Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2019r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Gajewska

Protokolant: stażysta Agnieszka Zuzga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2019r.

sprawy z powództwa Z. O., I. K.

przeciwko H. R., L. O.

o zapłatę

o r z e k a

I.  Oddala powództwo Z. O. przeciwko H. R. i L. O. w całości.

II.  Oddala powództwo I. K. przeciwko L. O. w całości.

III.  Zasądza od Z. O. na rzecz H. R. kwotę 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

IV.  Zasądza od Z. O. na rzecz L. O. kwotę 26,89 zł (dwadzieścia sześć złotych 89/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

V.  Zasądza od I. K. na rzecz L. O. kwotę 26,89 zł (dwadzieścia sześć złotych 89/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

VI.  Przyznaje adwokatowi T. K., tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi Z. O. wynagrodzenie w kwocie 8 856 zł (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć złotych), w tym kwotę 1656 zł tytułem podatku VAT, które nakazuje wypłacić ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu.

VII.  Przyznaje adwokatowi T. K., tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce I. K. wynagrodzenie w kwocie 2 952 zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote), w tym kwotę 552 zł tytułem podatku VAT, które nakazuje wypłacić ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu.

Sygn. akt I C 546/16

UZASADNIENIE

Z. O. wystąpił z powództwami o zachowek przeciwko H. R. (sygn. akt I C 546/16) i L. O. (sygn. akt I C 664/18). Tytułem zachowku po zmarłej matce stron - R. O. - powód ostatecznie zażądał zapłaty na swoją rzecz:

- od pozwanej H. R. kwoty 54 526,84 złotych,

- od pozwanego L. O. kwoty 9 000 złotych.

Jednocześnie powód wniósł o ustanowienie mu pełnomocnika z urzędu.

Postanowieniem z 11 kwietnia 2017 roku i z 13 września 2018 roku Sąd Rejonowy w Piszu przyznał powodowi w obu powyższych sprawach pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata, na którego Okręgowa Rada Adwokacka wyznaczyła adw. T. K., który na ostatniej rozprawie wniósł o zasądzenie zwiększonych o połowę kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu dochodzonych roszczeń powód podniósł, że spadkodawczyni R. O. zmarła 13 września 2015 roku w O., a spadek po niej na podstawie ustawy nabyło pięcioro dzieci: I. K., H. R., L. O., A. O. i Z. O. – każdy po 1/5 części.

Powód wskazał, że w skład spadku po R. O. wchodzą:

1.  ruchomości znajdujące się w lokalu mieszkalnym numer (...) położonym w budynku mieszkalnym numer (...) w R. przy ulicy (...), który obecnie stanowi własność pozwanej H. R., to jest:

-

górne szafki od segmentu kuchennego o wartości 80 zł,

-

fotel o wartości 20 zł,

-

zabytkowa toaletka o wartości 350 zł,

-

nowa toaletka o wartości 220 zł,

-

wieszak o wartości 160 zł,

-

szafa trzydrzwiowa na wysoki połysk o wartości 190 zł,

-

lodówko-zamrażarki marki B. o wartości 1 300 zł,

-

zabytkowy zegar ścienny o wartości 1 700 zł,

-

ławo-stół i dwa fotele o wartości 1 500 zł,

-

wersalka o wartości 1 300 zł,

-

segment czteroczęściowy o wartości 330 zł,

-

telewizor marki T. o wartości 1 150 zł,

-

obraz przedstawiający M. M. (1) o wartości 2 500 zł,

-

haftowany kotek o wartości 700 zł,

-

serwis obiadowy 12-osobowy o wartości 750 zł,

-

sztućce w walizce o wartości 220 zł,

-

kryształy o łącznej wartości 700 zł,

-

zabytkowy kredens o wartości 1 450 zł,

-

stół o wartości 80 zł,

-

kanapa o wartości 870 zł,

-

obraz cieśli o wartości 50 zł,

-

obraz o wartości 100 zł,

-

telewizor o wartości 1 200 zł,

-

stół pod telewizor o wartości 70 zł,

-

pościel z sierści wielbłąda o wartości 2 500 zł,

-

kredens pokojowy o wartości 180 zł,

-

ława i dwa fotele o wartości 350 zł,

-

kuchnia gazowa o wartości 40 zł,

-

segment kuchenny o wartości 1 800 zł,

-

dwie butle gazowe o wartości 200 zł,

-

mikrofalówka o wartości 200 zł,

-

krajalnica o wartości 100 zł,

-

czajnik elektryczny o wartości 100 zł,

-

stół i dwa krzesła o wartości 110 zł,

-

komplet porcelany o wartości 2 700 zł,

-

pralka marki B. o wartości 1 000 zł,

-

zabytkowy magiel o wartości 350 zł,

-

zabytkowe łóżko dębowe o wartości 400 zł,

-

trzy dywany o wartości 1 350 zł,

-

dwa chodniki o wartości 230 zł,

-

talerze, garnki, sztućce, szklanki, patelnie o wartości 1 300 zł,

-

ręczniki, koce, firanki, zasłony, kołdry, obrusy o wartości 600 zł;

2.  drewno opałowe w ilości 100 m ³, o wartości 13 000 zł, które po śmierci spadkodawczyni zostało zabrane przez pozwanego L. O.,

3.  domek campingowy o wartości 45 000 złotych.

Powód wskazał nadto, że w dniu 13.10.2003r. spadkodawczyni i jej mąż T. O. darowali pozwanej H. R. lokal mieszkalny numer (...) położony w budynku mieszkalnym numer (...) w R. przy ulicy (...), dla którego w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...). Początkowo strona powodowa stała na stanowisku, iż wartość tego lokalu wynosi 2 500 zł za 1 m ², natomiast ostatecznie pełnomocnik powoda zgodził się z wartością darowizny wskazaną w akcie notarialnym (k. 450). Ponadto powód podniósł, że około 40 lat temu pozwana otrzymała od rodziców około 30 000 złotych na pokrycie wkładu mieszkaniowego za lokal mieszkalny położony w bloku przy ulicy (...) w R. i kwotę 10 000 złotych na wymianę okien w tym lokalu. Natomiast pomiędzy 1995 rokiem a 2003 rokiem pozwana otrzymała od rodziców kwotę 7 000 złotych na zakup nieruchomości na obrzeżach R.. Następnie nieruchomość tą sprzedała, a środki uzyskane ze sprzedaży przeznaczyła na remont budynku mieszkalnego przy ulicy (...) w R..

Powód wskazał, że pozwany L. O. otrzymał od spadkodawczyni następujące darowizny:

1.  w dniu 11.02.2011r. spadkodawczyni darowała pozwanemu przysługujący jej po zmarłym bracie S. C. udział wynoszący 1/3 części w prawie własności nieruchomości położonej w Ł. w gminie Ł. w powiecie (...). Nieruchomość ta została następnie sprzedana, a pozwany za przypadający mu udział otrzymał 25 000 złotych;

2.  w 2004 roku spadkodawczyni darowała pozwanemu środki finansowe w kwocie 10 000 złotych na wymianę okien w mieszkaniu;

3.  kwota na pokrycie wczasów,

4.  kwota na pokrycie kosztów pobytu w sanatorium w 2018 roku,

5.  kwota na wyjazdy do Norwegii na ryby,

6.  kwota na zakupy w Biedronce,

7.  kwota około 14 000 zł na zakup w 1998 roku samochodu marki M.,

8.  kwota 8 000 zł na zakup w 2006-2007 roku samochodu marki V.,

9.  kwota 15 000 zł na zakup w 2014 roku samochodu marki V.,

10.  kwota 7 000 zł na zakup w 2012 roku samochodu marki S.,

11.  kwota 10 000 zł na zakup w 2013 roku samochodu marki V.,

12.  kwota około 30 000 zł na zakup w 2004 roku narzędzi marki H. i narzędzi hydraulicznych.

Ponadto powód wskazał, że przed śmiercią spadkodawczyni, pozwany zlikwidował lokatę matki, na której zgromadzone były środki finansowe w wysokości 25 000 złotych, za które to środki dokonał zakupu samochodu marki H..

Powód podniósł, że od urodzenia jest on inwalidą II grupy i przez to osobą trwale niezdolną do pracy, w związku z czym należy mu się zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego.

Pozwana H. R. co do zasady nie kwestionowała zapłaty na rzecz powoda zachowku. Zakwestionowała natomiast dokonane przez powoda wyliczenie wysokości zachowku i wniosła o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana nie oponowała doliczeniu do spadku dokonanej na jej rzecz darowizny lokalu mieszkalnego numer (...) położonego przy ulicy (...) w R. i zgodziła się ze wskazaną w akcie notarialnym wartością tej darowizny. Przyznała, że przedmiotem tej darowizny nie był objęty domek campingowy ani znajdujące się w lokalu ruchomości wymienione przez powoda. Zgodziła się ze wskazaną przez powoda wartością tych ruchomości.

Sprzeciwiła się także twierdzeniom powoda, iż należy mu się zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego. Zdaniem pozwanej, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez inny organ niż emerytalno-rentowy nie może świadczyć o trwałej niezdolności do pracy, zaś (...) Zespół (...) o Niepełnosprawności nie jest uprawniony do wydawania orzeczeń w zakresie niezdolności do pracy lecz tylko o stopniu niepełnosprawności, co nie jest pojęciem tożsamym. W związku z tym, zdaniem pozwanej, powodowi tytułem zachowku przypada połowa wartości udziału spadkowego.

Pozwana stanowczo zaprzeczyła, że w przedziale czasowym 1995-2003 i innym otrzymała od rodziców kwotę 7 000 złotych lub inną na zakup nieruchomości. Wskazała, że kiedyś dzierżawiła od Pracowniczych O. Działkowych w R. działkę ogrodową, na której postawiła niewielką altanę. Z użytkowania tej działki zrezygnowała jednak kilka lat temu z uwagi na wysokość czynszu dzierżawnego i innych opłat. Pozwana stanowczo zaprzeczyła również, że dostała od rodziców jakiekolwiek środki finansowe na pokrycie wkładu mieszkaniowego i na remont mieszkania. Wskazała, że mieszkanie przy ul. (...) w R. zostało jej przydzielone jako zakładowe na zasadach lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu, a całość wkładu mieszkaniowego pokrył zakład pracy.

Pozwana wniosła o doliczenie do spadku darowizn dokonanych przez spadkodawczynię na rzecz powoda Z. O., w szczególności:

1.  kwota 2 700 zł – darowana w latach 2010-2011 na spłatę 15 rat po 180 złotych każda w (...) Bank S.A. we W., numer umowy (...);

2.  kwota 2 100 zł – darowana w latach 2010-2011 na spłatę 24 rat po 87,50 złotych każda w (...) S.A. Oddział w L. za usługi finansowe firmy (...);

3.  kwota 3 548,82 zł – darowana w latach 2008-2010 na spłatę 22 rat po 161,31 złotych każda w (...) S.A. Oddział w L. za usługi finansowe firmy (...);

4.  kwota 2 961,70 zł – darowana w 2008 roku na spłatę 10 rat po 296,17 zł każda w (...) Bank (...) S.A. II Oddział we W., zgodnie z umową numer (...);

5.  kwota 2 880 zł – darowana w latach 2008-2009 na spłatę 12 rat po 240 zł każda w (...) Bank S.A. we W., numer umowy (...);

6.  kwota 442,50 zł – darowana w 2013 roku na spłatę 3 rat po 147,50 zł każda w (...) Agricole Bank;

7.  kwota 30 000 zł – darowana w 1987 roku na pokrycie wkładu w Spółdzielni Mieszkaniowej w O. oraz kwota 10 000 zł na prace wykończeniowe;

8.  kwota 10 000 zł – darowana w 1987 roku na zakup nieruchomości w K. w powiecie S.;

9.  samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...), darowany powodowi 27.10.2009r.

Postanowieniem z 13 września 2018 roku Sąd Rejonowy w Piszu połączył sprawę z powództwa Z. O. przeciwko L. O. o zachowek (sygn. akt I C 664/18) ze sprawą z powództwa Z. O. przeciwko H. R. o zachowek (sygn. akt I C 546/16), do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Z powództwem o zachowek przeciwko L. O. wystąpiła również I. K. (sygn. akt I C 671/18), która tytułem zachowku po zmarłej matce stron - R. O. - zażądała zapłaty na swoją rzecz od pozwanego L. O. kwoty 9 750 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 24.10.2016r. do dnia zapłaty. W toku procesu powódka wniosła o ustanowienie jej pełnomocnika z urzędu.

Postanowieniem z 26 października 2018 roku Sąd Rejonowy w Piszu przyznał powódce pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata, na którego Okręgowa Rada Adwokacka wyznaczyła adw. T. K., który na ostatniej rozprawie wniósł o zasądzenie zwiększonych o połowę kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła okoliczności analogiczne do okoliczności podniesionych przez powoda Z. O.. Przyznała, że w skład spadku po R. O. wchodzą ruchomości znajdujące się w lokalu mieszkalnym numer (...) położonym przy ulicy (...) w R., domek campingowy oraz 100 m ³ drewna opałowego. Nie kwestionowała podanych przez powoda Z. O. wartości tych składników majątku spadkowego.

Postanowieniem z 25 września 2018 roku Sąd Rejonowy w Piszu połączył sprawę z powództwa I. K. przeciwko L. O. o zachowek (sygn. akt I C 671/18) ze sprawą z powództwa Z. O. przeciwko H. R. o zachowek (sygn. akt I C 546/16), do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Pozwany L. O. w odpowiedzi na pozwy wniósł o ich oddalenie w całości i zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Zaprzeczył wszelkim twierdzeniom powodów za wyjątkiem tych, które zostały przez niego wyraźnie przyznane. Przyznał, że otrzymał od spadkodawczyni darowiznę przysługującego jej udziału w spadku po bracie S. C. oraz, że po sprzedaży wchodzącej w skład tego spadku nieruchomości, otrzymał kwotę 25 000 złotych. Stanowczo zaprzeczył, że otrzymał od spadkodawczyni jakiekolwiek inne darowizny. Zaprzeczył również, że po śmierci spadkodawczyni zlikwidował należące do niej lokaty. Podkreślił, iż nie posiada żadnej wiedzy na temat lokat istniejących w dacie śmierci spadkodawczyni.

Pozwany przyznał, że w skład spadku po R. O. wchodzą ruchomości znajdujące się w lokalu mieszkalnym numer (...) położonym przy ulicy (...) w R. i domek campingowy. Nie kwestionował podanych przez powoda wartości tych składników majątku spadkowego. Odnośnie drewna opałowego podniósł, że został prawomocnie skazany za przywłaszczenie wchodzącego w skład masy spadkowej drewna opałowego w ilości co najmniej 9,84 m ³ i o wartości co najmniej 867,88 zł i zobowiązany do naprawienia szkody przez zapłatę kwot po 216,98 zł na rzecz oskarżycieli posiłkowych I. K. i Z. O.. Kwoty te powodowie otrzymali. Dodał, że po śmierci spadkodawczyni, wspólnie z żoną przekazał swojemu bratu A. O. kwotę 11 000 zł tytułem spłaty z tytułu działu spadku po matce.

Pozwany sprzeciwił się twierdzeniom powoda, iż należy mu się zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego.

Pozwany wniósł o doliczenie do spadku darowizn dokonanych przez spadkodawczynię:

- na rzecz powoda Z. O., w szczególności:

1.  kwota 30 000 zł – darowana w 1987 roku na pokrycie wkładu w Spółdzielni Mieszkaniowej w O. oraz kwota 10 000 zł na wyposażenie tego mieszkania,

2.  kwota 10 000 zł – darowana w 1995 roku na zakup nieruchomości rolnej w K. w powiecie S.,

3.  samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...), darowany powodowi 27.10.2009r., o wartości 1 100 zł,

4.  telewizor – darowany w 2009 roku, o wartości 1 500 zł,

5.  kwota 1 000 zł – darowana przez spadkodawczynię na pokrycie kosztów materiałów wykorzystanych przy remoncie lokalu mieszkalnego powoda w K.,

6.  kwota 18 600 zł – darowana przez spadkodawczynię w latach 2006-2013 w kwocie po 200 zł miesięcznie,

7.  kwota 2 700 zł – darowana w latach 2010-2011 na spłatę 15 rat po 180 złotych każda w (...) Bank S.A. we W., numer umowy (...);

8.  kwota 2 100 zł – darowana w latach 2010-2011 na spłatę 24 rat po 87,50 złotych każda w (...) S.A. Oddział w L. za usługi finansowe firmy (...);

9.  kwota 3 548,82 zł – darowana w latach 2008-2010 na spłatę 22 rat po 161,31 złotych każda w (...) S.A. Oddział w L. za usługi finansowe firmy (...);

10.  kwota 2 961,70 zł – darowana w 2008 roku na spłatę 10 rat po 296,17 zł każda w (...) Bank (...) S.A. II Oddział we W., zgodnie z umową numer (...);

11.  kwota 2 880 zł – darowana w latach 2008-2009 na spłatę 12 rat po 240 zł każda w (...) Bank S.A. we W., numer umowy (...);

12.  kwota 442,50 zł – darowana w 2013 roku na spłatę 3 rat po 147,50 zł każda w (...) Agricole Bank;

- na rzecz powódki I. K., w szczególności:

1.  kwota 110 000 zł – darowana w 1976 roku na zakup mieszkania w U.,

2.  kwota 4 000 zł – darowana w 1974 roku na spłatę niedoboru względem GS R.,

3.  kwota 2 500 zł – darowana w latach 1995-1996 na udział w piramidzie finansowej,

4.  kwota 1 500 zł – darowana na rozpoczęcie działalności z ogłoszenia prasowego (wyszywanie),

5.  kwota 1 500 zł – darowana na zakup samochodu marki F. (...),

6.  kwota 3 000 zł – darowana w 2002 roku na wymianę okien w mieszkaniu w U..

Powód Z. O., w odpowiedzi na stanowiska pozwanych, przyznał, że otrzymał od spadkodawczyni darowizny na spłatę zobowiązań kredytowych zaciągniętych na potrzeby jego i jego żony, to jest:

- kwotę 2 700 zł – na spłatę umowy numer (...) zawartej z (...) Bankiem S.A. we W.,

- kwotę 2 880 zł – na spłatę umowy numer (...) zawartej z (...) Bankiem S.A. we W.,

- kwotę 2 961,70 zł – na spłatę umowy numer (...) zawartej z (...) Bank (...) S.A. II Oddział we W.,

- kwotę 442,50 zł – na spłatę kredytu zaciągniętego w (...) Bank (...) S.A.

Powód zaprzeczył, że F. (...) został mu darowany przez spadkodawczynię. Konsekwentnie twierdził, że samochód ten został mu przez matkę użyczony. Podał, że jeszcze za życia matki odstawił ten samochód na podwórko w miejscu zamieszkania spadkodawczyni i nie wie co się z nim stało.

Powód przyznał, że otrzymał od matki telewizor o wartości 1 100 zł, przy czym zaznaczył, że był to prezent urodzinowy. Przyznał również, że A. O. otrzymał od pozwanego kwotę 11 000 złotych, przy czym konsekwentnie podnosił, iż były to środki pochodzące z lokat spadkodawczyni. Odnośnie kwot 30 000 zł i 10 000 zł otrzymanych od spadkodawczyni w 1987 roku powód podkreślił, iż były to na tamte czasy drobne sumy, które stanowiły pożyczki i pożyczki te zostały zwrócone. Powód podniósł, że nieruchomość rolna w K. została kupiona przez jego żonę w 1995 roku ze środków pochodzących z majątku wspólnego, natomiast lokal mieszkalny w K. kupił wraz z żoną w 2004 roku a następnie go wyremontował za pieniądze pochodzące ze sprzedaży mieszkania w O.. Zaprzeczył, że spadkodawczyni zapłaciła za materiały użyte przy remoncie lokalu. Przyznał, że spadkodawczyni zapłaciła pozwanemu L. O. kwotę 800 zł za wykonanie prac przy remoncie w tym lokalu. Zaznaczył jednak, że stało się to bez wiedzy jego i jego żony, a gdy tylko dowiedzieli się oni o tym fakcie, chcieli się z tej kwoty rozliczyć, jednak spadkodawczyni nie wyraziła na to zgody.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 13 października 2003 roku małżonkowie T. O. i R. O. darowali swojej córce H. R. lokal mieszkalny numer (...) położony w budynku mieszkalnym numer (...) przy ulicy (...) w R., dla którego Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Jednocześnie H. R. ustanowiła na rzecz T. i R. małżonków O. dożywotnią służebność mieszkania, polegającą na prawie korzystania z całego opisanego wyżej lokalu mieszkalnego.

Strony powyższej umowy określiły wartość będącego jej przedmiotem lokalu mieszkalnego na kwotę 30 000 złotych, natomiast wartość służebności na kwotę 18 000 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa darowizny k. 9-11v; odpis księgi wieczystej numer (...) k. 74-74v)

W dniu 27 grudnia 2003 roku zmarł T. O..

Sąd Rejonowy w Piszu prawomocnym postanowieniem z dnia 25 września 2017 roku wydanym w sprawie I Ns 137/17 stwierdził, że spadek po T. O., na podstawie ustawy, nabyli: żona R. O. w 5/20 części oraz dzieci Z. O., A. O., L. O., I. K. i H. R. – w udziale po 3/20 części każdy z nich.

(okoliczności bezsporne, dowód: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku k. 20 akt sprawy I Ns 137/17 Sądu Rejonowego w Piszu)

Na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrołęce z dnia 21 października 2010 roku wydanego w sprawie I Ns 180/09, R. O. nabyła w udziale wynoszącym 1/3 części spadek po jej zmarłym w dniu 5 lutego 2009 roku bracie S. C.. W skład spadku wchodziła między innymi nieruchomość położona w Ł. w gminie Ł. w powiecie (...), o łącznej powierzchni 3,3420 ha oraz samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...).

W dniu 11 lutego 2011 roku R. O. opisany wyżej udział w prawie własności nieruchomości darowała swojemu synowi L. O..

W dniu 20 sierpnia 2013 roku opisana wyżej nieruchomość spadkowa została sprzedana za cenę 65 000 złotych, z czego L. O. otrzymał kwotę 25 000 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa darowizny udziału w spadku k. 191-194v; umowa sprzedaży nieruchomości wchodzącej w skład spadku po S. C. k. 186-190)

W dniu 27 października 2009 roku R. O. opisany wyżej samochód osobowy marki F. (...), którego była współwłaścicielką, użyczyła swojemu synowi Z. O.. Z. O. pojazd ten zwrócił matce w 2011 roku.

(dowód: umowa użyczenia samochodu k. 296; zeznania świadka I. K. k. 330; zeznania świadka Z. O. k. 558)

R. O. darowała swojemu synowi Z. O. i synowej E. O. następujące kwoty:

- kwotę 2 700 zł – na spłatę w okresie od listopada 2009 roku do listopada 2010 roku 15 rat, w wysokości po 180 zł każda, z tytułu umowy numer (...) zawartej z (...) Bankiem S.A. we W.,

- kwotę 2 880 zł – na spłatę w okresie od października 2008 roku do lipca 2009 roku 12 rat, w wysokości po 240 zł każda, z tytułu umowy numer (...) zawartej z (...) Bankiem S.A. we W.,

- kwotę 2 961,70 zł – na spłatę w okresie od lutego 2008 roku do listopada 2008 roku 10 rat, w wysokości po 296,17 zł każda, z tytułu umowy kredytu numer (...) zawartej z (...) Bank (...) S.A. II Oddział we W.,

- kwotę 442,50 zł – na spłatę w 2013 roku 3 rat, w wysokości po 147,50 zł każda, z tytułu umowy kredytu zawartej z (...) Bank (...) S.A.

(okoliczności bezsporne, dowód: dowody wpłat k. 83-84, 90-90v, 89, 91; umowa kredytu numer (...) k. 498-498v; informacja z (...) Bank S.A. k. 488; zeznania świadków E. O. k. 329 i Z. O. k. 558)

W dniu 13 września 2015 roku zmarła R. O..

Sąd Rejonowy w Piszu prawomocnym postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2016 roku wydanym w sprawie I Ns 581/15 stwierdził, że spadek po R. O. na podstawie ustawy nabyły jej dzieci: Z. O., A. O., L. O., I. K. i H. R. – w udziale po 1/5 części każdy z nich.

(okoliczności bezsporne, dowód: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku k. 23 akt sprawy I Ns 581/15 Sądu Rejonowego w Piszu)

W skład spadku po R. O. wchodzi udział wynoszący ¾ części (udział ½ części z tytułu wspólności majątkowej małżeńskiej z T. O. i udział ¼ części z tytułu dziedziczenia po zmarłym T. O.) w prawie własności następujących ruchomości:

I.  ruchomości znajdujące się w lokalu mieszkalnym numer (...) położonym w budynku mieszkalnym numer (...) w R. przy ulicy (...):

1.  górne szafki od segmentu kuchennego o wartości 80 zł,

2.  fotel o wartości 20 zł,

3.  zabytkowa toaletka o wartości 350 zł,

4.  nowa toaletka o wartości 220 zł,

5.  wieszak o wartości 160 zł,

6.  szafa trzydrzwiowa na wysoki połysk o wartości 190 zł,

7.  lodówko-zamrażarki marki B. o wartości 1 300 zł,

8.  zabytkowy zegar ścienny o wartości 1 700 zł,

9.  ławo-stół i dwa fotele o wartości 1 500 zł,

10.  wersalka o wartości 1 300 zł,

11.  segment czteroczęściowy o wartości 330 zł,

12.  telewizor marki T. o wartości 1 150 zł,

13.  obraz przedstawiający M. M. (1) o wartości 2 500 zł,

14.  haftowany kotek o wartości 700 zł,

15.  serwis obiadowy 12-osobowy o wartości 750 zł,

16.  sztućce w walizce o wartości 220 zł,

17.  kryształy o łącznej wartości 700 zł,

18.  zabytkowy kredens o wartości 1 450 zł,

19.  stół o wartości 80 zł,

20.  kanapa o wartości 870 zł,

21.  obraz cieśli o wartości 50 zł,

22.  obraz o wartości 100 zł,

23.  telewizor o wartości 1 200 zł,

24.  stół pod telewizor o wartości 70 zł,

25.  pościel z sierści wielbłąda o wartości 2 500 zł,

26.  kredens pokojowy o wartości 180 zł,

27.  ława i dwa fotele o wartości 350 zł,

28.  kuchnia gazowa o wartości 40 zł,

29.  segment kuchenny o wartości 1 800 zł,

30.  dwie butle gazowe o wartości 200 zł,

31.  mikrofalówka o wartości 200 zł,

32.  krajalnica o wartości 100 zł,

33.  czajnik elektryczny o wartości 100 zł,

34.  stół i dwa krzesła o wartości 110 zł,

35.  komplet porcelany o wartości 2 700 zł,

36.  pralka marki B. o wartości 1 000 zł,

37.  zabytkowy magiel o wartości 350 zł,

38.  zabytkowe łóżko dębowe o wartości 400 zł,

39.  trzy dywany o wartości 1 350 zł,

40.  dwa chodniki o wartości 230 zł,

41.  talerze, garnki, sztućce, szklanki, patelnie o wartości 1 300 zł,

42.  ręczniki, koce, firanki, zasłony, kołdry, obrusy o wartości 600 zł;

II.  domek campingowy wraz z wyposażeniem o wartości 45 000 zł;

III.  drewno opałowe o wartości 13 000 zł.

(okoliczności bezsporne)

W skład spadku po R. O. wchodzi ponadto kwota 11 000 złotych, którą po śmierci spadkodawczyni L. O. przekazał bratu A. O..

(okoliczności bezsporne)

W okresie od 13 września 2015 roku do 8 sierpnia 2016 roku L. O. dokonał przywłaszczenia stanowiącego masę spadkową po zmarłej R. O. drewna opałowego w ilości co najmniej 9,84 m ³ o wartości co najmniej 867,88 złotych, za co prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 4 września 2018 roku wydanym w sprawie II K 543/17, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 8 stycznia 2019 roku wydanym w sprawie VII Ka 1126/18, został skazany na karę grzywny i obciążony obowiązkiem naprawienia szkody poprzez zapłatę kwot po 216,98 złotych na rzecz I. K. i Z. O..

Zgodnie z powyższym orzeczeniem, L. O. uiścił na rzecz I. K. i Z. O. kwoty po 216,98 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: wyrok Sądu Rejonowego w Piszu wydany w sprawie II K 543/17 i wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie wydany w sprawie VII Ka 1126/18 k. 602-603v)

R. O. w okresie od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2015 roku posiadała lokaty terminowe w (...) Banku (...) S.A. Zlikwidowała je w dniu 30 maja 2014 roku.

(dowód: informacja z (...) S.A. k. 663)

Sąd zważył, co następuje:

W świetle art. 991 § 1 k.c., zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału, czyli tzw. zachowek.

Instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy, wymienionych w art. 991 § 1 k.c., przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu ułamkowi wartości ich udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Obliczanie wysokości zachowku związane jest nie tylko z odpowiedzialnością za długi spadkowe, ale także z działem spadku (vide postanowienie Sądu Najwyższego 5 kwietnia 2018 r. w sprawie II CSK 85/18, Legalis).

Warto wskazać, że w uzasadnieniu powołanego wyżej postanowienia powołano uchwałę Sądu Najwyższego z 17 maja 1985 roku. w sprawie III CZP 69/84 (OSNC 1986, Nr 3, poz. 24), w której Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w procesie o zachowek sąd samodzielnie rozstrzyga w ramach swej kognicji wszystkie zagadnienia prawne niezbędne dla rozstrzygnięcia procesu, jako o przesłankach prejudycjalnych. W wypadku gdy w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku dorobkowym, dopuszczalne jest w procesie o roszczenia z tytułu zachowku samodzielne ustalenie przez sąd orzekający stanu i wartości spadku bez uprzedniego postępowania o dział spadku lub o podział majątku, który był objęty małżeńską wspólnością ustawową.

W przedmiotowej sprawie bezspornie ustalono, że spadek po R. O. na podstawie ustawy nabyły w częściach równych dzieci spadkodawczyni. Nadto bezspornie ustalono, że w skład spadku po R. O. wchodzi udział wynoszący łącznie ¾ części w prawie własności następujących ruchomości:

I.  ruchomości znajdujące się w lokalu mieszkalnym numer (...) położonym w budynku mieszkalnym numer (...) w R. przy ulicy (...):

1.  górne szafki od segmentu kuchennego o wartości 80 zł,

2.  fotel o wartości 20 zł,

3.  zabytkowa toaletka o wartości 350 zł,

4.  nowa toaletka o wartości 220 zł,

5.  wieszak o wartości 160 zł,

6.  szafa trzydrzwiowa na wysoki połysk o wartości 190 zł,

7.  lodówko-zamrażarki marki B. o wartości 1 300 zł,

8.  zabytkowy zegar ścienny o wartości 1 700 zł,

9.  ławo-stół i dwa fotele o wartości 1 500 zł,

10.  wersalka o wartości 1 300 zł,

11.  segment czteroczęściowy o wartości 330 zł,

12.  telewizor marki T. o wartości 1 150 zł,

13.  obraz przedstawiający M. M. (1) o wartości 2 500 zł,

14.  haftowany kotek o wartości 700 zł,

15.  serwis obiadowy 12-osobowy o wartości 750 zł,

16.  sztućce w walizce o wartości 220 zł,

17.  kryształy o łącznej wartości 700 zł,

18.  zabytkowy kredens o wartości 1 450 zł,

19.  stół o wartości 80 zł,

20.  kanapa o wartości 870 zł,

21.  obraz cieśli o wartości 50 zł,

22.  obraz o wartości 100 zł,

23.  telewizor o wartości 1 200 zł,

24.  stół pod telewizor o wartości 70 zł,

25.  pościel z sierści wielbłąda o wartości 2 500 zł,

26.  kredens pokojowy o wartości 180 zł,

27.  ława i dwa fotele o wartości 350 zł,

28.  kuchnia gazowa o wartości 40 zł,

29.  segment kuchenny o wartości 1 800 zł,

30.  dwie butle gazowe o wartości 200 zł,

31.  mikrofalówka o wartości 200 zł,

32.  krajalnica o wartości 100 zł,

33.  czajnik elektryczny o wartości 100 zł,

34.  stół i dwa krzesła o wartości 110 zł,

35.  komplet porcelany o wartości 2 700 zł,

36.  pralka marki B. o wartości 1 000 zł,

37.  zabytkowy magiel o wartości 350 zł,

38.  zabytkowe łóżko dębowe o wartości 400 zł,

39.  trzy dywany o wartości 1 350 zł,

40.  dwa chodniki o wartości 230 zł,

41.  talerze, garnki, sztućce, szklanki, patelnie o wartości 1 300 zł,

42.  ręczniki, koce, firanki, zasłony, kołdry, obrusy o wartości 600 zł;

II.  domek campingowy wraz z wyposażeniem o wartości 45 000 zł;

III.  drewno opałowe o wartości 13 000 zł.

Wartość wymienionych wyżej ruchomości Sąd ustalił w oparciu o zgodne w tym zakresie stanowisko stron.

W sprawie bezspornie ustalono również, że w skład spadku po R. O. wchodzi ponadto kwota 11 000 złotych, którą pozwany L. O. po śmierci spadkodawczyni przekazał bratu stron – A. O.. Kwestia przekazania przez pozwanego L. O. jakiejś kwoty również na rzecz pozwanej H. R., nie została przez powodów w żadnej mierze udowodniona, natomiast pozwani twierdzeniom powodów w tym zakresie stanowczo zaprzeczyli.

Odnośnie wymienionego wyżej w punkcie III. drewna opałowego, załączone do akt niniejszej sprawy wyroki karne (k. 602-603v) były podstawą ustalenia, że pozwany L. O. w okresie od 13 września 2015 roku do 8 sierpnia 2016 roku dokonał przywłaszczenia tego drewna w ilości co najmniej 9,84 m ³ o wartości co najmniej 867,88 złotych, za co prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 4 września 2018 roku wydanym w sprawie II K 543/17, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 8 stycznia 2019 roku wydanym w sprawie VII Ka 1126/18, został skazany na karę grzywny i obciążony obowiązkiem naprawienia szkody poprzez zapłatę kwot po 216,98 złotych na rzecz I. K. i Z. O.. Powodowie przyznali, iż zgodnie z powyższym orzeczeniem otrzymali od pozwanego L. O. kwoty po 216,98 złotych. Kwoty te bez wątpienia podlegają rozliczeniu przy obliczaniu zachowku w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art. 993 k.c. w zw. z art. 994 § 1 k.c., przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę, za wyjątkiem: drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, oraz darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Zgodnie z treścią art. 995 § 1 k.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.

W niniejszej sprawie bezspornie ustalono, że doliczeniu do spadku po R. O. podlegają następujące darowizny dokonane przez spadkodawczynię:

1.  na rzecz pozwanej H. R. – umowa darowizny lokalu mieszkalnego numer (...) położonego przy ulicy (...) w R.. Należy zaznaczyć, iż nieruchomość ta wchodziła niegdyś w skład majątku wspólnego spadkodawczyni i jej męża, którzy wspólnie darowali ją swojej córce H. R.. Wartość tej nieruchomości Sąd ustalił w oparciu o zgodne w tym zakresie stanowisko stron na kwotę 30 000 złotych. Przy czym, jak wynika wprost z treści umowy darowizny (k. 9-11v), w dacie darowizny nieruchomość ta obciążona była służebnością osobistą na rzecz darczyńców o wartości 18 000 złotych. Oczywistym jest, iż służebność osobista obniża wartość nieruchomości. W konsekwencji powyższego, w przypadku omawianej darowizny, doliczeniu do spadku po R. O. podlega kwota 6 000 złotych (30 000 zł – 18 000 zł = 12 000 zł : 2 = 6 000 zł);

2.  na rzecz pozwanego L. O. – umowa darowizny udziału wynoszącego 1/3 części w prawie własności nieruchomości położonej w Ł., za który to udział pozwany L. O. przy sprzedaży tej nieruchomości otrzymał kwotę 25 000 złotych, co potwierdza załączona do akt sprawy umowa sprzedaży (k. 186-190) oraz zeznania świadków B. S. i C. S. (k. 328v-329);

3.  na rzecz powoda Z. O. i jego żony E. O. – darowizna kwoty w łącznej wysokości 8 984,24 złotych, w tym:

-

kwota 2 700 zł – na spłatę w okresie od listopada 2009 roku do listopada 2010 roku 15 rat, w wysokości po 180 zł każda, z tytułu umowy numer (...) zawartej z (...) Bankiem S.A. we W. (dowody wpłat k. 83-84),

-

kwota 2 880 zł – na spłatę w okresie od października 2008 roku do lipca 2009 roku 12 rat, w wysokości po 240 zł każda, z tytułu umowy numer (...) zawartej z (...) Bankiem S.A. we W. (dowody wpłat k. 90-90v),

-

kwota 2 961,70 zł – na spłatę w okresie od lutego 2008 roku do listopada 2008 roku 10 rat, w wysokości po 296,17 zł każda, z tytułu umowy kredytu numer (...) zawartej z (...) Bank (...) S.A. II Oddział we W. (dowody wpłat k. 89),

-

kwota 442,50 zł – na spłatę w 2013 roku 3 rat, w wysokości po 147,50 zł każda, z tytułu umowy kredytu zawartej z (...) Bank (...) S.A. (dowody wpłat k. 91).

