Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSA Dariusz Małkiński
Sędziowie	:	SA Jadwiga Chojnowska (spr.) SA Krzysztof Chojnowski
Protokolant	:	Małgorzata Sakowicz - Pasko

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2019 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) Spółce z o.o. w O.

o zapłatę

i z powództwa wzajemnego (...) Spółki z o.o. w O. przeciwko M. S.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 22 listopada 2018 r. sygn. akt V GC 187/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w pkt I ppkt 1 w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) Spółki z o.o. w O. na rzecz powoda M. S. kwotę 188.279,54 (sto osiemdziesiąt osiem tysięcy dwieście siedemdziesiąt dziewięć i 54/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 103.313,77 (sto trzy tysiące trzysta trzynaście i 77/100) zł od dnia 1 października 2015 r. do dnia zapłaty, zaś od kwoty 84.965,77 (osiemdziesiąt cztery tysiące dziewięćset sześćdziesiąt pięć i 77/100) zł od 30 października 2015 r. do dnia zapłaty oraz oddala powództwo o zapłatę kwoty 215,20 (dwieście piętnaście i 20/100) zł;

b)  w pkt II ppkt 1 i 2 o tyle, że zasądza w miejsce kwoty 12.507,19 zł kwotę 35.245,65 (trzydzieści pięć tysięcy dwieście czterdzieści pięć i 65/100) zł,

c)  w pkt II ppkt 3 w ten sposób, że zasądza od pozwanego wzajemnego M. S. na rzecz powoda wzajemnego (...) Spółki z o.o. w O. kwotę 414 (czterysta czternaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację powoda głównego M. S. w całości i apelację powoda wzajemnego (...) Spółki z o.o. w O. w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego głównego (...) Spółki z o.o. w O. na rzecz powoda głównego M. S. kwotę 6.477 (sześć tysięcy czterysta siedemdziesiąt siedem) zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

M. S. wniósł o zasądzenie od (...) sp. z o.o. w O. tytułem wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane kwoty 146.757 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej liczonymi od kwot:

-

70.110 zł od dnia 28 maja 2015 r. do dnia zapłaty,

-

63.312,84 od dnia 25 lipca 2015 r. do dnia zapłaty,

-

4.520,25 zł od dnia 13 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty,

-

11.808 zł od dnia 06 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty,

-

16.619,27 zł od dnia 29 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty,

-

3.542,40 zł od dnia 21 września 2015 r. do dnia zapłaty,

Nadto domagał się zasądzenia kosztów postępowania.

(...) sp. z o.o. w O. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania. Zakwestionował wskazany przez powoda zakres prac przez niego wykonanych i ich wartość.

Równocześnie z odpowiedzią na pozew pozwany złożył pozew wzajemny, w którym domagał się zasądzenia od powoda kwoty 154.178,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu wzajemnego do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania z pozwu wzajemnego. Pozwany wskazał, że na dochodzoną pozwem wzajemnym składa się kwota 141.672,62 zł tytułem szkody oraz kwota 12.507,19 zł tytułem zapłaty za dostarczone powodowi materiały.

Powód domagał się oddalenia powództwa wzajemnego w całości. Pismem z 25 czerwca 2018 r. dokonał przedmiotowej zmiany powództwa i domagał się dodatkowo zapłaty kwoty 187.767,06 zł brutto. Wskazał, że kwota ta to suma należności za następujące prace:

-

ułożenie pozostałej ponad 1.141,83 m ² posadzki w budynku nr (...), tj. za 358,17 m ² – 34.026,15 zł,

-

ułożenie 200 m ² podkonstrukcji na ścianach tunelu – 58.400 zł,

-

ułożenie 100 m ² posadzki w tunelu – 9.500 zł,

-

wykonanie i zamontowanie oznakowania kierunkowego dla niewidomych – 50.730 zł.

