Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Grzegorz Tyrka
Protokolant:	Igor Ekert

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2017 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z udziałem

zainteresowanych W. M., H. P.

o podstawę wymiaru składek

na skutek odwołania A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 5 stycznia 2017 r. nr (...)

z dnia 5 stycznia 2017 r. nr (...)

1)  oddala odwołania;

2)  zasądza od A. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 990 zł (dziewięćset dziewięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Grzegorz Tyrka

VIII U 370/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 stycznia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz ustalił wysokość składki zdrowotnej zainteresowanemu H. P. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek A. B. za okres od lutego 2013 roku do grudnia 2014 roku.

Decyzją z dnia 5 stycznia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz ustalił wysokość składki zdrowotnej zainteresowanemu W. M. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek A. B. za okres od sierpnia 2014 roku do grudnia 2014 roku.

Na uzasadnienie podano, że płatnik składek wypłacał zainteresowanym co miesiąc ekwiwalent za pranie odzieży roboczej, za który zainteresowani mogli nabyć spodnie i obuwie dla celów roboczych oraz we własnym zakresie prali odzież roboczą i czyścili obuwie robocze. W wyniku przeprowadzonej kontroli organ rentowy ustalił, że odzież i obuwie, które nabywali zainteresowani nie była ewidencjonowana przez płatnika składek i nie spełniała wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz polskich norm. Spodnie i obuwie, które używali zainteresowani to była odzież służąca do codziennego użytku w domu oraz w pracy. Płatnik składek nie sprawdzał, czy zainteresowani w ogóle zakupili odzież do celów roboczych, oraz czy odzież była prana i z jaką częstotliwością. Płatnik składek wymagał jedynie, aby zainteresowani nosili długie ciemne spodnie dżinsowe oraz pełne obuwie. Płatnik składek wypłacał świadczenie nazwane ekwiwalentem za pranie, pomimo że obowiązek taki nie wynikał z przepisów prawa. Zgodnie z art. 237 ⁶ § 1 k.p. odzież i obuwie robocze winno charakteryzować się odpowiednimi cechami przewidzianymi do stosowania na danym stanowisku pracy. Organ rentowy wskazał, że odzież używana przez zainteresowanych nie była odzieżą roboczą, bowiem wartość świadczeń rzeczowych oraz możliwość wypłaty z tego tytułu ekwiwalentów musi wynikać z przepisów bezpieczeństwa i higieny, aby była przychodem nie stanowiącym podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W związku z tym organ rentowy włączył wartość wypłaconego ekwiwalentu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz ustalił wysokość składki zdrowotnej.

Płatnik składek A. B. wniósł odwołanie od w/w decyzji, domagając się ich zmiany poprzez ustalenie, że wypłacany zainteresowanym ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej, używanie własnej odzieży i obuwia zamiast roboczego podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Płatnik składek domagał się zasądzenia na swoją rzecz od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie podano, że zaskarżone decyzje są wadliwe. U płatnika składek obowiązuje regulamin przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, na podstawie którego wypłacano ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego. Płatnik składek zapewniał zatrudnionym odzież roboczą, za wyjątkiem spodni oraz obuwia. Zatrudnieni używali w pracy swoich spodni oraz obuwia, za które płatnik wypłacał ekwiwalent pieniężny ustalony w załączniku do regulaminu. Ilość przydzielonej odzieży roboczej, częstotliwość jej konserwacji oraz okres użytkowania odzieży i obuwia był uzależniony od wymogów higieniczno-sanitarnych oraz kwestii wizerunkowych ze względu na bezpośredni kontakt z klientem. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego była uzależniona: od cen rynkowych odzieży i obuwia, od formy zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenia), od ilości używanej odzieży na danym stanowisku pracy, od częstotliwości oraz kosztów prania odzieży i konserwacji obuwia. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego została ustalona w załączniku do regulaminu. Płatnik składek wskazał, że wypłacany ekwiwalent pieniężny jest wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. wniósł o oddalenie obu odwołań oraz zasądzenie od płatnika składek na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (wartość przedmiotu sporu co do zainteresowanego W. M. wynosiła 372 zł, a co do zainteresowanego H. P. wynosiła 3 537 zł).

