Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2019 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leszek Wojgienica

Protokolant: st.sekr.sąd. Marzena Wach

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej Mirosława Zelenta

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2019 roku

sprawy K. S. , syna P. i J. z d. P., urodzonego
15 września 1993 roku w O.,

skazanego z art. 279§1 kk w zw. z art. 64§1 kk i in.,

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w O.

z dnia 15 lipca 2019 roku, w sprawie (...)

I.  Zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że łagodzi wymierzoną skazanemu K. S. karę łączną pozbawienia wolności do wymiaru 4 (czterech) lat, a w pozostałym zakresie wyrok ten utrzymuje w mocy;

II.  Zwalnia skazanego od wydatków postępowania odwoławczego;

III.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata I. B. za obronę skazanego, wykonywaną z urzędu w postępowaniu odwoławczym, opłatę w kwocie 120 (stu dwudziestu) złotych powiększoną o podatek od towarów i usług w kwocie 27,60 (dwudziestu siedmiu 60/100) zł.

Sygn. akt VII Ka 822/19

UZASADNIENIE

K. S. został skazany prawomocnymi wyrokami:

l)  Sądu Rejonowego w K. z dnia 2 lutego 2018 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyn z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k., popełniony w okresie od 17 do 18 lipca 2017 r. na karę 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności;

2)  Sądu Rejonowego w O. z dnia 31 października 2017 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyny z art. 279 § 1 k.k., art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. i art. 278 § 1 k.k., popełnione w okresie od września 2013 r. do stycznia 2015 r. na karę łączną 2 lat pozbawienia wolności;

przy czym wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w O. z dnia 18 września 2018 r. w sprawie o sygn. akt (...) połączono kary wynikające z wyroków opisanych w pkt 1 i 2 i orzeczono karę łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

3)  Sądu Rejonowego w O.z dnia 12 marca 2019 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyny z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., art. 276 k.k. i art. 263 § 2 k.k., popełnione w okresie od 14 do 19 lutego 2018 r. na karę łączną 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności;

4)  Sądu Rejonowego w O. z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie o sygn. akt (...), zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 29 maja 2019 r., w sprawie o sygn. akt (...), za czyny z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w okresie od 5 maja 2017 r. do 4 listopada 2017 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności;

Sąd Rejonowy w O. wyrokiem łącznym z dnia 15 lipca 2019 r. w sprawie (...)

orzekł:

I.  na podstawie art. 85 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 86 § 1 i 4 k.k. w zw. z art. 91 § 2 k.k. połączył orzeczone wobec K. S. wyrokami Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 18.09.2018 r., w sprawie (...), Sądu Rejonowego w O. z dnia 12.03.2019 r., w sprawie (...) i z dnia 6.03.2019 r., w sprawie (...), kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 5 (pięciu) lat pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 576 § 1 k.p.k. pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w połączonych wyrokach, a nie objęte niniejszym, pozostawił do odrębnego wykonania;

III.  na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył skazanemu okresy odbytych kar w połączonych sprawach i okresy rzeczywistego pozbawienia wolności od 18.07.2017 r. g. 8.50 do 19.07.2017 r. go. 14.00 i od 19.02.2018 r. g. 00.35 do 20.02.2018 r. g. 18.45;

IV.  na podstawie art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. I. B. kwotę 120,00 (+ podatek VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu skazanego w postępowaniu sądowym;

V.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w całości.

Apelację od tego wyroku wniosła obrońca skazanego, która zaskarżyła go w całości, zarzucając rażącą niewspółmierność kary przejawiająca się w zastosowaniu przez Sąd I instancji błędnej metody łącznia kar – tj. metody asperacji ukierunkowanej na kumulację – podczas gdy bliskość podmiotowa, bliskość przedmiotowa, bliskość czasowa między przestępstwami przemawiają za stosowaniem metody absorbcji.

Podnosząc tak sformułowany zarzut apelująca złożyła wniosek o zmianę przedmiotowego wyroku poprzez wymierzenie skazanemu kary łącznej z zastosowaniem absorbcji – tj. kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie, przy czym nie sposób było przychylić się do wynikającego z niej postulatu, zmierzającego do zastosowania w procesie wymiaru kary łącznej zasady absorpcji. Dostrzegając istnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 kwietnia 2019 roku, w sprawie K 14/17, w którym zakwestionowano zgodność z przepisem art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przepisu art. 86 § 4 kk w zakresie, w jakim różnicuje sytuacje osób, wobec których zastosowanie miała już wcześniej instytucja kary łącznej, od osób, co do których ta instytucja zastosowania nie miała, w ten sposób, że umożliwia w stosunku do tej pierwszej kategorii osób podwyższenie dolnej granicy kary łącznej, a także orzeczenie kary rodzajowo surowszej, tj. kary 25 lat pozbawienia wolności, zgodzić się wypada ze skarżącą, że dolną granicę kary łącznej pozbawienia wolności wyznaczała in concreto kara jednostkowa 2 lat pozbawienia wolności, a nie kara łączna 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności z wyroku łącznego w sprawie (...) Sądu Rejonowego w O.. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jaką granicę tenże sąd miał w polu widzenia w procesie kształtowania wymiaru kary łącznej. Stąd też to sąd odwoławczy określił dolną granicę wymiaru kary łącznej, wyznaczającą obszar rozważenia współmierności tego orzeczenia w zakresie przewidzianym w art. 438 pkt 4 kpk.

