Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa G. P.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o stwierdzenie nieważności uchwały

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 21 grudnia 2017 r. sygn. akt IX GC 163/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 810 zł (osiemset dziesięć złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Anna Kowacz-Braun SSA Regina Kurek SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt I AGa 289/18

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego

z dnia 12 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie IX Wydział Gospodarczy wyrokiem z dnia 21 grudnia 2017 r.:

I. stwierdził nieważność uchwały nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. (poprzednio pod firmą (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K.) z dnia 25 sierpnia 2014 r., oznaczonej numerem(...), w przedmiocie przymusowego umorzenia wszystkich 26 udziałów wspólnika G. P.;

II. oddalił powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników pozwanej spółki z dnia 22 sierpnia 2014 r., oznaczonej numerem(...), w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego;

III. koszty procesu między stronami wzajemnie zniósł.

Orzeczenie to Sąd Okręgowy poprzedził następującymi ustaleniami:

W dniu 22 sierpnia 2014r. odbyło się nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej spółki z udziałem wspólników : K. K. , posiadającego 86 udziałów , H. K. posiadającej 24 udziały, powódki G. P. posiadającej 26 udziałów. Na zgromadzenie nie stawiła się tylko wspólnik spółki B. L.posiadająca 24 udziały.

Na tym zgromadzeniu, liczbą głosów 110 przeciwko 26 głosów, podjęta została uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego z kwoty 80.000zł do kwoty 100.000zł z wyłączeniem w całości prawa dotychczasowych wspólników pierwszeństwa objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym . Uchwała przewidywała , że podwyższenie kapitału zakładowego nastąpi przez wpłatę kwoty 20.000zł przez nowego udziałowca spółki, M. K., w zamian za objęcie przez nią 40 udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym , każdy o wartości 500zł. Powódka głosowała przeciwko uchwale i jej sprzeciw został zaprotokołowany.

Podwyższenie kapitału zakładowego zostało wpisane do KRS postanowieniem z dnia 17 listopada 2014r.

W dniu 25 sierpnia 2014r. odbyło się nadzwyczajne zgromadzenie wspólników pozwanej spółki z udziałem wspólników : K. K., posiadającego 86 udziałów , H. K. posiadającej 24 udziały, B. L. posiadającej 24 udziały.

Na zgromadzenie nie stawiła się tylko powódka posiadająca 26 udziałów.

Na tym zgromadzeniu, liczbą głosów 134 , czyli wszystkich obecnych, podjęta została uchwała o przymusowym umorzeniu 26 udziałów posiadanych przez powódkę, o wartości nominalnej udziału 500zł i łącznej wartości nominalnej 13.000zł , za wynagrodzeniem 2.600zł, licząc po 100 zł za każdy umarzany udział, płatne na rachunek powódki w terminie 7 dni od powzięcia uchwały. W uzasadnieniu uchwały podano, że powódka prowadzi działalność konkurencyjną wobec spółki, w postaci jednoosobowej działalności gospodarczej pod firmą (...). Przedmiotem przeważającej działalności tego przedsiębiorstwa jest praktyka lekarska specjalistyczna , w szczególności psychiatria, psychologia oraz pulmunologia, czyli działalność konkurencyjna wobec spółki. Podano, że spółka nie wyrażała zgody na podjęcie działalności konkurencyjnej. Ważąc, że bilans spółki za rok 2013 wykazał wartość przypadających na udział aktywów netto na poziomie 0zł, wspólnicy ustalili , że umorzenie przymusowe nastąpi za wynagrodzeniem po 100 zł za udział.

W umowie pozwanej spółki, w §8, postanowiono, że podwyższenie kapitału zakładowego do kwoty 25.000zł do dnia 31 grudnia 2050r. nie stanowi zmiany umowy spółki i następuje na mocy uchwały zgromadzenia wspólników, która określi sposób podwyższenia. Umowa przewidywała, w § 9, że wspólnicy mogą zbywać udziały. Wówczas wspólnikom przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia udziałów od wspólnika zbywającego, z wyłączeniem sytuacji gdy wspólnik zbywa udziały na rzecz swoich zstępnych, małżonka.

W umowie postanowiono, §10, że udziały mogą być umarzane, w tym bez zgody wspólnika, którego to dotyczy, w drodze uchwały wspólników powziętej większością ¾ głosów, jeśli zostanie otwarte postępowanie upadłościowe, albo gdy zostanie wszczęta przymusowa egzekucja z udziału należącego do wspólnika; umorzenie przymusowe jest dopuszczalne w przypadku podjęcia przez wspólnika działalności konkurencyjnej bez zgody spółki bądź działania na szkodę spółki.

