Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2019 r.

Sąd Rejonowy w Bełchatowie, II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SR D. Smejda

Protokolant: st. sekr. sąd. A. Pabiś

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 września 2019 r.

sprawy przeciwko R. P., urodzonemu (...) w P., synowi A. i M. z domu M.,

oskarżonemu o to, że w okresie od 14 marca 2018 roku do 16 października 2018 roku w B. woj. (...), uchylał się od ciążącego na nim z mocy ustawy obowiązku łożenia alimentów na rzecz dzieci: J. i O. rodzeństwa P. w zasądzonych kwotach po 400 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich, określonych co do wysokości orzeczeniem Wyroku Sądu Okręgowego (...).,(...) z dnia(...) roku płatnych z góry do dnia 15-go każdego miesiąca do rąk matki dzieci L. P., gdzie łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych, jednocześnie narażając na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych pokrzywdzonych, tj. o czyn z art. 209 § 1a kk

1. w miejsce zarzucanego czynu uznaje oskarżonego R. P. za winnego popełnienia tego, że w okresie od 14 marca 2018 roku do 16 października 2018 roku w B., województwo (...), uchylał się od wykonania obowiązku alimentacyjnego na rzecz: córki O. P. - w kwocie po 400 (czterysta) złotych miesięcznie oraz syna J. P. - w kwocie po 400 (czterysta) złotych miesięcznie, określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) z dnia 20 listopada 2007 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt (...) przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowiła równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych, przez co naraził dzieci na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 209 § 1 i 1a kk i za tak przypisany czyn na podstawie art. 209 § 1a kk w zw. z art. 34 § 1a pkt 1 kk i art. 35 § 1 kk wymierza mu karę 12 (dwunastu) miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w ilości 30 (trzydziestu) godzin w stosunku miesięcznym;

2. na podstawie art. 34 § 3 kk w zw. z art. 72 § 1 pkt 3 kk zobowiązuje oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie dzieci: córki O. P. oraz syna J. P.;

3. zwalnia oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Sygn. akt II K 161/19

UZASADNIENIE

J. P. i O. P. urodzili się w dniu (...). Ich rodzicami są R. P. i L. P. (z domu J.).

(odpisy skrócone aktu urodzenia k. 15-16)

W dniu (...)roku przed Sądem Okręgowym w (...) w sprawie o sygnaturze akt IC 1390/06 zapadł wyrok w sprawie z powództwa R. P. przeciwko L. P. o rozwód, na mocy którego w szczególności rozwiązany został przez rozwód związek małżeński wskazanych osób – z winy obu stron, jak również zasądzono od R. P. na rzecz jego dzieci: J. P. i O. P. alimenty w kwocie po 400 złotych miesięcznie na rzecz każdego z nich.

(odpis wyroku SO w(...) ze sprawy IC 1390/06 k. 42)

Wyrokiem Sądu Rejonowego (...) roku (data uprawomocnienia – 2 sierpnia 2018 roku), R. P. został uznany winnym popełnienia w okresie od 31 maja 2017 roku do 13 marca 2018 roku czynu z art. 209 § 1a kk na szkodę jego dzieci, tj. J. P. i O. P., za co wymierzono mu karę ograniczenia wolności.

(odpis wyroku k. 56)

J. P. jest uczniem (...), zaś jego siostra O. P. uczy się w (...) liceum ogólnokształcącego. Jedynie krótko po sądowym zasądzeniu alimentów R. P. płacił ich matce drobne kwoty (rzędu 50 złotych) z tego tytułu. Po zaprzestaniu ich regulowania, L. P. otrzymuje świadczenie alimentacyjne z Funduszu Alimentacyjnego. R. P. nie utrzymuje kontaktu (nawet telefonicznego) z dziećmi zamieszkującymi z matką w B.. Nie reguluje alimentów do rąk swej byłej małżonki.

