Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 marca 2019 r. w Szczecinie

sprawy A. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 13 listopada 2018 r., sygn. akt VI U 1179/18

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 566/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 marca 2018 roku znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił przyznania ubezpieczonemu A. Ś. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

A. Ś. odwołał się od powyższej decyzji. Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie prawa do emerytury, względnie uchylenie zaskarżonej decyzji i zwrot sprawy do organu rentowego celem przeprowadzenia postępowania, zebrania niezbędnego materiału dowodowego, rozpoznania istoty sprawy, wydania decyzji zgodnej z ustawą oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2018r. Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. Ś. urodził się (...). W dniu 31 stycznia 2018 roku złożył wniosek o emeryturę.

Ustalając prawo ubezpieczonego do świadczenia organ rentowy uznał, że na dzień 1 stycznia 1999 roku A. Ś. udowodnił 26 lat, 11 miesięcy i 28 dni okresów składkowych.

Nadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął za udowodnione 14 lat, 8 miesięcy i 3 dni stażu pracy w warunkach szczególnych w okresie od 2 sierpnia 1974 roku do 31 grudnia 1989 roku (po wyłączeniu urlopów bezpłatnych oraz okresu służby wojskowej od 1 września 1979 roku do 25 września 1980 roku) z tytułu zatrudnienia w Morskiej Stoczni (...) w Ś., w trakcie którego A. Ś. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach.

W Morskiej Stoczni (...) w Ś. A. Ś. pracował w okresie od 1 września 1971 roku do 27 sierpnia 1990 roku, kolejno jako uczeń praktycznej nauki zawodu, monter kadłubów okrętowych, spawacz elektryczny i monter kadłubów okrętowych - ślusarz remontowy.

Po zakończeniu nauki ubezpieczony od 2 sierpnia 1974 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace bezpośrednio przy budowie i remoncie statków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochylniach, dokach i przy nabrzeżach.

W okresie od 25 października 1977 do 25 września 1980 roku ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. Zamiar powrotu do pracy w Stoczni (...) zgłosił 3 października 1980 roku. a ponownie został przyjęty do pracy 6 października 1980 roku.

Wskazując na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 roku (II UZP 6/13) organ rentowy uznał ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okres służby wojskowej do 31 sierpnia 1979 roku.

Sąd I instancji ustalił dalej, że ubezpieczony jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. Następnie, że A. Ś. do dnia wyrokowania nie złożył za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego nie mogło być uwzględnione.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 roku poz. 887 w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji; dalej jako: ustawa emerytalna), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Sąd Okręgowy ocenił, że poza ramami sporu pozostawało, iż ubezpieczony A. Ś. urodzony (...), na dzień wydania zaskarżonej decyzji osiągnął wiek emerytalny uprawniający go do skorzystania z prawa do wcześniejszej emerytury, a na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił 26 lat, 11 miesięcy i 28 dni okresów składkowych.

W trakcie rozprawy w dniu 13 listopada 2018 roku ubezpieczony - reprezentowany w procesie przez zawodowego pełnomocnika - oświadczył, że jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i nie składał wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w tym Funduszu na dochody budżetu państwa. Powyższa okoliczność, zdaniem Sądu orzekającego, uniemożliwia przyznanie skarżącemu prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd Okręgowy podkreślił, że prawo do wcześniejszej emerytury stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób ścisły. Zgodnie z regulacją przepisu art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej, poza posiadaniem określonego stażu pracy (zarówno „zwykłego", jak i w szczególnych warunkach) oraz osiągnięciem wskazanego wieku, konieczne było spełnienie przez niego także dalszego warunku: nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, ewentualnie złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa.

Stosownie do brzmienia art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 roku poz. 1778 ze zmianami - w brzmieniu obowiązującym w dacie wyrokowania) wydruki z konta elektronicznego ubezpieczonego są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Sąd orzekający argumentował dalej, że z raportu z analizy konta ubezpieczonego z dnia z 12 kwietnia 2018 roku wynika, że ubezpieczony w dniu 3 stycznia 2000 roku przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego i nadal w nim pozostaje. Bezspornie ubezpieczony nie złożył również wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa (we wniosku o emeryturę ubezpieczony nie zaznaczył żadnej z rubryk w tym przedmiocie i wniosku takiego nie złożył również w toku postępowania sądowego).

W świetle powyższego Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony nie spełnił jednego z warunków koniecznych dla skutecznego ubiegania się o emeryturę, o której mowa w art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, co samo w sobie skutkowało koniecznością oddalenia odwołania na podstawie dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Wobec faktu, że A. Ś. nie złożył wniosku o przekazanie składek z OFE na dochody budżetu państwa, Sąd I instancji ocenił, że nie mógł już zweryfikować merytorycznie prawidłowości stanowiska organu rentowego, co do długości - podlegającej zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu służby wojskowej odbywanej przez ubezpieczonego - a tym samym legitymowania się przez wnioskodawcę 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych na 1 stycznia 1999 roku. Sąd orzekający podkreślił, że oddalenie odwołania z przyczyn wyżej wskazanych, nie jest równoznaczne z uznaniem stanowiska organu rentowego w zakresie długości podlegającego zaliczeniu okresu służby wojskowej za trafne.

