Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2019 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Bielecka-Gąszcz

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Zuchora

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2019 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko pozwanej J. D.

o zapłatę 11.461,12 zł

1.  umarza postępowanie w sprawie w zakresie roszczenia o zasądzenie kwoty 250 zł (dwieście pięćdziesiąt złotych);

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda:

a)  kwotę 11.144,62 zł (jedenaście tysięcy sto czterdzieści cztery złote i sześćdziesiąt dwa grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 maja 2018 roku do dnia 18 października 2019 roku,

b)  kwotę 66,50 zł (sześćdziesiąt sześć złotych i pięćdziesiąt groszy);

3.  zasądzoną w punkcie 2a (drugim litera a) kwotę 11.144,62 zł (jedenaście tysięcy sto czterdzieści cztery złote i sześćdziesiąt dwa grosze) rozkłada na 23 (dwadzieścia trzy) miesięczne raty, w tym:

a) 22 (dwadzieścia dwie) raty po 500 zł (pięćset złotych) każda,

b) ostatnia 23-cia (dwudziesta trzecia) rata w wysokości 144,62 zł (sto czterdzieści cztery złote i sześćdziesiąt dwa grosze),

płatne z góry do 10-go (dziesiątego) dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, ustalając termin płatności pierwszej raty do 10-go (dziesiątego) dnia pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia;

4.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu należnych stronie powodowej;

5.  przyznaje i nakazuje wypłacić ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi na rzecz radcy prawnego K. D. kwotę 2.952 zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej J. D..

Sygn. akt VIII C 2897/18

UZASADNIENIE

W dniu 20 czerwca 2018 roku powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wytoczył przeciwko pozwanej J. D. w elektronicznym postępowaniu upominawczym powództwo o zapłatę kwoty 11.461,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 11.144,62 zł od dnia 25 maja 2018 roku do dnia zapłaty, ponadto wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód podniósł, że dochodzona pozwem wierzytelność wynika z braku zapłaty przez pozwaną kwoty z tytułu zawartej w dniu 21 stycznia 2014 roku umowy bankowej. Pozwana nie wywiązała się z warunków określonych w umowie, co spowodowało powstanie wymagalnego zadłużenia, które na dzień złożenia pozwu wynosi 11.177,31 zł. Na dochodzoną pozwem kwotę składają się: niespłacony kapitał – 10.244,79 zł, odsetki umowne – 574,70 zł, odsetki karne – 325,13 zł oraz koszty, opłaty i prowizje – 316,50 zł. (pozew w e.p.u. k. 3-6v.)

W dniu 17 września 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wydał w przedmiotowej sprawie postanowienie, w którym wobec stwierdzonego braku podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, przekazał sprawę do rozpoznania tutejszemu Sądowi. (postanowienie k. 7)

W dniu 30 października 2018 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi wydał przeciwko pozwanej nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (VIII Nc 8902/18), zasądzając na rzecz powoda dochodzoną pozwem kwotę wraz z kosztami procesu.

Nakaz ten pozwana zaskarżyła sprzeciwem w całości. W sprzeciwie pozwana zakwestionowała wysokość i podstawę naliczenia odsetek oraz kosztów, podniosła również, że powód pomimo istnienia takiej możliwości nie wypowiedział wcześniej umowy, a także, iż powód nie wykazał, że umowa była corocznie przedłużana. (nakaz zapłaty k. 58, sprzeciw k. 61-63)

W piśmie procesowym z dnia 21 stycznia 2019 roku powód, zajmując stanowisko jak w pozwie, cofnął powództwo w zakresie kwoty 250 zł, dochodzonej tytułem kosztów, opłat i prowizji. Wyjaśnił, że na pozostałą kwotę z w/w tytułu składają się opłaty za prowadzenie rachunku naliczone w okresie od lipca 2017 roku do stycznia 2018 roku w łącznej sumie 66,50 zł. W dalszej kolejności wskazał, że złożone do akt elektroniczne zestawienie operacji potwierdzaja fakt aktywnego korzystania przez pozwaną z kredytu oraz przedłużanie umowy na kolejne 12-miesięczne okresy, z którego to tytułu trzykrotnie została naliczona prowizja. Jednocześnie z zestawienia tego wynika, że ostatnia spłata dokonana przez pozwaną została zaksięgowana w dniu 10 czerwca 2017 roku. (pismo procesowe k. 71-75)

Postanowieniem z dnia 18 marca 2019 roku Sąd, uwzględniając wniosek z dnia 8 marca 2019 roku, zwolnił pozwaną od kosztów sądowych w całości oraz ustanowił dla niej pełnomocnika z urzędu.

