Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 2016 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa J. B.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego (...) w I.
i Dyrektorowi Zakładu Karnego (...) w K.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  nie obciąża powoda J. B. kosztami procesu.

Sygn. akt I C 483/15

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 30 kwietnia 2015 roku skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Dyrektora Zakładu Karnego (...) w I. oraz Dyrektora Zakładu Karnego (...) w K. powód J. B. domagał się zapłaty kwoty 360 000 złotych za niezapewnienie mu właściwych warunków kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym (...) w I. oraz kwoty 250 000 złotych za niezapewnienie mu właściwych warunków kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym (...) w K. (k. 2 – 5).

W podstawie faktycznej powództwa powód wskazał, że przebywał jako osadzony w Zakładzie Karnym (...) w I. od dnia 04 kwietnia 2005 roku do dnia 25 sierpnia 2008 roku w przeludnionych celach w warunkach nieludzkich i poniżających. Powód wskazał, że kąciki sanitarne były oddzielone tylko starym materiałem służącym za drzwi przez co nie można było się umyć i załatwiać potrzeb fizjologicznych. Cele nie posiadały sprawnej wentylacji, ponieważ kratki wentylacyjne były niedrożne, okna nieszczelne, a kaloryfery były stare i zapowietrzone. Parkiet ułożony na podłodze był niekompletny, przegnity i śmierdzący, światło było zbyt słabe. Zniszczone były również ściany, zagrzybione, odrapane i zawilgocone. W celach były robaki (prusaki, karaluchy), brak było miejsc do prania i suszenia ubrań. Sprzęt kwaterunkowy był stary i zniszczony, powód miał stary zniszczony materac i brudny koc. Cele były wyposażone w zniszczone szafki, taborety i stoły. Ręczniki były niezdatne do użytku, a kąpiele odbywały raz w tygodniu w zbyt licznych grupach przez co powód nie mógł się umyć. W szkole prowadzonej w zakładzie karnym toaleta była brudna i nie było w niej środków czystości, przez co powód, żeby skorzystać z toalety, musiał czekać na powrót do celi. Funkcjonariusze służby więziennej nie pozwalali powodowi na korzystanie z aparatu telefonicznego, czym utrudniali powodowi kontakt z najbliższą rodziną.

Powód wskazał, że w Zakładzie Karnym w K. przebywał od dnia 17 czerwca 2012 roku do dnia 11 września 2014 roku w przeludnionych celach w warunkach nieludzkich i poniżających. Powód wskazał, że kąciki sanitarne oddzielał od celi stary materiał, co naruszało intymność powoda i powodowało, że w celach panował fetor. Zlewy w kącikach sanitarnych były zbyt małe, z kranu woda leciała zbyt wolno i była zimna. Ściany kącików były zaniedbane, zawilgocone i zgrzybiałe. Okna były stare i nieszczelne, a kaloryfery stare i zapowietrzone przez co zimą w celach był szron i lód. Panujące zimno i wilgoć w celi mieszkalnej powodowały u powoda problemy z drogami oddechowymi. Brak było miejsc, w których można było suszyć ubrania. Brak było ciepłej wody, co utrudniało powodowi czynności higieniczne. Kąpiele odbywały raz w tygodniu w zbyt licznych grupach, a prysznice były uszkodzone, więc powód nie mógł się umyć. Sprzęt kwaterunkowy był stary i zniszczony, powód miał zniszczone łóżka i materace, brak było drabinek ułatwiających wejście na górne łóżka. Wydawane powodowi ręczniki oraz pościel były tłuste i śmierdziały zgnilizną. W celach nie było zapewnionego prawidłowego oświetlenia, co uniemożliwiało powodowi czytanie i pisanie listów do rodziny. W celach wyłączany był prąd przez co powód nie mógł w miesiącach zimowych przygotować sobie ciepłej herbaty. Wydawane w zakładzie karnym jedzenie było niezjadliwe, chleb się kruszył, a zupa była słabo doprawiona. Zapiekanki nie miały sera, a jarzyny były podawane bez majonezu. Wydawane porcje żywności były za małe i niezjadliwe. Funkcjonariusze służby więziennej nie pozwalali powodowi na korzystanie z aparatu telefonicznego czym utrudniali powodowi kontakt z najbliższą rodziną. Powód wskazał również, że funkcjonariusze zatrudnieni w Zakładzie Karnym dopuszczali się psychicznego znęcania się nad nim, straszyli go pobiciem, wyzywali go i prowokowali (k. 2 – 5).

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 21 października 2015 roku pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Dyrektora Zakładu Karnego (...) w I. oraz Dyrektora Zakładu Karnego (...) w K. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Pozwany Skarb Państwa podniósł zarzut przedawnienia roszczeń związanych z pobytem powoda w Zakładzie Karnym w I.. Niezależnie od podniesionego zarzutu przedawnienia pozwany wskazał, że warunki odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w I. w odpowiadały obowiązującym przepisom. Cele były w dobrym stanie i prawidłowo wyposażone. Skarb Państwa wskazał, że powód umieszczony był w celi przeludnionej zaledwie przez dwa dni. Pozwany wskazał, że w Zakładzie Karnym w K. powód nie był umieszczany w celach, których powierzchnia przypadająca na skazanego wynosiłaby mniej niż 3 m ^{( 2)}. W zakładzie karnym traktowano powoda zgodnie z obowiązującymi przepisami zapewniając odpowiednie warunki odbywania kary pozbawiania wolności. Cele były wyposażone w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę. Stan cel, jak i pozostałe warunki panujące w Zakładzie Karnym w K. zostały pozytywnie ocenione przez sędziego Sądu Okręgowego w Olsztynie wizytującego jednostkę w dniach 16 – 18 maja 2013 roku. Pozwany wskazał, że zarzut powoda, iż zachorował na astmę oskrzelową jest nieprawdziwy, gdyż z książki zdrowia powoda wynika, że powód już w dniu przybycia do zakładu karnego cierpiał na tę chorobę. Powód miał możliwość utrzymywania kontaktu z rodziną zgodnie z obowiązującymi przepisami, w tym do korzystania z widzeń, jak również korzystania z aparatu telefonicznego na równi z innymi współosadzonymi. Pozwany wskazał, że w stosunku do powoda została wymierzona kara porządkowa za niewłaściwe zachowanie w stosunku do funkcjonariuszy: odmowę wykonania polecenia zamiany łóżek z dolnego na górne. Pozwany wskazał, że żaden z funkcjonariuszy nie znęcał się nad powodem, a powód nie składał skarg, próśb i zarzutów (k. 42 – 46).

Pismem z dnia 12 listopada 2015 roku powód przyznał, że do Zakładu Karnego w K. trafił już z astmą oskrzelową oraz wadą wzroku. Powód wskazał, że warunki w zakładzie karnym spowodowały u niego problemy z oddychaniem, co skutkowało pogorszeniem się astmy oskrzelowej. Powód wskazał również, że w nocy 02 stycznia pracownicy zakładu karnego zakłócili mu prawo do snu budząc go w celu przeniesienia na górne łóżko z uwagi na przybycie do zakładu karnego osoby ze wskazaniem do zajmowania dolnego łóżka. Powód wskazał również, że pracownicy zakładu karnego przyczynili się do uszczerbku na jego zdrowiu poprzez częste przenosiny powoda z celi do celi (k. 187).

Pismem z dnia 12 listopada 2015 roku powód sprecyzował dochodzone roszczenie, w ten sposób, że za okres przebywania w Zakładzie Karnym w K. domagał się: za pogorszenie się stanu zdrowia psychicznego zasądzenia kwoty 150 000 złotych tytułem zadośćuczynienia; za uszczerbek na zdrowiu w postaci obaw i lęków, braku wypoczynku – snu zasądzenia kwoty 50 000 złotych; za złe warunki socjalne, bytowe i sanitarne zasądzenia kwoty 50 000 złotych; za znęcanie się przez funkcjonariuszy oraz pracowników administracji kwoty 70 000 złotych; zasądzenia kwoty 30 000 złotych na wskazaną przez Sąd placówkę domu dziecka (k. 188).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód J. B. w okresie od 25 kwietnia 2005 roku do 01 lipca 2005 roku; od 18 lipca 2005 roku do 09 września 2005 roku oraz od dnia 18 maja 2006 roku do 25 lipca 2008 roku był osadzony w Zakładzie Karnym w I.. Powód osadzony był najpierw w oddziale (...), później trafił na oddział (...), później przebywał w oddziale (...). Wszystkie cele były 8 osobowe (okoliczność niesporna, dowód: przesłuchanie powoda J. B. w charakterze strony k. 361 – 363, informacja o pobytach i orzeczeniach k. 49 – 53v).

