Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Robert Obrębski

Sędziowie: SA Ewa Kaniok (spr.)

SO (del.) Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska

Protokolant: sek. sąd. Aneta Walkowska

po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa G. G. (1), K. G. i A. P.

przeciwko (...) spółce akcyjnej V. (...)" w W.

o odszkodowanie, zadośćuczynienie i rentę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 13 czerwca 2018 r., sygn. akt IV C 1238/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w części w ten sposób, że:

a)  w punkcie szóstym zasądza od (...) spółka akcyjna V. (...)" w W.

- na rzecz G. G. (1) dalszą kwotę 30000 zł (trzydzieści tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 01 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

- na rzecz K. G. dalszą kwotę 85000 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty (...) (pięćdziesiąt pięć tysięcy) złotych od dnia 01 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty i od kwoty 30000 zł (trzydzieści tysięcy) złotych od dnia 03 lipca 2016 roku do dnia zapłaty;

- na rzecz A. P. dalszą kwotę 30000 zł (trzydzieści tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 01 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

b) w punktach siódmym i ósmym w ten sposób, że ustala, iż koszty postępowania w sprawie z powództwa G. G. (1) ponosi pozwany w 67% (sześćdziesięciu siedmiu) i powódka w 33 % (trzydziestu trzech), w sprawie z powództwa K. G. ponosi pozwany w 75,66 % (siedemdziesięciu pięciu i sześćdziesięciu sześciu setnych) i powód w 24,34% (dwudziestu czterech i trzydziestu czterech setnych), w sprawie z powództwa A. P. ponosi pozwany w 52% (pięćdziesięciu dwóch) i powódka w 48% (czterdziestu ośmiu), pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie;

2. oddala apelację w pozostałej części;

3. zasądza od (...) spółka akcyjna V. (...)" w W. na rzecz G. G. (1) kwotę 2892,51 zł (dwa tysiące osiemset dziewięćdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt jeden groszy) i na rzecz K. G. kwotę 867,51 zł (osiemset sześćdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję;

4. nie obciąża A. P. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję na rzecz pozwanego;

5. nakazuje pobrać od (...) spółka akcyjna V. (...)" w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1500 zł (tysiąc pięćset złotych) tytułem części opłaty od apelacji G. G. (1), kwotę 4250 zł (cztery tysiące dwieście pięćdziesiąt złotych) tytułem części opłaty od apelacji K. G. oraz kwotę 1500 zł (tysiąc pięćset złotych) tytułem części opłaty od apelacji A. P..

Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska Robert Obrębski Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 3/19

UZASADNIENIE

W dniu 11 grudnia 2015 roku powodowie G. G. (1), K. G., A. P., wystąpili przeciwko (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. o:

1.  zasądzenie od pozwanej na rzecz G. G. (1) kwoty 100.000 złotych zadośćuczynienia tytułem doznanej krzywdy w związku ze śmiercią osoby bliskiej na podstawie art. 446 § 4 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz G. G. (1) kwoty 20.000 złotych stosownego odszkodowania tytułem znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej powódki na podstawie art. 446 § 3 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądzenie od pozwanej na rzecz G. G. (1) kwoty 1.400 złotych odszkodowania tytułem zwrotu poniesionych wydatków związanych z pogrzebem, z ustawowymi odsetkami od dnia 24 października 2015 roku do dnia zapłaty;

4.  zasądzenie od pozwanej na rzecz K. G. kwoty 150.000 złotych zadośćuczynienia tytułem doznanej krzywdy w związku ze śmiercią osoby bliskiej na podstawie art. 446 § 4 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

5.  zasądzenie od pozwanej na rzecz K. G. kwoty 70.000 złotych stosownego odszkodowania tytułem znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej powoda na podstawie art. 446 § 3 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

6.  zasądzenie od pozwanej na rzecz K. G. kwoty 500 złotych renty miesięcznej płatnej z góry każdego 1. dnia miesiąca tytułem uzasadnionych potrzeb powoda na podstawie art. 446 § 2 zd. 1 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

7.  zasądzenie od pozwanej na rzecz A. P. kwoty 100.000 złotych zadośćuczynienia tytułem krzywdy doznanej w związku ze śmiercią osoby bliskiej na podstawie art. 446 § 4 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

8.  zasądzenie od pozwanej na rzecz A. P. kwoty 50.000 złotych stosownego odszkodowania tytułem znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej powódki na podstawie art. 446 § 3 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

