno zostać doręczone świadkowi, co w niniejszej sprawie nie nastąpiło.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

Skazanie w niniejszej sprawie świadka (skarżącego) na grzywnę za nieusprawiedliwione niestawiennictwo na podstawie art. 274 § 1 k.p.c., nie znajdowało uzasadnienia w okolicznościach niniejszej sprawy. Po otrzymaniu wezwania na rozprawę jaka miała się odbyć dnia 28 lutego 2019 r. – co nastąpiło 31 stycznia 2019 r. ( zob. k. 41 i 45 akt) – świadek ten odpowiednio wcześniej, bo pismem nadanym w dniu 5 lutego 2019 r. (dołączonym do akt sprawy 11 lutego 2019 r.), wniósł o przesłuchanie go w drodze pomocy sądowej przed sądem właściwym według miejsca jego zamieszkania ( k. 48 – 49 akt).

Sąd odwoławczy pragnie podkreślić, że niezależnie od oceny zasadności takiego wniosku świadka w świetle regulacji art. 235 § 1 k.p.c., a także § 118 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. z 2015, poz. 2316 ze zm.) - właściwych w kwestii przeprowadzenia dowodu przez sąd inny niż orzekający w sprawie (sąd wezwany) - a wreszcie także niezależnie od tego w formie jakiej decyzji jurysdykcyjnej, w świetle art. 236 w zw. z art. 354 k.p.c. i art. 362 k.p.c., powinno nastąpić rozpoznanie takiego wniosku świadka (tj. niezaskarżalnego postanowienia sądu czy też zarządzenia przewodniczącego – por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2015 r., III CZP 69/15, OSNC 2016, nr 11, poz. 127, a także wyrok tego Sądu z dnia 9 lipca 2015 r., I UK 375/14, LEX nr 1771082), z akt sprawy nie wynika aby świadek przed dniem ww. rozprawy został w jakikolwiek sposób poinformowany o odmowie uwzględnienia złożonego przez niego wniosku.

Chociaż bowiem pomiędzy dniem wpływu tego wniosku do sądu, a datą rozprawy (tj. pomiędzy 11 i 28 lutego 2019 r.) był jeszcze czas ponad dwóch tygodni na poinformowanie świadka w odpowiedni sposób o tym, że pomimo jego wniosku wezwanie pozostaje aktualne, to czynności Przewodniczącego ograniczyły się w tym przypadku jedynie do wydania w dniu 13 lutego 2019 r. zarządzenia o treści „brak podstaw do uwzględnienia wniosku” ( zob. k. 48 akt). Wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, nie ma w aktach dowodu na to, że treść ww. zarządzenia została zakomunikowana zainteresowanemu świadkowi (doszła do jego wiadomości) w taki sposób, że bez żadnych wątpliwości mógł się on z nią zapoznać.

Wprawdzie należy zgodzić się z poglądem, że świadek ma bezwzględny obowiązek stawiennictwa w sądzie nawet wtedy, gdyby nie ma żadnej wiedzy o okolicznościach sprawy albo gdyby zamierza skorzystać z prawa odmowy zeznań, a usprawiedliwioną przyczyną nieobecności świadka może być jego choroba (potwierdzona zaświadczeniem wystawionym przez lekarza sądowego), ważny wyjazd służbowy lub poważny wypadek losowy (zob. Krzysztof Knoppek, Komentarz do art. 274 kodeksu postępowania cywilnego, System Informacji Prawnej LEX 2013), w sytuacji jednak gdy w odpowiedzi na wezwanie świadek odpowiednio wcześniej wnosi o wydanie (zmianę) postanowienia dowodowego poprzez przeprowadzenie dowodu z jego zeznań przez sąd wezwany (art. 235 § 1 k.p.c.), nie powinno nastąpić skazanie go na grzywnę za niestawiennictwo, jeśli zaniechano uprzedniego poinformowania go o sposobie rozpatrzenia takiego wniosku. Zatem gdy w niniejszej sprawie świadek lojalnie (należy założyć, że w dobrej wierze) poinformował Sąd o istniejących – w jego ocenie – poważnych niedogodnościach mających przemawiać przeciwko przesłuchaniu go przed sądem orzekającym, mógł on oczekiwać na udzielenie mu jeszcze przed rozprawą informacji o sposobie rozpatrzenia jego wniosku (co było możliwe), co powoduje, że nie ma podstaw aby obciążać go negatywnymi skutkami leżącego po stronie Sądu zaniechania tego (tak Sąd Najwyższy m.in. w uzasadnieniu postanowienia z dnia 9 października 2013 r., V CZ 45/13, LEX nr 1394102).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uwzględniając w całości zażalenie świadka, stosownie do art. 386 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie. O zwrocie uiszczonej przez skarżącego opłaty od zażalenia orzeczono na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2019, poz. 785).