Umowa stanowiła, §15, że uchwały zgromadzenia wspólników zapadają bezwzględną większością głosów, o ile umowa spółki bądź bezwzględnie obowiązujące przepisy nie stanowią inaczej i są ważne, jeśli podjęto je na zgromadzeniu , w którym uczestniczyli wspólnicy reprezentujący co najmniej 51% kapitału zakładowego, jeśli wszyscy wspólnicy zostali o zgromadzeniu prawidłowo zawiadomieni. Postanowiono (§13), że w zgromadzeniu wspólników na jeden udział przypada jeden głos. Postanowiono, że zgromadzenie wspólników zwołuje się za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wysłanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem zgromadzenia wspólników lub pocztą elektroniczną , jeżeli uprzednio wspólnik wyraził na to pisemną zgodę, podając adres na który zawiadomienie powinno być wysłane.

Pismem z dnia 7 sierpnia 2014r. , nadanym pocztą na adres powódki ul. (...) K., w dniu 8 sierpnia 14r., powódka została zawiadomiona o nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników w dniu 25 sierpnia 2014r., z porządkiem obrad obejmującym, między innymi, głosowanie uchwały w przedmiocie przymusowego umorzenia wszystkich udziałów powódki z powodu podjęcia przez powódkę konkurencyjnej działalności wobec spółki. Pismo było awizowane w dniach 12 i 20 sierpnia 2014r. i zwrócone do spółki w dniu 27 sierpnia 14r., jako niepodjęte w terminie .

Zawiadomienie o zgromadzeniu wyznaczonym na dzień 22 sierpnia 2014r., w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego spółki , kierowane do powódki na adres ul. (...) K., powódka podjęła osobiście w dniu 11 sierpnia 2014r..

Pismem z dnia 22 sierpnia 2014r. zarząd spółki odmówił powódce udostępnienia do wglądu dokumentacji spółki zarzucając prowadzenie przez powódkę konkurencyjnej wobec spółki działalności i zachodzące ryzyko wykorzystania dokumentacji w sposób sprzeczny z interesami spółki, a także nawiązanie przez powódkę współpracy z T. J., która jest w sporze sądowym ze spółką.

Przelewem z dnia 17 kwietnia 2015r. (czyli po wniesieniu pozwu w sprawie niniejszej) pozwana spółka przelała na rachunek powódki kwotę 2.768,68 zł tytułem wynagrodzenia za umorzone udziały wraz z odsetkami za zwłokę.

Sąd Okręgowy ustalił także, że powódka nie świadczyła usług medycznych w ramach działalności pozwanej spółki. Usługi medyczne świadczyła w ramach własnej przychodni (...), którą prowadziła od ok. 25 lat, tj. zanim powstała pozwana spółka. Przychodnia (...) zatrudniała lekarzy różnych specjalności, w tym o specjalności pulmunologia , jak pozwana spółka. Wiedzę o tym , że powódka prowadzi swoją przychodnię miał zarząd pozwanej, a także wspólnik pozwanej lekarz B. L.. B. L. pracując w pozwanej spółce polecała pacjentom przychodnię powódki. Współpraca ta wynikała z tego, że pozwana spółka nie wykonywała pewnych badań, które mogła wykonać powódka. Relacja powódki z prezesem zarządu, a zarazem wspólnikiem pozwanej, początkowo oparta była na zaufaniu. Relacja ta pogorszyła się w 2013r., w związku z utratą zaufania powódki do prezesa na tle prowadzenia przez niego, jako prawnika, osobistej sprawy powódki, nie dotyczącej spraw spółki. Prezes zarządu pozwanej wiedział, że powódka faktycznie nie mieszka w K. przy ul. (...), że mieszkanie pod tym adresem wynajmuje. Prezes pozwanej wiedział także, gdzie na co dzień powódka przebywa z racji wykonywanej pracy, to jest, że przebywa w przychodni (...) mieszczącej się w K. przy al. (...). Powódka ze swej strony podawała także adres pracy jako swój adres. W praktyce, w okresie zgodnej współpracy, o zgromadzeniach powódka była zawiadamiana bezpośrednio w czasie osobistych kontaktów z prezesem, który także przychodził do niej do przychodni (...).

Na zgromadzeniu odbytym w dniu 22 sierpnia 2014r., w piątek, nikt nie podniósł, że zwołano także zgromadzenie na dzień 25 sierpnia 2014r., poniedziałek.