Na uzasadnienie podano, że zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z 18 ust. 3 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 roku, poz. 963) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe u zleceniobiorców stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników, zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2016 roku, poz. 1793) stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników, przy czym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe potrąconych przez płatników, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Stosownie do treści art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2016 roku, poz. 2032) przychodami, z zastrzeżeniem wskazanym w cytowanym przepisie, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, w tym ustawowe wyłączenia zostały enumeratywnie określone w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2015 roku, poz. 2236). Zgodnie z § 1 w/w rozporządzenia podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, stanowi przychów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy; natomiast § 2 pkt 6 rozporządzenia stanowi, że podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody uzyskane z tytułu ekwiwalentu pieniężnego za używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego.

Organ rentowy podał, że uznał, iż odzież i obuwie używane przez zainteresowanych w czasie pracy nie są odzieżą i obuwiem roboczym w rozumieniu art. 237 ⁷ § 1 k.p. Odzież i obuwie nie posiadają cech roboczo-ochronnych, służbowych; nadto nie utraciły charakteru osobistego. Organ rentowy wskazał, że używanie przez pracownika własnej odzieży i obuwia roboczego na ustalonych przez pracodawcę stanowiskach jest możliwe tylko w przypadku łącznego zaistnienia dwóch warunków: zgody pracownika na używanie własnej odzieży i obuwia dla celów roboczych oraz spełnianie wymagań bhp przez odzież i obuwie. Wówczas pracodawca jest obowiązany do wypłaty pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia, z uwzględnieniem ich aktualnej ceny (art. 237 ⁷ § 4 k.p.). Nadto, pracownik jest zobowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie, odkażanie (art. 237 ⁹ § 2 k.p.).

Organ rentowy podał, że ekwiwalent pieniężny za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego przysługuje na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy. Zatem garderoba robocza musi spełniać wymagania określone w Polskich Normach; nadto, pracodawca musi określić stanowiska, na których dopuszcza się używanie własnej odzieży i obuwia roboczego, a dodatkowo wypłata ekwiwalentu musi następować za zgodą pracownika. Ekwiwalent pieniężny wypłacany zainteresowanym za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego nie spełnia powyższych wymogów. Płatnik składek nie zweryfikował kupowanych przez pracowników odzieży i obuwia pod względem spełniania wymogów bhp określonych w Polskich Normach. Płatnik składek nie określił w żadnym dokumencie wewnętrznym, co stanowi odzież roboczą. Płatnik składek opiera się na ogólnych przepisach „złote zasady bezpieczeństwa bhp” dostępnych we wszystkich placówkach T.-Pizzy, które określają typ odzieży ochronnej używanej przez pracowników (zleceniobiorców). Posługiwanie się przez płatnika składek określeniem odzież i obuwie ochronne nie oznacza, że garderoba ta miała ochronno-robocze przeznaczenie. W związku z tym otrzymywane przez zainteresowanych ekwiwalenty za pranie odzieży i konserwacją obuwia oraz zakup odzieży i obuwia do celów roboczych stanowią przychód, który należy uwzględnić w podstawie wymiaru składek.

Zainteresowani W. M. i H. P. nie zajęli stanowiska po żadnej ze stron sporu (k. 23).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek prowadzi punkty gastronomiczne, zajmujące się wyrobem pizzy.

U płatnika składek obowiązuje regulamin przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego – zwany dalej regulaminem. Zainteresowani W. M. i H. P. byli zapoznani z regulaminem.

Zgodnie z § 1 regulaminu rodzaje wyposażenia odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne oraz przewidywane okresy ich użytkowania określa tabela stanowiąca załącznik Nr 1 – tabela norm przydziału środków ochrony osobistej, odzieży, obuwia roboczego przysługującego pracownikom (lub osobom wykonującym prace na podstawie umowy zlecenia) na poszczególnych stanowiskach pracy oraz okresy ich używalności.

Dla stanowiska dostawcy pizzy zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy (tj. 8 godzin pracy dziennie) przewidziano odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej w postaci: obuwia letniego (2 pary, okres używalności 12 miesięcy), spodni (3 pary, okres używalności 12 miesięcy), koszul (3 sztuki, okres używalności 3 miesiące), kurtki letniej przeciwdeszczowej (1 sztuka, okres używalności 12 miesięcy), obuwia zimowego (1 para, okres używalności 12 miesięcy), kurtki zimowej (1 sztuka, okres używalności 12 miesięcy).