Wszystkie pozostałe wymienione przez strony darowizny, uczynione przez spadkodawczynię na rzecz stron niniejszego procesu, nie podlegają doliczeniu do spadku, albowiem nie zostały nieudowodnione bądź w ocenie Sądu stanowiły darowizny drobne, zwyczajowo przyjęte lub prezenty.

Za darowizny drobne, zwyczajowo przyjęte lub prezenty Sąd uznał:

-

otrzymanie przez powoda Z. O. od spadkodawczyni w 2009 roku telewizora o wartości 1 100 zł. W tym miejscu podnieść należy, że również pozwana H. R., jak sama zeznała (k. 629v), otrzymała od spadkodawczyni telewizor,

-

otrzymywanie przez powoda Z. O. od spadkodawczyni w latach 2006-2013 co miesiąc kwot rzędu 200-300 złotych. W tym miejscu podnieść należy, że powódka I. K., jak sama zeznała (k. 330), też dostawała od rodziców drobne sumy,

-

otrzymanie przez pozwanego L. O. od spadkodawczyni kwoty 800 złotych za wykonanie prac przy remoncie lokalu mieszkalnego powoda położonego w K..

Pozostałe darowizny, wymienione przez powodów i pozwanych, Sąd uznał za nieudowodnione.

Nie udowodnione zostało otrzymanie przez powoda i pozwaną w latach 70-tych i 80-tych darowizn na pokrycie wkładów mieszkaniowych i przez powódkę darowizny na zakup mieszkania w U.. Materiał dowodowy zgromadzony w tym zakresie, ograniczający się wyłącznie do zeznań świadków i stron, nie pozwala na ustalenie dat dokonania tych darowizn, ich dokładnej wysokości ani formy. Ogólnikowe zeznania świadków i stron, z uwagi na fakt, iż strony niniejszego procesu są mocno skonfliktowane, nie mogą być podstawą ustaleń w omawianym zakresie, tym bardziej, że zarówno powodowie, jak i pozwana stanowczo zaprzeczyli, aby takie darowizny kiedykolwiek otrzymali. Powód przedłożył ponadto decyzję z 27 czerwca 2987 roku o przyznaniu jego żonie bezzwrotnej zapomogi w kwocie 19 000 złotych jako dofinansowanie do wpłaty własnej na pokrycie wkładu mieszkaniowego (k. 292, 589). Natomiast odnośnie znajdujących się na karcie 497 akt sprawy dowodów przelewów w 1987 roku przez T. O. na rzecz powoda kwot 30 000 i 10 000 złotych, powód konsekwentnie podnosił, iż były to na tamte czasy drobne sumy, które stanowiły pożyczki i pożyczki te zostały zwrócone.

Pozwana H. R. stanowczo zaprzeczyła, że otrzymała od spadkodawczyni kwotę 10 000 złotych na wymianę okien w lokalu mieszkalnym. W prawdzie świadek J. K. zeznał, że pozwana dostała kwotę 10 000 złotych na wymianę okien, jednak zważywszy na fakt, iż świadek jest mężem powódki, a strony niniejszego procesu są mocno skonfliktowane, Sąd uznał powołane zeznania za niewystarczające do poczynienia ustaleń w omawianym zakresie.

Pozwana H. R. stanowczo zaprzeczyła również, że otrzymała od spadkodawczyni kwotę 7 000 złotych na zakup nieruchomości na obrzeżach R.. Zeznała, że na obrzeżach R. od 1996 roku do 2013 roku użytkowała wraz z mężem działkę ogrodową, która nigdy nie stanowiła ich własności. Z uwagi na zmianę miejsca zamieszkania, działkę tą w 2013 roku przekazali innym użytkownikom. Twierdzenia pozwanej znajdują potwierdzenie w załączonych do akt sprawy informacjach z Rodzinnego Ogrodu Działkowego (...) w R. (k. 373, 424 i 436) oraz w dokumencie „przekazania działki” z dnia 13 maja 2013 roku (k. 462).

Powód w żadnej mierze nie udowodnił, że pozwany L. O. otrzymał od spadkodawczyni darowizny wymienione przez powoda i wskazane w historii niniejszego uzasadnienia w punkcie od 2. do 12. Nie udowodnił również, że pozwany po śmierci spadkodawczyni zlikwidował lokatę matki, na której zgromadzone były środki finansowe w wysokości 25 000 złotych, za które to środki dokonał zakupu samochodu marki H.. Na poparcie powyższych twierdzeń powód nie przedstawił żadnych dowodów. Tymczasem pozwany L. O. stanowczo zaprzeczył, aby poza darowanym mu udziałem w prawie własności nieruchomości położonej w Ł., otrzymał od spadkodawczyni jakiekolwiek inne darowizny i aby po śmierci matki zlikwidował jej lokaty terminowe. W zakresie lokat twierdzenia powoda znajdują potwierdzenie w załączonej do akt sprawy informacji z (...) S.A., z której wprost wynika, że w okresie od 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2015 roku R. O. posiadała lokaty terminowe w (...) Banku (...) S.A., które sama zlikwidowała w dniu 30 maja 2014 roku (k. 663).

Pozwani nie udowodnili, że przedłożone przez nich i załączone do akt sprawy dowody spłat przez R. O. rat na rzecz (...) S.A. Oddział w L. w kwocie 2 100 zł i 3 548,82 zł (k. 85-88v) dotyczą zobowiązań zaciągniętych przez spadkodawczynię na potrzeby powoda Z. O.. Tymczasem powód twierdzeniom tym stanowczo zaprzeczył.

Pozwani nie udowodnili również, że powód w 1995 roku otrzymał od spadkodawczyni kwotę 10 000 złotych na zakup nieruchomości rolnej w K.. Powód przyznał, że w 1995 i 1996 roku wraz z żoną dokonali zakupu nieruchomości rolnych w K., przy czym zaznaczył, że zakupu dokonali wyłącznie za środki pochodzące z majątku wspólnego, na dowód czego przedłożył umowy sprzedaży (k. 286-287, 288-290). Powód zaprzeczył również, że otrzymał od spadkodawczyni kwotę 1 000 złotych na pokrycie kosztów materiałów niezbędnych przy remoncie należącego do niego lokalu mieszkalnego położonego w K.. Zeznał, że środki na zakup tego lokalu i jego remont pochodziły ze sprzedaży lokalu mieszkalnego w O..