Kwestia podwyższenia kapitału zakładowego pozwanej spółki, poprzez utworzenie nowych udziałów objętych przez nowego wspólnika , wyniknęła z potrzeby zewnętrznego dokapitalizowania spółki, która nie miała dostatecznych środków na bieżącą działalność, a zarazem dotychczasowi wspólnicy nie wyrażali chęci zaangażowania się finansowego w spółkę. Około maja, czerwca 2014r. zarząd pozwanej powziął wiadomość, że B. L. kieruje pacjentów pozwanej do przychodni prowadzonej przez powódkę i pacjenci ci pozostają na dalszym leczeniu u powódki. Po zwróceniu uwagi B. L. ta praktyka ustała. Jak chodzi o zawiadamianie wspólników o zgromadzeniach, zarząd kierował do nich jednakowe zawiadomienia, wysyłane pocztą. Powódka także odbierała takie zawiadomienia pod kwestionowanym adresem.

Sąd Okręgowy, odwołując się do treści art. 252 k.s.h. wskazał, że sprzeczność uchwały z ustawą w pierwszym rzędzie odnosi się do sprzeczności samej treści uchwały z ustawą. Przyjmuje się jednakże, że przyczyną nieważności uchwały może być naruszenie przepisów nie tylko o charakterze materialnym , ale i formalnym, jak normy kompetencyjne, czy odnoszące się do procedowania, w tym sposobu zwołania i obradowania zgromadzenia wspólników oraz trybu podejmowania uchwał (o ile miały wpływ na treść uchwały). Podniesienia tu wymaga, że ewentualne naruszenie postanowień umowy spółki nie stanowi naruszenia prawa , o ile norma prawa nie została w umowie spółki, lub w uchwale, zmieniona w sposób dozwolony w ustawie.

W sytuacji gdy uchwała narusza postanowienie umowy spółki, które modyfikuje lub wyłącza przepis o charakterze dyspozytywnym, to stanowi to jedynie przesłankę do uchylenia uchwały.

Na zgromadzeniu w dniu 22 sierpnia 2014r. podjęto uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego z 80.000zł do 100.000 zł.

Sąd Okręgowy po omówieniu art. 257 § 1 k.s.h., art. 245 k.s.h., art. 241k.s.h., art. 257§2 k.s.h. i art. 258 k.s.h. oraz postanowień umowy spółki tj. § 8, 9, 14, 15, uznał że brak jest uzasadnienia dla stwierdzenia nieważności tej uchwały.

Odnosząc się do żądania stwierdzenia nieważności uchwały z 25 sierpnia 2014r., w przedmiocie przymusowego umorzenia udziałów powódki Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 199 k.s.h. i wskazał, że z przepisu tego wynika, iż aby doszło do umorzenia udziałów musi to przewidywać umowa spółki. Zastrzeżenie w umowie samego prawa do umorzenia udziałów jeszcze nie stanowi podstawy do takiego umorzenia, bo koniecznym jest określenie w umowie przesłanek i trybu umorzenia.

Należy opowiedzieć się za tym, że ustawodawca stawiając wymóg określenia w umowie spółki przesłanek do umorzenia udziałów miał na względzie oznaczenie ich w sposób ścisły, tak aby stwierdzenie ich ziszczenia było możliwe wprost , a nie na zasadzie interpretacji zdarzeń, a więc określenie tych przesłanek w sposób wykluczający uznaniowość. Wydaje się to tym bardziej słuszne, gdy zważyć, że przede wszystkim wspólnikowi należy zapewnić możliwość rozeznania , których zachowań powinien wystrzegać się jako tych, które w pojęciu umawiających się stron narażają go na przymusowe umorzenie udziałów. To natomiast wymaga jednoznacznego określenia przesłanek prowadzących do umorzenia udziałów, oparcia ich o obiektywne dane, wykluczające subiektywne oceny.

Jak ustalono, w niniejszej sprawie umowa spółki przewidywała przymusowe umorzenie udziałów wspólnika na mocy uchwały wspólników podjętej większością ¾ głosów (§10). Wśród przesłanek takiego umorzenia wymieniła podjęcie przez wspólnika działalności konkurencyjnej bez zgody spółki (co zarzucono powódce) bądź działania na szkodę spółki.

Obie te kategorie, aby je zidentyfikować wymagają przeprowadzenia oceny konkretnych zachować wspólnika . Brak podania kryteriów takiej oceny prowadzi do wniosku, że kwalifikacja konkretnych działań wspólnika zasadzałaby się na uznaniowości.

W związku z tym Sąd Okręgowy stwierdził, że brak w umowie spółki określenia przesłanek umorzenia udziałów w sposób odpowiadający dyspozycji art. 199 k.s.h. skutkował niemożnością przyjęcia sformułowanych w umowie przesłanek, tych dotyczących działalności konkurencyjnej, bądź na szkodę spółki, za podstawę powzięcia uchwały o umorzenia udziałów.