Zgodnie z § 1 ust. 5 regulaminu płatnik składek między innymi dla stanowiska dostawcy dopuścił używanie przez pracowników (zleceniobiorców) własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniającego wymagania bhp oraz higieniczno-sanitarne.

Płatnik składek ustalił limit zakupu odzieży i obuwia roboczego przez pracownika (zleceniobiorcę) oraz wysokość ekwiwalentu pieniężnego za pranie i konserwację odzieży i obuwia roboczego przez pracownika (zleceniobiorcę) w oparciu o aktualne ceny rynkowe stosowane w pralniach - § 3 i § 7 ust. 3 regulaminu.

W przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia na stanowisku dostawcy przewidziano ekwiwalent pieniężny w wysokości 3 zł za godzinę.

Zestawienie kosztów prania i konserwacji odzieży i obuwia roboczego oraz zakupu odzieży i obuwia roboczego podano w załączniku Nr 2 do regulaminu, co przedstawia poniższa tabela:

Rodzaj odzieży	Ilość konserwacji w miesiącu	Koszt jednostkowy konserwacji	Ilość odzieży	Miesięczny Koszt (...)	Koszt prania Na godzinę pracy
Bluza/Polar	6	2,80 zł	2	33,60 zł	0,19 zł
Buty	10	2,00 zł	2	40,00 zł	0,23 zł
Koszulka	16	3,00 zł	3	144,00 zł	0,82 zł
Kurtka	1	15,00 zł	1	15,00 zł	0,09 zł
Fartuch	15	3,00 zł	3	135,00 zł	0,77 zł
Spodnie	10	3,00 zł	1	30,00 zł	0,17 zł
Czapka	10	1,50 zł	2	30,00 zł	0,17 zł
Spodnie	Koszt zakupu	200 zł	3	50,00 zł	0,28 zł
Buty	Koszt zakupu	200 zł	3	50,00 zł	0,28 zł

3 zł /1 h

Płatnik składek w swoich zeznaniach podał, że pracownik (zleceniobiorca) w ciągu roku mógł nabyć dla celów roboczych po 3 pary spodni i po 3 pary obuwia, a koszt każdej pary wynosił 200 zł. Zatem roczny koszt zakupu obuwia i spodni przez pracownika (zleceniobiorcę) wynosił po 600 zł (600 zł : 12 miesięcy = 50 zł na miesiąc). Płatnik składek nie wymagał od pracowników (zleceniobiorców) rachunków za zakup obuwia i spodni (k. 62).

Zainteresowany W. M. był zatrudniony u płatnika składek na podstawie umowy zlecenia na stanowisku dostawcy w okresie od dnia 1 sierpnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku. Do obowiązków zainteresowanego należało: dowóz pizzy do klienta firmowym skuterem lub samochodem, z codziennym rozliczaniem wartości dostawy oraz roznoszenie ulotek reklamowych. W umowie wskazano, że zainteresowany posiada także prawo do ekwiwalentu pieniężnego za pranie i odzież roboczą w wysokości 3 zł za godzinę pracy. Ekwiwalent ten obejmował także zakup spodni i obuwia dla celów roboczych.

Zainteresowany W. M. pobrał od płatnika składek: 2 sztuki czapki, 3 sztuki koszulek, 1 sztukę kurtki typu polar, 1 sztukę bluzy, 1 sztukę kurtki zimowej, 1 sztukę kurtki przeciwdeszczowej. Po zakończeniu zatrudnienia zainteresowany zwrócił płatnikowi pobraną odzież. Pobrana odzież miała nadruki firmowego logo T. (...), aby pracownik (zleceniobiorca) był rozpoznawalny przez klientów i mógł reklamować punkt gastronomiczny.

Zainteresowany W. M. rozwoził pizzę do klientów, korzystając głównie z firmowego samochodu. Zainteresowany zgodził się, aby świadczyć pracę na rzecz płatnika składek z wykorzystaniem prywatnych spodni i obuwia. Zainteresowany odzież oraz obuwie zakupił na targu, płacą po 30-40 zł za każdą z tych rzeczy. Zainteresowany używał spodnie oraz obuwie zarówno w pracy, jak i po pracy. Ani spodnie, ani obuwie nie podlegało znacznemu zabrudzeniu lub zniszczeniu. Spodnie oraz obuwie zainteresowanego ulegało takiemu samemu zużyciu podczas pracy, jak i poza godzinami pracy. Zainteresowany codziennie zmieniał firmową koszulkę, aby świadczyć pracę w świeżej odzieży. Zainteresowany prał spodnie oraz otrzymaną od płatnika składek odzież razem z pozostałymi swoimi prywatnymi rzeczami (k. 23-25).