J. B. w okresie od dnia 14 czerwca 2013 oku do 11 września 2014 roku przebywał w Zakładzie Karnym w K. (okoliczność niesporna, dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach k. 49 – 53v).

Od dnia 14.06.2012 r. do dnia 25.06.2012 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 8 osobowa o powierzchni 24,05 m ^{( 2)}); w okresie od 25.06.2012 r. do 18.09.2012 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 5 osobowa o pow. 15,80 m ^{( 2)}). Powód od dnia 18.09.2012 r. do 20.09.2012 r. przebywał w oddziale (...) w celi izolowanej (...) (cela 1 osobowa o pow. 8,41 m ^{( 2)}).W okresie od 20.09.2012 r. do 25.09.2012 r. powód przebywał w oddziale (...) cela izolowana (...) (cela 1 osobowa o powierzchni 7,20 m ^{( 2)}). W okresie od 25.09.2012 r. do 27.09.2012 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 8 osobowa o pow. 24,39 m ^{( 2)}); od 27.09.2012 r. do 01.10.2012 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 5 osobowa o pow. 16,03 m ^{( 2)}); od 01.10.2012 r. do 29.10.2012 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 8 osobowa o pow. 24,39 m ^{( 2)}); od 29.10.2012 r. do 21.01.2013 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 8 osobowa o pow. 24,05 m ^{( 2)}); od 21.01.2013 r. do 20.02.2013 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 8 osobowa o pow.24,05 m ^{( 2)}); od 20.02.2013 r. do 11.03.2013 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 14 osobowa o pow.53,22 m ^{( 2)}); od 11.03.2013 r. do 12.03.2013 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 8 osobowa o pow.24,70 m ^{( 2)}); od 12.03.2013 r. do 02.04.2013 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 14 osobowa o pow. 53,22 m ^{( 2)}); od 02.04.2013 r. do 03.04.2013 r. powód przebywał w oddziale (...) (cela 5 osobowa o pow.16,40 m ^{( 2)}); od 03.04.2013 r. do 11.09.2014 r. w oddziale (...) (cela 5 osobowa, pow. 15,20 m ^{( 2)}); ( dowód: informacja z Zakładu Karnego w K. k. 58). Cele, w których przebywał powód podczas pobytu w Zakładzie Karnym w K. nie były przeludnione ( dowód: sprawozdanie z wizytacji k. 70 – 101, informacja z Zakładu Karnego w K. k. 58).

Cele w Zakładzie Karnym w K. posiadały kącik sanitarny oddzielony od części mieszkalnej zabudowanymi ściankami. Kącik nie posiadał drzwi, oddzielony był kotarą/materiałem. W kąciku sanitarnym znajdował się sedes i umywalka ( dowód: sprawozdanie z wizytacji k. 76 – 101, informacja z Zakładu Karnego w K. k. 58, zeznania powoda J. B. w charakterze strony protokół k. 361 – 363). W Zakładzie Karnym w K. stan techniczny przewodów kominowych – wentylacyjnych jest dobry i nadaje się do bezpiecznej eksploatacji, podłączenia przewodów są wykonane prawidłowo. Podczas przeprowadzanych kontroli nie stwierdzono usterek ( dowód: protokoły z kontroli okresowej k. 84 – 92).

W czasie pobytu w oddziale (...), osadzony odbywał karę dyscyplinarną za odmowę zmiany miejsca spania, w postaci ograniczenia uprawnień do kontaktów ze światem zewnętrznym, w tym widzeń. Powód został również ukarany umieszczeniem w celi izolacyjnej za odmowę udziału w testach na obecność narkotyków ( dowód: wyjaśnienie k. 168, zeznania powoda J. B. w charakterze strony protokół k. 361 – 363).

W 2013 roku przeprowadzono wizytację Zakładu Karnego w K.. Cele odpowiadały przepisom pod względem ich powierzchni, były wyposażone w podstawowy sprzęt kwaterunkowy, mają zapewniony dopływ światła naturalnego i sztucznego, cele są skanalizowane, kąciki sanitarne należycie zabudowane. Skazani otrzymują w terminie środki czystości i higieny osobistej, korzystają z kąpieli, wymiany pościeli i bielizny. Posiłki są przygotowywane we właściwych warunkach. Dzięki kapitalnemu remontowi kuchni w 2004 roku przestrzegane są obowiązujące w tym zakresie normy, a jakość przygotowywanych potraw nie budzi zastrzeżeń. Kuchnia przygotowuje wyżywienie wg norm żywieniowych: podstawowej, wegetariańskiej i diet: lekkostrawnej, cukrzycowej i insulinowej. Posiłki dietetyczne są przygotowywane w oddzielnym pomieszczeniu kuchennym. W czasie rozmów osadzeni nie mieli uwag do wyżywienia, zakwaterowania, sposobu traktowania przez funkcjonariuszy Służby Więziennej. Zwracano uwagę na dużą ilość zieleni, możliwość pracy w ogródkach warzywnych i korzystania z zajęć sportowych. W zakładzie prowadzona była działalność kulturalno – oświatowa. W zakładzie działa biblioteka, radiowęzeł, organizowane są konkursy i zawody sportowe ( dowód: sprawozdanie z wizytacji k. 70 – 101).

Powód cierpi na astmę oskrzelową. Cierpi na kaszel i duszności związane z paleniem papierosów i przebywaniem w celach z osobami palącymi papierosy; na tę chorobę cierpiał przed osadzeniem w zakładzie karnym (dowód: książka zdrowia osadzonego k. 93 – 155, zeznania świadka T. L. zapis 00:02:13 – 00:11:00 protokół skrócony k. 309 – 310).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów w postaci sprawozdania z wizytacji przeprowadzonej w dniach 16 – 28 maja 2013 roku, historii osadzenia powoda, protokołów kontroli oraz w części z zeznań świadka T. L.. Dowodom z dokumentów Sąd przydał moc dowodową i walor wiarygodności.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania świadka T. L. w zakresie, w jakim potwierdził przyczyny kaszlu i duszności występujących u powoda.

Natomiast warstwa ocenna zeznań świadka nie mogła stanowić podstawy ustaleń stanu faktycznego sprawy, ponieważ rolą świadka w procesie cywilnym jest jedynie podawanie informacji o faktach, nie zaś dokonywanie ocen.

Depozycjom powoda Sąd przydał walor wiarygodności jedynie częściowo.

Sąd odmówił powodowi dania wiary w części zeznań dotyczącej przeludnienia w celach Zakładu Karnego w K., w których był osadzony, ponieważ przeczą temu fakty podane zarówno przez niego, jak i dokumentów złożonych w sprawie. Z dokumentów wynika, że cele w areszcie, miały powierzchnię około i ponad 3m ² na jednego więźnia.

Podobnie ocenić należało twierdzenia powoda, jakoby służba więzienna nad nim znęcała i poniżała, powód oprócz własnych twierdzeń nie przedstawił na te okoliczność żadnych dowodów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód J. B. domagał się zasądzenia kwoty 360 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za niezapewnienie mu właściwych warunków kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym (...) w I.. Powód jednocześnie żądał zasądzenia kwoty 150 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za pogorszenie się stanu zdrowia psychicznego, zasądzenia kwoty 50 000 złotych za uszczerbek na zdrowiu w postaci obaw i lęków, zasądzenia kwoty 50 000 złotych za brak wypoczynku – snu; zasądzenia kwoty 70 000 złotych za złe warunki socjalne, bytowe i sanitarne; zasądzenia kwoty 70 000 złotych za znęcanie się przez funkcjonariuszy oraz pracowników administracji; zasądzenia kwoty 30 000 złotych na wskazaną przez Sąd placówkę domu dziecka, które to wiązał z pobytem w Zakładzie Karnym w K..

Dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną Konstytucji RP, w której zawarte są przepisy dotyczące bezpośrednio dóbr osobistych. Wśród przepisów o wolnościach, prawach i obowiązkach człowieka, ustawodawca w art. 30 stanowi, że przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Obowiązek ten powinien być realizowany przez władze publiczne przede wszystkim tam, gdzie Państwo działa w ramach imperium, realizując swoje zadania represyjne, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka.

Problematyka ochrony dóbr osobistych unormowana została szczegółowo przez ustawodawcę w kodeksie cywilnym. Zgodnie z treścią art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. W myśl art. 24 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Stosownie do treści § 2 przywołanego przepisu, jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Przesłanką odpowiedzialności za naruszenie cudzego dobra osobistego jest bezprawność działania, przez którą rozumie się działanie (zaniechanie) sprzeczne z porządkiem prawnym i zasadami współżycia społecznego. Przepis art. 24 k.c. przewiduje domniemanie bezprawności działania naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że na nim spoczywa ciężar wykazania, iż jego działanie było zgodne z prawem.

W myśl art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 k.c. stosuje się.

Wobec podniesienia przez pozwany Skarb Państwa zarzutu przedawnienia roszczeń wywodzonych przez powoda za okres, w którym przebywał w Zakładzie Karnym w I. należało uczynić go przedmiotem analizy w pierwszej kolejności, skoro jego uwzględnienie prowadziłoby do oddalenia powództwa w tym zakresie bez potrzeby badania wypełnienia pozostałych przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa.

Zgodnie z art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia stanowi, wobec treści powyższego artykułu, podstawę do oddalenia powództwa, co czyni zbędnym ustalanie istnienia w sprawie przesłanek odpowiedzialności pozwanego za wyrządzoną powodowi szkodę ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2006 r. sygn. akt III CZP 85/05, Lex nr 171726, publ. OSNC 2006/7-8/114).

Bezspornie roszczenie powoda, polegające na żądaniu zapłaty zadośćuczynienia, ma charakter majątkowy a zatem podlega ono przepisom określającym skutki upływu czasu dla roszczeń tego rodzaju (przytoczony wyżej art. 117 i nast. k.c.).

Szczególne uregulowanie w odniesieniu do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przewidziane zostało w art. 442 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Powołany przepis znajduje zastosowanie do roszczeń zgłoszonych w niniejszej sprawie.

Podkreślenia wymaga, że przez roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym w rozumieniu powołanego uregulowania rozumieć należy wszelkie roszczenia mające charakter majątkowy, przy czym do kategorii roszczeń majątkowych należy zaliczyć także roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia ( tak A. Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny, Komentarz, Zobowiązania -część ogólna, Lex el., 2011).

W świetle przywołanego art. 442 ¹ § 1 k.c. niewątpliwym jest, że chwilą określającą początek trzyletniego biegu przedawnienia jest moment „dowiedzenia się o szkodzie" i „osobie obowiązanej do jej naprawienia", a zatem moment, gdy poszkodowany zdaje sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazujących na fakt powstania szkody i ma świadomość doznanej szkody ( por. wyrok SN z dnia 18 września 2002 r., III CKN 597/2000, niepubl.; wyrok SA w Poznaniu z dnia 21 marca 2006 r., I ACa 1116/05, LEX nr 19451810; wyrok SA w Krakowie z dnia 5 maja 2010 r., III APa 4/10, OSA 2011, z. 3, poz. 91).

Przesłanka wiadomości o szkodzie zostaje spełniona już w tej chwili, w której poszkodowany wie o istnieniu szkody w ogóle, gdy ma świadomość faktu jej powstania. Obie przesłanki zaś powinny być spełnione łącznie.

