Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2019 r. w Warszawie

sprawy A. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość renty

na skutek odwołania A. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 24 października 2018 r., nr (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od odwołującego A. D. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 28 września 2018 r. A. D. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 24 października 2018 r. znak:(...) Uzasadniając odwołanie ubezpieczony wskazał, że ZUS błędnie
nie uznał mu pracy jako kierowcy – operatora koparki, wykonywanych w ramach zatrudnienia od 1 września 1977 r. do 30 listopada 1990 r. w (...) Kombinacie Budowlanym – (...) jako pracy w warunkach szczególnych. Zaznaczył przy tym,
że ma interes prawny w wykazaniu iż pracował w warunkach szczególnych z uwagi na fakt, że takie ustalenie umożliwi mu w przyszłości uzyskanie emerytury z ukończeniem przez niego 60 lat (odwołanie k. 3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołania z dnia 17 grudnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz zasądzenie na rzecz ZUS kosztów zastępstwa procesowego
wg. norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wyjaśnił, że pismem z dnia 6 września 2018 r. odwołujący, pobierający rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, złożył w Oddziale wniosek o zaliczenie okresu pracy w (...) Kombinacie Budowlanym – (...) od 1 września 1977 r. do 30 listopada 1990 r.
jako pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy zauważył przy tym, że wysokość renty ulega ponownemu ustalaniu na zasadach określonych w art. 110-113 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS poprzez przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia lub doliczenie nieuwzględnionych okresów składkowych i nieskładkowych, przy czym przepisy ww. ustawy nie przewidują wzrostu świadczeń ani dodatków z tytułu pracy w szczególnych warunkach (odpowiedź na odwołanie k. 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 8 września 1979 r. do 30 listopada 1990 r. odwołujący A. D. był zatrudniony w (...) Kombinacie Budowlanym w L. (dalej jako (...) w L.). W powyższym okresie odwołującemu początkowo,
od dnia 8 września 1979 r., powierzono obowiązki posadzkarza, a następnie, od 1 sierpnia 1981 r., obowiązki operatora koparki. Od dnia 12 października 1981 r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową, a po jej ukończeniu powrócił do pracy w (...) w L. na stanowisku operatora koparki od 16 stycznia 1984 r. Od 18 marca 1988 r. odwołującemu powierzono obowiązki betoniarza (umowy o pracę k. 39 a.o., k. 41 a.o., k. 50 a.o.; świadectwo pracy k. 1 a.o.; zeznania świadków R. P. k. 30 a.s., A. W. k. 30 verte a.s., zeznania odwołującego k. 30v-31 a.s.).

Odwołujący miał przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2013 r. do 30 czerwca 2016 r. (znak: (...)). Świadczenie było wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.. Przy ustalaniu prawa do renty organ rentowy uwzględnił okresy składkowe w wymiarze 31 lat, 7 miesięcy
i 5 dni (379 miesięcy) oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 5 lat, 7 miesięcy i 18 dni
(67 miesięcy), w tym również okres zatrudnienia odwołującego w (...) L.
od 1 września 1977 r. do 30 listopada 1990 r. (decyzja ZUS ws. renty k. 67 a.r., wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 20.09.2016 r. – karta nieoznaczona, karta przebiegu zatrudnienia k. 63-65 a.r. – tom II a.r.).

W dniu 7 września 2018 r. A. D. złożył w ZUS (...)Oddziale
w W. wniosek o zaliczenie jego pracy w (...) L. w okresie od 1 września 1977 r. do 30 listopada 1990 r. jako pracy w szczególnych warunkach, wskazując,
że w powyższym okresie pracował w pełnym wymiarze jako kierowca-operator.
W odpowiedzi na powyższy wniosek organ rentowy pismem z dnia 13 września 2018 r. poinformował odwołującego, że wskazany we wniosku okres zatrudnienia został uwzględniony przy ustalaniu stażu pracy decyzją o przyznaniu renty z 11 sierpnia 2015 r.,
zaś charakter pracy nie ma wpływu na ustalenie wysokości renty z tytułu niezdolności
do pracy. Nadto ZUS wskazał, że odwołujący nie udowodnił, aby w powyższym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Następnie pismem z dnia 12 października
2018 r. odwołujący wskazał, że jego wniosek nie został rozstrzygnięty decyzją administracyjną oraz że wnosi o wydanie decyzji w tej sprawie (wniosek z 05.09.2018 r., pismo ZUS z 13.09.2018 r., pismo odwołującego z 12.10.2018 r. – nieoznaczone karty a.r. tom II).

