Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2014 r. w Krakowie

na rozprawie sprawy z wniosku J. B.

przy uczestnictwie E. J. (1), D. L. (1), P. J. (1), J. W. (1), J. W. (2), W. T. i A. T.

o dział spadku

na skutek apelacji wnioskodawcy i uczestniczki E. J. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie

z dnia 16 lipca 2012 r., sygnatura akt I Ns 1835/10/P

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach III i IV w ten sposób, że nadać im następujące brzmienie:

„III. dokonać działu spadku po S. B. w ten sposób, że ustanowić odrębną własność dwóch lokali mieszkalnych:

1.  lokalu mieszkalnego nr (...)usytuowanego na parterze i w przyziemiu budynku składającego się: na parterze z sieni, łazienki, przedpokoju, trzech pokoi i składu o łącznej powierzchni użytkowej 51,94 m ² oraz w przyziemiu z kuchni, dwóch korytarzy, pokoju, łazienki, kotłowni, spiżarki, składu i schodów o łącznej powierzchni użytkowej 72,92 m ², przy czym ogółem powierzchnia pomieszczeń lokalu wynosi 124,86 m ², z którym związany jest udział w 0,4422 (4422/10000) częściach w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę nr (...)częściach oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, a który oznaczono kolorem zielonym w opinii biegłego R. B.z dnia 27 sierpnia 2013 r., stanowiącej załącznik do niniejszego postanowienia;

2.  lokalu mieszkalnego nr (...)usytuowanego w przyziemiu, na parterze i na poddaszu budynku składającego się: na parterze z sieni, przedpokoju, kuchni, łazienki, dwóch pokoi i schodów o łącznej powierzchni użytkowej 57,34 m ², a w przyziemiu z pomieszczenia schodów o powierzchni 6,88 m ² oraz na poddaszu z przedpokoju, kuchni, czterech pokoi, łazienki i schodów o łącznej powierzchni użytkowej 65,73 m ², do tego lokalu przynależą dwa pomieszczenia piwnic o łącznej powierzchni 27,55 m ², przy czym ogółem powierzchnia pomieszczeń lokalu wynosi 157,50 m ², z którym związany jest udział w 0,5578 (5578/10000) częściach w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę nr (...)częściach oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, a który oznaczono kolorem różowym w opinii biegłego R. B.z dnia 27 sierpnia 2013 r., stanowiącej załącznik do niniejszego postanowienia.

Pomieszczenia wspólne budynku to: fundamenty, ściany konstrukcyjne, konstrukcja dachu i pokrycie, rynny i rury spustowe, stropy międzykondygnacyjne, elementy instalacji użytkowane wspólnie, elewacja.

IV. w wyniku działu spadku przyznać na wyłączną własność bez wzajemnych spłat i dopłat;

- lokal mieszkalny nr (...) wraz z udziałem w częściach wspólnych na rzecz E. J. (1) z domu B., córki S. i Z.,

- lokal mieszkalny nr (...) wraz z udziałem w częściach wspólnych na rzecz J. B., syna S. i Z.;”

2. oddalić obie apelacje w pozostałej części;

3. nakazać ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie od wnioskodawcy J. B. i uczestniczki E. J. (1) kwoty po 600,75 zł (sześćset złotych siedemdziesiąt pięć groszy) tytułem wydatków pokrytych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa;

4. ustalić że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 21 stycznia 2014 roku

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 16 lipca 2012 roku, sygn. akt I Ns 1835/10/P, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie w punkcie I stwierdził, że przedmiotem działu spadku po S. B., synu F.i M.zmarłym (...)roku jest prawo własności nieruchomości położonej w K., obręb (...) P., składającej się z działki ewidencyjnej (...)o powierzchni 0,1570 ha, dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w K.prowadzi księgę wieczystą nr (...); w punkcie II ustalił wartość masy spadkowej na kwotę 655.000 zł; w punkcie III dokonał działu spadku po S. B.w ten sposób, że w oparciu o Dokumentację techniczną sporządzoną przez arch. inż. A. K.w maju 2010 roku w budynku na ww. nieruchomości wyodrębnił dwa samodzielne lokale: lokal mieszkalny nr (...), o powierzchni 124,86 m ² składający się z: - na poziomie parteru z sieni, łazienki, czterech pokoi, pomieszczenia składu, - na poziomie piwnicy i przyziemia: dwóch korytarzy, klatki schodowej, dwóch kotłowni, kuchni, pokoju, łazienki, sieni, z którym związany jest udział w nieruchomości wspólnej stanowiącej grunt, na którym usytuowany jest budynek oraz udział w częściach wspólnych budynku, z którego lokal został wydzielony, nie służących do wyłącznego użytku właścicieli lokali odrębnych wynoszący 1/2 część oraz lokal mieszkalny nr (...), o powierzchni 156,09 m ², składający się z: - na poziomie parteru: klatki schodowej, sieni, trzech pokoi, kuchni, łazienki, - na poziomie poddasza: klatki schodowej, sześciu pokoi, kuchni, łazienki, - na poziomie piwnic i przyziemia: klatki schodowej i dwóch pomieszczeń gospodarczych (piwnic), z którym związany jest udział w nieruchomości wspólnej stanowiącej grunt, na którym usytuowany jest budynek oraz udział w częściach wspólnych budynku, z którego lokal został wydzielony, nie służących do wyłącznego użytku właścicieli lokali odrębnych wynoszący 1/2 część; w punkcie IV dokonał działu spadku po S. B.w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność bez wzajemnych spłat i dopłat: lokal mieszkalny nr (...)wraz z udziałami w częściach wspólnych J. B., synowi S.i Z.; a lokal mieszkalny nr (...)wraz z udziałami w częściach wspólnych E. J. (1)z domu B., córce S.i Z.; w punkcie V stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie; w punkcie VI nakazał ściągnąć od wnioskodawcy i uczestniczki E. J. (1)na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie kwoty po 2.784,76 zł, tytułem zwrotu wydatków wyłożonych przez Skarb Państwa.

Jako bezsporne Sąd I instancji przyjął, że S. B.zmarł (...)r. i spadek po nim nabyli na podstawie ustawy wprost jego żona Z. B.i dzieci E. J. (1)i J. B., każdy po 1/3 części (sygn. akt I Ns 555/03/P). Z. B.zmarła (...)r. i spadek po niej nabyły na podstawie ustawy wprost dzieci E. J. (1)i J. B.po 1/2 części (sygn. akt I Ns 835/03/P). W skład spadku po S. B.wchodzi wyłącznie nieruchomość, składająca się z działki ewidencyjnej nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w K., prowadzi księgę wieczystą nr (...). Na tej nieruchomości przy ul. (...)w K., usytuowany jest budynek mieszkalny podpiwniczony, dwukondygnacyjny z poddaszem. Usytuowany jest on około 2 metrów od północnej granicy działki (...)z działką (...), a 5 metrów od południowej granicy działki (...)z działką (...). Od strony południowo- wschodniej budynku, tj. od ul. (...), w odległości około 5 metrów od niego znajduje się blaszany garaż. Od strony południowo-zachodniej budynku, w odległości około 3-5 metrów jest się murowana komórka, służąca na opał uczestniczce E. J. (1). Wzdłuż południowej granicy działki (...)nasadzone zostały drzewa (tuje) oraz krzewy, przy czym bezpośrednio przy budynku mieszkalnym nasadzenia te (wyłącznie tuje) nie przekraczają wielkości 1 m. Przebieg ogrodzenia na południowej granicy działki nie pokrywa się z granicą ewidencyjną działki o około 1 metr na niekorzyść działki (...). Przebieg prawnej granicy działki obrazują wysokie sosny zlokalizowane na działce (...).

Nadto na podstawie Dokumentacji technicznej, sporządzonej przez arch. inż. A. K. w maju 2010 roku Sąd I instancji ustalił, iż w przedmiotowym budynku można wyodrębnić dwa samodzielne lokale: lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni 124,86 m ², składający się z: - na poziomie parteru z sieni, łazienki, czterech pokoi, pomieszczenia składu, - na poziomie piwnicy i przyziemia: dwóch korytarzy, klatki schodowej, dwóch kotłowni, kuchni, pokoju, łazienki, sieni oraz lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni 156, 09 m ², składający się z: - na poziomie parteru: klatki schodowej, sieni, trzech pokoi, kuchni, łazienki, - na poziomie poddasza: klatki schodowej, sześciu pokoi, kuchni, łazienki, - na poziomie piwnic i przyziemia klatki schodowej i dwóch pomieszczeń gospodarczych (piwnic). Oba lokale stanowią samodzielne lokale.

Poza sporem było, iż postanowieniem z dnia 27 września 2011 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił apelację od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie z dnia 24 listopada 2010 r., oddalającego wniosek J. B.o ustanowienie służebności drogi koniecznej dla części działki (...), obręb (...) P., projektowanych do wyodrębnienia w toku postępowania o dział spadku (sygn. akt I Ns 1834/10/P). W uzasadnieniu wskazał, że „ nie ma podstaw do ustanawiania drogi koniecznej ani dla istniejącej działki (...), czego wnioskodawca się nie domaga, ani tym bardziej dla działek, które dopiero w przyszłości mogą powstać wskutek podziału nieruchomości (…) Sąd orzekający w przedmiocie wniosku o dział spadku wraz z wnioskiem o zniesienie współwłasności nieruchomości będzie musiał z urzędu rozważyć kwestię ustanowienia służebności drogi koniecznej dla wyodrębnienia działek nr (...), o ile oczywiście zdecyduje się na uwzględnienie żądania podziału nieruchomości w sposób wskazany przez wnioskodawcę”.

Sąd Rejonowy ustalił, że możliwe jest zniesienie współwłasności przedmiotowej nieruchomości przez podział fizyczny gruntu na dwie lub trzy części, przy czym dla takiego zniesienia współwłasności część środkowa zabudowana budynkiem i część zachodnia nie mają własnego dostępu do drogi publicznej - ulicy (...). Dojazd ten mogłaby zapewnić służebność dojazdu ustanowiona po działce nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), albo po działce środkowej, południowym jej pasem oraz południowym pasem działki wschodniej, powstających z podziału działki (...). Dla podziału fizycznego nieruchomości, tj. działki (...) na dwie lub trzy części, nie zachodzi konieczność zapewnienia dojazdu po działce (...), objętej księgą wieczystą nr (...). Wystarczające jest urządzenie przejazdu wzdłuż południowej granicy działki (...). Zgodny z aktualnym sposobem korzystania z przedmiotowej nieruchomości i z wnioskiem jej współwłaścicieli, jest sposób wyodrębnienia lokali na nieruchomości, w wyniku którego powstaną jako odrębne przedmioty własności lokale mieszkalne nr (...), jak w Dokumentacji technicznej, sporządzonej przez arch. inż. A. K. w maju 2010 roku. Częściami wspólnymi nieruchomości pozostaną grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali. Wartość ww. nieruchomości wynosi 655.000 zł. Wyodrębniane w budynku samodzielne lokale, przy założeniu, że część wspólna obejmuje grunt wyłącznie pod budynkiem, mają wartość: 274.174 zł - lokal nr (...) i 170.597 zł - lokal nr (...). Natomiast przy założeniu, że część wspólna obejmuje całą dotychczasową działkę (...) wartość lokalu nr (...) wynosi 283.967 zł, a wartość lokalu nr (...)- 176.690 zł.

Oceniając materiał dowodowy Sąd I instancji wskazał, że przyjął opinię A. K., przygotowaną na zlecenie wnioskodawcy przed wszczęciem postępowania, nieznacznie skorygowaną, wobec wnioskowanego przez J. B.i E. J. (1)wyodrębnienia nie trzech, ale dwóch samodzielnych lokali. Natomiast w oparciu o opinię biegłego sądowego H. D.ustalił wartość ww. nieruchomości i wartość poszczególnych samodzielnych lokali oraz wynagrodzenie za ewentualne ustanowienie służebności drogowej. Zarzuty współwłaścicieli działki (...)do tej opinii, jakoby wartość nieruchomości sąsiednich już korzystających z działki (...), jako dojazdowej nie uległa zmniejszeniu, na skutek dodatkowego obciążenia służebnością na rzecz działek ewentualnie projektowanych do fizycznego wyodrębnienia w ramach działki (...)- uznał za bezzasadne. Faktem jest bowiem, że nieruchomość już służąca wyłącznie za dojazd do danych nieruchomości, nie traci znacznie na wartości, jeśli w analogiczny sposób zostanie obciążona dodatkowo na rzecz dwóch kolejnych nieruchomości (przeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną), tak również nie wpłynie znacząco na nieruchomości sąsiednie, już korzystające z dojazdu po szacowanej nieruchomości. Równocześnie Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska wnioskodawcy i uczestniczki E. J. (1), jakoby dla podziału fizycznego działki (...), konieczne byłoby obciążenie jakąkolwiek służebnością działki sąsiedniej (...).