Bezspornym jest, iż skoro powód wywodzi swoje roszczenie z tytułu bezprawnego naruszania jego dóbr osobistych, to niewątpliwie musiał o nich wiedzieć przez cały okres pobytu w Zakładzie Karnym w I. – najpóźniej w dniu jego opuszczenia, tj. 25 lipca 2008 roku – a ponadto wiedział, kto jest osobą uprawnioną i obowiązaną do naprawienia powstałej szkody. W ocenie Sądu, strona pozwana zatem trafnie podniosła zarzut przedawnienia z uwagi na upływ trzyletniego terminu przedawnia przed wystąpieniem przez powoda z pozwem, na podstawie art. 442 ¹ k.c. Powód zaś nie wskazał żadnych okoliczności, które przemawiałyby za tym, że z powództwem nie mógł wcześniej wystąpić.

Mając zatem na uwadze, że pozew w sprawie niniejszej został wniesiony w dniu 30 kwietnia 2015 roku, to nie może budzić wątpliwości, że roszczenie powoda wywodzone ze zdarzeń zaistniałych do 25 lipca 2008 roku było przedawnione w chwili jego wniesienia.

Sąd oceniał z urzędu, czy podniesienie zarzutu przedawnienia przez pozwany Skarb Państwa w warunkach niniejszej sprawy nie narusza zasad współżycia społecznego, ewentualnie, czy nie stanowi nadużycia prawa (art. 5 k.c.). Zważywszy, że powód wiedział o naruszeniu jego dóbr osobistych przez pozwanego co najmniej w dniu opuszczenia Zakładu Karnego w I. - od 25 lipca 2008 roku, a także miał możliwość (z której zresztą skorzystał) wytoczenia przeciwko Skarbowi Państwa powództwa o zapłatę zadośćuczynienia za niegodne warunki odbywania kary pozbawienia wolności w tej sprawie i nie powoływał się w toku procesu na jakiekolwiek zachowania pozwanego uniemożliwiające mu wcześniejsze wystąpienie na drogę sądową – mógł wytoczyć niniejsze powództwo wcześniej bez narażenia się na zarzut przedawnienia roszczenia i dlatego Sąd uznał, że zachowanie Skarbu Państwa polegające na podniesieniu zarzutu przedawnienia nie nosi znamion naruszenia zasad współżycia społecznego i nie stanowi nadużycia prawa.

Uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczeń strony powodowej miało ten skutek, iż zbędnym było badanie istnienia merytorycznych przesłanek odpowiedzialności cywilnej pozwanego w części obejmującej roszczenia powoda, które łączył z pobytem w Zakładzie Karnym w I. oraz odnoszenie się do zarzutów wykraczających poza przedstawione wyżej kwestie. Tym samym powództwo o zasądzanie kwoty 360 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za niezapewnienie mu właściwych warunków kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym (...) w I. podlegało oddaleniu.

W tym miejscu należało przejść do zgłoszonych przez powoda roszczeń związanych z pobytem w Zakładzie Karnym w K..

W ocenie Sądu powód nie udowodnił, że karę pozbawienia wolności odbywał w warunkach uwłaczających jego godności oraz miałoby dojść u powoda do uszczerbku na zdrowi w związku z odbywaną karą pozbawienia wolności. Miało ono polegać jego zdaniem na tym, iż pozwany nie zapewniał powodowi ciepłej wody w celi mieszkalnej, umożliwiał korzystanie z łaźni jedynie raz w tygodniu, cele nie były wyposażone w wentylację lub była ona niedrożna, brak było osobnego kącika sanitarnego, środków higienicznych do utrzymania porządku w celi, stałego dostępu do prądu, a zapewnione oświetlenie nie było wystarczające, cele wyposażone były w stare nieszczelne okna, ograniczające dostęp światła naturalnego i powstrzymujące dopływ świeżego powietrza, cele były przeludnione, opieka medyczna była świadczona na niewłaściwym poziomie, więźniowie otrzymywali tłustą pościel oraz śmierdzące ręczniki, cele były zniszczone, zagrzybione, pojawiały się w nich insekty, a wyżywienie było złe, nie zawsze świeże, powodowi zakłócano sen, a sprzęt kwaterunkowy był zniszczony.