Powodowie nie udowodnili, że spadkodawczyni darowała pozwanemu samochód marki F. (...). Z załączonej do akt sprawy umowy wprost wynika, że samochód ten został pozwanemu przez spadkodawczynię jedynie użyczony (k. 296). Ponadto pozwany zeznał, że jeszcze za życia matki samochód ten zwrócił, zostawił go na podwórku przed blokiem w miejscu zamieszkania spadkodawczyni i nie wie, co się z nim stało. Świadek I. K. zeznała, że według jej wiedzy samochód ten został zezłomowany (k. 330).

Pozwany L. O. nie udowodnił, że powódka I. K. otrzymała od spadkodawczyni darowizny wymienione przez pozwanego i wskazane w historii niniejszego uzasadnienia w punkcie od 2. do 6. Powódka twierdzeniom tym stanowczo zaprzeczyła, natomiast materiał dowodowy zgromadzony w tym zakresie, ograniczający się wyłącznie do zeznań stron, nie pozwala na ustalenie dat dokonania tych darowizn ani formy. Ponadto zeznania te, jak wskazano już wyżej, z uwagi na fakt, iż strony niniejszego procesu są mocno skonfliktowane, nie mogą być podstawą ustaleń w omawianym zakresie.

Reasumując, wobec ustalenia, że w skład spadku po R. O. wchodzi kwota 11 000 złotych oraz udział wynoszący ¾ części w prawie własności ruchomości znajdujących się w lokalu mieszkalnym (30 500 zł), campingu wraz z wyposażeniem (45 000 zł) i drewna opałowego (13 000 zł), to jest udział o wartości 66 375 złotych (30 500 zł + 45 000 zł + 13 000 zł), Sąd ustalił, że tzw. „czysta wartość spadku” wynosi łącznie 77 375 złotych (11 000 zł + 66 375 zł), zaś każdemu z pięciu spadkobierców R. O. przypada udział spadkowy o wartości 15 475 złotych (77 375 zł : 5 = 15 475 zł).

Natomiast przy obliczaniu zachowku, jak wskazano wyżej, doliczeniu do spadku po R. O. podlegają wartości dokonanych przez spadkodawczynię darowizn, to jest: kwota 6 000 złotych (połowa wartości lokalu mieszkalnego darowanego pozwanej H. R. przez spadkodawczynię i jej męża), kwota 25 000 złotych (uzyskana przez pozwanego L. O. ze sprzedaży nieruchomości położonej w Ł., co do której posiadał prawo własności w udziale wynoszącym 1/3 części darowanym mu przez spadkodawczynię), kwota 4 492,12 złotych (połowa z kwoty 8 984,24 złotych darowanej przez spadkodawczynię powodowi Z. O. i jego żonie E. O. na spłatę zobowiązań finansowych). Zatem substrat zachowku, to jest wartość będąca podstawą do obliczenia sumy wyrażającej należny powodom zachowek, wynosi łącznie 112 867,12 złotych (77 375 zł + 6 000 zł + 25 000 zł + 4 492,12 zł), a udział każdego z pięciu spadkobierców w tym substracie wynosi 22 573,42 złotych (112 867,12 zł : 5).

Bezspornie ustalono, że powódce należy się zachowek w wysokości połowy wartości udziału spadkowego. Sporna była wysokość zachowku należnego powodowi. W oparciu o przedłożony przez powoda wypis z treści orzeczenia z dnia 17 sierpnia 1987 roku Obwodowej Komisji Lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, z którego wynika, że powód został trwale zaliczony do drugiej grupy inwalidów (k. 7-7v), Sąd ustalił, że powodowi należy się zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego. Wskazać należy, że Komisje Inwalidztwa i Zatrudnienia istniały do 1998 roku, jednak ich orzeczenia są nadal aktualne i obowiązują jeśli zostały wydane na okres stały. Komisje te zaliczały osoby niepełnosprawne do jednej z trzech grup. Grupa II, tak jak w przypadku powoda, jest równoznaczna z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, co w obecnym systemie orzecznictwa odpowiada całkowitej niezdolności do pracy ( vide Małgorzata Motała „Stopnie i rodzaje niepełnosprawności”, [na:] https://ziladoc.com/download/stopnie-i-rodzaje-niepenosprawnoci_pdf).

Zgodnie z art. 996 k.c., zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek.

Zatem, zachowek należny powodowi Z. O. wynosi 10 339,85 złotych (22 573,42 zł x 2/3 = 15 048,95 zł – 4 492,12 zł – 216,98 zł = 10 339,85 zł), zaś zachowek należny powódce I. K. wynosi 11 069,73 złotych (22 573,42 zł : 2 = 11 286,71 zł –216,98 zł = 11 069,73 zł).

Zważywszy jednak na fakt, iż wartość udziału, jaki przysługuje każdemu z powodów w majątku spadkowym pozostawionym przez spadkodawczynię z tytułu dziedziczenia ustawowego (po 15 475 złotych), jest wyższa od wartości należnego powodom zachowku, w niniejszej sprawie nie zachodzi potrzeba pokrycia ani uzupełnienia zachowku. Z tego względu roszczenia powodów o zachowek podlegały oddaleniu w całości.

Mając na uwadze wynik procesu, o kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony oraz w oparciu o § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

Na koszty procesu pozwanej H. R. składa się kwota 5 400 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i kwota 17 złotych tytułem zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa. Natomiast na koszty procesu pozwanego L. O. składa się kwota 53,78 złotych uiszczona tytułem zaliczki na pokrycie kosztów podróży zawnioskowanych świadków.

Na podstawie § 8 pkt 6 i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015r., poz. 1801 ze zm.), Sąd przyznał adwokatowi T. K. kwotę 8 856 złotych, w tym kwotę 1 656 złotych tytułem podatku VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi Z. O., którą nakazał wypłacić ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu.

Na podstawie § 8 pkt 5 i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (j.t. Dz.U. z 2019r., poz. 18), Sąd błędnie przyznał adwokatowi T. K. kwotę 2 952 złotych, w tym kwotę 552 złotych tytułem podatku VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce I. K., którą nakazał wypłacić ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu. W rzeczywistości pełnomocnikowi z urzędu w tym przypadku powinno być wypłacone wynagrodzenie w wysokości 1476 zł, w tym kwota 276 zł tytułem podatku VAT, stosownie do treści § 8 pkt 4 w/w rozporządzenia.