W toku dalszego procesu stanowiska stron nie uległy zmianie, przy czym na rozprawie w dniu 4 października 2019 roku pełnomocnik pozwanej z urzędu na wypadek uwzględnienia powództwa wniósł o rozłożenie zasądzonej należności na raty w wysokości po 500 zł każda (wniosek k. 158, postanowienie k. 163, pismo procesowe k. 173-174, protokół rozprawy k. 177-179)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana J. D. w dniu 21 stycznia 2014 roku zawarła z powodem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę odnawialnego kredytu konsumpcyjnego nr (...). Na mocy zawartej umowy bank udzielił pozwanej odnawialnego kredytu w wysokości 10.000 zł. Ostateczny termin spłaty kredytu wynosił 12 miesięcy od dnia postawienia go do dyspozycji kredytobiorcy. Spłata kredytu następowała z każdego wpływu środków na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, w którym kredyt był udzielony. Każda spłata całości lub części kredytu powodowała jego odnowienie o spłaconą kwotę. Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej wynoszącej 15,49% w stosunku rocznym. Niespłacenie w terminie kwoty kapitału kredytu skutkowało powstaniem zadłużenia przeterminowanego, od którego bank był uprawniony do naliczania odsetek karnych. W celu zabezpieczenia terminowej spłaty kredytu kredytobiorca zobowiązany był do dokonywania regularnych, tj. przynajmniej raz w miesiącu, wpłat na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, w wysokości nie mniejszej niż 10% kwoty kredytu. W przypadku nie dochowania tego obowiązku bank mógł wypowiedzieć umowę na zasadach w niej określonych. Zgodnie z ogólnymi postanowieniami umowy, wypowiedzenie następowało z zachowaniem dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia w przypadku zaistnienia ważnych przyczyn, do których powód zaliczył m.in. utratę zdolności kredytowej kredytobiorcy w zakresie umożliwiającym udzielenie kredytu w wysokości określonej w umowie oraz naruszenie przez kredytobiorcę postanowień umowy lub regulaminu. Umowa została zawarta na okres 12 miesięcy, który podlegał automatycznemu przedłużeniu na kolejne 12 miesięcy, przy zachowaniu dotychczasowej wysokości kredytu, pod warunkiem należytego wypełniania przez kredytobiorcę obowiązków z niej wynikających. (dowód z przesłuchania pozwanej 00:09:14-00:22:36 elektronicznego protokołu rozprawy z dnia 4 października 2019 roku, umowa kredytu k. 13-16, okoliczności bezsporne)

Pozwana aktywnie korzystała z przyznanego jej kredytu, zapewniając jednocześnie comiesięczne wpływy środków na rachunek kredytu. Ostatni raz dodatnie saldo na rachunku pozwanej widniało w dniu 6 marca 2017 roku. Całość przyznanego limitu pozwana wykorzystała w dniu 13 lipca 2017 roku. W marcu, kwietniu i maju 2017 roku na rachunek pozwanej wpłynęły środki w wysokości co najmniej 10% przyznanego limitu, natomiast w czerwcu 2017 roku wpływ środków był na niższym poziomie. Począwszy od lipca 2017 roku na rachunek kredytu przestały wpływać jakiekolwiek środki.

Pismem z dnia 21 października 2017 roku, doręczonym w trybie awizo, powód wypowiedział przedmiotową umowę z zachowaniem dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia, stawiając całość zadłużenia w wysokości 10.456,39 zł w stan wymagalności. (kserokopia koperty k. 17-18, wypowiedzenie k. 20, elektroniczne zestawienie operacji k. 22-52v., k. 83-101)

W wyciągu z ksiąg banku z dnia 24 maja 2018 roku powód oznaczył zadłużenie pozwanej z tytułu umowy kredytowej na kwotę 11.461,12 zł, z czego kwota: 10.244,79 zł stanowiła kapitał, 574,70 zł – odsetki umowne naliczone za okres od dnia 22 czerwca 2017 roku do dnia 25 stycznia 2018 roku, 325,13 zł – odsetki umowne karne naliczone od zadłużenia przeterminowanego za okres od dnia 25 stycznia 2018 roku do dnia 24 maja 2018 roku, 316,50 zł – koszty, opłaty i prowizje. (wyciąg z ksiąg banku k. 19, okoliczności bezsporne)

Do dnia wyrokowania pozwana nie spłaciła zadłużenia dochodzonego przedmiotowym powództwem. (okoliczność bezsporna)

