Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Sąd Okręgowy w Płocku, IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym

Przewodnicząca: Sędzia Barbara Kamińska

Sędzia Małgorzata Michalska

Sędzia Renata Wanecka (spr.)

Protokolant: Katarzyna Lewandowska

po rozpoznaniu na rozprawie 26 września 2019r.

sprawy z wniosku R. S.

z udziałem B. S. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Żyrardowie z 6 lutego 2019r.

sygn. akt I Ns 939/15

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie X i oddalić wniosek R. S. o zwrot wydatków z jego majątku osobistego na majątek wspólny oraz uchylić punkt V;

2.  oddalić wniosek R. S. o zwrot wydatków z jego majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 3.627,88 zł;

3.  oddalić wniosek B. S. (1) o zasądzenie na jej rzecz od R. S. zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 396/19

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 6 lutego 2019r. Sąd Rejonowy w Żyrardowie ustalił, że w skład majątku wspólnego R. S. i B. S. (1) wchodzi wartość samochodu osobowego marki F. (...) w wysokości 7.000 zł (punkt II); ustalił, że z majątku wspólnego zostały poczynione nakłady na majątek osobisty B. S. (1) w wysokości 159.053 zł (punkt III); ustalił, że z majątku osobistego R. S. zostały poczynione nakłady na majątek osobisty B. S. (1) w wysokości 92.637 zł (punkt IV); ustalił, że R. S. dokonał spłaty z majątku osobistego wspólnego długu w wysokości 46.663,88 zł (punkt V); dokonał podziału majątku wspólnego R. S. i B. S. (1) w ten sposób, że prawo majątkowe opisane w punkcie 1 przyznał R. S. (punkt VI); zasądził od R. S. na rzecz B. S. (1) 3.500 zł tytułem spłaty (punkt VII); zasądził od B. S. (1) na rzecz R. S. 79.526,50 zł tytułem zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki oraz 92.637 zł tytułem zwrotu nakładów z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek osobisty uczestniczki (punkty VIII - IX); zasądził od B. S. (1) na rzecz R. S. 23.331,94 zł tytułem zwrotu wydatków z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny (punkt X); tytułem zwrotu wydatków nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Żyrardowie od R. S. i B. S. (1) po 3.929,03 zł od każdego z nich (punkty XI – XII); w pozostałym zakresie pozostawił wnioskodawcę i uczestniczkę przy kosztach postepowania związanych z ich udziałem w sprawie (punkt XIII).

Sąd Rejonowy ustalił:

R. S. i B. S. (2) z domu M. zawarli związek małżeński 21 stycznia 2006 r. W dniu 15 września 2015 r. Sąd Okręgowy w Płocku rozwiązał przez rozwód ich małżeństwo. Wyrok uprawomocnił się 7 października 2015 roku.

Z ich związku pochodzi jedno dziecko – syn P. w wieku 10 lat, który wymaga leczenia kardiologicznego.

W trakcie trwania małżeństwa na działce oznaczonej numerem (...), położnej w miejscowości K., gm. R., dla której Sąd Rejonowy w Żyrardowie prowadzi księgę wieczystą (...), należącej do majątku osobistego uczestniczki B. S. (1) zbudowali dom.

Wnioskodawca, który pracował w Wytwórni (...) S.A. w W., uzyskał z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pożyczki w wysokości: 30.000, 35.000 zł, 35.000 zł, 20.000 zł, których poręczycielem była B. S. (1).

W dniu 6 września 2012 roku uczestniczka sprzedała nieruchomości należące do jej majątku osobistego o powierzchni 4993 m ² za cenę 155.000 złotych. W lipcu 2012 roku otrzymała 60.000 złotych zaliczki, a pozostałą kwotę 95.000 złotych - we wrześniu 2012 roku.

W dniu 11 stycznia 2013 roku rodzice wnioskodawcy: A. S. i H. S. sprzedali mieszkanie za 132.000 złotych, z czego 112.000 zł podarowali synowi.

Dodatkowo w dniu 14 stycznia 2013 roku A. S. darował R. S. 9.600 złotych, zaś H. S. w dniu 14 stycznia 2016 roku 9.600 złotych.

Dziennik budowy domu nie odzwierciedlał rzeczywistych postępów inwestycji.

Rynkowa wartość nakładów, wykonanych za środki wspólne, odpowiada kwocie 57.720 złotych. Wartość rynkowa nakładów wykonanych za środki wspólne pochodzące z pożyczki z (...) odpowiada kwocie 101.303 zł. Natomiast wartość nakładów rynkowych, uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości, stanowiącej majątek osobisty uczestniczki wynosi: 42.357 zł i 85.984 zł. Wartość nakładów z majątku osobistego wnioskodawcy pochodząca z darowizn od rodziców, wynosi 92.637 zł.

W dniu 17 października 2015 roku R. S. bez zgody małżonki sprzedał samochód marki F. (...) za kwotę 7000 złotych.

Po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej R. S. spłacił wspólny dług małżonków (pożyczki od pracodawcy) w kwocie 46.663,88 zł. Do zapłaty pozostała kwota 24186,02 zł.

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji uznał, że wniosek o podział majątku wspólnego co do zasady zasługiwał na uwzględnienie.

Z dniem 7 października 2015 roku z uwagi na uprawomocnienie się wyroku Sądu Okręgowego w Płocku orzekającego rozwiązanie małżeństwa B. i R. S. przez rozwód, ustała małżeńska ustawowa wspólność majątkowa.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 46 kro, w sprawach nieunormowanych od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Z kolei poprzez odesłanie z art. 1035 kc, do wspólności tego majątku oraz jego podziału stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. W świetle zaś art. 210 kc, każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Stąd też w sytuacji, gdy istnieje majątek wspólny, wniosek R. S. należało uznać za uzasadniony.

W myśl z art. 1038 § 1 kc w zw. z art. 46 kro, przedmiotem podziału dokonywanego przez sąd w postępowaniu nieprocesowym, powinien być cały majątek objęty małżeńską wspólnością ustawową. Zgodnie zaś z art. 684 kpc, skład i wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi, ustala Sąd. W pierwszej kolejności Sąd określa, jakie przedmioty majątkowe podlegają podziałowi. Nie oznacza to jednak, że strony mogą pozostać bierne. (postanowienie Sądu Najwyższego z 18 stycznia 1968r., III CR 97/67). Stąd też Sąd w niniejszym postępowaniu, kierował się wnioskami stron i ustalił skład majątku wspólnego na podstawie przeprowadzonego postepowania dowodowego, biorąc pod uwagę rozkład ciężaru dowodu.

Odnośnie z rzeczy ruchomych, zgodnie z ostatecznymi stanowiskami stron, Sąd uwzględnił w podziale jedynie wartość 7.000 zł, uzyskaną ze sprzedaży bez zgody małżonki samochodu marki F. (...). W związku z tym zasadził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki spłatę w wysokości 3.500 zł.

Sąd Rejonowy podniósł ponadto, że stosownie do treści art. 45 § 1 kro, każdy z małżonków powinien zwrócić nakłady i wydatki poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może również żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu nakładów i wydatków zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły one wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

Sąd ustalił, że środki uzyskane z pożyczki z zakładu pracy wnioskodawcy, weszły do majątku wspólnego. Zaciągnięcie pożyczki stanowiło czynność zarządzania majątkiem wspólnym, na dokonanie której kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje konieczności uzyskania zgody współmałżonka. Dług należało więc zakwalifikować, jako wspólny. W tym wypadku zaciągnięcie pożyczek odbyło się za zgodą i wiedzą uczestniczki, która była ich poręczycielką.