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji cytując przepisy art. 684 k.p.c., art. 210 k.c. w zw. z art. 688 k.p.c., art. 212 k.c., art. 7 ust. 1 i art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2000 r. nr 80, poz. 903 ze zm.) stwierdził, że skład spadku i jego wartość nie budziła sporu, a zainteresowani byli zgodni co do sposobu podziału spadku w zakresie wyodrębnienia samodzielnych dwóch lokali na nieruchomości, jak i co do jej podziału fizycznego, przy czym co do podziału fizycznego nie pozostawili wyboru: albo podział na trzy części z ustanowieniem służebności po innej nieruchomości (nie tworzącej masy spadkowej i nie stanowiącej przedmiotu praw spadkobierców z innych tytułów), albo żaden podział fizyczny, w tym podział gruntu na dwie części. Sąd Rejonowy stwierdził, że po zapoznaniu się naocznie z aktualnym stanem zagospodarowania nieruchomości, w tym usytuowania budynku i innych urządzeń na nieruchomości, doszedł do wniosku, iż aktualna przestrzeń pomiędzy budyniem mieszkalnym, a południowym ogrodzeniem tej nieruchomości (a tym bardziej południową granicą prawną działki (...)) daje przestrzeń przejazdu i przejścia wystarczającą dla potrzeb ewentualnie możliwych do wykreowania działki wschodniej i nie jest konieczne szukanie rozwiązań dojazdu po nieruchomości sąsiedniej. Przestrzeń ta jest przy tym szersza o ok. 1 metr, aniżeli aktualna szerokość działki (...), która pozwala na przejazd jednego samochodu, a wyklucza możliwość przejazdu, jeśli na drodze tej zaparkowany zostanie jakikolwiek pojazd. Jedyną niedogodnością urządzenia przejazdu południową częścią działki (...) jest to, że na poziomie parteru budynku znajdują się okna lokalu mieszkalnego zajmowanego przez E. J. (1). Jeśli jednak dojazd ma być dla jednego, dwóch samochodów osobowych wnioskodawcy (jego syna), z którym uczestniczka nie jest skonfliktowana, to takie obciążenie nie powinno stanowić żadnej realnej dolegliwości. Sąd I instancji podkreślił, że w 1992 r., kiedy powstawała działka (...) jej ówczesny właściciel zwracał się do S. B. o wspólne utworzenie drogi dojazdowej dla ewentualnie wydzielanych z podziału działki (...) działek, na co spadkodawca się nie zgodził (zeznania uczestników E. J., D. L. i P. J.). Rozbudowując następnie budynek mieszkalny nr (...) od strony północnej (w bezpośrednim sąsiedztwie z działką (...)) tak, że aktualnie odległość między tym budynkiem, a granicą działki (...) sięga 1,5 – 2 metrów, spadkobiercy S. B. działali na własne ryzyko niedogodności z tym związanych. Nadto Sąd Rejonowy dodał, że niezrozumiałe jest, dlaczego wymieniona odległość budynku od drogi dojazdowej nie jest uciążliwa, a miałaby być uciążliwa dla E. J. (1), znacznie większa odległość od przejazdu urządzanego od strony południowej. Aktualne zagospodarowanie działki (...) od strony ulicy (...), poprzez usytuowanie wjazdu na działkę do budynku bliżej północnej strony i urządzenie ogrodu od tej strony ze stosunkowo młodymi nasadzeniami krzew i drzew (tui), w przypadku urządzania dojazdu od południowej strony wymusiłoby na spadkobiercach S. B. konieczność zmiany usytuowania bramy wjazdowej (na przesunięcie jej w kierunku południowym po tej samej granicy działki), przeniesienia nasadzeń, usunięcia blaszanego garażu i prowizorycznego ogrodzenia z siatki, usunięcia nasadzeń bezpośrednio przy domu i urządzenia (utwardzenia) przejazdu. Taki koszt urządzenia dojazdu dla wydzielanych nieruchomości - zdaniem Sądu I instancji - należy uznać obiektywnie za niewielki pod każdym względem, a tym samym nie jest uzasadnione w najmniejszym stopniu obciążenie ograniczonym prawem rzeczowym nieruchomości sąsiedniej. Wola zachowania urządzeń ogrodowych, nie może godzić w konstytucyjnie chronione prawo własności nieruchomości sąsiedniej. Prawo własności bowiem może być ograniczane, w tym poprzez obciążenie służebnością pod przymusem sądowym, tylko w najbardziej uzasadnionych wypadkach, które w rozpatrywanej sprawie nie zachodzą. Sąd Rejonowy uznał też, że argumentem przeprowadzenia służebności dojazdu nie może być podkreślany przez E. J. (1) spadek terenu od południowej strony działki (...), albowiem jest on dokładnie taki sam, jak od strony północnej, tj. wzdłuż działki (...). Nadto podkreślił, że proponowany podział nieruchomości na trzy części, jest całkowicie nieracjonalny, przy aktualnym jej zagospodarowaniu. Wnioskodawca z synem zajmuje lokal od północnej strony budynku, tj. od strony działki (...). Syn wnioskodawcy parkuje pojazd na części działki (...), która zgodnie z wnioskiem miałaby przypaść E. J. (1). Z kolei E. J. (1) składuje opał w murowanej komórce, która znajduje się na południowy zachód, w odległości około 3-5 metrów od budynku mieszkalnego, tj. na części, która przypaść miałaby wnioskodawcy. Zatem konieczne byłoby wyburzenie owej komórki i blaszanego garażu, usytuowanie odpowiednio miejsca na opał i garażu po przeciwnych w stosunku do aktualnego stanu stronach działki (...). Tymczasem analogiczne nakłady należałoby ponieść, gdyby urządzić dojazd do poszczególnych wydzielanych części fizycznych południową stroną dzisiejszej działki (...). Sąd Rejonowy nie podzielił poglądu biegłej ds. geodezji, że usytuowanie dojazdu do powstających części nieruchomości południową stroną działek spowoduje, że działka powstająca bezpośrednio przy ul. (...) będzie ograniczona w możliwości zabudowy, bowiem jak wykazały oględziny, mogłaby być zabudowana, gdyż jej powierzchnia, tj. blisko 6 arów jest w przypadku zabudowy wielkomiejskiej typowa i wystarczająca. Nadto Sąd I instancji zwrócił uwagę, iż Sąd Okręgowy w Krakowie w sprawie o ustanowienie drogi koniecznej, nie zobligował go, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, do urządzenia na nieruchomości – działce (...) dojazdu do powstających w wyniku podziału części działki (...). Natomiast wskazał, że aktualnie nie jest celowe urządzanie drogi koniecznej po działce (...), ani dla działki (...), ani dla działek powstających w wyniku podziału, a rozważany przez Sąd Okręgowy stan faktyczny sprawy, od daty rozstrzygnięcia po dzień orzekania nie uległ w żaden sposób zmianie. Nadto jak wprost wynika z art. 212 zdanie 2 k.c., sąd dokonujący zniesienia współwłasności ma obowiązek rozważyć obciążenie służebnościami, w tym służebnością dojazdu i przechodu (ale już nie drogi koniecznej, bo ta zastrzeżona jest dla odrębnego trybu postępowania wszczynanego z wniosku nieposiadającego dostępu do drogi publicznej istniejącej nieruchomości, nie zaś powstającej) tylko nieruchomości powstałe w wyniku podziału dzielonej nieruchomości, nie zaś obciążanie działek sąsiednich. Sąd Rejonowy zwrócił też uwagę na art. 93 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. nr 263, poz. 2603 ze zm.), stanowiący że podział nieruchomości gruntowej musi zapewnić powstającym w wyniku podziału częściom dojazd do drogi publicznej, a brak tego dojazdu, czyni podział niedopuszczalnym. W konsekwencji uznał, że gdyby za wnioskodawcą i uczestniczką E. J. (1) przyjąć, że urządzenie przejazdu południową stroną działki (...) nie jest możliwe, to konsekwentnie trzeba by stwierdzić, że podział fizyczny nieruchomości nie jest dopuszczalny (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 93 ust. 3 ugn i art. 210 § 1 k.c.)

Reasumując, Sąd Rejonowy uznał, że ze względu na możliwość urządzenia dojazdu po przedmiotowej nieruchomości do wydzielanych jej części, brak jest podstaw do uznania za dopuszczalny, zgodny z przepisami i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem nieruchomości sposób zniesienia współwłasności przedstawiony przez jej współwłaścicieli. Ponieważ nie wyrazili oni zgody na przeprowadzenie dojazdu do projektowanych części po działce (...), tj. bez obciążenia nieruchomości sąsiedniej, a wręcz urządzenie dojazdu kosztem sąsiadów uznali za warunek sine qua non proponowanego przez siebie podziału, Sąd I instancji odstąpił od dokonania podziału fizycznego nieruchomości, poprzestając jedynie na wydzieleniu samodzielnych lokali w budynku. Ponieważ spadkobiercy nie domagali się spłat i wzajemnych rozliczeń różnicy wartości części przypadających im w drodze podziału, odstąpił od dokonania tych rozliczeń.

O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. i art. 113 ustawy z dnia 25 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 167, poz. 1398 ze zm.) w zw. z art. 108 k.p.c.

Wnioskodawca w apelacji od punktów III i IV ww. postanowienia, zarzucił naruszenie przepisów postępowania, a to art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c., poprzez ich niezastosowanie oraz art. 328 § 2 k.p.c., poprzez jego błędne zastosowanie.

W konkluzji wnioskował o zmianę zaskarżonego postanowienia, przez: dokonanie działu spadku i zniesienia współwłasności w sposób uwzględniający faktyczne korzystanie z opisanych lokali mieszkalnych przez wnioskodawcę i uczestniczkę E. J. (1), tj. zgodnie z treścią opinii arch. inż A. K.oraz o dokonanie podziału nieruchomości zgodnie z przedstawionym do wniosku projektem podziału geodezyjnego działki na numery: (...)i (...)oraz ustanowienie służebności drogi koniecznej po sąsiedniej od strony północnej - działce numer (...), obr. (...) P.o powierzchni 3 a 97 m ², objętej księgą wieczystą nr (...), służącej jako droga dojazdowa do nieruchomości sąsiednich, a będącej współwłasnością uczestników: W. T., A. T., J. W. (2), J. W. (1), P. J. (1)oraz D. L. (1), a to przy uwzględnieniu wytycznych Sądu Okręgowego w Krakowie, Wydział II Cywilny - Odwoławczy w postanowieniu z dnia 27 września 2011 r., sygn. akt II Ca 748/11. Ewentualnie wnioskował o uchylenie orzeczenia Sądu I Instancji w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy zasądzeniu od pozostałych uczestników na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowaniu apelacyjnego.

W uzasadnieniu wskazał, że Sąd I instancji nie uwzględnił żądania wniosku o dokonanie podziału nieruchomości, zgodnie z projektem podziału geodezyjnego biegłego geodety na działki o numerach: (...)i (...) oraz nie ustanowił służebności drogi koniecznej po sąsiedniej działce numer (...), objętej księgą wieczystą numer (...), przez co nie uwzględnił wytycznych Sądu Okręgowego w Krakowie, Wydział II Cywilny - Odwoławczy w postanowieniu z dnia 27 września 2011 r. (sygn. akt II Ca 748/11), w którym to Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd orzekający w przedmiocie wniosku o dział spadku wraz z wnioskiem o zniesienie współwłasności nieruchomości będzie musiał z urzędu rozważyć kwestię ustanowienia drogi koniecznej dla wyodrębnionych działek (...). Nadto wbrew opiniom biegłych, dokonał odmiennej oceny, co do możliwości podziału nieruchomości oraz orzekł niezgodnie ze stanem faktycznym, w sposób oderwany od rzeczywistości. Nadto apelujący zarzucił, że skoro w uzasadnieniu Sąd I Instancji podał, że granica prawna, czyli ewidencyjna, jest inna niż granica posiadania, to mógł na tę okoliczność przeprowadzić stosowny dowód, tyle że nie było to postępowanie o rozgraniczenie z właścicielami nieruchomości od strony południowej, którzy nie byli uczestnikami przedmiotowego postępowania, ani postępowanie o ustalenie przebiegu granic. Takie dowolne i nieuprawnione twierdzenie, nie może stanowić podstawy ani faktycznej, ani prawnej do dowolnych ustaleń Sądu, które dodatkowo są odmienne od rzetelnych ustaleń trzech biegłych działających w sprawie. Z niewiadomych względów najpierw postanowił wezwać do udziału w sprawie właścicieli nieruchomości sąsiadujących, jako uczestników, po to by ostatecznie pominąć rozstrzygnięcie kwestii drogi koniecznej dokonane z ich udziałem. Nadto pominął okoliczności ustalane przez powołanych biegłych specjalistów, a dotyczące faktycznego korzystania z opisanych lokali mieszkalnych przez wnioskodawcę i uczestniczkę E. J. (1)oraz dokonał błędnych oznaczeń lokali („na krzyż"), jak również błędów w zakresie ilości pomieszczeń w tych lokalach i dokładnego ich położenia.