9.  zasądzenie od pozwanej na rzecz A. P. kwoty 300 złotych renty miesięcznej płatnej z góry każdego 1. dnia miesiąca tytułem uzasadnionych potrzeb powódki na podstawie art. 446 § 2 zd. 2 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty;

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów kosztów postępowania. Kwestionowała wysokość dochodzonych roszczeń ponad kwotę wypłaconą w toku postępowania likwidacyjnego oraz roszczenia odszkodowawcze i rentowe co do zasady i wysokości, a także roszczenie o zwrot kosztów pogrzebu.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym zasądził od pozwanego na rzecz G. G. (1) kwotę 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty; w punkcie drugim zasądził od pozwanego na rzecz G. G. (1) kwotę 1.400 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 października 2015 roku do dnia zapłaty; w punkcie trzecim zasądził od pozwanego na rzecz K. G. kwotę 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty; w punkcie czwartym zasądził od pozwanego na rzecz K. G. kwotę 500 zł miesięcznie tytułem renty z ustawowymi odsetkami od dnia 24 października 2015 roku do dnia zapłaty płatnej do rąk jego matki A. P. do dnia 1 każdego miesiąca z góry; w punkcie szóstym zasądził od pozwanego na rzecz A. P. kwotę 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty; w punkcie szóstym oddalił w pozostałym zakresie powództwa wszystkich powodów; w punkcie siódmym nieuiszczone koszty sądowe, w zakresie w jakim powodowie byli zwolnieni od kosztów, przejął na rachunek Skarbu Państwa; w punkcie ósmym w pozostałym zakresie kosztami postępowania obciążył G. G. (1) uznając, iż wygrała sprawę w 41% i pozwanego, pozostawiając rozstrzygnięcie referendarzowi sadowemu.

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynika, że w dniu 20 grudnia 2014 roku w miejscowości Z. pod K. doszło do wypadku drogowego w wyniku, którego poszkodowany R. G. zmarł w dniu 25 marca 2015 roku na skutek doznanych obrażeń ciała. Sprawca zdarzenia posiadał ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej u pozwanej. Zmarły R. G. był synem G. G. (1), ojcem K. G. oraz konkubentem A. P..

Pismem datowanym na dzień 27 kwietnia 2015 roku powodowie zgłosili pozwanej roszczenia wypłaty: odszkodowania za poniesione przez G. G. (1) koszty pochówku tragicznie zmarłego syna R. G. w wysokości 4.700 złotych; renty dla małoletniego K. G., w związku z faktem, iż na zmarłym R. G. ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny wobec powoda, w kwocie po 500 złotych miesięcznie; odszkodowania na mocy art. 446 § 3 kodeksu cywilnego z tytułu znacznego pogorszenia się, wskutek śmierci partnera życiowego, sytuacji życiowej A. P. w kwocie 60.000 złotych; odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się, wskutek śmierci syna, sytuacji życiowej G. G. (1) w kwocie 60.000 złotych; odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się, wskutek śmierci ojca, sytuacji życiowej małoletniego K. G. w kwocie 60.000 złotych; zadośćuczynienia dla A. P. za krzywdę doznaną w związku ze śmiercią partnera życiowego w kwocie 120.000 złotych; zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią ojca dla małoletniego K. G. w kwocie 120.000 złotych; zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią syna dla G. G. (1) w kwocie 120.000 złotych; zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią brata dla M. G. w kwocie 60.000 złotych i dla A. G. w kwocie 60.000 złotych.

Decyzją z dnia 1 czerwca 2015 roku pozwana przyznała na rzecz G. G. (1) kwotę 10.000 złotych tytułem zadośćuczynienia po śmierci syna R. G. oraz 5.000 złotych na rzecz małoletniego K. G. tytułem zadośćuczynienia po śmierci ojca R. G..

Od decyzji ubezpieczyciela powodowie wnieśli odwołanie.

Decyzją z dnia 8 września 2015 roku pozwana postanowiła przyznać na rzecz A. P. kwotę 15.000 złotych tytułem zadośćuczynienia po śmierci konkubenta R. G..

Pozwana wypłaciła również na rzecz G. G. (1) kwotę 300 złotych tytułem zwrotu opłaty za postawienie pomnika na cmentarzu parafialnym oraz kwotę 7.300 złotych tytułem zwrotu kosztów nagrobka, zgodnie z przedłożoną fakturą nr (...).

Na podstawie opinii biegłych Sąd I instancji ustalił, iż A. P. zmaga się z zaburzeniami depresyjnymi, które rozwinęły się u niej na skutek śmierci R. G., jednakże nie wpływają one w sposób istotny na jej funkcjonowanie zawodowe i towarzyskie. Zaburzenia te wymagają podjęcia terapii psychologicznej celem przepracowania straty po śmierci konkubenta. Natomiast w odniesieniu do G. G. (1), Sąd na podstawie opinii biegłych doszedł do przekonania, że stwierdzone przez biegłych zaburzenia depresyjne, które rozwinęły się u powódki na skutek śmierci syna nie wpływają w sposób istotny na jej funkcjonowanie zawodowe i towarzyskie, jednakże powódka wymaga podjęcia leczenia psychiatrycznego, farmakologicznego oraz terapii psychologicznej w celu przepracowania straty.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 446 § 4 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Sąd Okręgowy, przy uwzględnieniu wszystkich istotnych w sprawie okoliczności mających wpływ na rozmiar cierpień i sytuację powódek G. G. (1) i A. P. uznał, że kwoty wypłacone przez ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego nie są wystarczające. Śmierć R. G. była dla obu powódek zdarzeniem dotkliwym i wywołującym głębokie cierpienia. Sąd doszedł do przekonania że kwoty 50.000 złotych zasądzone na rzecz powódek, ponad kwoty przyznane przez pozwaną, będą w stanie w pewien sposób zrekompensować im krzywdę jaką odniosły w wyniku utraty osoby bliskiej.

W stosunku do małoletniego K. G., Sąd biorąc pod uwagę fakt iż w wyniku zdarzenia z dnia 20 grudnia 2014 roku utracił ojca, uznał za zasadne zasądzenie na jego rzecz kwoty 80.000 złotych tytułem zadośćuczynienia. W ocenie Sądu krzywda, której doznał małoletni powód, nie objawia się tak jak w przypadku powódek, z uwagi na młody wiek powoda w momencie zdarzenia, jednakże braku obecności taty w życiu dziecka nie będzie w stanie zrekompensować inny członek rodziny, wobec czego Sąd uznał iż krzywda małoletniego powoda jest znacznych rozmiarów.

Zgodnie z art. 446 § 3 k.c. sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Sąd I instancji oddalił roszczenie strony powodowej o odszkodowanie z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej, gdyż postępowanie dowodowe nie wykazało, iż nastąpiło pogorszenie sytuacji majątkowej powodów. Jak wynika z opinii biegłych, zaburzenia depresyjne stwierdzone u powódek nie wpływają w sposób istotny na ich funkcjonowanie zawodowe i towarzyskie, co świadczy o tym, iż powódki nie utraciły realnej możliwości polepszenia warunków życia.

Stosownie do art. 446 § 1 k.c. jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Koszty pogrzebu obejmują wydatki odpowiadające zwyczajom panującym w środowisku, do którego zmarły należał. Sąd uznał że kwota 1.400 złotych, o której zasądzenie wniosła powódka, jest zasadna.

Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, przepis art. 446 § 2 zdanie pierwsze k.c. przyznaje osobom, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, możliwość żądania od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Sąd I instancji nie miał wątpliwości, że roszczenie renty na rzecz małoletniego K. G. jest w pełni uzasadnione, gdyż na R. G., jako ojcu powoda, ciążył obowiązek alimentacyjny w stosunku do niego.

Na podstawie art. 446 § 2 zdanie drugie k.c. takiej samej renty, jaka przysługuje osobom uprawnionym do alimentacji, mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Sąd uznał, iż nie ma podstaw do zasądzenia renty na rzecz A. P.. Nie ulega bowiem wątpliwości, że powódka jest osobą w sile wieku, zdolną do podjęcia nauki i pracy, co daje podstawę do uznania, że jest ona w stanie sama zapewnić sobie środki utrzymania.

Z uwagi na fakt, iż A. P. i K. G. byli zwolnieni od kosztów sądowych w całości, na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd odstąpił od obciążania ich nieuiszczonymi kosztami sądowymi, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

W odniesieniu do G. G. (1), która została zwolniona od kosztów sądowych ponad kwotę 1.000 złotych Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku, uzupełnioną pismem z dnia 17 maja 2019 r. (data stempla pocztowego k.299) wnieśli powodowie zaskarżając go w części tj. w punkcie 6 w zakresie oddalającym powództwo co do zadośćuczynienia na rzecz G. G. (1) w kwocie 50.000 zł., na rzecz K. G. w kwocie 70.000 zł., na rzecz A. P. w kwocie 50.000 zł oraz co odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej G. G. (1) w kwocie 20.000 zł., A. P. w kwocie 50.000zł. i K. G. w kwocie 70.000 zł. a także oddalającym powództwo o zasądzenie renty na rzecz A. P. w kwocie po 300 zł. miesięcznie i w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zarzucając:

1)  naruszenie przepisów postępowania:

1.  art. 228 k.p.c. poprzez nieuwzględnieniu faktu, że śmierć jedynego żywiciela rodziny w sposób oczywisty wpływa na pogorszenie sytuacji życiowej pozostałych jej członków, podczas gdy fakt ten jest powszechnie znany, a w konsekwencji oddalenie roszczeń powodów o zapłatę stosownego odszkodowania;

2.  art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powodowie nie wywiązali się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzą skutki prawne, w zakresie w jakim domagali się zapłaty na ich rzecz stosownego odszkodowania, podczas gdy powodowie zaoferowali logiczne, wzajemnie uzupełniające się dowody w postaci zeznań powodów potwierdzające, że śmierć najbliższego członka rodziny wpłynęła na znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej;

3.  art. 233 §1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegające na pominięciu tez wyrażonych w opinii biegłego sądowego oraz w zeznaniach świadków i stron dla oceny zasadności przyznania stosownego odszkodowania na rzecz powodów za znaczne pogorszenie się ich sytuacji życiowej;

4.  art. 233 §1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na zupełnym pominięciu dla oceny zasadności przyznania renty dla konkubiny zmarłego faktu, że w chwili śmierci zmarły dobrowolnie i stale dostarczał powódce środków utrzymania, w sytuacji gdy powódka opiekowała się wspólnym dzieckiem, które w tym czasie było noworodkiem, a z okoliczności bezsprzecznie wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego;

5.  art. 322 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa co do zasadnych roszczeń powodów, których ścisłe wykazanie nie jest możliwe, ale które po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy uznać należy za oczywiste i możliwe do określenia;

6.  art. 328 §2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie odmowy zapłaty na rzecz K. G. stosownego odszkodowania, w tym dowodów na których sąd się oparł i dowodów którym odmówił wiarygodności.

2)  naruszenie prawa materialnego:

1.  art. 446 §4 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie kwot po 50.000 zł przyznanej G. G. (1) oraz A. P. za „odpowiednie" w rozumieniu tego przepisu, co w odniesieniu do całokształtu zebranego materiału dowodowego nie było uzasadnione;

2.  art. 446 § 3 k.c. poprzez jego błędną wykładnię; uznanie, że kwoty o jakie wnosili powodowie są nienależne, co nie jest uzasadnione;

3.  art. 446 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że kwoty o jakie wnosiła powódka A. P. w ramach renty są nienależne, co w odniesieniu do całokształtu zebranego materiału dowodowego, zasad logicznego rozumowania nie jest uzasadnione.

W konkluzji skarżący wnieśli o

1.  zmianę wyroku poprzez zasądzenie na rzecz G. G. (2) dalszych 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty liczonymi od dnia 01-06-2015 r. do dnia zapłaty; na rzecz małoletniego K. G. dalszych 70.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty liczonymi od dnia 01-06-2015 r. do dnia zapłaty; na rzecz A. P. dalszych 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty liczonymi od dnia 01-06-2015 r. do dnia zapłaty;

2.  zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa także co do kwoty 20.000 zł tytułem stosownego odszkodowania na rzecz G. G. (1) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty liczonymi od dnia 01-06-2015 r. do dnia zapłaty,

3.  zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa także co do kwoty 70.000 zł tytułem stosownego odszkodowania na rzecz małoletniego K. G. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty liczonymi od dnia 01-06-2015 r. do dnia zapłaty;

4.  zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa także co do kwoty 50.000 zł tytułem stosownego odszkodowania na rzecz A. P. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty liczonymi od dnia 01-06-2015 r. do dnia zapłaty,

5.  zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa także co do kwoty 300 zł tytułem renty na rzecz konkubiny zmarłego A. P., płatnej z góry każdego 1 dnia miesiąca tytułem uzasadnionych potrzeb powódki na podstawie art. 446 §2 zd. 2 kodeksu cywilnego z ustawowymi odsetkami od dnia 01-06-2015 r. do dnia zapłaty.