W związku z powyższym ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 24 października 2018 r. decyzję na podstawie której odmówił odwołującemu prawa do ponownego ustalenia wysokości renty poprzez uznanie okresu od 1 września 1977 r. do 30 listopada 1990 r.
jako pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się
na treść art. 62 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wskazując, że przepisy tej ustawy
nie przewidują zmiany wysokości renty poprzez zaliczenie okresu zatrudnienia jako pracy
w warunkach szczególnych, a charakter wykonywanej pracy nie ma wpływu na ustalenie wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy (skarżona decyzja ZUS z 24.10.2018 r. – nieoznaczona karta a.r. tom II).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione wyżej dowody dając im wiarę w zakresie, w jakim wynikały z nich powyższe okoliczności i informacje. Strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego, a Sąd uznał zebrane dowody
za wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Zeznania świadków i odwołującego Sąd uwzględnił jedynie w takim zakresie, w jakim wynikało z nich, że A. D. był zatrudniony w (...) w L. w okresie od 1 września 1977 r. do 30 listopada 1990 r. Zeznania tych osób były częściowo zbieżne treścią załączonych do akt sprawy dokumentów osobowych odwołującego w ww. zakładu pracy. Sąd miał przy tym na względzie, że przesłuchane w sprawie osoby zeznawały
na okoliczność wykonywania przez odwołującego pracy w warunkach szczególnych, jednakże mając na względzie przedmiot sporu okoliczności te nie mogły zostać uwzględnione na poczet ustaleń w sprawie, o czym będzie mowa poniżej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

W niniejszej sprawie odwołujący domagał się zaliczenia okresu jego zatrudnienia
w (...) Kombinacie Budowlanym w L. od 1 września 1977 r.
do 30 listopada 1990 r. jako okresu pracy w warunkach szczególnych. Uzasadniając powyższe żądanie odwołujący wskazywał, że jego celem jest ustalenie, czy może
w przyszłości ubiegać się o wcześniejszą emeryturę z warunków szczególnych, a ponadto „zabezpieczenie się na przyszłość” (k. 30 verte a.s.). Sąd Okręgowy zważył jednak,
że tak sformułowane żądanie nie mogło zostać uwzględnione nie tylko na tle postępowania odwoławczego od decyzji ZUS, lecz również przez organ rentowy.

Na wstępie należy zaznaczyć, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r., II UK 275/11; wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 r., II UK 84/10).

Na podstawie skarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił odwołującemu prawa do ponownego ustalenia wysokości przysługującej mu renty i w tym też zakresie Sąd Okręgowy był związany granicami rozpoznania sprawy. Z kolei kwestia okresów pracy w warunkach szczególnych jest ściśle związane ze świadczeniami emerytalnymi w postaci tzw. wcześniejszej emerytury z warunków szczególnych (przewidzianej w art. 184 ustawy emerytalnej) oraz emerytury pomostowej, uregulowanej ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924). W przypadku obu wymienionych wyżej świadczeń osoba ubiegająca się o ich przyznanie musi wykazać posiadanie odpowiedniego stażu pracy w warunkach szczególnych.
Z perspektywy postępowania przed organem rentowym kwestia stażu pracy w warunkach szczególnych nie stanowi odrębnej kategorii w systemie ubezpieczeń społecznych,
lecz jest elementem związanym z uprawnieniami do wcześniejszej emerytury.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 300) do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy między innymi realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń, chyba że na mocy odrębnych przepisów obowiązki
te wykonują płatnicy składek. Natomiast zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Z powyższych przepisów wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma kompetencje do ustalania prawa do świadczenia, przy czym ustalenie tego prawa ma miejsce wtedy, gdy zostały spełnione wymogi ustawowe – przesłanki do jego nabycia. Stąd też płynie wniosek, że organ ustala prawo do świadczeń w drodze analizy, czy dana osoba ubiegająca się o świadczenie spełnia przewidziane przepisami przesłanki konieczne do jego uzyskania. Innymi słowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozstrzyga o prawie do świadczeń, nie zaś o poszczególnych jego przesłankach.
Należy jednocześnie podkreślić, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoznaje sprawę
o prawo do świadczenia na wniosek osoby zainteresowanej jego uzyskaniem. Zgodnie bowiem z art. 116 ust. 1 ww. ustawy postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Dopiero więc złożenie wniosku przez zainteresowanego o przyznanie prawa do konkretnego świadczenia otwiera drogę do rozważań, czy spełnia on warunki do jego uzyskania.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawie Sąd Okręgowy zważył,
że nie zachodziły podstaw do uwzględnienia roszczenia odwołującego o ustalenie,
że w spornym okresie zatrudnienia w (...) w L. pracował w warunkach szczególnych. Tutejszy Sąd, jako sąd odwoławczy, rozpoznawał bowiem odwołanie
od decyzji ZUS w przedmiocie odmowy ponownego ustalenia wysokości renty i w tym zakresie był związany granicami rozpoznania sprawy. Zakres rozpoznania i orzeczenia
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem zaskarżonej decyzji organu rentowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 1 września 2010 r., III UK 15/10). Innymi słowy, sąd ubezpieczeń społecznych rozpatrując odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS odmawiającej mu prawa
do przeliczenia renty z uwzględnieniem danego okresu bada, czy istniały ku temu podstawy faktyczno-prawne, czy też nie. W takiej sprawie Sąd nie rozstrzyga natomiast,
czy ubezpieczony spełnia autonomicznie daną przesłankę konieczną do uzyskania prawa
do świadczenia, tym bardziej, gdy przesłanka ta dotyczy innego świadczenia, niż określono
w decyzji organu rentowego, z której zaskarżenia wynika zainicjowanie procesu przed sądem odwoławczym. Nie ma przy tym możliwości rozstrzygania i orzeczenia niejako na przyszłość, że odwołujący spełnia konkretną przesłankę konieczną do uzyskania świadczenia
bez rozważenia całokształtu przewidzianych ustawowo warunków, jakie należy spełnić,
aby prawo do danego świadczenia uzyskać, tym bardziej na tle postępowania odwoławczego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która dotyczy zupełnie innego świadczenia (rentowego). Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe i przesłuchał świadków wskazanych przez odwołującego, jednakże z uwagi na powyższe okoliczności, ich zeznania
w zakresie, w jakim dotyczyły ustaleń, że w spornym okresie zatrudnienia wykonywał pracę w warunkach szczególnych, nie mogły zostać uwzględnione. Rozważenie, czy okres zatrudnienia odwołującego w (...) w L. podlega zaliczeniu do stażu pracy
w warunkach szczególnych – a tym samym rozważenie, czy wykonywana przez odwołującego w tym czasie praca stanowiła pracę w warunkach szczególnych, czy była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a jeśli tak, to w jakim przedziale czasowym – może odbywać się dopiero po złożeniu przez odwołującego w ZUS wniosku
o przyznanie mu prawa do świadczenia, które jest związane posiadaniem stosownego stażu pracy w warunkach szczególnych.

W odniesieniu zaś do skarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy podzielił stanowisko organu rentowego co do tego, że na wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy nie ma wpływu okoliczność zaliczenia danego okresu zatrudnienia jako okresu pracy w warunkach szczególnych. Zasady obliczania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy określa art. 62 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:

1)  24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz

2)  po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;

3)  po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;

4)  po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny 60 lat.

Przy obliczaniu wysokości renty przepisy art. 53 ust. 3-5 stosuje się odpowiednio. Jednocześnie renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy. Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy ulega ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 110-113 ustawy emerytalnej poprzez przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia lub doliczenie nieuwzględnionych wcześniej okresów składkowych i nieskładkowych.

Analiza dokumentacji załączonej do akt rentowych, a także oświadczenia ZUS w tym zakresie potwierdzają, że okres zatrudnienia odwołującego w (...) w L.
od 8 września 1979 r. do 30 listopada 1990 r. został uwzględniony przy ustalaniu prawa
do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz wysokości tego świadczenia
przy wydaniu przez ZUS decyzji w przedmiocie przyznania odwołującemu prawa do ww. świadczenia w dniu 11 sierpnia 2015 r. Natomiast ewentualna kwalifikacja powyższego okresu jako okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie ma znaczenia dla ustalenia wysokości renty.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy uznał skarżoną decyzją organu rentowego za prawidłową i nie znalazł podstaw prawnych do uwzględnienia odwołania, wobec czego
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o jego oddaleniu zgodnie z pkt 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy orzekł o kosztach postępowania na podstawie
art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zasądzając od odwołującego – jako przegrywającego sprawę – na rzecz organu rentowego, reprezentowanego w sprawie przez pełnomocnika, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł określonej w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

Zarządzenie: (...)

K.S.