Uczestniczka E. J. (1) zaskarżyła powyższe postanowienie w punkcie III ppkt-y 1 i 2 oraz w punkcie IV.

W uzasadnieniu przytoczyła treść Dokumentacji technicznej sporządzonej przez arch. inż. A. K. w dniu 10 maja 2010 roku i zwróciła uwagę, że lokal mieszkalny nr (...), który jest zajmowany przez nią, został w postanowieniu przypisany jej bratu J. B. i odwrotnie lokal zajmowany przez niego, został jej przypisany. Postanowienie zawiera też błędy odnośnie ilości zajmowanych pomieszczeń. Na rozprawie apelacyjnej w dniu 4 czerwca 2013 r. sprecyzowała żądanie apelacji w ten sposób, że domagała się wydzielenia dwóch lokali mieszkalnych, a nie trzech.

Apelująca stwierdziła, że nie wyraża zgody na przeprowadzenie drogi dojazdowej z południowej strony działki i zacytowała opinię biegłej sądowej w zakresie geodezji B. T. (1)z dnia 20 lutego 2012 r. Uczestniczka dodała w szczególności, że pas działki między ścianą domu, a ogrodzeniem wynosi faktycznie z jednej strony 4,30 m, a z drugiej 4,50 m i tu w południowej ścianie domu oprócz wymienionych nisko osadzonych okien, są jeszcze drzwi wejściowe, których nie zauważyła biegła sądowa i Sąd w trakcie wizji lokalnej. Nad tymi drzwiami, na wysokości 2 metrów jest usytuowany balkon szerokości 1,20 m. Gdyby biegła tu droga, to musiałoby się odciąć balkon, ale na poziomie parteru jest pokój z oknem i drzwiami wychodzącymi właśnie na ten balkon. W tym pasie gdzie miałaby być droga, są usytuowane dwie studzienki kanalizacyjne, po których musiałyby jeździć samochody. Budynek mieszkalny przy W. (...)był rozbudowywany kilkakrotnie, przy czym nieprawdą jest jak zeznał uczestnik P. J. (1), że w roku 1992 r. ówczesny właściciel działki, z której potem wytyczono drogę - (...)- B. T.(dziadek P. J.) zwracał się do jej ojca S. B.o wspólne utworzenie drogi dojazdowej, na co spadkodawca nie wyraził zgody. Północna część domu była rozbudowywana na przełomie lat 60/70 i od tego czasu odległość od domu do granicy działki nie uległa zmianie. Droga (...)jest drogą w całości utwardzoną kamieniem.

Uczestnicy D. L. (1), A. T., W. T. i P. J. (1) domagali się oddalenia obu apelacji, jako bezzasadnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje wnioskodawcy i uczestniczki E. J. (1) były częściowo zasadne i skutkowały częściową zmianą zaskarżonego postanowienia, jak w punkcie 1 tenoru postanowienia, natomiast w pozostałym zakresie, jako bezzasadne, podlegały oddaleniu.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, wyrażając oceny, które nie pozostają w sprzeczności z zasadami logicznego myślenia i doświadczenia życiowego oraz nie wykazują błędów natury faktycznej, dlatego też Sąd Okręgowy przyjął je za własne, za wyjątkiem ustaleń odnośnie możliwości wydzielenia samodzielnych lokali mieszkalnych i w tym zakresie podzielając zarzuty apelujących dokonał następujących ustaleń faktycznych:

Możliwe jest ustanowienie odrębnej własności dwóch lokali mieszkalnych w przedmiotowej nieruchomości:

- lokalu mieszkalnego nr (...)usytuowanego na parterze i w przyziemiu budynku składającego się: na parterze z sieni, łazienki, przedpokoju, trzech pokoi i składu o łącznej powierzchni użytkowej 51,94 m ² oraz w przyziemiu z kuchni, dwóch korytarzy, pokoju, łazienki, kotłowni, spiżarki, składu i schodów o łącznej powierzchni użytkowej 72,92 m ², przy czym ogółem powierzchnia pomieszczeń lokalu wynosi 124,86 m ², z którym związany jest udział w 0,4422 (4422/10000) częściach w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę nr (...)częściach oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, a który oznaczono kolorem zielonym w opinii biegłego R. B.z dnia 27 sierpnia 2013 r.,

- lokalu mieszkalnego nr (...)usytuowanego w przyziemiu, na parterze i na poddaszu budynku składającego się: na parterze z sieni, przedpokoju, kuchni, łazienki, dwóch pokoi i schodów o łącznej powierzchni użytkowej 57,34 m ², a w przyziemiu z pomieszczenia schodów o powierzchni 6,88 m ² oraz na poddaszu z przedpokoju, kuchni, czterech pokoi, łazienki i schodów o łącznej powierzchni użytkowej 65,73 m ², do tego lokalu przynależą dwa pomieszczenia piwnic o łącznej powierzchni 27,55 m ², przy czym ogółem powierzchnia pomieszczeń lokalu wynosi 157,50 m ², z którym związany jest udział w 0,5578 (5578/10000) częściach w nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę nr (...)częściach oraz części budynku, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, a który oznaczono kolorem różowym w opinii biegłego R. B.z dnia 27 sierpnia 2013 r.

Pomieszczenia wspólne budynku stanowią: fundamenty, ściany konstrukcyjne, konstrukcja dachu i pokrycie, rynny i rury spustowe, stropy międzykondygnacyjne, elementy instalacji użytkowane wspólnie, elewacja.

Dowód: opinia biegłego R. B. z dnia 27 sierpnia 2013 r. k. 306-314

Sąd Okręgowy w całości przyjął opinię biegłego sądowego z zakresu budownictwa lądowego R. B. z dnia 27 sierpnia 2013 r., albowiem jest ona jasna, pełna i rzetelna, a nadto nie była kwestionowana przez wnioskodawcę i uczestników.

Mając na uwadze powyższe ustalenia, Sąd Odwoławczy uznając zarzuty wnioskodawcy i uczestniczki E. J. (1) w ww. części za trafne, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. dokonał częściowej zmiany zaskarżonego orzeczenia w punktach III i IV, w ten sposób, że na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa lądowego R. B. z dnia 27 sierpnia 2013 r. ustanowił odrębną własność dwóch lokali mieszkalnych w budynku na przedmiotowej nieruchomości i przyznał je zgodnie z wnioskiem apelujących, bez spłat i dopłat, w sposób uwzględniający dotychczasowy sposób korzystania (art. 1035 k.c. w zw. z art. 210–212 k.c., art. 688 k.p.c. w zw. z art. 618–625 k.p.c. oraz art. 7 ust. 1 i art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2000 r., nr 80, poz. 903 ze zm.).

Natomiast dalej idące apelacje były bezzasadne i jako takie podlegały oddaleniu, na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Podkreślić należy, że możliwe jest wydanie orzeczenia uwzględniającego uzgodnione stanowisko współwłaścicieli (spadkobierców), o ile nie sprzeciwia się ono prawu i zasadom współżycia społecznego oraz nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych (art. 688 k.p.c. w zw. z art. 622 § 1 i 2 k.p.c.). Tymczasem zgodny wniosek wnioskodawcy i uczestniczki E. J. (1)odnośnie dokonania podziału przedmiotowej nieruchomości, zgodnie z przedstawionym do wniosku projektem podziału geodezyjnego działki na numery: (...)i (...) oraz ustanowienie służebności drogi koniecznej po sąsiedniej od strony północnej działce numer (...), objętej księgą wieczystą nr (...)był nie tylko sprzeczny z prawem i zasadami współżycia społecznego, ale też w sposób rażący naruszałby interesy osób uprawionych. Apelujący nie chcą zauważyć, że ich wniosek, mimo iż został zatytułowany jako „ wniosek o dział spadku wraz z wnioskiem o zniesieniu współwłasności nieruchomości” był w istocie jedynie wnioskiem o dział spadku po S. B., jak to ostatecznie prawidłowo zakwalifikował Sąd Rejonowy. Uczestnicy D. L. (1), P. J. (1), J. W. (1), J. W. (2), W. T.i A. T.nie są przecież współwłaścicielami przedmiotowej nieruchomości, natomiast są współwłaścicielami nieruchomości sąsiedniej, składającej się z działki nr (...). Natomiast apelujący nie są z kolei jej współwłaścicielami. Fakt, że działka nr (...)służy jako droga dojazdowa do nieruchomości sąsiednich i że dla apelujących byłoby korzystne ustanowienie służebności drogi koniecznej po tej właśnie nieruchomości, zaś jej ustanowienie nie wpłynęłoby - jak stwierdził biegły H. D.- na wartość zarówno tej działki, jak i dziełek sąsiednich, jest bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Brak jest bowiem podstaw prawnych do dokonania wnioskowanego zniesienia współwłasności i ustanowienia ww. służebności, a nie jest prawdą, jakoby były w tej kwestii wiążące wytyczne Sądu Okręgowego w Krakowie, Wydział II Cywilny - Odwoławczy zawarte w postanowieniu z dnia 27 września 2011 r., sygn. akt II Ca 748/11. W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano jedynie, że Słusznie Sąd Rejonowy zauważył, że Sąd orzekający w przedmiocie wniosku o dział spadku wraz z wnioskiem o zniesienie współwłasności nieruchomości będzie musiał z urzędu rozważyć kwestię ustanowienia służebności drogi koniecznej dla wyodrębnionych działek nr (...), o ile oczywiście zdecyduje się na uwzględnienie żądania podziału nieruchomości w sposób wskazany przez wnioskodawcę. Zatem gdyby Sąd I instancji zdecydował się dokonać podziału przedmiotowej nieruchomości w żądany sposób, to dopiero wówczas musiałby z urzędu rozważać kwestię ustanowienia służebności, co przecież nie miało miejsca w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy bynajmniej nie stwierdził, że wniosek taki należy uwzględnić, jak chcą tego apelujący. Bezspornie działka nr (...)ma dostęp do drogi publicznej, a brak jest podstaw do dokonania jej podziału w żądany sposób. Treść art. 1035 k.c. w zw. z art. 212 k.c. jednoznacznie wskazuje, na co zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, że każdy ze spadkobierców może żądać, aby dział spadku nastąpił przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi. Zatem należy w sposób nie budzący wątpliwości stwierdzić, że podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, jeżeli projektowane do wydzielenia działki gruntu nie mają dostępu do drogi publicznej, a przecież taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, gdzie apelujący domagają się dokonania podziału przedmiotowej nieruchomości, zgodnie z przedstawionym do wniosku projektem podziału geodezyjnego działki na działki numer (...). Zgodnie z poglądami judykatury, Nie jest możliwe ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności osobistych ani też użytkowania. Możliwość taka istniałaby tylko wówczas, gdyby ustanowienie takiego prawa nastąpiło na zgodny wniosek zainteresowanych stron postępowania sądowego. (postanowienie SN z 21 listopada 1980 r., III CRN 258/80, LEX nr 8283).

Wobec powyższego, dalsze zarzuty apelacyjne, w tym co do wariantu II ustanowienia służebności na działce (...)były bezprzedmiotowe dla rozstrzygnięcia obu apelacji. Zauważyć jednak należy, że chybiony był zarzut, iż Sąd Rejonowy w sposób dowolny i nieuprawniony stwierdził, że granica prawna, czyli ewidencyjna, jest inna niż granica posiadania, skoro nie przeprowadził na tą okoliczność stosownego dowodu. Apelujący zapomina, że to z opinii biegłej sądowej w zakresie geodezji B. T. (1)z dnia 20 lutego 2012 r. (k. 107) wynika, że na odcinku od punktu (...)w granicy z działką drogi do punktu (...)granica ewidencyjne nie pokrywa się z istniejącym ogrodzeniem i wymaga ustalenia jej przebiegu w odrębnym postępowaniu. Chybione były też zarzuty, że wbrew opiniom biegłych, Sąd Rejonowy dokonał odmiennej oceny, co do możliwości podziału przedmiotowej nieruchomości oraz orzekł niezgodnie ze stanem faktycznym, w sposób oderwany od rzeczywistości. Bez wątpienia z opinii biegłej geodety B. T. (1)wynika, że „ najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest ustanowienie służebności proponowanej w Wariancie I”. Natomiast biegły sądowy w zakresie szacowania nieruchomości H. D.uznał, że „ Najlepszym rozwiązaniem jest dojazd realizowany po działce (...), która obecnie jest użytkowana jako droga. Obciążenie jej służebnością nie ma praktycznie wpływu na wartość.”. Jednakże przecież biegli ci nie wykluczyli możliwości ustanowienia służebności w wariancie II, choć bez wątpienia jest on mniej korzystny dla apelujących. W/g powszechnie przyjmowanej zasady, Sąd jest najwyższym biegłym i stąd każda opinia biegłego podlega jego ocenie. Ponieważ opinia biegłych jest oparta na wiadomościach specjalnych, dlatego przyjmuje się, że podlega ona ocenie sądu na podstawie całego zebranego w sprawie materiału, a zatem, na tle tego materiału, konieczne jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny, przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków. W niniejszej sprawie Sąd I instancji dokonał oględzin nieruchomości, a do protokołu tych oględzin i wykonanych wówczas zdjęć, żadne zastrzeżenia nie zostały zgłoszone. W tej sytuacji nie można dyskwalifikować dokonanej przez niego oceny, że możliwe jest urządzenie dojazdu po nieruchomości stanowiącej przedmiot podziału, zwłaszcza, że stanowisko swoje dokładnie umotywował.

Ponieważ Sąd Okręgowy z urzędu dopuścił dowód z opinii biegłego R. B., celem przedstawienia projektu ustanowienia odrębnej własności dwóch lokali mieszkalnych w przedmiotowej nieruchomości, a jego wynagrodzenie zostało pokryte tymczasowo ze środków Skarbu Państwa, to na mocy art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 83 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 167, poz. 1398, ze zm.) nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie od wnioskodawcy i uczestniczki E. J. (1) kwoty po 600,75 zł tytułem tych wydatków.

Wobec częściowego uwzględnienia obu apelacji i częściowego ich oddalenia, o kosztach postępowania odwoławczego w pozostałym zakresie, orzekł na zasadzie ogólnej reguły z art. 520 § 1 k.p.c.