Płatnik składek wypłacił zainteresowanemu W. M. tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży oraz za zakup spodni i obuwia następujące kwoty i za następujące miesiące:

- 177,50 zł (3 zł x 59,16 h) za miesiąc lipiec 2014 r.,

- 200 zł (3 zł x 66,66 h) za miesiąc sierpień 2014 r.,

- 200 zł (3 zł x 66,66 h) za miesiąc wrzesień 2014 r.,

- 211,16 zł (3 zł x 70,38 h) za miesiąc październik 2014 r.,

- 150 zł (3 zł x 50 h) za miesiąc listopad 2014 r.

Zainteresowany H. P. w okresie objętym zaskarżoną decyzją był zatrudniony u płatnika składek na podstawie umowy zlecenia na stanowisku dostawcy, tj. od stycznia 2013 roku do października 2014 roku (zeznania płatnika składek, k. 61). Zainteresowany pracuje nadal, z tym że ostatnio na stanowisku osoby zajmującej się produkcją pizzy (pizzero). Do obowiązków zainteresowanego należało: dowóz pizzy do klienta firmowym skuterem lub samochodem z codziennym rozliczaniem wartości dostawy oraz roznoszenie ulotek reklamowych. W umowie wskazano, że zainteresowany posiada prawo do ekwiwalentu pieniężnego za pranie i odzież roboczą w wysokości 3 zł za godzinę pracy.

Zainteresowany H. P. pobrał od płatnika składek: 2 sztuki czapki, 6 sztuk koszulek, 2 sztuki kurtki typu polar, 2 sztuki bluz, 1 sztukę kurtki zimowej, 2 sztuki kurtek przeciwdeszczowych. Pobrana odzież miała nadruki firmowego logo T. (...).

Zainteresowany H. P. także rozwoził pizzę do klientów, korzystając z firmowego samochodu. Zainteresowany też wyraził zgodę na używanie prywatnych spodni oraz obuwia do pracy u płatnika składek. Zainteresowany kupił po jednej parze spodni i obuwia na okres letni oraz na okres zimowy. Koszt zakupu pary spodni wynosił 50-80 zł; zaś obuwia letniego 30 zł, a zimowego 80 zł. Zainteresowany dbając o czystość i świeżość koszulek firmowych, zmieniał je codziennie. Koszulki były prane ręcznie lub z pozostałymi prywatnymi rzeczami w pralce. Spodnie oraz obuwie podczas pracy ulegało normalnemu zużyciu i zabrudzenia, jak poza godzinami pracy u płatnika składek.

Płatnik składek wypłacił zainteresowanemu H. P. tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży oraz za zakup spodni i obuwia następujące kwoty i za następujące miesiące:

- 100 zł (3 zł x 33,33 h) za miesiąc styczeń 2013r.,

- 186 zł (3 zł x 62 h) za miesiąc luty 2013 r.,

- 224 zł (3 zł x 74,66 h) za miesiąc marzec 2013r.,

- 197 zł (3 zł x 65,66 h) za miesiąc kwiecień 2013r.,

- 280 zł (3 zł x 93,33 h) za miesiąc maj 2013 r.,

- 400 zł (3 zł x 133,33 h) za miesiąc czerwiec 2013r.,

- 394 zł (3 zł x 131,33 h) za miesiąc lipiec 2013 r.,

- 333 zł (3 zł x 111 h) za miesiąc sierpień 2013 r.,

- 375 zł (3 zł x 125 h) za miesiąc wrzesień 2013 r.,

- 360 zł (3 zł x 120 h) za miesiąc października 2013r.,

- 315 zł (3 zł x 105 h) za miesiąc listopad 2013r.,

- 555 zł (3 zł x 185 h) za miesiąc grudzień 2013 r.,

- 605 zł (3 zł x 201,66 h) za miesiąc styczeń 2014 r.,

- 603,50 zł (3 zł x 201,16 h) za miesiąc luty 2014r.,

- 716,25 zł (3 zł x 238,75 h) za miesiąc marzec2014r.,

- 598,50 zł (3 zł x 199,50 h) za miesiąc kwiecień 2014r.,

- 216 zł (3 zł x 72 h) za miesiąc maj 2014r.,

- 250 zł (3 zł x 83,33 h) za miesiąc czerwiec 2014r.,

- 579 zł (3 zł x 193 h) za miesiąc lipiec 2014 r.,

- 250 zł (3 zł x 83,33 h) za miesiąc sierpień 2014r.,

- 350,33 zł (3 zł x 116,77 h) za miesiąc wrzesień 2014 r.,

- 350,33 zł (3 zł x 116,77 h) za miesiąc październik 2014r.

/dowód z: akt ZUS; umów zlecenia; kart odzieży „służbowej”; rachunków z tytułu rozliczenia umów zlecenia; wyliczeń wysokości ekwiwalentu pieniężnego opracowanych przez płatnika składek; zeznań zainteresowanych i płatnika składek/.

Sąd zważył, co następuje:

odwołanie płatnika składek nie zasługuje na uwzględnienie.

I

Zgodnie z art. 18 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 roku, poz. 1778) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód, natomiast podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne emerytalne i rentowe. Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – art. 81 ust. 1 i 8 ustaw z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2017, poz. 1938).

Należy zaznaczyć, że wolne od podatku - na podstawie art. 9 ust. 1 w związku z art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - są świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Do tej grupy należy zaliczyć świadczone przez pracodawcę na podstawie art. 237 ⁹ § 3 k.p. ekwiwalenty pieniężne w wysokości poniesionych przez pracownika kosztów za pranie odzieży roboczej, jeżeli pracodawca nie może tego zapewnić, uwzględniając, że umieszczenie tego źródła finansowania przychodu w katalogu wyłączeń nie zmienia jego kwalifikacji prawnej, w związku z czym nie przestaje być przychodem, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z dnia 18 grudnia 1998 roku (jednolity tekst Dz.U. z 2015 roku, poz. 2236) – zwanym dalej rozporządzeniem – podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej „składkami”, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „ustawą”, oraz § 2.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody: wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego […].

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody: wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór.

Należy wskazać, że wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe przychodów, o których stanowi § 2 ust. 1 pkt 6 i 10 rozporządzenia, dotyczy także osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 lutego 2010 roku, w sprawie P 16/09).

Należy podzielić pogląd, zgodnie z którym ustalenie, że kwota wypłacana przez pracodawcę jako ekwiwalent nie jest dokładnie równa poniesionym kosztom, uwzględnia zarówno sytuację, w której jest wyższa aniżeli koszt rzeczywisty, oraz jest od tego kosztu niższa i pracownik mógłby żądać pokrycia poniesionego wydatku w całości. Żaden z tych przypadków nie ma wpływu na ocenę świadczenia kompensującego poniesiony przez pracownika koszt prania odzieży roboczej z perspektywy ubezpieczeń społecznych, ponieważ zachowany jest cel i istota umieszczenia tych wypłat w katalogu wyłączeń przewidzianych w § 2 ust. 1 rozporządzenia. Nie istnieje zatem uzasadnienie do włączenia takiego świadczenia do podstawy wymiaru składki, która w konsekwencji nie posłuży do obliczenia wysokości świadczenia emerytalnego i rentowych – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2017 roku w sprawie II UK 198/16.

W związku z powyższym zarówno Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jak i Sąd Okręgowy są uprawnieni do zbadania, czy płatnik składek prawidłowo ustalił, co do zasady oraz wysokości świadczenia podlegające wyłączeniu z podstawy wymiaru składek. Nadto, dopuszczalne jest korygowanie ustalonej przez płatnika składek wysokości ekwiwalentu.

II

Zgodnie z art. 237 ⁹ k.p. pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku.

