Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 15 lutego 2019 oku

Strona powodowa (...) S.A. w B. w pozwie wniesionym w dniu 24 sierpnia 2018 roku (data nadania) w postępowaniu nakazowym wniosła o zapłatę od pozwanej A. S. kwoty 16 526,69 złotych z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2018 roku do dnia zapłaty. Następnie sprecyzowała żądanie w zakresie odsetek wnosząc o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie (k. 1-2, 17).

W uzasadnieniu żądania pozwu strona powodowa podniosła, iż podstawą żądania jest weksel z dnia 2 listopada 2017 roku, w którym pozwana zobowiązała się do zapłaty weksla na kwotę 16 526,69 złotych do dnia 10 sierpnia 2018 roku. Powód wezwał pozwaną do wykupu weksla, jednak bezskutecznie.

W dniu 2 października 2018 roku Sąd Rejonowy wydał nakaz w postępowaniu upominawczym pod sygn. akt I Nc 3828/18 orzekając zgodnie ze sprecyzowanym żądaniem pozwu (k. 19).

Pozwana A. S. złożyła sprzeciw od nakazu zapłaty wskutek którego stracił on moc. W sprzeciwie pozwana domagała się oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów postępowania (k. 28-31).

W uzasadnieniu sprzeciwu zakwestionowała zarówno istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego, datę wymagalności oraz roszczenie odsetkowe. Zanegowała formę dokumentów przedstawionych przez powoda. Wskazała, iż weksel in blanco został wystawiony na zabezpieczenie zobowiązania ze stosunku podstawowego, dlatego też pozwana jako konsument podnosi zarzuty z umowy pożyczki. W szczególności pozwana podniosła zarzut wygaśnięcia zobowiązania w całości wskutek spłaty pożyczki. Wskazała, iż powód zaliczał wpłaty pozwanej na poczet opłat nienależnych, które ona kwestionuje, nie przedstawił również szczegółowego wyliczenia kwoty dochodzonej pozwem. Nadto kwota, na jaką został wypełniony weksel przekracza wielokrotnie jej zadłużenie z tytułu pożyczki, a weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją. Dodatkowo pozwana wskazała, iż umowa pożyczki z dnia 2 listopada 2017 roku stanowiła kompensatę wcześniejszych umów, które pozwana spłaciła w całości zatem skompensowanie tych umów miało charakter iluzoryczny, a rzeczywiste zobowiązanie pozwanej z tytułu umowy z dnia 2 listopada 2017 roku wynosiło 2 723,51 zł. Zakwestionowała koszty poza odsetkowe umowy jako stanowiące klauzule niedozwolone.

W piśmie procesowym z dnia 14 grudnia 2018 roku pełnomocnik powódki przyznał, iż pozwana zapłaciła w toku sprawy na rzecz powoda kwotę 1000 zł, w związku z czym domaga się zapłaty 15 526,69 zł z odsetkami jak w pozwie ( czyli dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie ), poza tym podtrzymał swoje stanowisko wskazując, iż weksel został wystawiony zgodnie z deklaracja wekslową i prawidłowo przedstawiony do zapłaty, zaś koszty poza odsetkowe nie przekraczają limitów określonych w ustawie o kredycie konsumenckim (k. 82-85).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana A. S. zawarła z (...) S.A. umowę pożyczki nr (...) z dnia 2 listopada 2017 roku. Umowa opiewała na kwotę 16 500 zł, w tym 8 250 złotych całkowitej kwoty pożyczki oraz 8 250 zł tytułem kredytowania kosztów pożyczki (określonych w ust. 1.4 umowy tj. opłaty przygotowawczej 129 zł, wynagrodzenia prowizyjnego 7 021 zł oraz wynagrodzenia za dodatkowy pakiet „(...)” – 1 100 zł). Całkowita kwota do zapłaty została wskazana jako 19 152 zł, w tym kwota pożyczki 8 250 zł i całkowity koszt pożyczki – 10 902 zł (opłaty wskazane w ust. 1.4 oraz odsetki umowne wskazane w ust. 1.2 - w kwocie 2 652 zł). Pożyczka miała zostać spłacona w 36 ratach po 532 złotych. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania wynosiła 90,71 %.

