Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 18 grudnia 2018 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z wniosku Spółdzielni Gastronomicznej (...) w Ł. oraz z wniosku Miasta Ł. z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. ustanowił na rzecz (...) S.A. służebność przesyłu obciążającą przysługujące Miastu Ł. prawo własności nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą numer (...), której treścią jest:

a)  znoszenie istnienia na powierzchni i pod powierzchnią nieruchomości urządzeń przesyłowych w zakresie wskazanym na mapie przeznaczonej do dokonywania wpisu w księdze wieczystej sporządzonej przez biegłego geodetę H. Z. wpisanej w dniu 25.09.2017 r. jako operat techniczny do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego prowadzonego przez Prezydenta Miasta Ł. wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej w ramach (...) Ośrodka Geodezji w Ł., zajmujących łącznie powierzchnię 418 m ² i obejmujących:

- trzy doziemne kable energetyczne NN (niskiego napięcia) oznaczone symbolem SG1 o powierzchni 191 m ²

- doziemne kable energetyczne SN (średniego napięcia) i NN (niskiego napięcia) z trafostacją oznaczone symbolem SG2 o powierzchni 76 m ²

- doziemne kable energetyczne NN (niskiego napięcia) oznaczone symbolem SG3 o powierzchni 84 m ²

- doziemne kable energetyczne NN (niskiego napięcia) oznaczone symbolem SG4 o powierzchni 67 m ²

b)  prawo do korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów i modernizacji urządzeń przesyłowych i ich instalacji z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem;

c)  ograniczenie uprawnień właściciela nieruchomości w pasie eksploatacyjnym poprzez zakazanie właścicielowi wznoszenia jakichkolwiek budynków i budowli w jego obrębie.

Ponadto Sąd Rejonowy zasądził od (...) S.A w L. na rzecz Miasta Ł. kwotę 172.200 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności, oddalił wniosek Spółdzielni Gastronomicznej (...) w Ł. o ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego przysługującym tej Spółdzielni oraz orzekł o kosztach procesu.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne:

Miasto Ł. jest właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...). Użytkownikiem wieczystym tej nieruchomości jest Spółdzielnia Gastronomiczna (...).

W 2012 roku uczestnik (...) S.A wybudował na terenie nieruchomości urządzenia przesyłowe i instalację elektroenergetyczną w postaci nowej stacji transformatorowej, okablowania ziemnego oraz rozdzielni niskiego i średniego napięcia.

Aktualnie na terenie nieruchomości posadowione są 4 zespoły urządzeń o łącznej powierzchni 418 m ².

Zanim sprawa zawisła przed Sądem (...) S.A oraz Spółdzielnia Gastronomiczna (...) prowadzili rozmowy mające na celu uregulowanie statusu prawnego posadowionych na nieruchomości urządzeń. Ustalono, że na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego zostanie ustanowiona służebność przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem w wysokości 80.000 zł. (...) S.A. wycofała się z podjętych uzgodnień i nie odpowiedziała na propozycję załatwienia tej kwestii w drodze umowy. Miasto Ł., czyli właściciel nieruchomości, nie uczestniczyło w rozmowach dotyczących budowy urządzeń jak i ustanowienia służebności.

Orzeczeniem z dnia 5 maja 2014 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. dokonało ustalenia nowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu na kwotę 70.048 zł od dnia 1 stycznia 2014 r. Uwzględniając operat szacunkowy przedstawiony przez Spółdzielnię Gastronomiczną (...) ustalono opłatę niższą, aniżeli wynikająca z aktualizacji zaproponowanej przez Miasto Ł.. Wynikało to między innymi z uwzględnienia, że na terenie nieruchomości znajdują się urządzenia przesyłowe, które ograniczają możliwość korzystania z gruntu.

W oparciu o opinię biegłego Sąd Rejonowy ustalił zarówno dokładny przebieg zespołów urządzeń, ich powierzchnię jak i wartość jednorazowego wynagrodzenia.

Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie Sąd I instancji podkreślił, że zasadniczą kwestią był sposób rozstrzygnięcia konkurencyjnych wniosków o ustanowienie służebności przesyłu, pochodzących od właściciela nieruchomości oraz od użytkownika wieczystego. Sąd wskazał, że w świetle obecnie dominującego poglądu w orzecznictwie ustanowienie służebności gruntowej na prawie użytkowania wieczystego nie budzi wątpliwości. Jednakże w okolicznościach tej sprawy konieczne stało się rozważenie, który ze złożonych wniosków zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu Rejonowego Miasto Ł. jest dysponentem dalej idącego prawa, jakim jest własność nieruchomości. To właściciela obciążają trwałe ograniczenia możliwości korzystania z gruntu i to on jest zobowiązany znosić służebność także po wygaśnięciu lub rozwiązaniu użytkowania wieczystego. W razie ustania użytkowania wieczystego to właściciel będzie postawiony przed obowiązkiem ponownego uregulowania stanu prawnego urządzeń. Wynika to z treści art. 241 kc zgodnie z którym wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia.

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że Spółdzielnia uiszcza opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego, która została obniżona wskutek posadowienia urządzeń przesyłowych. Tym samym uwzględniając wniosek i zasądzając wynagrodzenie na rzecz użytkownika wieczystego, doszłoby do jego nieuzasadnionego uprzywilejowania wnioskodawcy.

Z tych względów, biorąc pod uwagę cel i istotę służebności przesyłu Sąd I instancji uznał, że najwłaściwszym będzie ustanowienie służebności na prawie własności a nie użytkowania wieczystego i tym samym uwzględnił wniosek Miasta Ł. i oddalił wniosek Spółdzielni Gastronomicznej (...).

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację wniósł wnioskodawca – Spółdzielnia Gastronomiczna (...): zaskarżając je w całości i zarzucając:

1.  naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na treść orzeczenia tj. art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc polegające na:

- błędnym dokonaniu ustaleń faktycznych i wykroczeniu poza granice swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że wnioskodawca nie wykazał w jaki sposób będzie zmuszony znosić istnienie służebności przesyłu i w jaki sposób negatywnie wpływa to na jego funkcjonowanie, w sytuacji, gdy biegła z zakresu szacowania nieruchomości wskazała w opinii, że posadowienie urządzeń przesyłowych powoduje ograniczenie możliwości korzystania z gruntu i fragmentów nieruchomości,

- poprzez bezzasadne i sprzeczne z doświadczeniem życiowym uznanie przez Sąd za niedopuszczalne na gruncie niniejszej sprawy ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego w zakresie pozwalającym na stwierdzenie, że zachodzi przypadek uniemożliwiający ustanowienie wskazanej służebności i niedostatecznym uzasadnieniu przyznania pierwszeństwa prawu własności,

- poprzez bezzasadne i dowolne nieuwzględnienie faktu, że orzeczenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. z dnia 5 marca 2014 r. dotyczące ustalenia wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste w ogóle nie odwołuje się do korzystania z nieruchomości przez uczestnika (...) S.A;

2.  naruszenie prawa materialnego tj:

- art. 305 ⁴ kc poprzez uznanie, że treść i sposób wykonywania służebności przesyłu różni się od treści i sposobu wykonywania służebności drogowej, w sytuacji, gdy do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych, co pozostało nie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia,

- art. 232 kc w zw. z art. 233 kc poprzez błędną wykładnię polegającą na nierozumieniu istoty prawa użytkowania wieczystego i oparcie argumentacji na uznaniu, że służebność przesyłu powinna zostać ustanowiona na prawie własności jako najdalej idącym prawie rzeczowym, w sytuacji, kiedy to użytkownik wieczysty ma prawo korzystania z nieruchomości z wyłączeniem innych osób,

- art. 238 kc w zw. z art. 305 kc poprzez błędne przyjęcie, że użytkownik wieczysty uiszczając obniżoną opłatę roczną nie zachowuje jednocześnie uprawnienia do uzyskania wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, w sytuacji, gdy opłata roczna za użytkowanie wieczyste oraz wynagrodzenie z tytułu ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego są przedmiotem świadczeń pochodzących z niezwiązanych ze sobą stosunków prawnych

Podnosząc powyższy zarzut apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości oraz zasądzenia od uczestników postępowania na jego rzecz kosztów za obie instancje według norm przepisanych.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego złożył także uczestnik – (...) S.A. w L. zaskarżając je w całości i zarzucając:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia tj. art. 233 § 1 w zw. z art. 328 § 2 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia okoliczności faktycznych przedmiotowej sprawy i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przy ocenie materiału zgromadzonego w toku postępowania polegających na:

- bezpodstawnym przyjęciu wbrew zgromadzonemu materiałowi dowodowemu, że zasadnym jest ustanowienie służebności przesyłu na prawie własności, nie zaś na prawie użytkowania wieczystego zgodnie z pierwotnym żądaniem wnioskodawcy,

- braku dostatecznego odniesienia się w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia do wszystkich dowodów z dokumentów zgromadzonych w sprawie, w tym przede wszystkim na okoliczność prowadzonych między stronami negocjacji i rozmów, których treść jednoznacznie wskazuje, że wolą uczestnika i pierwotnego wnioskodawcy było obciążenie prawa użytkowania wieczystego,

- dowolnym przyjęciu na skutek braku rzetelnej i kompletnej analizy dokumentów związanych z posadowieniem i eksploatacją przedmiotowych urządzeń przesyłowych na przestrzeni lat, iż w świetle zgromadzonego materiału dowodowego niezasadny jest zgłoszony wniosek o obciążenie ograniczonym prawem rzeczowym prawa własności przysługującego Gminie M. Ł.,

- niedokonaniu ustaleń faktycznych dotyczących sposobu powstania użytkowania wieczystego jak i wybudowania na niej urządzeń przesyłowych oraz wzajemnej relacji tych zdarzeń mogących przemawiać jedynie w konkretnej sprawie za koniecznością ustanowienia służebności na nieruchomości, a nie na prawie jej wieczystego użytkowania;

II.  przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 232 § 1 kc zw. z art. 305 ² kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w ustalonym stanie faktycznym zasadne było obciążenia służebnością przesyłu prawa własności, zamiast obciążenia prawa użytkowania wieczystego wbrew pierwotnie sformułowanemu żądaniu wnioskodawcy, woli stron oraz rzeczywistym potrzebom przedsiębiorcy przesyłowego, a w konsekwencji obciążenie uczestnika wyższym wynagrodzeniem z tytułu ustanowionego prawa,

- art. 305 ² kc i art. 305 ⁴ kc w zw. z art. 285 kc poprzez ich niewłaściwą wykładnię i zastosowanie polegające na obciążeniu służebnością przesyłu prawa własności nieruchomości w sytuacji, gdy nie zostały w tym zakresie spełnione przesłanki o których mowa w art. 305 ² kc, a to nie dojścia do skutku umownego trybu ustanowienia służebności przesyłu pomiędzy przedsiębiorcą przesyłowym a właścicielem nieruchomości,

- art. 305 ⁴ kc w zw. z art. 288 kc poprzez jego niezastosowanie i pominięcie okoliczności, że służebność przesyłu powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej tj. w zakresie niezbędnym dla przedsiębiorcy przesyłowego i najmniej uciążliwym dla nieruchomości obciążonej.

Podnosząc powyższe zarzuty uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku użytkownika wieczystego o ustanowienie służebności ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Pismem z dnia 8 lipca 2019 roku Gmina M. Ł. wniosła o oddalenie obu apelacji jako bezzasadnych. W uzasadnieniu swojego stanowiska podała między innymi, że wbrew twierdzeniom wnioskodawcy przy obniżeniu opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego uwzględniono obciążenie nieruchomości polegające na posadowieniu na niej infrastruktury technicznej, która ogranicza możliwość zagospodarowania terenu. Nie zmienia tej oceny fakt, że w czasie aktualizacji opłaty służebność przesyłu nie była jeszcze ustanowiona, gdyż rzeczoznawcy majątkowi działający na zlecenie wnioskodawcy wskazali precyzyjnie ograniczenia wynikające z powierzchni zajmowanej przez linie kablowe i stację transformatorową. Ponadto w ocenie Miasta Ł. w razie zbiegu uprawnień właściciela i użytkownika wieczystego pierwszeństwo należy przyznać prawu dalej idącemu tj. prawu własności. Dodatkowo wskazano, że w niniejszej sprawie przedsiębiorca przesyłowy posiada gravamen do zaskarżenia postanowienia Sądu Rejonowego jedynie w zakresie ustanowienia służebności przesyłu co do zasady. Natomiast sam fakt ustanowienia służebności na nieruchomości nie stanowi pokrzywdzenia uczestnika (...) S.A.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje podlegały oddaleniu.

Rozpoczynając ocenę zarzutów podniesionych w środku odwoławczym przez pierwotnego wnioskodawcę – Spółdzielnię należy podkreślić, że choć pierwszy z nich zasługuje na uwzględnienie, to jednak nie mogło to doprowadzić do zmiany rozstrzygnięcia. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że użytkownik wieczysty nie wykazał w toku postępowania w jaki sposób użytkownik będzie zmuszony znosić istnienie służebności, natomiast w innym miejscu uznał za przekonującą i dobrze umotywowaną opinię biegłej, że sposób posadowienia urządzeń przesyłowych powoduje ograniczenie możliwości korzystania z gruntu w pewnym zakresie. Ujawniona niekonsekwencja w rozumowaniu Sądu nie ma jednak żadnego wpływu na treść orzeczenia, bowiem wycena wysokości wynagrodzenia z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego uwzględniała wszelkie okoliczności związane z posadowieniem urządzeń na nieruchomości. Ponadto sam fakt wykazania sposobu znoszenia służebności (w tej sprawie niesporny) nie prowadziłby do rozwiązania zagadnienia prawnego dotyczącego zbiegu wniosków. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy podziela w pełni ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je, jako własne.

W pozostałym zakresie niezasadny był zarzut wnioskodawcy naruszenia art. 233§1 k.p.c. bowiem wbrew twierdzeniom apelującego Sąd I instancji nie opowiedział się za niedopuszczalnością ustanowienia służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego, przeciwnie - wskazał na wydane w ostatnim czasie orzeczenia Sądu Najwyższego dopuszczające taką możliwość. Sąd Rejonowy podkreślił, że jakkolwiek możliwe jest ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego, to jednak w okolicznościach tej sprawy zachodziła konieczność uwzględnienia interesów obu wnioskodawców. W związku z tym nie sposób zarzucić Sądowi I instancji, że nie przeprowadził postępowania dowodowego w zakresie pozwalającym na stwierdzenie, że w niniejszej sprawie zachodzi okoliczność uniemożliwiająca uwzględnienie wniosku spółdzielni. Tak sformułowany zarzut apelacyjny pozostaje w wyraźnej sprzeczności z ustaleniami i rozważaniami Sądu, którym dał wyraz w uzasadnieniu orzeczenia. Należy podzielić stanowisko Sądu Rejonowego, że w niniejszej sprawie zachodziła konieczność rozstrzygnięcia dwóch konkurencyjnych wniosków o ustanowienie służebności. Sąd słusznie wskazał, że doktryna ani orzecznictwo nie wypracowały w tym zakresie jednoznacznego stanowiska.

W powoływanej zarówno przez Sąd I instancji jak i uczestników uchwale 7 sędziów SN z dnia 16 maja 2017 r. sygn. akt III CZP 101/16 wskazano, że możliwe jest ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego o ile urządzenia przesyłowe nie zostały posadowione na nieruchomości, zanim została ona oddana w użytkowanie wieczyste.

W uzasadnieniu wzmiankowanej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że kodeks cywilny wprawdzie nie zawiera regulacji obciążenia prawa użytkowania wieczystego ograniczonym prawem rzeczowym jakim jest służebność, to jednak jest to możliwe w ramach uprawnienia użytkownika wieczystego do rozporządzania prawem, wynikającego z art. 233 kc. Uwzględniając podobieństwo użytkowania wieczystego i prawa własności Sąd Najwyższy uznał, że uzasadnione jest stosowanie w drodze analogii przepisów regulujących treść i wykonywania prawa własności do użytkowania wieczystego.

Omawiana uchwała doprowadziła niewątpliwie do rozstrzygnięcia sporu w przedmiocie dopuszczalności ustanowienia służebności na prawie użytkowania wieczystego, jednakże w oparciu o nią nie ma podstaw do stwierdzenia, że Sąd jest obligowany do uwzględnienia wniosku z pominięciem interesów i stanowiska właściciela nieruchomości. Należy zwrócić uwagę, że stan faktyczny, który legł u podstaw powziętej uchwały nie dotyczył sytuacji, w której do sądu złożono dwa wnioski o ustanowienie służebności pochodzące od właściciela nieruchomości oraz użytkownika wieczystego.

Posłużenie się zarówno przez uczestników jak i Sąd I instancji sformułowaniem, że służebność przesyłu została ustanowiona na prawie własności jest swoistym skrótem myślowym. Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym, które obciąża nieruchomość rozumianą jako rzecz, które to obciążenie ma znaczenie dla sposobu wykonywania prawa własności. Zasadniczo obciążenie nie dotyczy prawa, co samej rzeczy. Natomiast w przypadku użytkowania wieczystego służebność jest ustanawiana na prawie w granicach określonych w art. 233 kc, na podstawie przepisów stosowanych odpowiednio.

Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2017 r. sygn. akt V CSK 165/16, w którym stwierdzono, uznanie za dopuszczalne ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego nie oznacza, że może to nastąpić w każdej sytuacji bez uwzględnienia okoliczności powstania urządzeń przesyłowych.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut apelującego, że Sąd Rejonowy w sposób niedostateczny uzasadnił przyznanie pierwszeństwa prawu własności. Nie budzi wątpliwości, że ustawodawca przyznaje szczególną rolę temu prawu. Obejmuje ono bowiem najszerszy zakres uprawnień właściciela wobec osób trzecich. W doktrynie wyróżnia się tradycyjnie trzy najważniejsze składowe prawa własności jakim jest: prawo posiadania rzeczy, prawo jej używania i pobierania pożytków oraz prawo do rozporządzania rzeczą ( E. G., Prawo rzeczowe, CH B., 2011 s. 63). Natomiast użytkowanie wieczyste jest prawem na cudzej rzeczy o charakterze czasowym. Wygasa ono co do zasady z upływem okresu ustalonego w umowie albo wskutek rozwiązania umowy. Zgodnie z art. 241 kc z chwilą wygaśnięcia użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia.

W świetle powyższych rozważań należy uznać, że Sąd I instancji w sposób przekonujący, logiczny i wyczerpujący wyjaśnił w uzasadnieniu postanowienia z jakich względów przychylił się do wniosku Miasta Ł., dając pierwszeństwo uprawnieniom właściciela przed prawem użytkownika wieczystego.

Przechodząc do zarzutu nienależytej oceny materiału dowodowego w postaci orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego w sprawie ustalenia obniżonej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego należy podkreślić, że argumentacja apelującego w tym zakresie jest całkowicie nietrafna. Otóż z materiału dowodowego załączonego do akt sprawy wynika, że przy wycenie wartości nieruchomości uwzględniono obciążenie wynikające z posadowienia kabli doziemnych oraz stacji transformatorowej i rozdzielni (dokumentacja SKO – k. 340)

Niezasadne okazały się także zarzuty naruszenia prawa materialnego. Przede wszystkim nie zasługuje na uwzględnienie zarzut niewłaściwego zastosowania przez Sąd I instancji art. 305 ⁴ kc poprzez uznanie, że treść i sposób wykonywania służebności przesyłu różni się od treści i sposobu wykonywania służebności drogowej. Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie jednoznacznie wskazuje się, że służebność przesyłu jest odrębnym rodzajem służebności. Zarówno samo umiejscowienie w kodeksie cywilnym jak i treść nowej służebności decydują o jej rodzaju, który odróżnia ją od służebności gruntowych, jak również osobistych. Przyjmuje się, że jest to więc trzeci rodzaj służebności, niebędącej ani służebnością gruntową, ani osobistą. Od służebności gruntowych odróżnia się tym, że może być ustanowiona na rzecz przedsiębiorcy niebędącego właścicielem innej nieruchomości, który zamierza wybudować urządzenia określone w art. 49 § 1 kc lub którego własność one stanowią. Od służebności osobistej odróżnia się natomiast tym, że nie jest związana nierozerwalnie z osobą uprawnionego (art. 299), lecz przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 kc i wygasa wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa ( red. J. Gudowski, Komentarz do art. 305 ⁴ kc, wyd. Wolters Kluwer 2016, postanowienie SN z dn. 23.02.2013 sygn. akt IV CSK 440/12).

Zgodnie z art. 305 ⁴ kc do służebności przesyłu przepisy o służebnościach gruntowych stosuje się odpowiednio, a więc z uwzględnieniem odmienności tych ograniczonych praw rzeczowych. Biorąc pod uwagę argumentację Sądu Rejonowego przedstawioną w uzasadnieniu postanowienia należy uznać, że dokonał on prawidłowego zastosowania art. 305 ⁴ kc.

Przechodząc do oceny kolejnego zarzutu podniesionego w apelacji należy stwierdzić brak podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia przez Sąd I instancji art. 232 kc w zw. z art. 233 kc poprzez błędną wykładnię. Ponownie należy zwrócić uwagę, że Sąd Rejonowy nie odmówił użytkownikowi wieczystemu możliwości ustanowienia służebności przesyłu co do zasady. Przeciwnie – wskazał, że rozporządzenie prawem, o którym mowa w art. 233 kc obejmuje między innymi możliwość ustanowienia służebności. Jednakże w okolicznościach niniejszej sprawy doszło do zbiegu uprawnień, skutkującego koniecznością rozstrzygnięcia wniosku na rzecz jednej z uprawnionych stron. W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia w sposób wystarczający wskazano motywy podjęcia takiego orzeczenia.

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 238 kc. Należy wskazać, że jest to przepis skierowany do nie do sądu lecz do użytkownika wieczystego. Niezrozumiałe jest wskazanie w zarzutach apelacji naruszenia art. 305 kc, który nie odnosi się w ogóle do problematyki rozpoznawanej sprawy. Nawet jeżeli przyjąć, że wskazanie art. 305 kc stanowi omyłkę pisarską, a w rzeczywistości apelującemu chodziło o art. 305 ¹ kc - to i tak nie sposób powiązać tego zarzutu z jego uzasadnieniem odnoszącym się do wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste. Jednakże wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo uwzględnił okoliczności mające wpływ na wysokość opłaty rocznej. Nie może być bowiem sytuacji, w której użytkownik wieczysty korzystający z obniżonej opłaty z powodu obciążenia nieruchomości urządzeniami przesyłowymi korzysta jednocześnie z wynagrodzenia za ustanowienie tejże służebności. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie budzi wątpliwości, że gdyby na nieruchomości żadnych urządzeń nie było, wysokość opłaty za użytkowanie wieczyste uległaby zwiększeniu.

Odnosząc się do wątpliwości zgłaszanych przez miasto Ł. w zakresie gravamen uczestnika (...) S.A do zaskarżenia postanowienia Sądu Rejonowego należy zważyć, że zaskarżenie może nastąpić tylko przez osobę do tego uprawnioną, która brała udział w postępowaniu jako strona bądź jako uczestnik. W orzecznictwie przesłankę dopuszczalności zaskarżenia orzeczenia uzupełniono pojęciem interesu prawnego, który zachodzi w wypadku pokrzywdzenia (gravamen), polegającego na niezgodności orzeczenia z żądaniem zgłoszonym przez stronę. Interes prawny w omawianym znaczeniu oznacza obiektywną, tj. wywołaną rzeczywistym naruszeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści rozstrzygnięcia ( uchwała Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2009 r., III CZP 36/09). W niniejszej sprawie doszło nie tylko do wydania rozstrzygnięcia wbrew stanowisku wyrażonemu przez uczestnika, który wnosił o oddalenie obu wniosków, ale również doszło do zasądzenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności w wysokości wyższej, niż żądane przez pierwotnego wnioskodawcę. Biorąc pod uwagę powyższe, należy uznać, że w stosunku do uczestnika (...) S.A zachodzi przesłanka w postaci pokrzywdzenia orzeczeniem, a co za tym idzie miał on interes prawny w złożeniu środka zaskarżenia.

Przechodząc do oceny zarzutów podniesionych w apelacji (...) S.A. należy wskazać, że zarzuty naruszenia prawa procesowego a to art. 233 § 1 kpc i art. 328 § 2 kpc jak i przedstawiona argumentacja są zbieżne z podniesionymi w omawianym środku odwoławczym Spółdzielni. Z tych względów pozostaje jeszcze raz podkreślić, że przeprowadzona kontrola instancyjna nie wykazała, by Sąd Rejonowy dokonał oceny materiału dowodowego z przekroczeniem granic jego swobodnej oceny. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu ( SN II CKN 4/98,V CKN 17/2000). Natomiast zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc może przynieść skutek jedynie wówczas, gdy treść uzasadnienia nie pozwala na dokonanie rzetelnej kontroli instancyjnej, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Nie zasługiwał na uwzględnienie argument uczestnika, że Sąd niedostatecznie wziął pod uwagę fakt prowadzonych negocjacji i rozmów oraz tego, że wolą pierwotnego wnioskodawcy (Spółdzielni) oraz uczestnika było obciążenie prawa użytkowania wieczystego. Analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, że uczestnik (...) nie był zainteresowany ustanowieniem służebności w jakimkolwiek wariancie. Nie można pozostawiać na marginesie faktu, że to bierne zachowanie uczestnika doprowadziło do konieczności wniesienia sprawy do Sądu. Niezmienność stanowiska apelującego potwierdza protokół rozprawy poprzedzającej bezpośrednio wydanie orzeczenia, z którego wynika, że pełnomocnik uczestnika wnosił o oddalenie wniosku zarówno Spółdzielni jak i Miasta Ł.. Trudno w tych okolicznościach uznać, że wolą uczestnika było ustanowienie służebności na prawie użytkowania wieczystego.