Pracodawca ma obowiązek przydzielić pracownikowi odzież i obuwie robocze, które spełniają wymagania określone w Polskich Normach w dwóch przypadkach wymienionych w art. 237 ⁷ § 1 k.p.:

1.  jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

2.  ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 12 września 2002 roku o normalizacji (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1483) wynika, iż stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Z postanowień ustawy wynika, że wyroby spełniające wymagania Polskich Norm oznaczane są na zasadzie dobrowolności znakiem zgodności z Polską Normą, pod warunkiem uzyskania certyfikatu zgodności upoważniającego do takiego oznaczenia. Producent lub osoba wprowadzająca wyroby do obrotu może zadeklarować ich zgodność z Polskimi Normami deklaracją zgodności wydaną na własną odpowiedzialność. Producent lub dostawca odzieży i obuwia roboczego nie jest zobowiązany do wystawienia deklaracji zgodności oferowanych przez siebie produktów z Polskimi Normami, lecz pracodawca może wydawać pracownikowi tylko odzież i obuwie oznaczone tym znakiem (A. P., G. O., „Kodeks Pracy, komentarz dla menadżerów HR”, G. 2009, s. 848).

Podane w art. 237 ⁷ k.p. przesłanki do przydziału odzieży i obuwia roboczego są nieprecyzyjne i ogólne. W związku z powyższym winny być analizowane przez pryzmat danego stanu faktycznego. W zależności od tego, w jakich warunkach wykonywane są poszczególne rodzaje prac w danym zakładzie pracy, pracodawca decyduje, czy jest konieczne wyposażenie pracowników w odzież i obuwie robocze, a jeżeli tak, to jakie należy przydzielić elementy odzieży.

Szczegółowe określenie rodzajów odzieży i obuwia roboczego następuje w akcie wewnątrzzakładowym w wyniku konsultacji pracodawcy z zakładową organizacją związkową lub w razie jej braku – z przedstawicielem pracowników. U pracodawców zatrudniających od 20 pracowników ustalenie zasad przydziału odzieży i obuwia roboczego powinno się znaleźć w treści regulaminu pracy.

Pracodawca powinien ustalić nie tylko rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest konieczne, ale również powinien określić przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

Przy dokonywaniu w/w ustaleń należy przestrzegać w szczególności następujących zasad:

- dobór środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, a także przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego powinny być uzależnione od rodzaju stosowanej technologii, charakteru i warunków pracy, rodzajów i wielkości zagrożeń, stopnia zabrudzenia i niszczenia odzieży i obuwia, wymagań sanitarnych,

- dobór środków ochronnych powinien zapewnić bezpieczeństwo pracy oraz właściwe walory użytkowe, tak aby były one wygodne w użyciu i nie utrudniały pracy (np. nie ograniczały pola widzenia; nadto, środki te powinny być trwałe, łatwe do czyszczenia i konserwacji (L. Florek, „Kodeks Pracy, komentarz”, LEX 2011, komentarz do art. 237 ⁸ k.p.).

Fakt przydzielenia pracownikowi poszczególnych elementów odzieży roboczej musi być udokumentowany w prowadzonej przez pracodawcę indywidualnej karcie ewidencyjnej przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej (§ 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika, jednolity tekst Dz.U. z 2017 roku, poz. 894).

Ustawodawca dopuszcza na niektórych stanowiskach pracy możliwość używania przez pracownika własnej odzieży i obuwia roboczego, przy czym:

- taka odzież i obuwie robocze powinny spełniać wymagania bhp – co jest wymogiem ogólniejszym niż Polskie Normy, których standardy muszą spełniać odzież i obuwie robocze dostarczane przez pracodawcę,

- ustalenia stanowisk, na których dopuszcza się używanie własnej odzieży i obuwia roboczego, pracodawca dokonuje w wyniku konsultacji z zakładową organizacją związkową lub w razie jej braku, z przedstawicielem pracowników,

- na korzystanie z własnej odzieży i obuwia roboczego musi wcześniej wyrazić zgodę pracownik.

Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca ma obowiązek wypłacić ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej aktualne ceny przysługujących rodzajów odzieży i obuwia roboczego. Kodeks pracy nie przewiduje terminu wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży.

Pracodawca ma obowiązek utrzymać w odpowiednim stanie środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze. Środki te oraz odzież i obuwie muszą zachować przez cały okres użytkowania właściwości ochronne i użytkowe. Zatem pracodawca jest zobowiązany do prania, konserwacji, naprawy, odpylania i odkażania stosowanych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego. Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży, to może być ono wykonywane przez pracownika pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika. Pracodawca ustala wysokość ekwiwalentu pieniężnego za pranie odzieży roboczej, uwzględniając pełne koszty prania i konserwacji garderoby roboczej.