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2018 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie z powództwa głównego zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 188.494,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie: od kwoty 86.922,17 zł od dnia 25 lipca 2015 r. do dnia zapłaty; od kwoty 2.880 zł od dnia 21 września 2015 r., do dnia zapłaty; od kwoty 5.311,60 zł od dnia 29 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty; od kwoty 8.200 zł od dnia 29 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty; od kwoty 215,20 zł od dnia 13 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty; od kwoty 84.965,77 zł od dnia 30 października 2015 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo główne w pozostałym zakresie, zasądził od pozwanego na rzecz powoda M. S. kwotę 1.088,48 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W sprawie z powództwa wzajemnego zasądził od pozwanego wzajemnego na rzecz powoda wzajemnego kwotę 12.507,19 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 listopada 2015 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo wzajemne w pozostałym zakresie, zasądził od powoda wzajemnego na rzecz pozwanego wzajemnego kwotę 2.421,56 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrok ten został wydany w oparciu o następujące ustalenia i ocenę prawną.

W dniu 2 kwietnia 2015 r. strony zawarły umowę, w której wskazały, że pozwanego łączy umowa nr (...) z (...) S.A. w W. na wykonanie kompleksowej dostawy i montażu okładzin z granitu, a także oznakowania dla niewidomych i niedowidzących oraz wykonania zabezpieczenia antigraffiti na ścianach tunelu. Powód na mocy umowy miał wykonać wszelkie prace wynikające z umowy zawartej przez pozwanego z B., zaś pozwany miał dostarczyć okładziny z granitu. Dodatkowo wszelkie materiały i instalacje niezbędne do wykonania umowy miał zapewnić powód, na którym spoczywał również obowiązek wywozu i utylizacji śmieci oraz gruzu, uporządkowania terenu budowy oraz demontażu obiektów tymczasowych. W § 9 umowy strony ustaliły, że powodowi przypada wynagrodzenie wynikające z umowy z B. za wykonane prace, terminy oraz sposób zapłaty miały następować wg zasad określonych w tej umowie.

W umowie (...) pozwany z B. umówili się na wynagrodzenie ryczałtowe, w załączniku nr 5 umowy wskazano rozbicie na ceny jednostkowe, obejmujące zarówno koszt materiału, jak i robocizny. Koszt samej robocizny tj. bez kosztu dostarczonych przez pozwanego płyt granitowych, za ułożenie m ² posadzki, ustalono stawkę 95 zł netto.

Powód wykonywał prace na przedmiotowej budowie już od jesieni 2014 r. na podstawie ustnej umowy z pozwanym. Zasady współpracy między stronami oraz ustalone wynagrodzenie były takie same jak w zawartej następnie umowie pisemnej.

W toku realizacji przez powoda umowy ustnej, miała miejsce przerwa w wykonywaniu prac powoda z uwagi na dostarczony przez pozwanego wadliwy odcień płytek. Powód wznowił prace wiosną 2015 r. po zaopatrzeniu go przez pozwanego w niezbędny materiał.

Płytki P. D. na posadzkę budynku nr (...) dostarczone przez pozwanego były w znacznej części uszkodzone. Przedstawiciele generalnego wykonawcy podjęli więc decyzję o ich fazowaniu. Fazowanie płyt zlecił powodowi (...) S.A. Pomimo powyższego, na dużej ilości płytek nie udało się zniwelować uszkodzeń, w związku z czym powodowi brakowało materiału do wykonywania pracy.

W dniu 18 sierpnia 2015 r. pozwany - powód wzajemny złożył powodowi - pozwanemu wzajemnemu oświadczenie o odstąpieniu od umowy z dnia 2 kwietnia 2015 r. W tym dniu powód zaprzestał realizowania umowy z pozwanym.

Pozwany zatrudniał również innych wykonawców, w zakres prac których wchodził teren na zewnątrz dworca a następnie, po dacie rozwiązania umowy z powodem – również dokończenie prac z jego zakresu.

Do dnia odstąpienia od umowy powód wykonał 1.141,83 m ² posadzki z płytek P. D. w budynku nr (...), co stwierdzone zostało protokołem odbioru z dnia 1 lipca 2015 r. pomiędzy pozwanym – powodem wzajemnym a (...) S.A. Powód -pozwany wzajemny nie wykonał fugowania i silikonowania tej powierzchni, nie wykonał docinek przy ścianach, słupach i balustradach oraz nie sprzątnął i nie zmył posadzki. Przy uwzględnieniu stawki za położenie 1 m ² płytek w kwocie 95 zł (116,85 zł brutto) oraz biorąc pod uwagę wskazaną wyżej niekompletność prac powoda, wartość wynagrodzenia powoda za ułożenie posadzki z płytek P. D. w budynku nr (...) wynosi 86.922,17zł netto.