Nadto skarżący wnieśli o zmianę wyroku w zakresie obciążenia G. G. (1) kosztami postępowania i zwolnienie jej od konieczności ponoszenia tych kosztów oraz o zasądzenie na rzecz powodów kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja jest uzasadniona w części, co pociąga za sobą częściową zmianę zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c. W pozostałym zakresie apelacja podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Jeśli chodzi o apelację G. G. (1), w ocenie Sądu Apelacyjnego zadośćuczynienie za śmierć syna w łącznej kwocie 60.000 zł. ( 10.000 zł. wypłacone przez ubezpieczyciela i 50.000 zł. zasądzone zaskarżonym wyrokiem) jest rażąco zaniżone.

Sąd I instancji zbyt małą wagę przywiązał do faktu, że powódkę łączyła z synem niezwykle mocna więź emocjonalna i w związku z tym śmierć syna wywołała u niej uczucie wielkiej straty w każdym aspekcie życia i do chwili obecnej przeżywa ona głęboką żałobę. Podupadła na zdrowiu i w 2015r. podjęła leczenie psychologiczne w PZP w K.. Psychiatra zdiagnozował depresję i stwierdził potrzebę długotrwałego leczenia. Z opinii sądowej sporządzonej przez biegłą psycholog K. P. wynika, że aktualnie powódka ujawnia objawy depresji o umiarkowanym nasileniu, wymaga podjęcia leczenia psychiatrycznego farmakologicznego oraz terapii psychologicznej w celu przepracowania straty ( k.172). Wskazane wyżej okoliczności a zwłaszcza czas trwania żałoby, jej nasilenie i skutki dla zdrowia powódki, uzasadniają ocenę, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia dla G. G. (1) jest kwota 80.000 zł., co uzasadnia zasądzenie na jej rzecz, tytułem zadośćuczynienia, dalszej kwoty 20.000 zł. z ustawowymi odsetkami liczonymi od 1.06.2015r. do dnia zapłaty (mając na względzie, że do zapłaty odszkodowania pozwany został wezwany pismem z dnia 27 kwietnia 2015r.).

W pozostałym zakresie żądanie zadośćuczynienia nie jest zasadne. Kwota 80.000 zł. uwzględnia w ocenie Sądu Apelacyjnego charakter i stopień cierpień doznanych przez powódkę, jej relacje ze zmarłym, oraz aktualną sytuację życiową, w tym okoliczność, że obecnie stwierdzone zaburzenia depresyjne nie wpływają w sposób istotny na funkcjonowanie zawodowe i towarzyskie powódki. Kwota 80.000 zł stanowi odczuwalną wartość ekonomiczną i pozwoli na złagodzenie doznanej przez powódkę krzywdy.

Jeśli chodzi o odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej G. G. (1) określone w art. 446 par. 3 k.c., błędne jest ustalenie sądu I instancji, że powódka nie wykazała aby do takiego pogorszenia doszło. Już sam fakt, że na skutek traumy wywołanej śmiercią syna powódka podupadła na zdrowiu i wymaga leczenia farmakologicznego oraz terapeutycznego, które wiąże się z kosztami dojazdu do lekarza specjalisty i zakupu leków, świadczy o pogorszeniu sytuacji życiowej G. G. (1). Niezależnie od tego powódka przez rok od dnia wypadku syna nie była zdolna do pracy, brała zwolnienia lekarskie i urlopy bezpłatne, co rzutowało na jej sytuację materialną. Za życia syn wspierał powódkę, pomagał jej w pracach domowych, powódka liczyła także na jego pomoc i opiekę gdy będzie tego potrzebowała z uwagi na wiek i stan zdrowia. Wyżej wymienione okoliczności także świadczą o tym, że obiektywnie sytuacja życiowa powódki na skutek śmierci syna uległa znacznemu pogorszeniu. Sąd Apelacyjny oszacował to pogorszenie na kwotę 10.000 zł. i zasądził ją z ustawowymi odsetkami od 1.06.2015r. do dnia zapłaty, mając na względzie, że do zapłaty odszkodowania pozwany został wezwany pismem z dnia 27 kwietnia 2015r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego żądanie wyższego odszkodowania nie znajduje uzasadnienia. Odszkodowanie na podstawie art. 446 par. 3 k.c. dotyczy szeroko pojętej szkody majątkowej, a więc wynagrodzenia różnych szkód o charakterze materialnym, częstokroć nieuchwytnych bądź trudnych do obliczenia, jakie wywołuje zazwyczaj śmierć najbliższego członka rodziny, a których nie można wynagrodzić na podstawie art. 446 § 1 i 2 k.c. Należy zważyć, że zmarły pracował dorywczo a jego dochody nie były znaczne, poza tym miał na utrzymaniu małoletnie dziecko, nie mógł zatem świadczyć matce pomocy finansowej. Jego pomoc fizyczna i wsparcie udzielane w ten sposób matce podlega wycenie z uwzględnieniem wszelkich okoliczności dotyczących zarówno charakteru tej pomocy jak i jej zakresu. W ocenie Sądu Apelacyjnego kwota 10.000 zł. rekompensuje niekorzystne zmiany jakie powstały w sytuacji materialnej powódki oraz zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na tę sytuację. Powódka nie wykazała, że poniesiona przez nią szkoda majątkowa przewyższa kwotę 10.000 zł. Powódka ma dwóch dorosłych synów, na których pomoc także może liczyć i nie wykazała, że inne schorzenia, na które cierpi, oraz przebyte operacje pozostają w związku ze śmiercią syna R., oraz że z powodu przedłużonej żałoby jej aktualne możliwości zarobkowe są ograniczone.