W lakonicznym uzasadnieniu apelacji skarżąca dostrzegła taki związek przedmiotowy i czasowy między osądzonymi prawomocnie czynami, który jej zdaniem uzasadniania zastosowanie najkorzystniejszej zasady łączenia kar. Okoliczności faktyczne nie pozostają niestety w koincydencji w wyartykułowaną argumentacją. Oto bowiem, co wynika wprost z analizy poszczególnych wyroków obejmujących prawomocnie przypisane skazanemu czyny, ich kwalifikacja prawna jest różnorodzajowa (przeciwko mieniu, dokumentom, porządkowi publicznemu), a związek czasowy dla oskarżonego niekorzystny, gdy się zważy, że popełniał przestępstwa po wydaniu wyroków, w których zawarto rozstrzygnięcia o karach objętych karą łączną w zaskarżonym wyroku (przestępstwa osądzone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w O. w sprawie (...) zostały popełnione w lutym 2018 roku, a więc po dacie wydania wyroków, którymi wymierzono kary jednostkowe pozbawienia wolności objęte wyrokiem łącznym w sprawie (...) Sądu Rejonowego w O. – pkt 1 i 2). Jest to okoliczność w aktualnym stanie prawnym nie stanowiąca negatywnej przesłanki wyrokowania łącznego, ale istotnie osłabiająca zarzut apelacji, skoro skazany popełniał przestępstwa pomimo wydawania kolejnych wyroków. Wpływ na wymiar kary łącznej stanowią również informacje o zachowaniu skazanego w okresie odbywania kary (art. 571 § 1 kpk). Tymczasem, jak zasadnie zauważył sąd pierwszej instancji zachowanie to jest naganne, a na podstawie opinii znajdującej się w aktach sprawy można wywodzić, że skazany nie podjął próby krytycznego spojrzenia na swoje dotychczasowe życie mimo wielokrotnej, wcześniejszej karalności. Niemniej jednak istnienie podobieństwa przedmiotowego zdecydowanej większości z przypisanych skazanemu czynów, oraz nieodległego jednak związku czasowego, warunkowało ostatecznie zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie orzeczonej kary łącznej.

Przepisy prawa materialnego, to jest art. 85 i następne k.k. w brzmieniu obowiązującym po 1 lipca 2015 roku, a te właśnie należało stosować w konkretnej sprawie, nie określają w sposób jednoznaczny zasad wymiaru kary łącznej. Wynika z nich jednakże, że kara łączna może być wymierzona od najwyższej z kar jednostkowych do sumy tych kar. Tak więc sąd ma możliwość zastosowania pełnej absorpcji kar orzeczonych za poszczególne przestępstwa przez najwyższą karę orzeczoną za jedno z przestępstw, jak też ma możliwość zsumowania kar. W tych granicach sąd uzyskuje możliwość swobodnego wyboru wysokości kary łącznej, co nie oznacza oczywiście dowolności. Ustawodawca dopuścił zatem możliwość wymierzenia kary łącznej na zasadzie absorpcji, jak i na zasadzie asperacji, nie wykluczając możliwości wymierzenia kary łącznej na zasadzie kumulacji, przy czym zasada pełnej absorpcji oraz pełnej kumulacji, jakkolwiek dopuszczalne z punktu widzenia regulacji ustawowej, mają niewątpliwie charakter wyjątkowy (tak np.: wyrok SA w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2006 r., II AKa 80/06, LEX nr 183575). Wybór sposobu wymiaru kary łącznej jest uzależniony od oceny okoliczności konkretnego wypadku, w tym w szczególności więzi o charakterze przedmiotowym i podmiotowym pomiędzy poszczególnymi przestępstwami, za które wymierzono kary jednostkowe (postanowienie SN z dnia 7 października 2002 r., II KK 270/02, LEX nr 55547; wyrok SA w Katowicach z dnia 8 marca 2001 r., II AKa 59/01, Prok. i Pr.-wkł. 2002, nr 3, poz. 21). Decydujące znaczenie przy wymiarze kary łącznej, stosownie do brzmienia art. 85a k.k., ma także wzgląd na prewencyjne oddziaływanie kary, w znaczeniu prewencji indywidualnej i ogólnej. Popełnienie więcej niż dwóch przestępstw jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji" (wyrok SA w Łodzi z dnia 20 września 2001 r., II AKa 154/01, Prok. i Pr.-wkł. 2002, nr 4, poz. 26). W wyrokowaniu łącznym dodatkowymi czynnikami mającymi wpływ na wymiar kary łącznej są opinia o skazanym, informacje o jego warunkach rodzinnych, majątkowych, co do stanu zdrowia oraz dane o odbyciu kar. Suma tych czynników składa się na wybór określonej zasady łączenia kar. Wyrok łączny jest co prawda instytucją procesową realizującą normy prawa materialnego, to jednak ustawodawca wyraźnie podkreślił konieczność uwzględnienia dodatkowych przesłanek warunkujących wybór zasady łączenia kar w stosunku do sprawcy skazanego różnymi wyrokami, który odbywa je w określonej sekwencji czasowej.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że połączeniu podlegają kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami w sprawach (...), (...) i (...), albowiem kary te pozostają dotychczas niewykonane w całości.