Sąd ustalił m.in. na podstawie opinii biegłego W. Z., że nakłady z majątku wspólnego na nieruchomość uczestniczki wynosiły 101.303 zł (z pożyczek) i 57.720 zł (z innych źródeł z majątku wspólnego). Połowę sumy tych wartości uczestniczka musi zwrócić wnioskodawcy.

Dodatkowo Sąd I instancji ustalił, że wartość nakładów poniesionych przez wnioskodawcę z jego majątku osobistego pochodzącego z darowizn na majątek osobisty uczestniczki wynosi 92.637 zł. Dlatego Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy tę kwotę.

W związku ze spłatą po ustaniu wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej części pożyczki małżonków na budowę domu, Sąd zasądził połowę uiszczonej kwoty. Roszczenie o zasądzenie odsetek nie zostało skutecznie zgłoszone – wymagało pisma procesowego.

Sąd Rejonowy podkreślił, że nie dokonał rozliczenia długów w niniejszym postępowaniu. Zaznaczył jednak, że gdy uczestnik będzie dokonywał spłaty kolejnych rat, to będzie mu przysługiwało roszczenie do uczestniczki o zwrot połowy spłacanych należności. Przywołał przy tym uchwałę 7 Sędziów Sądu Najwyższego z 27 lutego 2019 roku w sprawie III CZP 30/18, zgodnie z którą art. 618 § 3 kpc nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego.

Sąd I instancji uwzględnił ponadto wniosek B. S. (1) o odroczenie płatności zwrotu nakładów i wydatków na okres 1 roku. Sąd wziął pod uwagę jej sytuację materialną i osobistą. Wskazał, że uczestniczka nie posiada zgromadzonych oszczędności. Przy matce pozostał również wspólny syn stron, który wymaga leczenia kardiologicznego.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie 520 § 1 kpc.

Nieuiszczone koszty sądowe (wydatki na opinie biegłych) Sąd rozliczył i nakazał pobrać od stron po połowie na podstawie 83 ust. 2 ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych w z. z art. 113 tej ustawy.

Apelację od postanowienia złożyła B. S. (1), zaskarżając go w części, tj. w punkcie VIII i X i zarzuciła naruszenie art. 45 § 1 1 kro w zw. z art. 405 kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie na skutek dokonania przez Sąd I instancji dwukrotnego rozliczenia tych samych wartości w zakresie, w jakim zasądził od uczestniczki spłatę tytułem rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty, których źródłem finansowania były uzyskane przez wnioskodawcę pożyczki od pracodawcy z jednoczesnym zasądzeniem na rzecz R. S. połowy wartości zapłaconych przez niego po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej rat tychże pożyczek – zarówno obejmujących spłatę kapitału, jak i odsetek, co skutkuje bezpodstawnym wzbogaceniem wnioskodawcy w zakresie spłacanego przez niego w ratach pożyczkowych kapitału.

Mając powyższe na uwadze, uczestniczka wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie o jego zmianę poprzez oddalenie wniosku R. S. o zasądzenie na jego rzecz kwoty 23.331,94 zł tytułem zwrotu połowy wspólnego długu, spłaconego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej z majątku osobistego wnioskodawcy. Apelująca wniosła ponadto o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Na rozprawie 26 września 2019r. R. S. wniósł o oddalenie apelacji, a ponadto w piśmie procesowym z 25 września 2019r. wniósł o zasądzenie na jego rzecz 3.627,88 zł tytułem zwrotu połowy wspólnego długu stron, spłaconego przez wnioskodawcę z jego majątku osobistego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej w okresie od 1 stycznia 2019r. do 31 sierpnia 2019r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne. Ocena prawna przedstawiona przez Sąd I instancji w przeważającej części również zasługuje na aprobatę.