L. P. osiąga miesięczny dochód w łącznej kwocie około (...). Z tytułu rachunków związanych z utrzymaniem części domu, w którym zamieszkuje (wspólnie z rodzicami, do których należy nieruchomość), ponosi ona co miesiąc wydatek w kwocie około (...) złotych.

L. P. nie byłaby w stanie samodzielnie utrzymać swych dzieci: J. P. i O. P., o ile nie otrzymywałaby na nie z Funduszu Alimentacyjnego comiesięcznego świadczenia alimentacyjnego w łącznej kwocie(...)złotych.

R. P. nigdy nie przekazał L. P. (po orzeczeniu rozwodu) większej kwoty pieniędzy (w szczególności jednorazowo (...) złotych) na poczet alimentów przysługujących jego dzieciom.

(zeznania świadka L. P. k. 100)

W okresie od 14 marca 2018 roku do 16 października 2018 roku w sprawie egzekucyjnej dotyczącej świadczeń alimentacyjnych, prowadzonej przeciwko R. P., odnotowano przychód w łącznej kwocie (...) złotych.

Na dzień 29 października 2018 roku zaległość alimentacyjna w sprawie egzekucyjnej R. P. przekraczała (łącznie z odsetkami zaległymi dla Funduszu Alimentacyjnego) kwotę 30.000 złotych.

(informacja o stanie zaległości k. 11; karta rozliczeniowa k. 12-13)

Po pierwszym przesłuchaniu R. P. w charakterze podejrzanego (co miało miejsce w dniu 17 stycznia 2019 roku – k. 44) uiścił on częściowo zaległe alimenty, jednakże przed upływem 30 dni nie nastąpiło uregulowanie ich w całości. W dniu 13 lutego 2019 roku dokonał w w/w sprawie egzekucyjnej wpłaty kwoty 3.100 złotych, zaś w dniu 19 marca 2019 roku - 1.200 złotych.

(dowody wpłaty k. 92. 93)

J. P. i O. P. w 2018 roku korzystali z pomocy finansowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w B. – w postaci zasiłku rodzinnego, dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego, świadczenia wychowawczego oraz świadczenia z funduszu alimentacyjnego w kwocie po 400 złotych na każde z nich.

L. P. we wskazanym okresie z tego samego źródła otrzymała wsparcie finansowe w postaci zasiłków celowych, zasiłku okresowego oraz sfinansowania obiadów w szkole dla dwojga dzieci.

(informacja z MOPS w B. k. 9, 10)

L. P. nie była w 2018 roku zarejestrowana jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy w B..

(informacja z PUP w B. k. 17)

R. P. nie korzystał i nie korzysta z żadnych form pomocy świadczonej przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w P..

(informacja z (...) w P. k. 24)

R. P. nie był w 2018 roku zarejestrowany jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy w P.. Z dniem 20 maja 2016 roku został wyrejestrowany z ewidencji osób bezrobotnych z powodu nieuzasadnionej odmowy przyjęcia propozycji stażu.

(informacja z PUP w P. k. 18)

R. P. nie jest (...). Rozpoznano u niego inne zaburzenia (...). Nie jest (...) W czasie popełnienia zarzucanego czynu miał zachowaną zdolność rozpoznania jego znaczenia i pokierowania swym postępowaniem. Może brać udział w toczącym się przeciwko niemu postępowaniu karnym i samodzielnie prowadzić rozsądną obronę.

(opinia sądowo – psychiatryczna k. 81-83)

R. P. był w przeszłości karany sądownie za przestępstwo z art. 209 § 1a kk.

(karta karna k. 33-35; odpis wyroku k. 56)

R. P. ma wykształcenie (...). Jest żonaty. Posiada na utrzymaniu czworo dzieci. Pozostaje bez pracy, nie jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna w urzędzie pracy. Utrzymuje go żona.

(oświadczenie oskarżonego R. P. k. 99)

Oskarżony nie przyznał się do dokonania zarzucanego mu czynu.