W dniu 13 maja 2015 r. powód wystawił fakturę VAT wskazując ułożenie 600 m ² posadzki z płytek P. D. z kwotą wynagrodzenia 70.110 zł brutto, a w dniu 10 lipca 2015 r. powód wystawił fakturę za 541,83 m ² na kwotę 63.312,84 zł brutto, z terminem płatności do 24 lipca 2015 r.

W toku wykonywania prac powód wykonywał również oznakowanie dotykowe dla niewidomych w budynku nr (...) oraz tunelu. Całość oznakowania miała zostać wykonana za wynagrodzeniem netto w kwocie 50.730 zł. Łączna wartość wykonanych prac w tym zakresie wyniosła 45.433,69 zł netto, przy czym kwota 42.121,07 zł dotyczyła prac wykonanych w związku z umową z 2 kwietnia 2015 r., zaś roboty za kwotę 3.312,62 zł wykonano jeszcze przed zawarciem umowy, tj. w roku 2014.

Do dnia odstąpienia od umowy powód ułożył także posadzkę z płyt (...) S. G. w tunelu o powierzchni 200 m ², o wartości 19.023,75 zł netto.

Powód zrealizował również roboty polegające na wykonaniu obłożenia części ścian tunelu płytami G. S. W. wraz z pasem płyt (...) P. D.. Powód ułożył 127,71 m ² płytek, w związku z czym przy uwzględnieniu stawki za m ² w kwocie 251,88 zł z tego tytułu należne mu było wynagrodzenie w kwocie 32.166,33 zł.

Dodatkowo powód, przy użyciu własnego materiału, wykonał ułożenie okładzin ścian tunelu na podkonstrukcji (z uwzględnieniem wymiany profili podkonstrukcji z 50x50x3 na 60/20x1) i czapy. Łącznie z tego tytułu (koszt materiału + robocizna) powodowi należne jest wynagrodzenie w kwocie 19.366,19 zł.

W toku realizacji inwestycji powód wykonywał również roboty dodatkowe, zlecone mu ustnie przez pozwanego, również w tym wypadku część z prac została wykonana jeszcze w 2014 r. na podstawie ustnej umowy stron. Powód wykonał następujące prace dodatkowe nieobjęte umową podstawową:

- wykonanie stopnic w tunelu z płyt (...) S. G. o powierzchni 24,62 m ², o wartości 4.659,34 zł (w roku 2014),

- wykonanie podstopnic w tunelu z płyt (...) S. G. o powierzchni 12,31 m ², o wartości 2.234,27 zł (w roku 2014),

- wykonanie stopnic oraz podstopnic w budynku nr (...) o łącznej powierzchni 42,86 m ², o wartości 4.071 zł (w roku 2015),

- wykonanie cokolików z elementów gotowych o wartości 2.880 zł (ujęte w fakturze VAT nr (...) z 21 sierpnia 2015 r., termin płatności do 20 września 2015 r.),

- wykonanie płytek dotykowych i płytek prowadzących na rampę o wartości 5.311,60 zł (ujęte w fakturze VAT nr (...) z 21 sierpnia 2015 r., termin płatności do 28 sierpnia 2015 r.),

- obróbka płyt stopnicowych polegająca na wypiaskowaniu pasów antypoślizgowych i ich polerowaniu na schodach na poziomach -1 oaz 0, o wartości 8.200 zł netto (ujęte w fakturze VAT nr (...) z 21 sierpnia 2015 r., termin płatności do 28 sierpnia 2015 r.),

- wykonanie blatów umywalkowych z granitu o wartości 4.305 zł brutto oraz próbki płytki dotykowej o wartości 215,20 zł brutto (ujęte w fakturze VAT nr (...) z 5 sierpnia 2015 r., termin płatności do 12 sierpnia 2015 r., w dniu 6 sierpnia 2015 r. pozwany opłacił wynagrodzenie za blaty umywalkowe).

