Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny w składzie:

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej w Szczecinie Ilony Talar

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2019 r. sprawy

P. W. (1)

oskarżonego z art. 148 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 27 czerwca 2018 r., sygn. akt III K 6/18

I.  uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego P. W. (1) przekazuje Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania;

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. Z. B. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych z VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Janusz Jaromin Andrzej Olszewski Grzegorz Chojnowski

Sygn. akt II AKa 211/18

UZASADNIENIE

P. W. (1) został oskarżony o to, że:

w dniu 21 maja 2017r. w Ł., w rejonie elektrowni (...) przy ul. (...), nad rzeką R., działając w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia K. K., po uprzednim uderzeniu go obiema rękami w klatkę piersiową zepchnął go z nabrzeża do wody, a następnie wszedł do rzeki, a po zbliżeniu się do tonącego K. K. celowo naciskał na jego barki i głowę, którą przytrzymywał pod wodą do czasu, aż ustały jego funkcje życiowe, czym doprowadził do jego zgonu poprzez uduszenie spowodowane utonięciem,

tj. o czyn z art. 148 § 1 kk

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 2018 r., oskarżonego P. W. (1) uznano za winnego tego, że w dniu 21 maja 2017r. w Ł., w rejonie elektrowni (...) nad rzeką R. przy ul. (...), pchnął obiema rękami w klatkę piersiową K. K. doprowadzając do zepchnięcia pokrzywdzonego do koryta rzeki, w następstwie czego doszło do utopienia K. K., czym doprowadził do nieumyślnego spowodowania śmierci pokrzywdzonego, to jest popełnienia czynu z art. 155 kk i za ten czyn, na podstawie art. 155 kk, wymierzono mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 63 § 1 kk, na poczet orzeczonej kary, zaliczono oskarżonemu okres tymczasowego aresztowania w sprawie od dnia 23 maja 2017 roku, godzina 11:25 w całości.

Nadto, zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy oskarżonego adw. Z. B. kwotę 840 (osiemset czterdzieści) złotych powiększonej o należny 23% podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu, a na podstawie art. 627 kpk i art. 2 ust 1 pkt 4 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych - zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu i wymierzono mu opłatę w kwocie 300 (trzystu) złotych.

Powyższy wyrok zaskarżyli prokurator i obrońca oskarżonego.

Oskarżyciel publiczny, zaskarżając wyrok w całości, na niekorzyść oskarżonego, zarzucił:

„obrazę przepisów postępowania karnego, mającą wpływ na treść orzeczenia tj.

a.  obrazę art. 7 kpk polegającą na błędnej ocenie zgromadzonych w sprawie
dowodów dokonaną z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania,
wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, wyrażającej się przede
wszystkim w przyjęciu jako wiarygodnych wyjaśnień P.
W. (1)złożonych przed Sądem Okręgowym w Szczecinie co do
tego, iż nie przytrzymywał pod wodą barków i głowy pokrzywdzonego K. K. do czasu, aż ustały jego funkcje życiowe i nie działał z zamiarem pozbawienia go życia, przy jednoczesnej odmowie uznania za wiarygodne zeznań świadka K. M. (1) podczas gdy kompleksowa ocena zgromadzonych dowodów prowadzi do wniosku przeciwnego

b.  obrazę art. 167 kpk w zw. z art. 198 § 1 kpk polegającą na zaniechaniu
przeprowadzenia z urzędu dowodu polegającego na powołaniu biegłego
psychologa w celu wydania opinii co do wartości poznawczej zeznań
świadka K. M. (1) oraz stwierdzenia, czy jej zeznania
spełniają kryteria psychologiczne wiarygodności w sytuacji ujawnienia się
podczas przesłuchania świadka na rozprawie w dniu 22 maja 2018 r.
istotnych wątpliwości co do spostrzegania, zapamiętywania i odtwarzania
zdarzeń przez K. M. (1).”

Podnosząc takie zarzuty, skarżący wniósł „o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania”.

Natomiast obrońca, skarżąc wyrok na korzyść oskarżonego zarzucił:

„1) na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k., art. 4 k.p.k., oraz art. 410 k.p.k. i art. 5 § 2 k.p.k., polegającą na przyjęciu wbrew zasadom doświadczenia życiowego, wskazaniom wiedzy i logicznego rozumowania w wyniku uwzględnienia okoliczności jedynie na niekorzyść oskarżonego, że P. W. (1) „pchnął obiema rakami w klatkę piersiową K. K. doprowadzając do zepchnięcia pokrzywdzonego do koryta rzeki, czym doprowadził do nieumyślnego spowodowania śmierci pokrzywdzonego", podczas gdy w świetle dyrektyw określonych w art. 7 k.p.k. brak jest podstaw do takich ustaleń, a co najmniej istnieją niedające się usunąć wątpliwości odnośnie okoliczności w jakich pokrzywdzony znalazł się rzece i zgodnie z naczelną zasadą procesową wyrażoną w art. 5 § 2 k.p.k. winny one zostać rozstrzygnięte na korzyść oskarżonego i prowadzić do jego uniewinnienia;

z daleko posuniętej ostrożności procesowej zarzucam także:

2) na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść orzeczenia, polegający na przyjęciu, że zachowanie oskarżonego wyczerpuje znamiona czynu opisanego w art. 155, podczas gdy nie sposób ustalić jaka była siła rzekomego pchnięcia, jaka była odległość w jakiej znajdował się pokrzywdzony od brzegu rzeki w chwili owego odepchnięcia, czy zachowanie oskarżonego było odpowiedzią na działanie pokrzywdzonego, a nadto w sytuacji gdy w ustalonych w sprawie okolicznościach poziom wody w rzece do której wpadł pokrzywdzony był bardzo niski;

3) na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 4 k.p.k. rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonemu kary 2 lat pozbawienia wolności, w sytuacji gdy właściwości i warunki osobiste oskarżonego, jego dotychczasowy sposób życia - dobra opinia wynikająca z wywiadu przeprowadzonego w miejscu zamieszkania, niekaralność, fakt że próbował on ratować pokrzywdzonego i to z narażeniem własnego życia i zdrowia, a także okoliczności po zdarzeniu tj. ponad roczny pobyt w areszcie śledczym pod zarzutem zbrodni zabójstwa powodujący szczególną dolegliwość związaną z traumą i cierpieniem psychicznym wynikającym z obawy przed karą długoletniego pozbawienia wolności przekonują że kara pozbawienia wolności wymierzona w dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego z czyn z art. 155 k.k., a na pewno nie wyższa niż okres 6 miesięcy, spełniałaby zarówno cele zapobiegawcze, jak też wychowawcze, które ma osiągnąć wobec oskarżonego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a wymierzona kara 2 lat pozbawienia wolności jest rażąco surowa i jej dolegliwość przekracza stopień winy.”

Tak opisując zarzuty, obrońca wniósł „o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego P. W. (1);

z daleko posuniętej ostrożności procesowej wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie kary pozbawienia wolności z czyn z art. 155 k.k. do 6 miesięcy.”

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje okazały się o tyle uzasadnione, że doprowadziły do kontroli instancyjnej wyroku, a następnie do jego uchylenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ocena dowodów dokonana przez sąd rozstrzygający, w szczególności wyjaśnień oskarżonego i zeznań K. M. (1), nie jest pełna i w dużej części wykracza poza granice zakreślone art. 7 k.p.k. Tym samym, w ocenie Sądu Odwoławczego, taka ocena nie jest zgodna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, i należy ją uznać za dowolną.

Konsekwencją takiego stanowiska Sądu Apelacyjnego jest stwierdzenie, że przynajmniej część, i to istotna, ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego jest nieprawidłowa, a jednocześnie niektórych ustaleń w ogóle brak.

Sąd pierwszej instancji uznał (słusznie), że wyjaśnienia oskarżonego były zmienne, wręcz rozbieżne. W duże mierze ich nie uwzględnił, lecz jednocześnie uznał za prawdziwe stwierdzenia P. W., iż w ubraniu i butach wskoczył do wody i starał się ratować pokrzywdzonego. Pomijając fakt, iż oskarżony początkowo twierdził, że nie pamięta zdarzenia, bo był mocno nietrzeźwy (i ten fakt także nie budzi wątpliwości), to jednocześnie powyższe twierdzenia są całkowicie sprzeczne z zeznaniami K. M. (1).

Wbrew ocenie Sądu Okręgowego, zeznania K. M. (1), co do istotnych okoliczności zdarzenia, nie różniły się w sposób istotny. Jednocześnie, świadek ten, składając zeznania na dwóch rozprawach, odwoływał się do wcześniejszych zeznań, złożonych 2 dni po zdarzeniu i podkreślił, iż wtedy pamiętał szczegóły.