Przy czym, z mocy art. 6 k.c. ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na powodzie. Pomimo tego, powód poprzestał jedynie na twierdzeniach niepopartych żadnymi dowodami, pozwany natomiast wykazał dokumentami, że stan wentylacji w celach, ich wyposażenie było zgodne z przepisami prawa.

W ocenie Sądu wobec powoda nie doszło do bezprawnego osadzenia go w przeludnionych celach. Przeludnienia – jak wyżej wskazano – powód nie udowodnił. Przy czym podkreślić należy, że sprawozdanie z przeprowadzonej w więzieniu kontroli nie wykazało przeludnienia w zakładzie karnym. W przekonaniu Sądu pozostałe wskazywane przez powoda dolegliwości w tym zaniedbanymi celami i zniszczonym sprzętem kwaterunkowym w tej jednostce penitencjarnej również nie zostały dowiedzione procesowo.

W ocenie Sądu dolegliwości odczuwane przez powoda w związku z ewentualnym pobytem w celach były immanentnie związane z karą pozbawienia wolności, stanowiąc jej nieunikniony element cierpienia. Ich występowanie, którego de facto powód w żaden sposób nie udowodnił, nie świadczy w żadnym razie o naruszeniu godności osobistej powoda, czy też wystąpienia u niego innych dolegliwości, ponieważ nie przekroczyły tego właśnie nieuniknionego elementu cierpienia. Nie były też w żadnym razie upokarzające. Powód nie udowodnił w toku procesu, aby w celach, w których był osadzony, naruszono jego dobra osobiste, nie wykazał również, że w związku z tym pobytem doznał jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu. Obowiązkiem procesowym powoda było udowodnienie swych twierdzeń, a tego powód w toku procesu nie uczynił.

Powód J. B. nie udowodnił żadnych z niedogodności związanych z przebywaniem w warunkach zakładu karnego, które szeroko zaprezentował w pozwie, a w sytuacji, gdy pozwany dokumentami wykazał, że w celach i budynkach przeprowadzano kontrole, wentylacja była sprawna, to depozycje powoda będąc w tym zakresie jedynym dowodem przeciwnym w sprawie nie zasługują na wiarę.

Warunki sanitarne w celach też zdaniem Sądu nie były takie, by naruszały prawo do intymności. Kącik sanitarny oddzielony murem z trzech stron od reszty celi oraz zasłoną, czy też kotarą, daje możliwość intymnego załatwiania swych potrzeb fizjologicznych. Z tego powodu Sąd nie uznał, aby doszło do bezprawnego naruszenia godności powoda poprzez niezapewnienie właściwych kameralnych warunków załatwiania potrzeb fizjologicznych w tej jednostce penitencjarnej.

Nadto większość z opisywanych niedogodności stanowi naturalną uciążliwość związaną z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Przepisy zaś określają minimalne wymogi, jakie powinny zostać spełnione. Nie wynika z nich, aby konieczne było więźniom zapewnienie dostępu do ciepłej wody. Więzień powinien mieć prawo do kąpieli w łaźni nie rzadziej niż raz w tygodniu, a już z samych okoliczności przedstawionych przez stronę powodową wynika, że dostęp taki był zagwarantowany. Ponadto, jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego warunki panujące w Zakładzie Karnym w K. w żaden sposób nie wpłynęły ujemnie na stan zdrowia fizycznego lub psychicznego powoda. Potwierdziły to przede wszystkim depozycje świadka – T. L., który wprost wskazał, że dolegliwości, na które uskarżał się powód są związane z jego nałogiem – paleniem papierosów oraz przebywaniem w celach z osobami palącymi.

W ocenie Sądu powód nie udowodnił również, aby posiłki podawane w celach były złej jakości. Gdy nie straci się z pola widzenia tego, iż zakład karny podlega kontrolom Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej – trudno przyjąć, aby twierdzenie powoda polegało na prawdzie. Odstępy pomiędzy posiłkami ich wielkości i kaloryczność wynikają z regulaminu jednostki i w ocenie Sądu nie pozwalają na uznanie, że powód miał ograniczony dostęp do racji żywnościowych.