Prace główne wynikające z umowy wykonane przez powoda miały łączną wartość netto 202.912,12 (249.581,91 zł brutto), zaś wartość wykonanych robót dodatkowych wynosiła 27.571,41 zł netto (33.912,83 zł brutto). Łącznie wartość prac wykonanych przez powoda wynosiła 283.494,74 zł brutto, przy czym pozwany uiścił kwotę 99.305 zł, z czego kwota 95.000 zł stanowiła zaliczki, zaś kwota 4.305 zł stanowiła zapłatę za blaty umywalkowe z granitu objęte fakturą VAT (...). Nierozliczone zostało zatem wynagrodzenie w wysokości 188.494,74 zł.

W toku wykonywania robót powód nabył od pozwanego materiały za łączną kwotę 12.507,19 zł. Powód nie uregulował należności za nabyte materiały.

Sąd stwierdził, że stan faktyczny sprawy ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony - głównie umowy zawartej między stronami w dniu 2 kwietnia 2015 r., umowy nr (...) z dnia 2 października 2014 r. zawartej przez pozwanego - powoda wzajemnego z (...) S.A. w W., której postanowienia w zakresie wynagrodzenia i zakresu prac strony inkorporowały do łączącej je umowy. Ponadto, podstawę ustaleń sądu w zakresie ilości prac wykonanych przez powoda - pozwanego wzajemnego stanowiły protokoły odbiorów prac pomiędzy pozwanym – powodem wzajemnym a generalnym wykonawcą oraz oparta na nich opinia biegłego z zakresu budownictwa – T. S.. Zarówno opinia główna jak i opinie uzupełniające - jako nie kwestionowane przez strony co do wartości prac - zostały uznane przez sąd za wiarygodne. Spór co do zakresu prac objętych wyliczeniami biegłego sąd rozstrzygał natomiast odrębnie w stosunku do określonego zakresu prac, biorąc przy tym głównie pod uwagę stan zaawansowania robót stwierdzony w protokołach odbiorów pomiędzy pozwanym - powodem wzajemnym a (...) S.A., a także zeznania świadków a dodatkowo bezsporne twierdzenia stron. Przesłuchaniu stron sąd dał natomiast wiarę jedynie w zakresie, w jakim znajdowały one potwierdzenie w dokumentach.

Zasadniczo Sąd przyjął datę ustalenia zakresu wykonanych prac na dzień 18 sierpnia 2015 r., tj. datę złożenia przez pozwanego - powoda wzajemnego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Ustalenia wykonanego na tę datę zakresu prac sąd dokonał głównie na podstawie zakresu prac wskazanego w poszczególnych protokołach odbioru prac przez (...) S.A., uznając wskazane dokumenty za najbardziej miarodajne dla ustalenia przedmiotowej okoliczności. Zeznania świadków co do zakresu prac różniły się bowiem tak znacznie, w zależności od tego, czy zeznawał świadek związany na tej budowie zawodowo z powodem czy z pozwanym, że nie sposób było czynić na podstawie źródeł osobowych ustaleń sprzecznych ze wskazanymi protokołami odbiorów.

Sąd uznał przy tym zasadność założeń biegłego przyjętych do opinii podstawowej, że protokół odbioru pomiędzy pozwanym a generalnym wykonawcą najbliższy dacie rozwiązania umowy między stronami to protokół wskazujący stan zaawansowania robót na dzień 28 sierpnia 2015 r. obejmujący okres rozliczeniowy od dnia 18 sierpnia 2015 r. do dnia 28 sierpnia 2015 r. Słusznie więc biegły przyjął w opinii głównej, że powód wykonał połowę zakresu poszczególnych pozycji danego okresu rozliczeniowego (stwierdzonych na dzień 28 sierpnia 2015 r.) oraz całość pozycji według protokołów wcześniejszych.

Zdaniem Sądu wskazane założenie nie dotyczy jednak posadzki w budynku nr (...), albowiem już z samych twierdzeń powoda i przedłożonych przez niego dokumentów wynika ilość ułożonej przez niego posadzki zbieżnej ze stanem zaawansowania robót stwierdzonym protokołem odbioru z dnia 1 lipca 2015 r.

Ustalając każdorazowo zakres wykonanej danej pracy powoda, Sąd brał pod uwagę dodatkowo zeznania świadków i niesporne twierdzenia stron, albowiem wynika z nich, że powód na niektórych odcinkach prac przerwał je wcześniej niż w dniu 18 sierpnia 2015 r. Przy poszczególnych więc pracach, biorąc pod uwagę pozostały materiał dowodowy, Sąd określał tę datę protokołu odbioru, którą to uznał za najbardziej wiarygodną dla określenia zakresu prac powoda oraz adekwatną do tego wersję wyliczenia z opinii biegłego.