Dokonana przez sąd rozstrzygający ocena zeznań K. M. (1), zdaniem Sądu Apelacyjnego, jest dowolna. Sąd Okręgowy nie uwzględnił, iż ten świadek sam nie zgłosił się na policję, tylko przypadkowo ujawnił funkcjonariuszom swoją wiedzę o zdarzeniu w dniu 21 maja 2017r. Jedyne istotne zmiany w zeznaniach tego świadka dotyczą tłumaczenia dlaczego K. M. (1) nie powiadomiła policji o zdarzeniu bezpośrednio po nim. Przy czym należy pamiętać, iż świadek ten ewentualnie bronił się przed odpowiedzialności karną (z art. 240 § 1 k.k.).

Również sposób interpretacji przez sąd rozstrzygający tzw. eksperymentu procesowego nie znajduje aprobaty Sądu Apelacyjnego.

Zdaniem Sądu Odwoławczego, należy zwrócić uwagę na to, że zachowanie się K. M. (1) po zdarzeniu m.in. opisuje notatka urzędowa, a następnie zeznania D. D.. O tym, że świadek ten nie miał kłopotu ze spostrzegawczością świadczy m.in. opisanie ubioru oskarżonego i porównanie tego opisu z zapisami monitoringu. Jednakże, gdyby sąd pierwszej instancji ostatecznie chciał rozwiać swoje wątpliwości co do możliwości spostrzegania i zapamiętywania faktów przez K. M. (1), to winien sięgnąć po opinię biegłego psychologa. Oczywiście, nieprofesjonalne jest zarzucanie sądowi przez prokuratora w apelacji obrazy art. 167 k.p.k. w okolicznościach, gdy udział oskarżyciela publicznego w przesłuchaniu tego świadka na dwóch rozprawach był bierny (co wynika z analizy protokołów rozpraw), a na rozprawie w dniu 27 czerwca 2018 r. wręcz sprzeciwiał się podobnemu wnioskowi obrońcy (por. k. 466 akt).

To jednak nie zwalniało Sądu Okręgowego od rozważenia czy w sprawie, w której zeznania świadka K. M. (1) mają tak istotne znaczenie, nie należało przeprowadzić odpowiednich badań psychologicznych tej osoby.

Odmienna ocena zeznań ww. świadka niż ta, jakiej dokonał sąd pierwszej instancji, może prowadzić do innych ustaleń faktycznych, a jednocześnie do uznania, że P. W. (1) mógł popełnić czyn z art. 148 § 1 k.k. i grozi mu nawet dożywotnie pozbawienie wolności. Oczywiście, Sąd Apelacyjny takiej zmiany nie mógłby dokonać (art. 454 § 3 k.p.k.).

Ponieważ ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie mogą być odmienne od ustaleń sądu rozstrzygającego, Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy przeprowadzi na nowo przewód sądowy w całości. Konieczne będzie przesłuchanie jako świadków tych osób (głównie policjantów), którzy mieli styczność zarówno z oskarżonym po jego zatrzymaniu, jak i świadkiem K. M. (1). Ich zeznania mogą być przydatne do oceny wiarygodności tak oskarżonego, jak i K. M. (1). Zanim sąd rozstrzygający przesłucha K. M. (1), winien rozważyć czy przesłuchanie tego świadka powinno się odbyć w obecności biegłego – psychologa. Ponadto, trzeba tak zaplanować tą czynność, aby odbyła się ona na jednej rozprawie, a nie była przerywana.

Po przeprowadzeniu całego przewodu sądowego, Sąd Okręgowy ponownie kompleksowo i szczegółowo oceni zebrane dowody i starannie uzasadni swoje stanowisko. Chodzi bowiem o to, aby w przypadku zaskarżenia wyroku, Sąd Apelacyjny miał możliwość prześledzenia toku rozumowania sądu pierwszej instancji i dokonania oceny, czy dywagacje tegoż sądu mieszczą się w granicach zakreślonych art. 7 k.p.k.

O wynagrodzeniu za obronę z urzędu przed Sądem Odwoławczym orzeczono na podstawie art. § 17 ust. 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa (…) – Dz. U. poz. 1714, zm. Dz. U. z 2017r., poz. 1796.

Janusz Jaromin Andrzej Olszewski Grzegorz Chojnowski