Pozwana J. D. ma 44 lata. Prowadzi gospodarstwo domowe wraz z mężem i dwójką małoletnich dzieci. Łączny dochód ze stosunków pracy przypadających na rodzinę pozwanej wynosi 2.885 zł brutto, dodatkowo pozwana otrzymuje świadczenie 500+ na dwoje dzieci oraz świadczenie rodzinne. Pozwana z rodziną zamieszkuje w domu swoich rodziców, dokładając się miesięcznie do opłat w wysokości ok. 600 zł. Ponadto spłaca ugody bankowe w kwocie 800 zł miesięcznie. Zobowiązaniami finansowymi jest obciążony również mąż pozwanej, a w ich spłacie pomagają ich rodzice. (dowód z przesłuchania pozwanej 00:09:14-00:22:36 elektronicznego protokołu rozprawy z dnia 4 października 2019 roku)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie powołanych wyżej dowodów w postaci dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron procesu. Za podstawę ustaleń faktycznych Sąd przyjął również dowód z przesłuchania pozwanej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo, w zakresie po modyfikacji pismem procesowym z dnia 21 stycznia 2019 roku, jest zasadne w całości i podlega uwzględnieniu.

Na wstępie czynionych w niniejszej sprawie rozważań podnieść należy, że strona powodowa w piśmie procesowym, o którym mowa wyżej, cofnęła żądanie pozwu w zakresie kwoty 250 zł.

Uznając, że częściowe cofnięcie powództwa przez powoda nie jest sprzeczne z prawem ani zasadami współżycia społecznego, nie zmierza również do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.), na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. i art. 203 § 1 k.p.c., Sąd umorzył postępowanie w sprawie w części, w której nastąpiło cofnięcie, orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Odnosząc się do żądania powoda Sąd uznał, iż zostało ono wykazane złożonymi do akt sprawy dokumentami, a podniesione przez pozwaną zarzuty nie mogą odnieść skutku. Powód załączył umowę podpisaną przez pozwaną, jak również zestawienie z operacji na rachunku obejmujące cały okres obowiązywania umowy, którego treść wskazuje, że umowa kredytu była przedłużana na kolejne okresy 12-miesięczne, zaś pozwana aktywnie korzystała z przyznanego jej limitu. Przypomnienia wymaga, że na rachunku dłużniczki jeszcze w marcu 2017 roku widniało dodatnie saldo, a do czerwca 2017 roku pozwana zapewniała wpływ środków na rachunek. W świetle powyższych okoliczności nie sposób przyjąć, iż powód wypowiadając umowę w październiku 2017 roku dopuścił się zwłoki w zakresie tej czynności. Abstrahując od faktu, iż wypowiedzenie umowy jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem banku, wskazać należy, że powód mógł pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że brak zasilania rachunku jest przejściową trudnością, którą uda się pozwanej przezwyciężyć.

Na wypadek uwzględnienia powództwa pozwana wniosła o rozłożenie zasądzonej należności na raty w wysokości po 500 zł każda.

Zgodnie z przepisem art. 320 k.p.c., w szczególnie uzasadnionych wypadkach Sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Przepis ten daje Sądowi możliwość orzekania o sposobie spełnienia świadczenia w sposób bardziej dogodny dla zobowiązanego, aniżeli wynikałoby to z regulacji prawa materialnego. Uprawnienie do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty przysługuje Sądowi w szczególnie uzasadnionych wypadkach, a więc w sytuacjach, w których ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub w każdym razie bardzo utrudnione i narażałoby go na niepowetowane szkody. Trudności w spełnieniu świadczenia mogą być obiektywne bądź subiektywne – spowodowane działaniem samego dłużnika. Należy podkreślić, że rozłożenie na raty należności nie eliminuje konieczności uwzględnienia żądania powoda zasądzenia na jego rzecz odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie, powoduje natomiast, że nie przysługują mu odsetki od świadczeń ratalnych za okres pomiędzy wydaniem wyroku a datą płatności poszczególnych rat (por. uchwała składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z 22 września 1970 roku, III PZP 11/70, OSNCP 1971/4/61, a także L. Stecki: Glosa do uchwały z 22 września 1970 roku, III PZP 11/70, OSPiKA 1971/11/202; por. też W. Siedlecki, w: Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz , t. I, Warszawa 1975, s. 504). Stąd też odsetki ustawowe za opóźnienie Sąd zasądził wyłącznie za okres od dnia 25 maja 2018 roku do dnia 18 października 2019 roku, tj. do dnia wydania wyroku, nie zaś do dnia zapłaty.