Należy jednak zgodzić się z apelującą, że tok rozumowania Sądu meriti w zakresie, w jakim analizował zasadność roszczeń wnioskodawcy z tytułu zwrotu nakładów i wydatków z jego majątku osobistego na majątek wspólny w postaci pożyczek udzielnych przez jego pracodawcę, obarczony jest błędem logicznym. Dlatego zarzut naruszenia art. 45 § 1 1 kro w zw. z art. 405 kc okazał się słuszny.

Ustalając wartość nakładów pochodzących z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki, Sąd Rejonowy uwzględnił wypłacone przez pracodawcę wnioskodawcy pieniądze z tytułu udzielonych pożyczek, była to łącznie kwota 120.000 zł. Biegły z zakresu budownictwa oszacował, że wartość nakładów na budowę domu odpowiadającej sumie udzielonych pożyczek, wynosi 101.303 zł. Kwota ta została przez Sąd Rejonowy rozliczona w punkcie VIII zaskarżonego postanowienia. W sytuacji, w której R. S. ponownie żąda rozliczenia w istocie tego samego składnika, w związku ze spłatą długu po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, powoduje po jego stronie bezpodstawne wzbogacenie. Trzeba bowiem podkreślić, że suma 120.000 zł, uzyskana z pożyczek, została w całości wydatkowana na budowę domu. Sąd w całości uwzględnił ten nakład i zasądził z tego tytułu zwrot połowy nakładów na rzecz wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd prawny zaprezentowany w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 27 lutego 2019 r. w sprawie III CZP 30/18 ( (...) Biul.SN 2019/2/9). Została ona podjęta w odpowiedzi na pytanie: „Czy art. 618 § 3 kpc stoi na przeszkodzie dochodzeniu między byłymi współmałżonkami roszczeń o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipotecznie, spłaconego przez jednego z małżonków po zniesieniu wspólności?”, odmawiając zarazem podjęcia uchwały w odpowiedzi na pytanie „ Czy dokonując z urzędu w postępowaniu o podział majątku objętego dotychczas wspólnością majątkową małżeńską ustalenia składu i wartości majątku wspólnego (art. 567 § 3 kpc w zw. z art. 684 kpc), sąd określa wartość nieruchomości należącej do majątku podlegającego podziałowi przy uwzględnieniu jej obciążenia hipotecznego?”

Wywody zawarte w argumentacji Sądu Najwyższego prowadzą do wniosku, że dokonując podziału majątku wspólnego, Sąd powinien każdorazowo analizować stan faktyczny konkretnej sprawy. W niniejszej sprawie strony zaciągnęły wspólnie zobowiązanie z tytułu pożyczek (120.000 zł), ale nie przeznaczyły pochodzących z tego tytułu pieniędzy na wspólny majątek, a na majątek odrębny jednego z małżonków. Wnioskodawca uzyskał już zwrot z tego tytułu przy rozliczeniu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty, przy czym Sąd nie rozbijał tej kwoty na część, która została spłacona w czasie małżeństwa i na część, która w dniu rozwodu nadal stanowiła dług wobec (...) Wytwórni (...). Dlatego nie ma podstaw do ponownego nakazywania zwrotu poniesionych z tego tytułu wydatków po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej. Rację ma apelująca, że takie rozwiązanie prowadziłoby w tym konkretnym stanie faktycznym do bezpodstawnego wzbogacenia R. S..

Mając powyższe na uwadze, Sąd II instancji na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie X poprzez oddalenie wniosku R. S. o zwrot wydatków z jego majątku osobistego na majątek wspólny oraz uchylił punkt V, uznając, że zawarte w nim ustalenie było błędne.

Z tych samych względów, Sąd Okręgowy oddalił wniosek złożony na rozprawie apelacyjnej o zasądzenie zwrotu dalszych wydatków poniesionych po zamknięciu rozprawy w I instancji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z art. 520 § 1 kpc i oddalił wniosek B. S. (1) uznając, że każdy z uczestników powinien ponieść koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

M. M. B. R. W.

ZARZĄDZENIE

odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć (...)

16 października 2019r.

R. W.