Odnośnie zarzutu braku rzetelnej i kompletnej analizy dokumentów przez Sąd Rejonowy należy wskazać, że apelujący nie sprecyzował na czym opiera swoje wątpliwości co do wybiórczej oceny materiału dowodowego, wskazując jedynie, że w tych okolicznościach obciążenie służebnością przesyłu użytkowania wieczystego było bardziej odpowiednie. Skarżący nie przedstawił również szerszej argumentacji przemawiającej za koniecznością dokonania ustaleń faktycznych dotyczących sposobu powstania użytkowania wieczystego jak i wybudowania urządzeń przesyłowych. Niezależnie od tego należy wskazać, że dokonanie powyższej analizy nie doprowadziłaby do odmiennego rozstrzygnięcia. Sam fakt powstania negocjacji i rozmów z wyłączeniem właściciela nieruchomości nie może prowadzić do wniosku, że jego uprawnienie do ustanowienia służebności w toku postępowania sądowego podlega ograniczeniu.

Niezasadne okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 232 § 1 kc w zw. z art. 305 ² kc. Jak już wcześniej wspomniano Sąd prawidłowo zastosował powołane przepisy i dokonał prawidłowego rozważenia wszelkich okoliczności. Należy podkreślić, że istotne znaczenie w realiach tej sprawy było pochylenie się nad celem i istotą służebności przesyłu, którą jest umożliwienie przedsiębiorcy korzystającemu z urządzeń przesyłowych do ich posadowienia na cudzej nieruchomości i korzystania z niej zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Wprowadzenie do kodeksu cywilnego możliwości ustanowienia służebności przesyłu wynikało z konieczności zapewnienia przedsiębiorcom stabilnego tytułu prawnego do korzystania z urządzeń o których mowa w art. 49 § 1 kc ( postanowienie SN z dn. 28.03.2014 r. sygn. akt III CSK 174/13). W niniejszej sprawie słusznie Sąd Rejonowy wskazał, że gdyby doszło do ustanowienia służebności na prawie użytkowania wieczystego to w razie wygaśnięcia tego prawa właściciel nieruchomości stanąłby przed koniecznością ponownego uregulowania stanu prawnego służebności przesyłu.

Sąd Okręgowy nie podziela zarzutu naruszenia art. 305 ² § 2 kc poprzez pominięcie faktu braku umownego trybu ustanowienia służebności. Z akt rozpoznawanej sprawy wynika, że Sąd Rejonowy w toku postępowania nakłaniał uczestników do ugodowego zakończenia sporu, do czego jednak nie doszło. W świetle powyższego należy uznać, że uczestnik miał możliwość podjęcia rozmów z Miastem Ł. zarówno co do przebiegu służebności jak i wysokości wynagrodzenia. Dodać należy, że mimo, iż wcześniej negocjacje między tymi stronami nie toczyły się, nie było przeszkód do tego by podjąć je w toku postępowania sądowego. Nie można Sądowi czynić zarzutu wydania rozstrzygnięcia z pominięciem trybu umownego, skoro strony mając taką możliwość, dobrowolnie z takiego sposobu zakończenia sprawy nie skorzystały.

Ostatni zarzut naruszenia art. 305 kc w zw. z art. 288 kc nie znajduje odzwierciedlenia w realiach rozpoznawanej sprawy. Sposób ustanowienia służebności i jej zakres nie budził wątpliwości i pozostawał poza sporem. Nie bez znaczenia pozostaje to, że urządzenia przesyłowe posadowione na nieruchomości od kilku lat umożliwiają dostarczenie energii elektrycznej nie tylko dla budynku należącym do wnioskodawcy, ale również okolicznych bloków.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności wniesione apelacje na podstawie art. 385 kpc podlegały oddaleniu.

O kosztach orzeczono w oparciu o art. 520 § 1 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc uznając, że nie ma podstaw do odstąpienia od podstawowej zasady postępowania nieprocesowego, która stanowi, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.