Jeśli chodzi o apelację K. G., w ocenie Sądu Apelacyjnego kwota 85.000 zł. zadośćuczynienia ( 5000 zł. wypłacone przez pozwanego i 80.000 zł. zasądzone zaskarżonym wyrokiem) jest rażąco zaniżona. K. G. miał w chwili śmierci ojca rok i osiem miesięcy. Z uwagi na wiek nie był w stanie zrozumieć co się stało, dlaczego ojciec nagle zniknął z jego życia. Relacje pomiędzy K. i jego ojcem były bardzo dobre. Zmarły troszczył się o syna i właściwie wypełniał rolę ojca. Brak kochającego ojca K. G. będzie odczuwać do końca życia, w szczególności podczas ważnych wydarzeń i uroczystości takich jak Dzień Dziecka, Dzień Ojca czy Święta Bożego Narodzenia lub Wielkanocy, które spędza się w gronie najbliższej rodziny. Powód został bez ojca w bardzo młodym wieku i nigdy nie spędzi razem z nim powołanych uroczystości. Braku Obecności taty w jego życiu nie będzie w stanie zrekompensować inny członek rodziny. Śmierć ojca zawsze jest wielką stratą dla dziecka, powracającą do niego w kontekście sytuacji szkolnych czy rodzinnych, choćby wówczas, gdy będzie porównywać się z dziećmi, które mają oboje rodziców. K. G. pozbawiony został możliwości korzystania ze wzorców oraz postaw, których może nauczyć tylko ojciec. Należy podkreślić, że zadośćuczynienie obejmuje całą krzywdę, a zatem już przeżytą, odczuwaną obecnie jak i cierpienia, które będą pojawiać się w przyszłości. Właśnie ta krzywda, którą odczuwać będzie małoletni powód w przyszłości wraz z dorastaniem, świadomość utraty troskliwego ojca, świadomość braku dalszych wspomnień związanych z ojcem będą przyczyną dalszej tęsknoty i cierpień powoda. Mając na uwadze powyższe okoliczności faktyczne a zwłaszcza fakt, że małoletni został pozbawiony ojca w okresie wczesnego dzieciństwa, oraz rekompensacyjną funkcję zadośćuczynienia, Sąd doszedł do przekonania, że żądanie powoda w zakresie zadośćuczynienia jest uzasadnione do kwoty 150.000zł. Skoro, powód otrzymał już 85.000 zł., zasądzeniu przez Sąd Apelacyjny uległa dalsza kwota 65.000 zł. przy czym kwotę 35.000 zł. zasądzono z ustawowymi odsetkami od 1.06.2015r. do dnia zapłaty, zaś kwotę 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od 3.07.2016r. do dnia zapłaty mając na uwadze fakt, że pismem z dnia 27.04.2015r. pozwany został wezwany do zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 120.000 zł. (k.17), a rozszerzenie żądania w tym zakresie nastąpiło w pozwie, który został doręczony pozwanemu 3.06.2016r. (k.102). Zgodnie z art. 817 par. 1 k.c. ubezpieczyciel zobowiązany był spełnić rozszerzone świadczenie w terminie 30 dni od zawiadomienia a po tym terminie popadł w opóźnienie.

Błędne jest ustalenie sądu I instancji, że małoletni powód nie wykazał, iż na skutek śmierci ojca jego sytuacja życiowa uległa znacznemu pogorszeniu.

Utrata przez dziecko osobistych starań ojca o jego utrzymanie i wychowanie stanowi o pogorszeniu sytuacji życiowej dziecka, uzasadniającym odszkodowanie na podstawie art. 446 § 3 k.c. Zasądzona na rzecz małoletniego renta w kwocie 500 zł. miesięcznie ma charakter alimentacyjny i rekompensuje inną stratę. Renta ta nie może być wyższa od kwoty, którą zmarły byłby zobowiązany świadczyć powodowi z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Przy ustalaniu jej wysokości należy stosować kryteria przyjęte w art. 135 k.r.o. (usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego), zaś odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej uwzględnia okoliczność, że zmarły nie tylko dostarczał poszkodowanemu środków utrzymania, ale także wspólnie z konkubiną (matką poszkodowanego) opiekował się nim. Uszczerbek majątkowy wywołany śmiercią ojca to wszystko to, co powód utracił w sferze materialnej w wyniku nieobecności ojca, utrata pomocy w różnych życiowych sytuacjach, świadczenia zaspokajające potrzeby przenoszące zakres potrzeb usprawiedliwionych (np. prezenty okolicznościowe). Sąd Apelacyjny oszacował tę szkodę na 20.000 zł. i zasądził wyżej wymienioną kwotę z ustawowymi odsetkami od 1.06.2015r. do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie apelacja powoda uległa oddaleniu. Powód nie udowodnił, że jego szkoda z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej przewyższa w/w kwotę. Ponieważ ścisłe udowodnienie wysokości żądania nie było możliwe, Sąd Apelacyjny dokonał szacunku na podstawie art. 322 k.p.c. uwzględniając okoliczności sprawy w tym m. innymi stopę życiową stron przed wypadkiem, wiek powoda w chwili wypadku, fakt sprawowania przez R. G. pieczy nad synem wspólnie z konkubiną, oraz jego zaangażowanie w utrzymanie i wychowanie syna.

Jeśli chodzi o apelację A. P., to w zakresie odnoszącym się do zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek śmierci konkubenta, jest ona niezasadna i podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego otrzymane przez A. P. zadośćuczynienie w kwocie 65.000 zł. ( 50.000 przyznane przez sąd I instancji i 15.000 zł. wypłacone przez pozwanego) spełnia kryterium odpowiedniości, o którym mowa w art. 446 par. 4 k.p.c. Jest to kwota stanowiąca odczuwalną wartość ekonomiczną, uwzgledniająca fakt, że powódka i R. G. funkcjonowali tak jak małżeństwo, że łączyła ich silna więź uczuciowa, oraz że śmierć konkubenta spowodowała u powódki zaburzenia depresyjne o łagodnym nasileniu, które nie wpływają na jej funkcjonowanie zawodowe i towarzyskie ale wymagają podjęcia terapii psychologicznej celem przepracowania straty po śmierci R. G. ( opinia biegłego k.163). Powódka jest osobą młodą, ma szansę ułożenia sobie życia z innym partnerem i posiadania większej ilości potomstwa, jej żałoba z czasem minie, już w chwili obecnej jej nasilenie jest znacznie mniejsze niż w przypadku matki R. G.. Ma ciotkę, która wspiera ją w wychowywaniu dziecka oraz wuja, który stanowił jej rodzinę zastępczą, nie jest zatem tak, że nie posiada żadnej rodziny poza małoletnim synem.

Nietrafne jest natomiast stanowisko sądu I instancji, że A. P. nie wykazała, iż na skutek śmierci konkubenta jej sytuacja życiowa uległa znacznemu pogorszeniu. A. P. zamieszkiwała wraz z R. G., który częściowo utrzymywał ją i pomagał jej w opiece nad wspólnym dzieckiem, już samo to wystarczy do przyjęcia, że śmierć konkubenta spowodowała znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki. Powódka mogła liczyć na wsparcie partnera życiowego w utrzymaniu domu i obowiązkach domowych oraz w wychowywaniu syna. Jego śmierć spowodowała, że stała się matką samotnie wychowującą dziecko, co wpływa zarówno na jej możliwości zarobkowe jak i na możliwość zdobycia wykształcenia, ma bowiem znacznie mniej czasu na naukę i więcej obowiązków. W ocenie Sądu Apelacyjnego szkoda materialna doznana przez A. P. zamyka się w kwocie 30.000 zł. Wyżej wymieniona kwota zasądzona została z ustawowymi odsetkami od 1 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty albowiem żądanie zapłaty zgłoszone zostało pozwanemu w piśmie z 27.04.2015r. a pozwany zobowiązany był spełnić świadczenie w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia o szkodzie ( art. 817 par. 1 k.c.).

Dalej idące żądanie gdy idzie o odszkodowanie na rzecz A. P. jest nieuzasadnione. Powódka nie wykazała, że na skutek śmierci konkubenta przerwała naukę w liceum ( z wyjaśnień złożonych u psychologa wynika, że uczyła się w zawodowej szkole fryzjerskiej a naukę przerwała gdy urodziło się dziecko ( k.161). Nie wykazała, że z uwagi na opiekę nad dzieckiem nie może kontynuować nauki. R. G. był zarejestrowany jako bezrobotny i podejmował prace dorywcze osiągając od 1500 do 2400 zł. miesięcznie. Za życia konkubenta dorabiała jako opiekunka i nadal korzysta z takiej możliwości zarobkowania, oraz z różnego rodzaju zasiłków ( jako samotna matka, dodatek mieszkaniowy k.151). Nie wykazała, że gdyby żył konkubent pozostawałaby na jego wyłącznym utrzymaniu.

Rację ma sąd I instancji, że zasady współżycia społecznego nie przemawiają za zasądzeniem na rzecz A. P. renty, o której mowa w art. 446 par. 2 zdanie 2 k.c. Na zmarłym nie ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny wobec A. P.. Powódka jest osobą młodą, zdrową, w chwili śmierci konkubenta miała 20 lat, może podjąć naukę w szkole i zdobyć wykształcenie, może także podjąć pracę zawodową. Jej możliwości zarobkowe pozwalają na osiągnięcie dochodów umożliwiających pełne zaspokojenie jej usprawiedliwionych potrzeb. W czasie gdy żył R. G. podejmowała prace dorywcze jako opiekunka, bo zarobki R. oscylowały wokół najniższej krajowej pensji i brak jest podstaw do przyjęcia, że gdyby nie doszło do wypadku pozostawałby na wyłącznym utrzymaniu R. G..

Syn powódki ma aktualnie prawie 6 lat. Powódka nie wykazała, że nie może posyłać go do przedszkola, oraz że wcześniej nie mogła korzystać ze żłobka ( otrzymuje na syna dodatek 500+ i rentę zasadzoną przez sąd). Pieniądze, które otrzymywała od konkubenta były przeznaczone na utrzymanie rodziny. Każde z nich partycypowało w tych kosztach. Powódka czyniła to poprzez dochody z prac dorywczych i starania o utrzymanie czystości, przygotowanie posiłków oraz opiekę nad wspólnym dzieckiem. Dlatego apelacja A. P. w zakresie renty uległa oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji zostały przyjęte za własne przez sąd II instancji z modyfikacją wskazaną wyżej, na skutek podzielenia przez sąd II instancji części zarzutów apelacyjnych. Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do zmiany owych ustaleń w pozostałym zakresie.

Częściowa zmiana zaskarżonego wyroku spowodowała zmianę proporcji w jakich każda ze stron wygrała spór. W I instancji G. G. (1) wygrała w 67% a pozwany w sprawie z jej powództwa wygrał w 33%. A. P. wygrała w 52% a pozwany w sprawie z jej powództwa wygrał w 48%, K. G. wygrał w 75,66% a pozwany w sprawie z jego powództwa wygrał w 24,34%. Sąd Apelacyjny zmienił rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punktach 7 i 8 zaskarżonego wyroku stosując do rozliczenia tych kosztów zasadę wyrażoną w art. 100 k.p.c. tj. stosunkowe rozdzielenie tych kosztów według wskazanych wyżej proporcji.

W postępowaniu apelacyjnym G. G. (1) wygrała w 85,71%, K. G. wygrał w 60,71% a A. P. w 28,95%. Powodowie ponieśli jedynie koszty zastępstwa procesowego albowiem od uiszczenia opłaty od apelacji byli zwolnieni. Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 100 k.p.c. stosunkowo rozdzielił koszty poniesione przez pozwanego i G. G. (1) oraz K. G., przyjmując, że pozwany poniósł jedynie koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny nie obciążył A. P. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za II instancję na rzecz pozwanego na zasadzie art. 102 k.p.c., mając na względzie trudną sytuację materialną i życiową powódki oraz okoliczność, że zasądzenie należnych powódce kwot zależało od obrachunku sądu.

Pozwanego obciążono obowiązkiem uiszczenia opłaty od apelacji stosownie do proporcji w jakiej przegrał spór w II instancji, na podstawie art. 113.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Elżbieta Wiatrzyk – Wojciechowska Robert Obrębski Ewa Kaniok