To uzasadnia wniosek o nieważności uchwały z dnia 25 sierpnia 2014r. jako sprzecznej z przepisem art. 199k.s.h..

Poza tym, w ocenie Sądu Okręgowego nie wykazano konkurencyjnego wobec spółki działania powódki.

Strona pozwana dała wyraz temu, że powoływaną w umowie spółki konkurencyjność rozumiała jako świadczenie usług medycznych w takich samych specjalizacjach, jak spółka. Przy takim rozumieniu konkurencyjności nie można podzielić stanowiska pozwanej, gdy uwzględni się, że powódka swoją działalność prowadziła zanim przystąpiła do pozwanej spółki i nic nie wskazywało na to, aby do połowy roku 2014 ten fakt był napiętnowany przez spółkę. Raczej należy przyjąć, że dotychczasowa działalność powódki była tolerowana. Natomiast w odniesieniu do tzw. przejmowania pacjentów, uwzględnić należało, że pacjentów kierowała do powódki sama pozwana przez swojego pracownika dr B. L. (zarazem wspólnika pozwanej).

W ocenie Sądu Okręgowego można też podzielić zarzut powódki, że zwołanie zgromadzenia, na którym podjęta została uchwała o przymusowym umorzeniu udziałów nastąpiło z naruszeniem przepisów. Zawiadomienie w tej sprawie wysłano powódce w czasie właściwym i na adres pod którym odebrała zawiadomienie o zgromadzeniu bezpośrednio poprzedzającym.

Według art. 238 k.s.h., dla oceny prawidłowości zwołania zgromadzenia istotne jest wysłanie o nim zawiadomień do wspólników w sposób przepisany, a nie fakt podjęcia przez wspólnika zawiadomienia. Jednakże chociaż pod względem formalnym zawiadomienie powódki o zgromadzeniu czyniło zadość przepisom, w ocenie Sądu Okręgowego należy wywieść wniosek o naruszeniu dobrych obyczajów przez procedowanie zgromadzenia w sytuacji braku potwierdzenia, że powódka faktycznie mogła otrzymać zawiadomienie o zgromadzeniu zwołanym w tak kardynalnej dla niej sprawie (zawiadomienie powódki o zgromadzeniu było wówczas na etapie awizowania). Należy opowiedzieć się bowiem za tym , że zawiadomienie o zwołaniu zgromadzenia ma na celu zapewnienie wspólnikom realnej możliwości stawienia się na zgromadzenie i wzięcia w nim udziału, a nie tylko dopełnienie wysłania zawiadomienia o zgromadzeniu na adres chociażby możliwy do przyjęcia jako właściwy. Nie może więc ujść uwadze, że zarząd pozwanej spółki miał wiedzę o tym , że powódka nie mieszka pod adresem, na który wysłano zawiadomienie i w związku z tym może nie odebrać na czas korespondencji. Z drugiej strony zarząd nie skorzystał z zawiadomienia powódki na inne pewne adresy pod którymi powódka na co dzień przebywała, jak miejsce pracy. Gdy nadto uwzględnić, że przy okazji bytności powódki na zgromadzeniu w dniu 22 sierpnia 2014r., nie skorzystano z okazji wspomnienia o zgromadzeniu w dniu 25 sierpnia 2014r., ocenić należy, że zarząd pozwanej poprzestał na dopełnieniu formalności, a nie kierował się dążeniem do rzeczywistego zawiadomienia powódki o zgromadzeniu. Takie postępowanie narusza zasadę dobrych obyczajów. Niezależnie od przepisów o zawiadamianiu o zgromadzeniu, zwykła rzetelność postępowania w relacjach międzyludzkich wymaga podjęcia faktycznego (a nie tylko formalnego) kontaktu w tak ważnych dla drugiej strony sprawach. W konsekwencji doprowadziło to powódkę do niestawiennictwa na zgromadzeniu. Okoliczność, że z racji ilości posiadanych głosów, zagłosowanie powódki mogło nie wpłynąć na wynik głosowania nad uchwałą o przymusowym umorzeniu udziałów powódki nie umniejsza wagi jej nieobecności na zgromadzeniu. Mogła ona bowiem podejmując dyskusję nad głosowaną uchwałą wpłynąć na proces decyzyjny wspólników i w ten sposób na sam wynik głosowania. Tym bardziej jest to do przyjęcia, że , jak już o tym była mowa, przesłanka do przymusowego umorzenia udziałów miała charakter uznaniowy i sama w sobie w ujęciu redakcyjnym umowy była niedookreślona. Stwarzała więc pole do wyjaśnień.