Uwzględniając wcześniejsze uwagi odnoszące się bezpośrednio do argumentacji wynikającej z uzasadnienia środka odwoławczego, pomijającej niestety szereg okoliczności niekorzystnych dla skazanego uznać należało, że sąd meriti zasadnie uczynił zasadę asperacji jako priorytetową w procesie orzekania kary łącznej. Z punktu widzenia rzeczywistego rozstrzygnięcia o karze łącznej należy jednakże wyrazić pogląd, że zastosowaną zasadą była ta zbliżona do całkowitej kumulacji. Wniosek powyższy jest w pełni uzasadniony, gdy się zważy, że wymierzając karę łączną 5 lat pozbawienia sąd analizował okoliczności warunkujące taki właśnie wymiar w granicach możliwości wymierzenia kary między dwoma latami, lub dwoma latami i sześcioma miesiącami (taki wniosek można dopuścić na podstawie analizy uzasadnienia wyroku) oraz pięcioma latami i dziewięcioma miesiącami pozbawienia wolności, zbliżając ją w konsekwencji do górnego wymiaru, pomijając w swojej analizie jednorodzajowość zdecydowanej większości przestępstw i bliskość czasową części z nich. Zauważyć bowiem wypada, że oprócz czynów, za które wymierzono karę łączną 2 lat pozbawienia wolności wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 31 października 2017 r., w sprawie (...), objętą następnie wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 18 września 2018 r., w sprawie (...), wszystkie pozostałe skazany popełnił na przestrzeni od lipca 2017 r. do lutego 2018 r., a więc w okresie niewiele ponad półrocznym. Za wyjątkiem czynów z art. 276 k.k. i art. 263 § 2 k.k. osądzonych wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 12 marca 2019 r., w sprawie (...), były to kradzieże lub kradzieże z włamaniem, w tym popełnione także w formie stadialnej usiłowania. Tymczasem im bliższy jest związek czasowy pomiędzy czynami jednostkowymi objętymi karą łączną, tym bardziej wyrok łączny powinien być zbliżony do dopuszczalnego minimum, uwarunkowanego wysokością kar orzeczonych za przestępstwa, objęte tym wyrokiem (por. wyrok SA w Łodzi z 9.05.2001r., II AKa 63/2001). W takim samym stopniu na wymiar kary łącznej wpływa tożsamość rodzajowa popełnianych przestępstw. Z tego też powodu, dostrzegając potrzebę dostosowania wymiaru kary łącznej do powołanej, jako jej podstawa zasady łączenia kar, karę łączną ukształtowano na poziomie przyjętej zasady dostrzegając też uprzednią karalność skazanego za przestępstwa oraz ilość czynów i sposób realizacji czynności sprawczych. Stąd też sąd odwoławczy uznał, że nową karą łączną, obejmującą kary jednostkowe orzeczone wyrokami wymienionymi w pkt I, adekwatną do tożsamości rodzajowej naruszonych dóbr, bliskości czasowej czynów, a także wniosków płynących z opinii o skazanym i karty karnej, zgodną z ustaloną przez sąd I instancji zasadą łączenia kar jednostkowych będzie kara 4 lat pozbawienia wolności (art. 437 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 4 k.p.k.). W pozostałym zakresie, nie dostrzegając żadnych uchybień co do innych rozstrzygnięć objętych zaskarżonym wyrokiem, utrzymano go w mocy (art. 437 § 1 k.p.k.).

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze, ograniczonych do kosztów sądowych, z uwagi na sytuację materialną skazanego, orzeczono na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.

Ponieważ skazany korzystał w postępowaniu odwoławczym z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, przeto zasądzono na rzecz tego obrońcy opłatę w kwocie 120 zł i kwotę 27,60 zł tytułem podatku od towarów i usług, stosownie do treści art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. oraz § 4 ust, 1, 2 i 3, § 17 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1715 z 2016 roku).