Do umowy na zabezpieczenie zwrotu pożyczki oraz wykonania innych zobowiązań wynikających z umowy pożyczki został dołączony weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, w której pozwana upoważniła stronę powodową do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą zadłużeniu łącznie z kosztami sądowymi na warunkach określonych w deklaracji wekslowej.

Pozwana wpłaciła na poczet tej umowy kwoty: 532 zł - w dniu 19 grudnia 2017 roku, 532 zł w dniu 10 stycznia 2018 roku, 2 × 532 zł w dniu 14 marca 2018 roku i 532 zł w dniu 17 maja 2018 roku. Wobec braku spłaty zgodnie z ustalonym harmonogramem powód - pismem z dnia 11 lipca 2018 roku - wypowiedział pozwanej A. S. umowę pożyczki, wzywając ją do zapłaty kwoty 16 526,69 zł.

Nadto strona powodowa wypełniła weksel in blanco nie na zlecenie na kwotę 16 526,69 złotych.

Po dacie wypowiedzenia umowy pozwana wpłaciła na poczet zadłużenia kwotę 1 000 zł (w dniu 31 sierpnia 2018 roku). Łącznie dokonała spłaty w wysokości 3 660 zł.

Dowód: umowa pożyczki k. 86-90, harmonogram spłaty pożyczki k.91 kopia weksla k. 3 (oryginał w kasie Sądu), deklaracja wekslowa k. 5, wypowiedzenie umowy k. 4, karta klienta k. 93-94.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dokumentach przedstawionych przez stronę powodową oraz pozwaną A. S.. Dokumenty przedłożone przez obie strony Sąd uznał za wiarygodne, co nie przesądza ich skutków prawnych.

Sąd oddalił wniosek dowodowy strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z umowy pożyczki z dnia 22 kwietnia 2016 roku i dowodów wpłat na poczet pożyczek nr (...) i (...) jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia, mając na uwadze, iż przeprowadzone postępowanie dotyczy roszczenia z umowy z dnia 2 listopada 2017 roku i kwoty objętej tą umową.

Sąd zważył co następuje:

Roszczenia dochodzone pozwem strona powodowa opierała na posiadanym wekslu, który pozwana wystawiła jako weksel gwarancyjny i opatrzyła własnoręcznym podpisem. Na podstawie art. 485 § 2 k.p.c. wydaje się nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 marca 1997 roku (sygn. I CKN 48/97, publ. w OSNC 1997/9/124), po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla gwarancyjnego spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyzną stosunku prawa cywilnego. Sytuacja dłużnika wekslowego i rodzaj zarzutów, jakie może on podnieść przeciwko wierzycielowi wekslowemu zależy jedynie od tego, czy dłużnik odpowiada wobec pierwszego wierzyciela (remitenta), czy wobec kolejnego nabywcy weksla. W odniesieniu bowiem do remitenta odpowiedzialność dłużnika jest o tyle łagodniejsza, że może on bez żadnych ograniczeń powołać się na zarzuty tzw. subiektywne, w tym przede wszystkim związane ze stosunkiem podstawowym (tak wyrok SN z 09.02.2005 r., sygn. II CK 426/04, LEX nr 1472229). W niniejszej sprawie wierzytelności z weksla dochodzi remitent (pierwszy wierzyciel). Pozwana – jako dłużnik wekslowy, mogła zatem podnosić zarzuty wynikające ze stosunku podstawowego.

Pozwana podniosła szereg zarzutów zarówno, co do ważności weksla, jak i ze stosunku podstawowego.

W tym kontekście i w świetle zgromadzonego materiału dowodowego należało ocenić, iż weksel wystawiony przez pozwaną A. S. jest nieważny, ponieważ zmierza on do obejścia prawa. Zgodnie z art. 58 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Weksel jako zobowiązanie abstrakcyjne odrywa się od stosunku podstawowego, jednak jego wystawienie nie może być obejściem przepisów ustawy lub powodować wyzyskania przymusowego położenia innej osoby. Pozwana jest wystawcą weksla, weksel jest wystawiony z klauzulą "nie na zlecenie" w związku z powyższym Sąd może rozważać także ważność stosunku podstawowego.

Nie ulega w ocenie Sądu wątpliwości, iż zobowiązanie wekslowe miało ułatwić powodowi skuteczne dochodzenie roszczeń związanych ze stosunkiem podstawowym (umową pożyczki), którego postanowienia naruszały przepisy art. 359 § 2 ¹ k.c. i art. 388 k.c. Zgodnie bowiem z treścią umowy z dnia 2 listopada 2017 roku pozwana otrzymała od powoda w ramach umowy pożyczki, której zabezpieczeniem był przedstawiony w niniejszej sprawie weksel, kwotę 8 250 złotych, przy czym całkowita kwota do zapłaty została określona jako 19 152 złotych, w tym koszty opłaty przygotowawczej 129 złotych i koszty prowizji w kwocie 7 021 złotych oraz dodatkowo kwota 1 100 zł tytułem przyznanego pozwanej (...), nadto odsetki umowne naliczone zgodnie z ust. 1.2 umowy (2 652 zł). Wynika z powyższego, iż już na wstępie łączne koszty naliczone przez powoda przewyższyły kwotę udzielonej pożyczki.

Mając to na uwadze należy stwierdzić, iż przewidziana w umowie wysokość ukrytych pod opłatami, prowizjami i kosztami dodatkowego pakietu odsetek (jako wynagrodzenia za korzystanie z kapitału) wielokrotnie przewyższała wysokość dozwolonych prawem odsetek maksymalnych zastrzeżonych od 1 stycznia 2016 roku jako dwukrotność odsetek ustawowych (art. 481 § 2 ¹ k.c.). W związku z powyższym zobowiązanie wekslowe jako zmierzające do obejścia prawa należało uznać na podstawie art. 58 k.c. za nieważne.

Nieważność weksla nakazuje z kolei odwołanie się wprost do stosunku podstawowego, jakim jest zobowiązanie umowne, tj. w tym przypadku umowa pożyczki z dnia 2 listopada 2017 roku. Także i to zobowiązanie w zakresie, w jakim zastrzega opłaty i koszty poza odsetkowe w wysokości łącznej 10 902 zł należało uznać za nieważne na podstawie art. 58 k.c.

Niewątpliwie, na co powołuje się powód, wskazane w umowie opłata przygotowawcza i wynagrodzenie prowizyjne oraz kwota za pakiet dodatkowy nie przekraczają łącznie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych, obliczonych według art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim obowiązujące w dacie zawarcia umowy z dnia 28 grudnia 2016 roku (Dz. U 2016, poz. 1528 t.j.). Przepis ten wprowadzony z dniem 11 marca 2016 roku ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 roku (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1357) o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw przewiduje granicę wysokości wszelkich kosztów, które mogą być dochodzone w ramach udzielonego kredytu i przedstawia sposób ich wyliczenia. Zastosowany algorytm pozwala na przyjęcie, że koszty ustalone jako poza odsetkowe koszty kredytu w umowie stron mieszczą się w tym zakresie, biorąc pod uwagę kwotę faktycznie udzielonej pożyczki oraz okres, na jaki pożyczka ta została udzielona (36 miesięcy). Jednocześnie jednak należy zgodzić się z argumentacją pozwanej, iż nie znajduje żadnego uzasadnienia proste, automatyczne przyjęcie takiej wysokości kosztów w oderwaniu od faktycznych kosztów obsługi pożyczki. Nie negując bowiem, że powód ma prawo pobierać opłaty za obsługę pożyczki i sam fakt korzystania przez pozwaną A. S. w ramach zawartej umowy pożyczki z postawionych do jej dyspozycji środków, to koszty te muszą zostać wykazane. Powód zaś w żaden sposób nie wykazał, aby takiej wysokości koszty poniósł, w szczególności, aby należne mu było wynagrodzenie prowizyjne w kwocie aż 7 021 zł. Również kwota 1 100 zł za dodatkowy pakiet budzi poważne wątpliwości i nie zostało wykazane faktyczne poniesienie tego rodzaju kosztów przez powoda. Co prawda w pkt 15 umowy jest wyszczególniona zawartość tego pakietu (obejmującego możliwość odroczenia maksymalnie dwóch rat pożyczki w całym okresie kredytowania albo obniżenia o połowę maksymalnie czterech rat), jednak naliczona opłata jest zdecydowanie wygórowana, mając na uwadze że dotyczyła jedynie hipotetycznej możliwości, z której pozwana mogła, ale nie musiała skorzystać. Powód nie wykazał przy tym, aby pozwana faktycznie skorzystała z którejś ze wskazanych w pakiecie możliwości.

Mając powyższe na uwadze sąd uznał za zasadne powództwo w zakresie kwoty 5 838,43 zł. Na kwotę tą składa się bowiem pozostały do spłacenia (przy uwzględnieniu dokonanych wpłat) kapitał, opłata przygotowawcza 129 zł oraz odsetki należne powodowi zgodnie z umową. Z dowodów znajdujących się w aktach sprawy wynika bowiem, iż pozwana dotychczas uiściła na poczet zadłużenia kwotę 3 660 zł, pozostała do spłaty zatem kwota 4 590 zł. Dodatkowo należne są powodowi odsetki w łącznej wysokości 1 119,43 zł i opłata przygotowawcza 129 zł, co daje razem kwotę 5 838,43 zł i taką kwotę Sąd uwzględnił jako nienaruszającą przepisów ustawy.

W pkt I sąd zasądził zatem od pozwanej na rzecz powoda wskazaną wyżej kwotę z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2018 roku do dnia zapłaty. Wysokość odsetek za opóźnienie została ustalona przez strony w umowie ( pkt 4.1 umowy ).

W pozostałym zakresie roszczenie powoda jako nieuzasadnione należało oddalić, o czym orzeczono w pkt II wyroku.

Zarzuty pozwanej o wygaśnięciu zobowiązania okazały się nieudowodnione, powód uwzględnił w wysokości żądania dokonane przez pozwaną wpłaty a pozwana nie wykazała aby spłaciła całość zobowiązania. Nie mają znaczenia dla sprawy rozważania pozwanej dotyczące wcześniejszych umów zawartych z powodem. Przedmiotem procesu jest roszczenie z umowy z 2 listopada 2017r. nr (...) i poza sferą rozważań pozostają wszelkie okoliczności dotyczące innych zobowiązań pozwanej. Sąd nie ma żadnych podstaw do badania czy pozostałe zobowiązania pozwanej zostały spłacone, jaka była ich kwota i czy nie było podstaw do zaciągania obecnej wierzytelność na spłatę wcześniejszych długów. Jeżeli pozwana kwestionuje poprzednie umowy to może wystąpić z odpowiednim, wybranym przez siebie roszczeniem do powoda.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1 013,63 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, mając na uwadze, iż powód wygrał proces w 35,30 %, zaś przegrał w 64,70 %.

Powód poniósł koszty w wysokości 3.758 zł. ( 3.617 zł. zastępstwo procesowe i opłata od pełnomocnictwa, 81 zł. opłata od pozwu ) pozwana w wysokości 3.617 zł. suma kosztów wynosi 7.375 zł. z tego 35,30 % to kwota 2.603,37 zł. ( tyle powinna ponieść pozwana ) a 64,70 % to kwota 4.771,62 zł. ( tyle powinien ponieść powód ). Różnica pomiędzy tę ostatnią kwotą a poniesionymi przez powoda wynosi 1.013,63 zł., które jest on zobowiązany do zwrotu pozwanej.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

(...)