Sąd nie dopatrzył się też żadnych działań świadczących o świadomej represji w postaci znęcania, czy też dyskryminacji wobec powoda ze strony administracji jednostek penitencjarnych. Za znęcanie, czy dyskryminację nie można uznać jednorazowego obudzenia w nocy powoda, mającego uzasadnienie w przeznaczeniu jego łózka dla osoby tego wymagającej. Za takie działanie nie można również uznać późniejszego ukarania powoda karą dyscyplinarną za odmowę zmiany miejsca spania, w postaci ograniczenia uprawnień do kontaktów ze światem zewnętrznym w tym widzeń, bowiem działanie takie funkcjonariuszy znajduje uzasadnienie w obowiązkowym utrzymywaniu dyscypliny wśród więźniów.

W ocenie Sądu powód miał zapewnione właściwe warunki pobytu, mógł korzystać z zajęć kulturalno-oświatowych, o czym przekonuje dowód w postaci sprawozdania z wizytacji.

Przy czym nie należy stracić z pola widzenia, że warunki panujące w jednostce były wyłącznie wypadkową ograniczonych środków finansowych resortu, wieloletnich zaszłości i niemożności osiągnięcia standardów europejskich w krótkim czasie.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda wymagającego ochrony prawnej. W konsekwencji zgłoszone przez powoda żądanie jako bezzasadne podlegało oddaleniu. Przytoczyć należy tu ponownie treść przepisu art. 448 k.c., zgodnie z którym w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 11 stycznia 2007 r. wyraził pogląd, który Sąd meriti w całości podziela, że przepis art. 448 k.c. ma charakter samodzielny i przysługuje obok zastosowania innych środków koniecznych do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, o ile inne środki nie wyczerpują uprawnień osoby, której dobro naruszono. Zasądzenie zadośćuczynienia ma zatem charakter fakultatywny i od oceny sądu opartej na analizie okoliczności konkretnej sprawy zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w tej formie ( sygn. akt I ACa 833/06, LEX nr 298413).

Zgodnie z utrwalonym już dorobkiem doktryny i orzecznictwa o zasądzeniu zadośćuczynienia decyduje rodzaj naruszonego dobra osobistego, stopień nasilenia i czas trwania tych naruszeń oraz rozległość i długotrwałość skutków naruszeń dla osoby pokrzywdzonej. Mając na uwadze te wskazania oraz okoliczności niniejszej sprawy, Sąd uznał, że zgłoszone roszczenia nie zasługują na uwzględnienie. Sąd nie dopatrzył się też żadnych działań świadczących o świadomej represji czy dyskryminacji wobec powoda ze strony administracji placówki penitencjarnej. Niezaprzeczalnie bowiem panujące w nich warunki były takie same dla wszystkich skazanych i jednocześnie wypadkową ograniczonych środków finansowych tego resortu, wieloletnich zaszłości i niemożności osiągnięcia standardów europejskich w krótkim czasie. W sytuacji zaś braku działania strony pozwanej z premedytacją i zamiarem poniżenia, przyznanie ochrony za naruszenie dóbr osobistych należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i poczuciem sprawiedliwości.

Zdaniem Sądu roszczenie powoda pozostaje także w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Nie można bowiem w tego rodzaju sprawach abstrahować od realiów społeczno-gospodarczych panujących w Polsce. Zdaniem Sądu chociażby sytuacja służby zdrowia i osób hospitalizowanych jest często pod względem bytowym dużo gorsza niż więźniów, którzy przecież znaleźli się w tym, a nie innym miejscu na skutek popełniania najcięższych, najczęściej umyślnych przestępstw. Podobnie sytuacja lokalowa wielu rodzin w Polsce, zajmujących mieszkania komunalne czy socjalne jest gorsza pod względem zarówno metrażu, stanu technicznego budynków czy dostępu do mediów od tej powoływanej przez powoda. Podobnie zakres zajęć kulturalno-oświatowych, sportowych czy rozrywkowych w zakładach karnych nieraz znacznie przekracza to, co społeczeństwo oferuje podopiecznym placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Z tych wszystkich względów podlegało oddaleniu o czym orzeczono jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. biorąc pod uwagę trudną sytuację finansową powoda, która legła również u podstaw zwolnienia go od kosztów sądowych (pkt II wyroku).