Przed Sądem wyjaśnił, iż około 5 – 6 lat temu przekazał L. P. kwotę (...) złotych na poczet alimentów dla jego dzieci J. i O.. Miało to miejsce w (...) domu kobiety. Uzyskał wówczas od niej pokwitowanie.

Po odczytaniu fragmentu wyjaśnień oskarżonego z postępowania przygotowawczego (podczas których oświadczył, iż po przekazaniu byłej małżonce (...) złotych nie brał od niej żadnego pokwitowania), R. P. podtrzymał wyrażone na rozprawie stanowisko, iż tego rodzaju pokwitowanie uzyskał. Nie potrafił jednak wytłumaczyć, skąd w protokole z dochodzenia (na którym rozpoznał dwa swe podpisy) znalazło się jego odmienne stanowisko.

(wyjaśnienia oskarżonego R. P. k. 99 odwrót, 45)

Sąd zważył, co następuje:

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, Sąd oparł się w głównej mierze na zeznaniach przesłuchanej w charakterze świadka L. P., jak również na nieosobowych dowodach zebranych w sprawie, w tym dokumentach pochodzących z akt komorniczych.

Odnosząc się do oceny zeznań L. P. (byłej żony oskarżonego), należy zwrócić uwagę, iż przedstawiła ona przebieg zdarzeń będących przedmiotem osądu w niniejszej sprawie w sposób wiarygodny. W ocenie Sądu jej zeznania są szczere, konsekwentne i spójne. Zdaniem Sądu zeznania L. P. są wyważone. Mówiła ona jedynie o tym, co rzeczywiście miało miejsce. Zdaniem Sądu w jej wypowiedziach nie sposób doszukać się tendencji odwetowych. W szczególności Sąd dał wiarę zeznaniom byłej małżonki R. P. w zakresie tego, iż w przeszłości nie zaistniała tego rodzaju sytuacja, by mężczyzna ów przekazał jej kwotę 50.000 złotych (gotówką) na poczet alimentów. W tym bowiem zakresie L. P. była konsekwentna, zaś oskarżony był niespójny (o czym będzie mowa poniżej). Brak jest zresztą jakichkolwiek dowodów (poza gołosłownymi twierdzeniami R. P.) mających potwierdzać wskazaną wpłatę. Nadto zasady doświadczenia życiowego przeczą temu, by uznać przedmiotową sytuację za możliwą do zaistnienia, w szczególności gdy weźmie się pod uwagę okoliczność, iż sprawa rozwodowa małżonków P. nie miała charakteru ugodowego, skoro zapadły wyrok kwestionował w formie apelacji R. P. (k. 42, 42 odwrót).

Niezależnie od powyższego, analiza zeznań L. P. dokonana została przez Sąd ze szczególną ostrożnością z uwzględnieniem stosunków łączących tegoż świadka z oskarżonym. W ocenie Sądu trudno w jej postawie doszukiwać się chęci zaszkodzenia R. P.. W postawie matki pokrzywdzonych dzieci należy dopatrywać się zaś przede wszystkim – jak się wydaje – woli wzbudzenia w oskarżonym poczucia odpowiedzialności za los (nastoletnich już) dzieci, które w okresie objętym zarzutem nie były w centrum zainteresowań sprawcy.

Przymiot wiarygodności posiadają zebrane w sprawie nieosobowe źródła dowodowe, korespondują one bowiem w szczególności z zeznaniami przesłuchanego w sprawie świadka.

W ocenie Sądu nie zasługują natomiast na danie wiary wyjaśnienia oskarżonego, w szczególności w zakresie odnoszącym się do rzekomego przekazania byłej małżonce kilka lat temu (...) złotych na poczet alimentów. W swej zasadniczej części trącą one bowiem ewidentną naiwnością, wynikającą z przejętej przez R. P. linii obrony. Wyjaśnienia owe są wyraźnie sprzeczne z dowodami, którym Sąd dał wiarę.

Z punktu widzenia wiarygodności wypowiedzi sprawcy niezwykle istotna jest ich niekonsekwencja. W czasie przesłuchania w dochodzeniu R. P. stwierdził, że nie brał żadnego pokwitowania po przekazaniu L. P. 50.000 złotych (k. 45). Przed Sądem natomiast wyjaśnił (k. 99 odwrót), że takowe pokwitowanie wziął i zaginęło mu ono. Zaistniałej rozbieżności sprawca nie potrafił racjonalnie wytłumaczyć.

W ocenie Sądu zgromadzone dowody pozwalają zatem na przypisanie oskarżonemu popełnienia czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia, wyczerpującego dyspozycję art. 209 § 1 i 1a kk (pouczenie w trybie art. 399 § 1 kpk – k. 100 odwrót). W okresie od 14 marca 2018 roku do 16 października 2018 roku w B., województwo (...), uchylał się on bowiem od wykonania obowiązku alimentacyjnego na rzecz: córki O. P. - w kwocie po 400 złotych miesięcznie oraz syna J. P. - w kwocie po 400 złotych miesięcznie, określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 20 listopada 2007 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt IC 1390/06, przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowiła równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych (tj. 2.400 złotych), przez co naraził dzieci na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Nie ulega wątpliwości w niniejszej sprawie, że źródłem obowiązku alimentacyjnego ciążącego na R. P. względem jego dzieci była i jest ustawa oraz wyrok sądu cywilnego.

Sąd stoi na stanowisku, że w okresie objętym zarzutem oskarżony mógł wykonać ciążący na nim obowiązek, ale nie czynił tego mimo realnych możliwości. Nie wypełniał przedmiotowego obowiązku, gdyż nie chciał go wypełnić lub lekceważył ów obowiązek. Ewidentnie w omawianym zakresie charakteryzowała go zła wola.

Co prawda jest on osobą bezrobotną, jednakże nie jest zarejestrowany w urzędzie pracy jako tego rodzaju podmiot. R. P. nie korzystał nadto ze wsparcia ośrodka pomocy społecznej. Oskarżony jest czterdziestoletnim mężczyzną w sile wieku, mogącym podjąć pracę choćby o charakterze dorywczym (mimo skarżenia się przezeń na nadciśnienie oraz zakłócenia czynności psychicznych). Wskazane okoliczności w ocenie Sądu pozwalają na przyjęcie, iż R. P. nie spełniał obowiązku alimentacyjnego ze złej woli. Jeśli zaś weźmie się pod uwagę okoliczność, iż jego zaniechanie miało charakter siedmiomiesięczny i poprzedzone było blisko rocznym okresem niealimentacji (za co sprawca został skazany wyrokiem – od którego (nawiasem mówiąc) nie odwoływał się - Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 23 lipca 2018 roku w sprawie o sygnaturze akt II K 677/18 – k. 56), to możliwym stanie się przypisanie oskarżonemu uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego. Łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowiła równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych.

Przepis art. 209 § 1a kk wymaga jednakże nadto wypełnienia przez osobę zobowiązaną do alimentacji kolejnego znamienia strony przedmiotowej owego czynu, a mianowicie narażenia osoby pokrzywdzonej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Również owo znamię, w ocenie Sądu, zostało spełnione na gruncie osądzanej sprawy. Sąd w pełni podziela zapatrywanie L. P. (która utrzymywała syna i córkę w przeszłości, jak również czyni to obecnie), że jej dzieci byłyby narażone na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, o ile „nie otrzymywałaby ona z funduszu alimentacyjnego (...) złotych co miesiąc” (k. 100). Bez (...)alimentów L. P. nie byłaby w stanie samodzielnie utrzymać swe dzieci: O. P. oraz J. P.. Potwierdzeniem takiego stanowiska jest wysokość dochodów osiąganych przez matkę dzieci w okresie objętym zarzutem oraz kwota jej comiesięcznych obciążeń finansowych. L. P. osiąga miesięczny dochód w kwocie około 1.700 złotych netto. Z tytułu rachunków związanych z utrzymaniem części domu, w którym zamieszkuje (wspólnie z rodzicami, do których należy nieruchomość) ponosi ona co miesiąc wydatek w kwocie około 800 złotych. Dzieci uczą się w szkole średniej.

Faktem jest, iż po pierwszym przesłuchaniu R. P. w postępowaniu przygotowawczym (co miało miejsce w dniu 17 stycznia 2019 roku – k. 44) uiścił on częściowo zaległe alimenty, jednakże przed upływem 30 dni nie nastąpiło uregulowanie ich w całości, a zatem nie została spełniona przesłanka z art. 209 § 5 kk. Przypisany oskarżonemu czyn trwał 7 miesięcy, a zatem w tym okresie był on zobowiązany do uiszczenia na dwoje dzieci alimentów w łącznej kwocie (...) złotych. W dacie czynu u komornika za w/w okres istniały wpłaty w łącznej kwocie(...) złotych (k. 13), zaś w dniu 13 lutego 2019 roku (a zatem przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego) R. P. dokonał wpłaty kwoty (...)złotych (k. 93). Pozostałą część zaległości za omawiany okres oskarżony uregulował już po upływie wskazanych 30 dni, a mianowicie w dniu 19 marca 2019 roku (k. 92) i była to kwota (...)złotych. Tymczasem na dzień 29 października 2018 roku zaległość alimentacyjna R. P. przekraczała łącznie z odsetkami zaległymi dla Funduszu Alimentacyjnego kwotę 30.000 złotych (k. 11).

Odnosząc się do strony podmiotowej czynu przypisanego sprawcy, stwierdzić należy, iż dopuścił się on go umyślnie.

Oskarżony popełnił przypisane mu przestępstwo w sposób zawiniony. Nic nie ograniczało jego wolności w zakresie podjęcia decyzji co do jego popełnienia. W sprawie nie zachodziły żadne okoliczności wyłączające lub ograniczające jego winę. Takiego charakteru nie miały w szczególności występujące u sprawcy zaburzenia czynności psychicznych (k. 83).

Ów znaczny stopień zawinienia po stronie R. P. miał niebagatelny wpływ na wymiar orzeczonej względem niego kary.

Na korzyść oskarżonego poczytano to, że prowadzi on ustabilizowany tryb życia.

Na niekorzyść R. P. przemawiała okoliczność, że w przeszłości był on karany sądownie za przestępstwo podobne (również z art. 209 § 1a kk).

Całość okoliczności podmiotowo - przedmiotowych czynu pozwala na przyjęcie, iż stopień jego społecznej szkodliwości jest znaczny. Zachowanie oskarżonego wymierzone zostało bowiem w jedne z podstawowych dóbr chronionych prawem, a mianowicie prawidłowe funkcjonowanie rodziny. Okoliczności i sposób popełnienia przestępstwa również wskazują na wysoki stopień jego społecznej szkodliwości.

Wymierzona oskarżonemu (przy uwzględnieniu wskazanych powyżej względów) kara 12 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w ilości 30 godzin w stosunku miesięcznym uczyni – w ocenie Sądu - zadość i ugruntuje społeczne przekonanie, że przestępców spotyka zasłużona kara, zasługująca na miano sprawiedliwej. Spełni ona również swe zadania w zakresie prewencji indywidualnej.

Jednocześnie na podstawie art. 34 § 3 kk w zw. z art. 72 § 1 pkt 3 kk zobowiązano oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie dzieci: córki O. P. oraz syna J. P.. Sąd miał w tym względzie na uwadze konieczność zabezpieczenia interesów małoletnich pokrzywdzonych.

Podstawą zwolnienia bezrobotnego sprawcy od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa poniesionych w sprawie wydatków był art. 624 § 1 kpk. Zwolnienie oskarżonego od opłaty nastąpiło w oparciu o art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (tekst jednolity: Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 152 ze zm.).