Mając to na uwadze oraz poniżej przedstawione stanowisko, Sąd nie podzielił zarzutu strony pozwanej , iż powódka nie miała legitymacji do zaskarżania uchwał.

Przepis art. 252 k.s.h. w związku z art. 250 k.s.h. egzemplifikuje krąg podmiotów uprawnionych do żądania stwierdzenia nieważności uchwały. Jak wynika z tych uregulowań w odniesieniu do wspólników, stwierdzenia tego może żądać wspólnik , który głosował przeciwko uchwale i jego sprzeciw został zaprotokołowany, wspólnik bezzasadnie niedopuszczony do głosowania, wspólnik, który był nieobecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad, a także , w przypadku pisemnego głosowania , wspólnik którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.

Z przytoczonego uregulowania wynika, że stwierdzenia nieważności uchwały może domagać się ten któremu służy przymiot wspólnika. Zachowanie statusu wspólnika nie jest jednak w każdym przypadku nieodzowne co potwierdza podzielany w orzecznictwie pogląd , że były wspólnik może zaskarżyć uchwałę, gdy ta narusza jego prawa korporacyjne, a także majątkowe.

W niniejszej sprawie pierwsza w czasie została podjęta uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego, w drugiej kolejności o przymusowym umorzeniu udziałów powódki w spółce. Ponieważ w sprawie ustalono, że powódka nie utraciła swojego członkostwa w spółce, bowiem uchwała o umorzeniu jej udziałów była nieważna to uzasadnia , że powódka nie utraciła też możności zaskarżenia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego. Nie do pogodzenia z konsekwencjami stwierdzenia nieważności umorzenia udziałów wspólnika byłoby pozbawienie takiego wspólnika prawa do wzruszenia uchwały zapadłej gdy jego członkostwo w spółce nie było kwestionowane i gdyby nie podjęta uchwała o umorzeniu , spełniał warunki zaskarżenia uchwały.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 252 k.s.h. a o kosztach zgodnie z art. 100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku, zaskarżając go w części uwzględniającej powództwo oraz w zakresie orzeczenia o kosztach procesu wniosła strona pozwana (...) spółka z o.o. w K., która zarzuciła:

1. naruszenie prawa materialnego tj.

- art. 199 § 1 k.s.h. przez jego niewłaściwe zastosowanie;

- art. 252 k.s.h. w związku z art. 250 k.s.h. przez przyjęcie, że powódka ma legitymację do zaskarżenia uchwały spółki;

- art. 252 k.s.h. przez jego niewłaściwe zastosowanie;

2. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy:

- art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. przez przyjecie, że powódka udowodniła wadliwe doręczenie zawiadomienia o zgromadzeniu wyznaczonym na 25 sierpnia 2014 r.;

- art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że prezes zarządu miał wiedzę, że powódka nie zamieszkuje pod adresem na który wysłano zawiadomienie oraz uznanie za wiarygodne zeznań powódki w tym zakresie;

- art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że pozwana naruszyła zasadę lojalności poprzez nie przyjęcie innych niż przewidziane umową spółki oraz przepisami prawa środków zawiadomienia powódki o zgromadzeniu wspólników zaplanowanym na 25 sierpnia 2014 r.

Nadto, z uwagi na zastosowanie, przez Sąd Okręgowy, do oceny nieważności uchwały z dnia 25 sierpnia 2014 r. przepisów regulujących uchylenie uchwały sprzecznej z dobrymi obyczajami, strona pozwana zarzuciła naruszenie art. 251 k.s.h. i art. 321 zd. 1 k.p.c.

Wskazując na powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja strony pozwanej (...) spółki z o.o. w K. jest nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne w związku z czym nie zachodzi konieczność ich szczegółowego powtarzania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 marca 2012 r., III UK 75/11, z 14maja 2010 r., II CSK 545/09, z 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09, z 20 stycznia 2010 r., II PK 178/09, z 08 października 1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 r. Nr 3, poz. 60).

Ponieważ w apelacji podniesiono zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego jak i prawa materialnego w pierwszej kolejności odnieść się należy do tych pierwszych bowiem tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny daje możliwość oceny poprawności zastosowania prawa materialnego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. jak i błędu w ustaleniach faktycznych wyjaśnić należy, że przepis art. 233 § 1 k.p.c. stanowiący wyraz zasady swobodnej oceny dowodów, określa granice tej swobody i wskazuje w jaki sposób Sąd powinien ją realizować. Wynika z niego między innymi, że Sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków prawidłowych logicznie, że może oprzeć swoje przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych i na podstawie wszechstronnego rozważenia całego zebranego materiału dowodowego, oraz że musi dokonać selekcji zebranego materiału, ocenić moc dowodową poszczególnych dowodów i dać prawidłowy wyraz wynikom tego wyboru i oceny.

Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu ( tak: orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, publ. OSNAPiUS 2000, Nr 19, poz. 732; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, publ. OSNC 2000, Nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, publ. Lex nr 53136; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, publ. Lex nr 56096).

W rozpoznawanej sprawie skarżący zarzutów o takim charakterze nie podniósł co oznacza, że zarzut ten jest nieskuteczny. Ponadto strona pozwana upatruje naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wyłącznie w ustaleniach dotyczących sposobu zawiadomienia powódki (zarówno co do formy jak i adresu na jaki skierowano zawiadomienie), o nadzwyczajnym zgromadzeniu wspólników wyznaczonym na 25 sierpnia 2014 r. Ta okoliczność nie stanowiła jednak podstawy do stwierdzenia nieważności uchwały oznaczonej nr(...)w przedmiocie przymusowego umorzenia wszystkich udziałów wspólnika G. P.. Strona pozwana dopełniła bowiem formalności w postaci wysłania zawiadomienia na 14 dni przed terminem zgromadzenia jednak jej działania w postaci niepowiadomienia powódki o tym nadzwyczajnym zgromadzeniu choćby na zgromadzeniu odbytym 22 sierpnia 2014 r. jak i brak zwrotu przesyłki podwójnie awizowanej w dniu zgromadzenia 25 sierpnia 2014 r. oceniony został przez Sąd Okręgowy jako zachowanie stanowiące naruszenie dobrych obyczajów przez stronę pozwaną tylko dla podkreślenia postawy tej strony a nie dla podania podstawy do uwzględnienia żądania pozwu.

Tak więc nie tylko nie doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c., ale nawet gdyby rozważać takie naruszenia to z uwagi na ustalenia faktyczne, których dotyczy, to nie miałoby ono wpływu na wynik sprawy, a tylko naruszenia procedury cywilne mające wpływu na wynik sprawy są brane pod uwagę przy rozpoznawaniu apelacji.

W sprawie nie doszło też do naruszenia prawa materialnego zarzucanego w apelacji.

Na gruncie art. 199 k.s.h. stwierdzić należy, że umorzenie udziałów jest następstwem określonego zdarzenia prawnego. Przyjąć też należy umowny charakter umorzenia. Niemniej jednak każde umorzenie, zarówno dobrowolne jak i przymusowe, jest następstwem konsensusu między wspólnikami a spółką, wyrażonego w umowie spółki (Andrzej Kidyba, Spółka z o.o. Komentarz, 2002, s. 376).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 maja 2005 r., V CK 562/04 (OSNC 2006/4/70, OSP 2007/11/122, Biul.SN 2005/10/12, M.Prawn. 2006/13/714), wyjaśnił, że „udział w wyniku umorzenia wygasa, osoba, która nie ma, oprócz umorzonego, innego udziału, przestaje więc być z chwilą umorzenia wspólnikiem. W związku z tym wyłania się pytanie o stosunek przymusowego umorzenia udziałów, w tym zwłaszcza tzw. automatycznego, do instytucji wyłączenia wspólnika ze spółki z dotyczących go przyczyn w drodze orzeczenia sądu (art. 266 k.s.h.).

Należy opowiedzieć się za poglądem, że instytucja przymusowego umorzenia udziałów nie może być wykorzystywana do usunięcia wspólnika ze spółki z przyczyn, które ma na względzie art. 266 § 1 k.s.h. Takie jej wykorzystywanie stanowiłoby obejście art. 266 k.s.h.

Niezależnie od tego, na przeszkodzie wspomnianemu jej wykorzystywaniu stoją wymagania stawiane przez art. 199 k.s.h. postanowieniom umowy spółki dotyczącym przymusowego umorzenia udziałów. Przyjmuje się, że przesłanki przymusowego umorzenia udziałów realizowanego w drodze uchwały zgromadzenia wspólników powinny być w umowie spółki określone w sposób eliminujący uznaniowość zgromadzenia wspólników przy ich ustalaniu. W równym stopniu niedopuszczalne jest określenie w umowie spółki w sposób umożliwiający taką uznaniowość przesłanek tzw. umorzenia automatycznego. Skoro chodzi tu o umorzenie następujące w razie ziszczenia się określonego zdarzenia, bez podejmowania przez zgromadzenie wspólników uchwały o umorzeniu, miarodajne zdarzenie musi być oznaczone dokładnie i w sposób wykluczający czynnik uznania w zakresie jego ustalenia przez zarząd spółki. Tymczasem stwierdzenie przyczyn dotyczących wspólnika, które ma na względzie art. 266 § 1 k.s.h., łączy się na ogół z dokonywaniem ocen postępowania wspólnika, a więc zakłada element uznania.

W konsekwencji, za właściwe pole zastosowania tzw. automatycznego umorzenia udziałów należy uznać sytuacje, w których umorzenie udziałów następuje z dokładnie określonych przyczyn, mających charakter zdarzeń dotyczących spółki, i leży w interesie objętych umorzeniem wspólników. Chodzi tu - jak się wskazuje w piśmiennictwie - np. o przypadki niepowołania określonego wspólnika do zarządu, odwołania określonego wspólnika z zarządu, zmiany przedmiotu działalności spółki, podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego.

W świetle powyższych uwag, już samo wskazanie w zaskarżonej uchwale, jako przyczyn przymusowego umorzenia udziałów bez podejmowania uchwały zgromadzenia wspólników, przypadków – i to wymienionych jedynie przykładowo – prowadzenia przez wspólnika działalności konkurencyjnej wobec spółki nakazywało uznać tę uchwałę za sprzeczną z art. 199 § 4 k.s.h.”

W glosie aprobująca do tego orzeczenia W. K. rozwinął to stanowisko Sądu Najwyższego ze szczególnym uwzględnieniem rozróżnienia na umorzenie przymusowe (art. 199 § 1 k.s.h.) i automatyczne (art. 199 § 4 k.s.h.).

Wskazał w związku z tym, że w przypadku umorzenia przymusowego, wymaga się:

a) przewidzenia tego umorzenia w umowie spółki,

b) określenia w umowie przesłanek i trybu przymusowego umorzenia, czyli okoliczności uprawniających do umorzenia i wskazania, czy następuje ono z obniżeniem kapitału zakładowego, czy z czystego zysku,

c) wpisania spółki z o.o. do rejestru przedsiębiorców w KRS,

d) wystąpienia przesłanki, o której mowa w pkt b,

e) uchwały zgromadzenia wspólników o umorzeniu ze wskazaniem podstawy prawnej umorzenia,

f) wskazania wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział, co najmniej w wysokości określonej w art. 199 § 2 zd. 2 k.s.h., chyba że wspólnik godzi się na umorzenie bez wynagrodzenia,

g) uzasadnienia uchwały zgromadzenia wspólników.

W umowie spółki pozwanej (...) spółki z o.o. w § 10 ust. 4 przewidziano, że umorzenie przymusowe jest dopuszczalne w przypadku podjęcia przez Wspólnika działalności konkurencyjnej bez zgody spółki bądź działania na szkodę spółki. Takie określenie „podjęcia przez Wspólnika działalności konkurencyjnej” nie eliminujący uznaniowość zgromadzenia wspólników przy ustalaniu ziszczenia się tej okoliczności.

Jednoznaczne określenie „podjęcia działalności konkurencyjnej” tak by wyeliminować jego ocenność i uznaniowość było niezbędne choćby z uwagi na przedmiot działalności strony pozwanej uwidoczniony w dziale 3 Krajowego Rejestru Sądowego numer KRS (...) (stan na 18 września 2014 r. k.9 – 12). Zakres ten rozpoczyna się od sprzedaży hurtowej perfum i kosmetyków, poprzez sprzedaż wyrobów farmaceutycznych i medycznych, pozostałą usługową działalność gastronomiczną, kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek, wynajem i zarządzanie nieruchomościami własnymi bądź dzierżawionymi, badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie biotechnologii, badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie pozostałych nauk przyrodniczych i technicznych, badanie rynku i opinii publicznej, pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna gdzie indziej niesklasyfikowana, wypożyczanie i dzierżawa pozostałych artykułów użytku osobistego i domowego, wynajem i dzierżawa pozostałych maszyn, urządzeń oraz dóbr materialnych, gdzie indziej niesklasyfikowanych, działalność usługowa związana z administracyjną obsługą biura, pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej, gdzie indziej niesklasyfikowanej, pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane, działalność szpitali, praktyka lekarska ogólna, praktyka lekarska specjalistyczna, praktyka lekarska dentystyczna, działalność fizjoterapeutyczna, działalność pogotowia ratunkowego, praktyka lekarska i położnicza, działalność paramedyczna, pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej, gdzie indziej niesklasyfikowana, pozostała działalność niesklasyfikowana.

Taki zakres działalności praktycznie wykluczał możliwość podjęcia działalności przez wspólników pozwanej spółki w wyjątkowo szerokim zakresie. Bez sprecyzowania „działalności konkurencyjnej” dla lekarza oznaczał niemożność np. prowadzenia praktyki lekarskiej ogólnej i specjalistycznej.

Brak sprecyzowania tego pojęcia w niniejszej sprawie jest szczególnie ważny bowiem powódka przystępując do pozwanej spółki jako wspólnik prowadziła od szeregu lat własną działalność gospodarczą w postaci świadczenia usług medycznych. Strona pozwana nie wykazała by zakres tych świadczeń po zmianie umowy spółki (wprowadzającej zapis z § 10 ust. 4), a przed podjęciem zaskarżonej uchwały uległ zmianie. Niewątpliwie trzeba też przyjąć, że fakt świadczenia usług medycznych przez powódkę i ich zakres był znany wspólnikom pozwanej spółki.

Reasumując, tak jak przyjął to Sąd Okręgowy, uznać należy, że uchwała o przymusowym umorzeniu udziałów powódki jest sprzeczna z prawem to jest art. 199 § 1 k.s.h. z uwagi na cenność i uznaniowość kryterium umorzenia.

W sprawie nie doszło też do naruszenia art. 252 k.s.h. w związku z art. 250 k.s.h.

By wyjaśnić kwestię legitymacji czynnej powódki najlepiej odwołać się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 9 września 2010 r. I CSK 530/09 (OSNC 2011/3/36, Biul.SN 2010/12/14, M.Prawn. 2011/20/1116-1119), zgodnie z którym wspólnik ma legitymację do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników o umorzeniu jego udziałów (art. 252 § 1 w związku z art. 250 pkt 2 k.s.h.).

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy odwołał się między innymi do wyroku z dnia 7 lutego 2006 r., IV CSK 41/05 (OSP 2006, nr 9, poz. 108), w którym wyjaśniono, że na tle analogicznych rozwiązań w spółce akcyjnej, uprawnienie do zaskarżenia uchwały zostało przyznane akcjonariuszowi nie ze względu na ochronę interesów spółki i innych akcjonariuszy, ale ze względu na konieczność zapewnienia każdemu akcjonariuszowi możliwości ochrony przede wszystkim jego interesów korporacyjnych i majątkowych. Z tego względu Sąd Najwyższy przyjął, że były akcjonariusz zachowuje legitymację do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia, która dotyczy jego praw korporacyjnych lub majątkowych, natomiast traci legitymację do zaskarżania uchwał, które nie dotykają jego praw (por. także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1995 r., III CZP 124/95, OSNC 1996, nr 1, poz. 10 oraz w wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2001 r., III CKN 525/00, nie publ.). Przyjęcie poglądu odmiennego, przewidującego utratę legitymacji przez wspólnika, którego wszystkie udziały zostały umorzone do zaskarżenia uchwał podjętych w przedmiocie umorzenia, pozbawiałaby go jakiejkolwiek ochrony praw korporacyjnych, zwłaszcza wtedy gdy skorzystanie z instytucji umorzenia udziałów prowadziłoby do obejścia innych przepisów umożliwiających usunięcie wspólnika ze spółki (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., V CK 562/04, OSNC 2006, nr 4, poz. 70).

Kierując się poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 r. I CSK 530/09 przyjąć należy, że w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy trafnie uznał, że uchwała z 25 sierpnia 2014 r. jest sprzeczna z art. 199 § 1 k.s.h., została bowiem podjęta, pomimo niedopełnienia ustawowego obowiązku określenia przesłanek przymusowego umorzenia. Nie jest to kwestia badania zgodności z prawem wcześniej podjętych uchwał wprowadzających do umowy spółki postanowienia o umorzeniu udziału, ale problem badania, czy w chwili podjęcia uchwały zostały spełnione wszystkie wymagane w ustawie warunki umorzenia. Podjęcie takiej oceny przez sąd w sprawie o stwierdzenie nieważności uchwały nie stanowi naruszenia przepisów kodeksu spółek handlowych przez przyjęcie, że postanowienie umowy spółki w brzmieniu obowiązującym od 9 października 2012 r. narusza art. 199 § 1 k.s.h., pomimo że uchwała wspólników wprowadzająca to postanowienie (tu § 10 ust. 4) do umowy spółki nie została zaskarżona i pozostaje w mocy.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. a o kosztach zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.

SSA Anna Kowacz – Braun SSA Regina Kurek SSA Grzegorz Krężołek