Z wyrokiem nie zgodził się ubezpieczony. Rozstrzygnięciu zarzucił:

1. obrazę przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz.U. Nr 162, poz. 1118), tekst jednolity z dnia 14 czerwca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zmianami,), w związku z treścią przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), a zwłaszcza:

- przepisu art.184 ustęp 1-3 ustawy emerytalnej w związku z §4 Rozporządzenia, poprzez przyjęcie, iż okres służby wojskowej w terminie od 01.09.1979 do 25.09.1980 nie można zakwalifikować do pracy w szczególnych warunkach, na zasadach określonych w ustawie i Rozporządzeniu,

2. obrazę przepisów ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 listopada 1967 r. (Dz.U. Nr 44, poz. 220 ze zmianami, tekst jednolity z dnia 29 czerwca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1459) w związku z przepisami Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin z dnia 22 listopada 1968 r. (Dz.U. Nr 44, poz. 318 ze zmianami) w związku z treścią przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i osób spełniających zastępczo obowiązek służby wojskowej oraz członków ich rodzin z dnia 7 września 1979 r. (Dz.U. Nr 21, poz. 125 ze zmianami), w zakresie zasadniczej służby wojskowej Powoda w terminie nieuwzględnionym przez organ rentowy, to jest od 01.09.1979 do dnia 25.09.1980,

- poprzez jednostronne i arbitralne przyjęcie zwłaszcza przez organ rentowy, iż okres służby wojskowej w terminie od 01.09.1979 do 25.09.1980 nie można zakwalifikować do pracy w szczególnych warunkach, na zasadach określonych w ustawie i Rozporządzeniach,

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia, poprzez nieuwzględnienie ciągłości ( czasu zasadniczej służby wojskowej) na takich samych zasadach jak obowiązujących w Kodeksie Pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. Nr 24, poz. 141) tekst jednolity z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zmianami), i przez to rozbicie okresu zasadniczej służby wojskowej na dwa okresy ( zaliczonej do okresu pracy w szczególnych warunkach, oraz okresu wyłączonego z ww. stażu zatrudnienia), pomimo iż ubezpieczony spełnił wszystkie wymagane prawem przesłanki do nabycia uprawnień emerytalnych z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Formułując powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie prawa do emerytury, względnie:

- uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,

- uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy bezpośrednio d organu rentowego celem ponownego rozpoznania w całości.

W odpowiedzi na apelację organ wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji wydał w sprawie prawidłowy wyrok. Spór dotyczył prawa ubezpieczonego do emerytury na podstawie art. 32 w zw. z art. 184 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Pierwszoplanowo przypomnieć należy, że wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i pewnego ustalenia przesłanek prawa.

Swoje uprawnienie do emerytury A. Ś. wywiódł z przepisu art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

A. Ś. w postępowaniu przed Sądem I instancji zasadniczo podejmował czynności w celu wykazania spornej okoliczności wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, przy czym przesądzająca w tej mierze była konieczność uwzględniania w stażu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia ubezpieczonego w Morskiej Stoczni (...) w Ś. w latach 1.09.1971r. – 27.08.1990r. oraz okres odbywania zasadniczej służby wojskowej w latach 1977-1980. Próby wykazania wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczony podejmował także w toku postępowania odwoławczego, choć na tym etapie zarzuty odnosiły się już wyłącznie do kwestii nieuwzględnienia okresu służby wojskowej.

Apelujący zupełnie pominął okoliczność, że odmowa przyznania prawa do emerytury wynikała nade wszystko z faktu, iż wnioskodawca od 3.01.2000 roku jest członkiem OFE, a nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

W tym stanie rzeczy Sąd Odwoławczy wskazuje, że art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. DZ. U. z 2015, poz. 748 ze zm.) stanowi, że prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia prawa.

Zgodnie zaś z powołanym już wyżej art. 184 ust. 2 ustawy, emerytura przewidziana tym przepisem, przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

A. Ś., będąc członkiem OFE, złożył stosowny wniosek o przekazanie zgromadzonych w tym funduszu środków na dochody budżetu państwa dopiero w toku postępowania apelacyjnego, tj. w dniu 12 marca 2019 roku.

Przypomnieć trzeba, że zakres postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza treść zaskarżonej decyzji. Sąd pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznając sprawę może orzekać w takim zakresie, jaki wynika z treści zaskarżonej decyzji. W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego sąd I instancji kontroluje jej zgodność z prawem, a sąd II instancji – prawidłowość rozstrzygnięcia sądu I instancji w odniesieniu do stanu rzeczy (faktycznego i prawnego) istniejącego w chwili wydania przez organ rentowy decyzji. O zasadności rozstrzygnięcia organu decydują zatem zawsze okoliczności istniejące w chwili wydania decyzji, natomiast postępowanie sądowe ma charakter odwoławczy, sprawdzający i weryfikujący. W niniejszej sprawie dana kwestia nabiera zasadniczego znaczenia, ponieważ na dzień wydania decyzji ubezpieczony nie złożył wniosku o przekazanie zgromadzonych w OFE środków na dochody budżetu państwa, dlatego słusznie orzekł organ oraz Sąd Okręgowy odmawiając ubezpieczonemu prawa do świadczenia. Przesłanki nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury muszą wystąpić kumulatywnie, zatem niespełnienie choćby jednej z nich uniemożliwia przyznanie wcześniejszej emerytury. W przedmiotowej sprawie wnioskodawca nie wykazał, by na dzień wydania zaskarżanej decyzji złożył wniosek o przekazanie zgromadzonych w OFE środków na dochody budżetu państwa. To uniemożliwia przyznanie mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej. W tej sytuacji, Sąd Odwoławczy uznał, że nie ma potrzeby dokonywania oceny pozostałych przesłanek wymaganych do nabycia spornego świadczenia. Powyższe jest zadaniem organu w postępowaniu zainicjowanym wnioskiem ubezpieczonego z dnia 12 marca 2019 roku.

Tym się kierując, Sąd Odwoławczy uznał, że zarzuty apelującego są nieuzasadnione, a ponieważ brak jest też innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia Sądu I instancji, które Sąd Odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu - apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono.

SSA Urszula Iwanowska SSA Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko