Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie Katarzyna Powalska (ref.)

Tomasz Choczaj

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa T. P. i P. P.

przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 6 marca 2019 roku, sygnatura akt I C 526/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1, 2 i 3 w ten sposób, że:

a)  zasądzoną w punkcie 1 kwotę 11881,80 złotych obniża do 9643,20 (dziewięć tysięcy sześćset czterdzieści trzy 20/100) złotych;

b)  zasądzoną w punkcie 3 kwotę 2957 złotych obniża do 1541 (jeden tysiąc pięćset czterdzieści jeden) złotych;

II.  nakazuje zwrócić pozwanemu ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli 112 (sto dwanaście) złotych tytułem uiszczonej opłaty od apelacji;

III.  nie obciąża powodów kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 284/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 06 marca 2019 r. Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli w sprawie o sygn. akt I C 526/18 z powództwa T. P. oraz P. P. przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu z siedzibą w W. zasądził od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. solidarnie na rzecz powodów kwotę 11.881,80 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 19 września 2017 roku do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Nadto Sąd zasądził od Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. solidarnie na rzecz powodów kwotę 2.957 złotych z tytułu częściowego zwrotu kosztów procesu i nakazał zwrócić Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W. kwotę 247 złotych z niewykorzystanej zaliczki nr (...).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Powodowie T. P. i P. P. prowadzą wypożyczalnię samochodów specjalizujących się w najmie i dzierżawie pojazdów osobowych i ciężarowych, w tym dla poszkodowanych z tytułu szkód komunikacyjnych w ramach ubezpieczenia OC pojazdu sprawcy zdarzenia. W ramach tej działalności została zawarta umowa najmu pojazdu zastępczego z S. B., który w dniu 11 czerwca 2017 roku doznał szkody komunikacyjnej w pojeździe marki B. nr rej. (...). Sprawca szkody nie posiadał ważnego ubezpieczenia OC. Najem miał charakter bezgotówkowy, a jego czas nie był z góry określony – trwał od dnia 14 czerwca 2017 roku do dnia 30 sierpnia 2017 roku, za co wystawiony został rachunek na kwotę 17710 zł, przy przyjęciu stawki 230 zł brutto za dobę. W dniu 14 czerwca 2017 roku poszkodowany zawarł z T. P. umowę przelewu wierzytelności przysługującej mu z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego od pozwanego. Następnie T. P. zawarł ze stroną powodową umowę przelewu tożsamej wierzytelności z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Szkoda zgłoszona została (...) SA, która w dniu 21 czerwca 2017 roku pocztą elektroniczną poinformowała poszkodowanego, że po przeprowadzonych czynnościach likwidacyjnych szkody stwierdzono ekonomicznie nieuzasadnioną naprawę pojazdu, która przekracza jego wartość rynkową, uzasadniającą uznanie szkody za mającą charakter całkowity. Wartość pozostałości uszkodzonego pojazdu ustalona została na 7000 zł. Poszkodowanemu przedstawiona została oferta najmu pojazdu zastępczego za kwotę 172,20 zł brutto. Pismem z dnia 23 czerwca 2017 roku (...) SA poinformowało poszkodowanego, że odmawia zaspokojenia zgłaszanych roszczeń, wobec ustalenia, że sprawca zdarzenia szkodzącego nie posiadał ważnego ubezpieczenia OC. W dniu 2 sierpnia 2017 roku ww. zakład ubezpieczeń przekazał zebraną dokumentację pozwanemu Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W., który decyzją z dnia 28 sierpnia 2017 roku z tytułu szkody całkowitej uznał roszczenie w zakresie kwoty 7000 zł, wypłacając ją poszkodowanemu w dniu następnym. W dniu 18 września 2017 roku pozwany wydał decyzję w przedmiocie uznania roszczenia w kwocie 3616,20 zł z tytułu odszkodowania za wynajem pojazdu zastępczego. Stawki najmu w segmencie D w 2017 roku: w wypożyczalniach warsztatowych za okres do 14 dni kształtowały się od 172 zł do 190 zł brutto, powyżej miesiąca – od 150 zł do 178 zł brutto, w wypożyczalniach ogólnokrajowych – odpowiednio od 186 zł do 251 zł brutto i od 162 zł do 220 zł brutto, w wypożyczalniach lokalnych – odpowiednio od 135 zł do 184,50 zł brutto i od 135 zł do 160 zł brutto.

Przy takich okolicznościach faktycznych, w ocenie Sądu I instancji, powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zakresie kwoty 11881,80 zł, zaś w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu jako zbyt daleko idące. Dochodzone w niniejszym postępowaniu roszczenie powodowie wywodzili z umowy cesji zawartej z poszkodowanym. Na jej podstawie powodowie jako cesjonariusze nabyli wierzytelność poszkodowanego z tytułu prawa do zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, przysługującą mu w związku ze szkodą komunikacyjną z dnia 11 czerwca 2017 roku wobec pozwanego. Nabyta przez powodów wierzytelność była wierzytelnością o zapłatę przez sprawcę szkody lub ubezpieczyciela odszkodowania za szkodę wyrządzoną w wyniku kolizji. Żadna ze stron umowy cesji jak również pozwany nie kwestionował faktu, iż umową objęte było odszkodowanie dochodzone w niniejszy procesie. Bezsporne między stronami było także przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego w warunkach art. 108 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Sąd I instancji rozpoznający przedmiotową sprawę opowiedział się za stanowiskiem, że poszkodowanemu przysługuje od sprawcy a gwarancyjnie ubezpieczyciela – lub przy spełnieniu przesłanek ustawowych – od (...) w W. – zwrot takich wydatków, które hipotetycznie byłyby niezbędne do korzystania z innego podobnego pojazdu w takim samym zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swego środka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wynajęcie przez poszkodowanego pojazdu zastępczego i wszelkie koszty z tym związane, należy postrzegać jedynie jako formę podjęcia przez niego działań naprawczych – kosztem własnego majątku, w celu przywrócenia możliwości korzystania ze składnika dotkniętego uszczerbkiem-samochodu. Kwestią sporną w niniejszej sprawie pozostawało określenie czasu przez który poszkodowany uprawniony był do korzystania na koszt pozwanego i sprawcy szkody z pojazdu zastępczego jak również czas przez który uzasadnione było przechowywanie pojazdu poszkodowanego na parkingu powoda oraz wysokość stawki czynszu za jeden dzień wynajmu pojazdu zastępczego.

Na gruncie przedmiotowej sprawy decyzja kończąca postępowanie likwidacyjne wydana została przez pozwanego w dniu 28 sierpnia 2017 roku i tym też dniu doręczona poszkodowanemu. Wprawdzie w treści tej decyzji nie pada już wprost stwierdzenie o rozliczeniu szkody całkowitej, jednak oczywistym jest że według szkody całkowitej zostaje ustalona tu kwota 7000 zł, która pokrywa się w tym zakresie z kwotą ustaloną wcześniej zakład (...) (karta 36-40). Ta data jest dla Sądu I instancji miarodajna dla wskazania momentu zakończenia postepowania likwidacyjnego, mimo iż w zakresie ustalenia wysokości odszkodowania za wynajem pojazdu zastępczego pozwany wydał decyzję dopiero w dniu 18 września 2017 roku (karta 20). W praktyce i tak Sąd nie mógłby uznać daty decyzji z dnia 18 września 2017 roku jako podstawy oceny roszczeń powoda, gdyż to nie z niej powód wywodził skutki prawne. Powód żądał dokonania rozliczeń najmu pojazdu zastępczego za okres od dnia 14 czerwca 2017 roku do dnia 30 sierpnia 2017 roku. Do ustalonej w powyższy sposób daty 28 sierpnia 2017 roku, zdaniem sądu meriti, winien zostać doliczony jeszcze zwyczajowy okres 14 dni – na który również wskazywał pozwany – jako czas organizacyjny na zagospodarowanie ( naprawę czy zakup ) uszkodzonego pojazdu, co daje łącznie okres uzasadnionego najmu pojazdu zastępczego w wymiarze 90 dni (od 14 czerwca 2017 roku do 28 sierpnia 2017 roku – czyli 76 dni + 14 dni).

W zakresie wysokości stawki czynszu za jeden dzień wynajmu pojazdu zastępczego, Sąd I instancji podniósł, że powód wskazywał w tym zakresie kwotę 230 zł brutto za dobę, pozwany zaś kwotę 172,20 zł brutto za dobę. W ocenie Sądu I instancji opinia biegłego z zakresu techniki samochodowej i wyceny wartości napraw pojazdów samochodowych potwierdziła, iż stawki powodów wykraczały ponad rynkowe lokalne stawki wynajmu pojazdów zastępczych, zaś stawki pozwanego – mieściły się w tych granicach (karta 62). Opinia ta, w przekonaniu Sądu I instancji, była rzetelna i jednoznaczna. Biegły poczynił rzeczowe ustalenia, przedstawiając swoje końcowe wnioski na tle wypożyczalni warsztatowych, ogólnokrajowych i lokalnych, co dało pełny obraz w zakresie opiniowanej problematyki. Ocena stawek rynkowych winna też nastąpić z wyłączeniem podmiotów oferujących wynajem samochodów działających przy portach lotniczych oraz oferujących pojazdy w uchu międzynarodowym, ponieważ te na lokalnym rynku nie występują i nie do takich twierdzeń odnosiło się też roszczenie będące przedmiotem obecnego procesu. W świetle analizy materiału porównawczego przytoczonego przez biegłego Sąd I instancji nie podzielił zasadności twierdzeń powodów, iż na dobową stawkę wynajmu pojazdu zastępczego ma tak istotny wpływ fakt, iż najem ma charakter długoterminowy, przekraczający miesiąc. Zauważyć tu należy, że oczywiście poszkodowany ma prawo zawrzeć najem długoterminowy, który dodatkowo rozliczany będzie bezgotówkowo, jednak uprawnienie to nie przekłada się automatycznie na możliwość żądań w procesie odszkodowawczym z OC sprawcy szkody. Ocena taka podyktowana jest zasadą minimalizacji szkody w rozumieniu art. 354 oraz art. 355 k.c. oraz przekonaniem, iż z woli ustawodawcy postępowanie likwidacyjne przewidziane zostało co do zasady na krótkim okresie czasu (art. 14 i art. 109 ww. ustawy z dnia 22 maja 2003 roku).

Z tych względów Sąd I instancji ustalił wysokość świadczenia za najem pojazdu zastępczego na poziomie 15.498 zł (90 dni x 172,20 zł/dobę). Wobec wcześniejszej wypłaty kwoty 3.616,20 zł, Sąd zasądził kwotę 11.881,80 zł. W pozostałym zakresie powództwo, w ocenie Sądu I instancji podlegało oddaleniu. O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd I instancji orzekł w oparciu o art. 481 k.c. od dnia 19 września 2017 roku, czyli zgodnie z żądaniem pozwu. Żądanie powodów w tym zakresie znajdywało uzasadnienie w terminie wynikającym z art. 109 ww. ustawy z dnia 22 maja 2003 roku. Z akt szkodowych wynika (karta 47), że akta te zakład ubezpieczeń przesłał do (...) w W. w trybie art. 108 ww. ustawy w dniu 2 sierpnia 2017 roku. Mając na względzie wynik postępowania, o kosztach procesu Sąd I instancji rozstrzygnął w oparciu o zasadę stosunkowego ich rozdzielenia wynikającą z art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku w ustawowym terminie wywiódł pełnomocnik pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W., który zaskarżył orzeczenie w części, to jest w zakresie zasądzającym ponad kwotę 9643,20 zł, (tj. co do kwoty 2238,60 zł), wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 września 2017 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie rozstrzygającym o kosztach procesu. Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie przepisów prawa procesowego, które miały wpływ na treść rozstrzygnięcia tj. art. 321 § 1 k.p.c. poprzez rozstrzygnięcie ponad żądanie pozwu, tj. uznanie przez Sąd za zasadny okresu 90 dni najmu pojazdu zastępczego, podczas gdy powodowie domagali się zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego za 77 dni. W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł zmianę wyroku w zaskarżonej części i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz o zasądzenie oddzielnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powodów T. P. i P. P. uznał apelację strony pozwanej za uzasadnioną co do zasady i wniósł o nieobciążanie strony powodowej kosztami postępowania drugoinstancyjnego, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesiona apelacja strony pozwanej okazała się w pełni zasadna, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia w kierunku postulowanym w środku odwoławczym.

Ma niewątpliwie rację apelujący wskazując, że Sąd I instancji uchybił treści art. 321 § 1 k.p.c., co miało wpływ na rozstrzygnięcie ponad żądanie pozwu, to jest uznanie za zasadny okresu 90 dni najmu pojazdu zastępczego, podczas gdy powodowie T. P. oraz P. P. domagali się zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres 77 dni.