W ocenie Sądu w stosunku do pozwanej zachodzi taki szczególny przypadek, o którym mowa w przepisie art. 320 k.p.c. Z jednej strony należy wskazać, że ryzyko wystąpienia okoliczności uniemożliwiających lub utrudniających wykonanie zobowiązań umownych – spłatę zadłużenia z tytułu umowy pożyczki – obciąża pozwaną, z drugiej jednak strony należy mieć na względzie fakt, że pozwana J. D. znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Pozwana przez dłuższy okres czasu nie uzyskiwała żadnych dochodów, z kolei jej mąż jest zatrudniony na ¼ etatu. Pozwana wraz z mężem spłacają przy pomocy ze strony członków rodziny zaciągnięte zobowiązania finansowe, mając przy tym na wychowaniu dwójkę małoletnich dzieci. Korzystając z uprawnienia wynikającego z art. 320 k.p.c., Sąd miał na celu także uchronienie pozwanej od postępowania egzekucyjnego oraz naliczania dalszych odsetek. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, iż jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla J. D. bardzo utrudnione, o ile w ogóle byłoby możliwe. Jednocześnie powód nie oponował wobec wniosku pozwanej o rozłożenie świadczenia na raty. Sąd rozłożył przy tym na raty wyłącznie kwotę 11.144,62 zł, od której powód żądał odsetek, uznając, iż pozostała kwota 66,50 zł może zostać przez pozwaną uiszczona w „zwyczajnym” trybie.

Rozkładając zasądzone świadczenie na raty, Sąd określił dokładnie wysokość tychże rat i termin ich zapłaty. Kwota 11.144,62 zł została rozłożona na 23 miesięczne raty, w tym pierwsze 22 raty po 500 zł każda rata, zaś ostatnia 23-ia rata w wysokości 144,62 zł, uznając że w tej wysokości J. D. będzie w stanie spłacać zadłużenie i zachowana zostanie funkcja przepisu art. 320 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 11.144,62 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 maja 2018 roku do dnia 18 października 2019 roku (do dnia wyrokowania – w związku z rozłożeniem zasądzonego świadczenia na raty) oraz kwotę 66,50 zł. Podkreślić przy tym należy, że strona powodowa miała prawo, oprócz żądania należności głównej, żądać za czas opóźnienia odsetek w umówionej wysokości, jako że przepis art. 481 k.c. obciąża dłużnika obowiązkiem zapłaty odsetek bez względu na przyczyny uchybienia terminu płatności sumy głównej. Sam fakt opóźnienia przesądza, że wierzycielowi należą się odsetki. Dłużnik jest zobowiązany uiścić je, choćby nie dopuścił się zwłoki w rozumieniu art. 476 k.c., a zatem nawet w przypadku, gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności i choćby wierzyciel nie doznał szkody. Odpowiedzialność dłużnika za ustawowe odsetki w terminie płatności ma zatem charakter obiektywny. Do jej powstania jedynym warunkiem niezbędnym jest powstanie opóźnienia w terminie płatności. Zgodnie z treścią § 2 art. 481 k.c. jeżeli strony nie umówiły się co do wysokości odsetek z tytułu opóźnienia lub też wysokość ta nie wynika ze szczególnego przepisu, to wówczas wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

Kwota 11.144,62 została rozłożona na 23 miesięczne raty, płatne z góry
10-go dnia każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, a termin płatności pierwszej raty Sąd ustalił na dzień 10-ty dzień pierwszego miesiąca po uprawomocnieniu się wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze szczególnie trudną sytuację życiową pozwanej, która, zdaniem Sądu, oceniana przez pryzmat zasad współżycia społecznego, uzasadnia odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest przy tym suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego i od oceny tegoż sądu należy przesądzenie, że taki szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił w rozpoznawanej sprawie oraz usprawiedliwia odstąpienie od obowiązku ponoszenia kosztów procesu (por. m.in. postanowienie SN z dnia 25.03.2011 r., IV CZ 136/10, LEX nr 785545; postanowienie SN z dnia 19.01.2012 r., IV CZ 118/11, LEX nr 1169157; postanowienie SN z dnia 26.01.2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012/7-8/98; postanowienie SN z dnia 9.02.2012 r., III CZ 2/12, LEX nr 1162689). W ocenie Sądu taki właśnie szczególny wypadek zachodzi w stosunku do pozwanej ze względów, o których mowa wyżej, a które przesądziły o rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty. Analiza sytuacji życiowej i majątkowej J. D. doprowadziła Sąd orzekający w sprawie do przekonania, że pozwana nie posiada wystarczających środków na pokrycie kosztów procesu, które zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności stron za wynik sprawy winna ponieść, jako przegrywająca proces w całości.

O nieopłaconych kosztach pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu Sąd orzekł w oparciu o § 8 pkt 5 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (t.j. Dz.U. 2019, poz. 68), przyznając i nakazując wypłacić ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa na rzecz radcy prawnego K. D. kwotę 2.952 zł, w tym kwotę 552 zł podatku VAT.

Z powyższych względów orzeczono, jak w sentencji