W niniejszej sprawie płatnik składek wydał regulamin przydziału środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego. Płatnik składek określił w nim elementy odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne oraz przewidywane okresy ich użytkowania. Płatnik składek w regulaminie dopuścił możliwość używania przez pracowników (zleceniobiorców) za ich zgodą własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniającego wymagania bhp oraz higieniczno-sanitarne. Płatnik składek także uregulował wysokość ekwiwalentu pieniężnego za zakup odzieży i obuwia roboczego przez pracownika (zleceniobiorcę) oraz wysokość ekwiwalentu pieniężnego za pranie i konserwację odzieży i obuwia roboczego przez pracowników (zleceniobiorców) we własnym zakresie.

Istotne w sprawie było ustalenie, czy zakupiona odzież i obuwie do pracy przez zainteresowanych posiada przymiot garderoby roboczej; czy pobrana przez zainteresowanych od płatnika składek odzież ma przymiot odzieży służbowej, czy roboczej.

Dotychczasowe rozważania prawne pozwalają na ustalenie, że pod pojęciem odzieży (obuwia) roboczej należy rozumieć odzież (obuwie) zabezpieczającą lub zastępującą odzież własną pracownika chroniącą tylko przed zabrudzeniem substancjami nieszkodliwymi dla zdrowia, przyspieszonym zniszczeniem odzieży osobistej. Pod pojęciem odzieży (obuwia) ochronnej należy rozumieć odzież (obuwie), która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni pracownika przed jednym lub wieloma zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy. Odzież ochronną należy stosować przy konkretnych pracach, gdzie istnieje zagrożenie zranienia ciała lub przeniknięcie przez skórę szkodliwych substancji. Pod pojęciem środki ochrony indywidualnej należy rozumieć urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia bądź trzymania przez pracownika, w celu ochrony przed jednym lub większą ilością zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo podczas pracy.

Pojęcie odzież służbowa należy rozumieć jako specjalna odzież noszona tylko w związku z wykonywaną pracą, której charakter powinien uniemożliwiać wykorzystywanie jej do celów osobistych np. mundur, odzież reprezentacyjna, charakterystyczna dla firmy poprzez barwę, krój, logo (postanowienia interpretacyjne: Trzeciego (...) Urzędu Skarbowego w R. z dni 26 stycznia 2007 r. nr (...) oraz Urzędu Skarbowego w L. z 27 kwietnia 2006 r. nr (...)). Zatem, aby uznać element garderoby za strój służbowy, to muszą zostać spełnione dwa warunki: 1) jego noszenie jest obowiązkiem pracownika wynikającym z regulaminu czy umowy o pracę, 2) musi posiadać charakterystyczne cechy, które uniemożliwiają wykorzystanie go do celów prywatnych (np. naszyte logo firmy, charakterystyczny krój i kolor). Istnieje możliwość, że odzież służbowa będzie także spełniać funkcję odzież roboczej.

III

W niniejszej sprawie spodnie oraz obuwie zakupione przez zainteresowanych nie stanowią odzieży i obuwia roboczego. Z charakterystyki stanowiska pracy dostawcy pizzy wynika, że odzież i obuwie zainteresowanych nie były narażone na znaczne zabrudzenie lub przyspieszone zniszczenie. Zadaniem dostawcy było dostarczenie pizzy do klienta oraz roznoszenie ulotek. Z zeznań zainteresowanych wynika, że te same spodnie oraz obuwie używali w godzinach pracy oraz poza czasem pracy; nadto, garderoba ta ulegała typowemu procesowi zużycia i zabrudzenia, niezależnie od świadczonej pracy na rzecz płatnika składek. Z uwagi na charakter pracy zainteresowanych, odzież wydana im przez płatnika składek, nie posiada przymiotu odzieży roboczej, lecz odzieży służbowej. Koszulki, czapki, kurtki (polary) noszone przez zainteresowanych wyróżniały się kolorystyką, znakiem logo firmy (...). Zainteresowani mieli obowiązek noszenia przydzielonej im odzieży służbowej, w celach identyfikacyjnych oraz reklamowych. Należy zauważyć, że ekwiwalent za pranie odzieży służbowej nie podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek.

Skoro zaskarżone decyzje zostały prawidłowo wydane na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawy z dnia 27 sierpnia 2014 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, to na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołania należało oddalić.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 98 oraz § 2 pkt 1 i pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1804).

(-) SSO Grzegorz Tyrka