Przypomnieć w tym miejscu należy, że spór między stronami w niniejszej sprawie w istocie sprowadzał się do ustalenia czasu trwania uzasadnionego okolicznościami najmu pojazdu zastępczego, który zdaniem strony pozwanej winien był wynieść 21 dni, zaś zdaniem strony powodowej 77 dni oraz do ustalenia dobowej stawki najmu pojazdu zastępczego, która w ocenie pozwanego winna zamknąć się kwotą 172,20 zł brutto, natomiast w przekonaniu powodów winna wynosić 230 zł brutto. Wskazać trzeba, że dowodząc swoich racji powodowie dołączyli do pozwu rachunek nr (...) z dnia 01 września 2017 r. za najem pojazdu zastępczego za okres 77 dni po stawce 230 zł brutto za każdy dzień. Tymczasem Sąd I instancji orzekając o żądaniu pozwu, przy uwzględnieniu treści opinii biegłego sądowego, uznał za zasadne przyznanie odszkodowania równego 90 dniom najmu pojazdu zastępczego przy uwzględnieniu wysokości stawki dobowej najmu w kwocie zaproponowanej przez stronę pozwaną. Przyjęcie takiej stawki dobowej najmu sprawiło, że zasądzona w pkt. 1 skarżonego wyroku kwota mieściła się w zakresie kwoty żądanej przez powodów, co nie zmienia jednak faktu, iż Sąd orzekł ponad żądanie pozwu, gdyż przyznał odszkodowanie za dłuższy okres najmu pojazdu zastępczego niż wynikało to z zawartego w pozwie żądania. Wskazać w tym miejscu należy, iż zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury zasądzenie sumy pieniężnej, która wprawdzie mieści się w graniach kwotowych powództwa, lecz z innej podstawy faktycznej, stanowi orzeczenie ponad żądanie, (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 05 kwietnia 2019 r. VI ACa 1681/17 Lex nr 2695048, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 r. IV CSK 243/08). Zresztą apelujący we wniesionym środku zaskarżenia nie objął zarzutem samej dobowej stawki najmu pojazdu zastępczego, przyjętej przez sąd meriti. Zasadność apelacji pozwanego poprzez pryzmat podniesionych w niej zarzutów jest oczywista, zwłaszcza w kontekście stanowiska przeciwnika procesowego. Ewenementem bowiem jest aby strona, na której niekorzyść wniesiono apelację , de facto przyłączała się do niej, co miało miejsce w przedmiotowej sprawie.

Powyższe uchybienie skutkowało koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez przyjęcie, że powodom T. P. i P. P. należy się od pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W. odszkodowanie za najem pojazdu zastępczego za okres 77 dni przy przyjęciu stawki dobowej najmu na kwotę 172,20 zł w kwocie 9.463,20 zł (77 dni x 172,20= 13.529,40-3.616,20 zł [kwota już wypłacona]= 9.463,20 zł). W oparciu o powyższe Sąd zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądzoną w punkcie 1 kwotę 11.881,80 zł obniżył do kwoty 9.463,20 zł. Wskazana zmiana skutkowała koniecznością zmiany wyroku Sądu I instancji w zakresie kosztów procesu, w związku z czym Sąd zasądzoną w punkcie 3 kwotę 2.957 złotych obniżył do kwoty 1.541 złotych. Nadto Sąd nakazał zwrócić pozwanemu ze Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli 112 złotych tytułem uiszczonej opłaty od apelacji jako oczywiście uzasadnionej ( art. 79 ust. 1 pkt 1ppkt e ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. –o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. z 2018 r. poz. 300 ).

Sąd w oparciu o dyspozycję art. 102 k.p.c. nie obciążył powodów kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym uznając, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze szczególnie uzasadnionym przypadkiem. Wskazać bowiem należy, że strona powodowa nie przyczyniła się w żaden sposób do wydania orzeczenie przekraczającego zakres żądania powodów, jak również uznała wywiedzioną apelację przy pierwszej czynności. W świetle powyższych okoliczności przyjąć należało, że zasądzenie od strony powodowej w przedmiotowej sprawie kosztów postępowania byłoby sprzeczne z zasadami słuszności.