W zakresie poszczególnych rodzajów prac wykonanych przez powoda -pozwanego wzajemnego Sąd uznał następujące zakresy i wartości:

1) posadzka z płytek P. w budynku nr (...):

W ocenie Sądu pozwany ułożył 1141 m ² tych płyt, a więc dokładnie tyle, ile wynika z protokołu odbioru z dnia 1 lipca 2015 r. dokonanego pomiędzy pozwanym a generalnym wykonawcą. Z uzupełniającej opinii biegłego T. S. nr 1 wynika, że wartość ułożenia 1141 m2 płytek bez fugowania, silikonowania, docinek i sprzątnięcia, których to czynności bezspornie powód na wskazanej powierzchni nie wykonał, to kwota 86.922,17 zł netto. Wskazana ilość wynika z twierdzeń powoda zawartych w pozwie oraz z wystawionych przez niego faktur VAT, w których wskazał powód dokładną ilość ułożonej posadzki (1141 m ²). Dodatkowo Sąd miał na uwadze, iż zarówno z oświadczenia o odstąpieniu od umowy z dnia 18 sierpnia 2015 r., jak i z zeznań świadków wynika, że wprawdzie ekipa powoda przebywała na budowie do dnia 18 sierpnia 2015 r., ale byli to pracownicy w mniejszej ilości niż przed wakacjami, a w związku z tym nie pracowali oni na każdym z odcinków prac powoda. Dodatkowo Sąd wskazał, iż powód twierdził, że w związku z koniecznością fazowania a następnie kalibracji płytek P. D. na tym odcinku prac pojawiły się opóźnienia w stosunku do terminu umownego zakończenia prac. W piśmie z dnia 24 sierpnia 2015 r. powód wskazał, że to na tej właśnie części brakowało materiału do układania, z uwagi na co nieprawdopodobne jest, aby pomimo tak dużych braków w zaopatrzeniu w płytki na posadzkę, powód wykonywał tam prace aż do samego dnia odstąpienia przez pozwanego od umowy. Sąd dodał również, iż opóźnienia w tym zakresie prac i zarzucane powodowi zniszczenie płytek na posadzkę w budynku nr (...) były główną przyczyną wskazaną w oświadczeniu o odstąpieniu od umowy. Nie jest więc prawdopodobne, aby powód, pomimo wskazanych argumentów, wykonał w całości wskazaną posadzkę, co w rozszerzeniu powództwa podnosił. Twierdzeniu powoda przeczą przy tym zeznania świadka P. J., który zeznał, iż wykonał dla powoda w budynku nr (...) ok. 60-70% całej powierzchni przewidzianej do ułożenia.

Dlatego, mając na uwadze, że do dnia sporządzenia głównej opinii przez biegłego opierającej się na protokole odbioru z dnia 28 sierpnia 2015 r., powód twierdził, że wykonał 1141 m ² płytek P. i na taką ilość wystawił faktury VAT oraz taką wykonaną ilość wskazywał w piśmie z dnia 24 sierpnia 2015 r. będącym odpowiedzią na oświadczenie o odstąpieniu od umowy, Sąd przyjął, że wartość prac powoda na tym odcinku wyniosła kwotę 86.922,17 zł netto. Z uwagi na powyższe twierdzenia powoda zawarte w piśmie rozszerzającym powództwo oraz w zeznaniach powoda Sąd uznał za niewiarygodne. Okoliczność związaną z brakiem fug, cokolików, docinek oraz niesprzątniętą posadzką potwierdzają zeznania świadka J. M. oraz jego e-mail z dnia 25 sierpnia 2015r. kierowany do pozwanego, w którym wymienia on niedokończone prace na odcinku posadzki w budynku nr (...).

Wymagalność roszczenia Sąd ustalił na dzień 24 lipca 2015 r., zasądzając odsetki za opóźnienie od dnia 25 lipca 2015r., tj. zgodnie z datą wezwania do zapłaty umieszczonego na fakturze VAT nr (...) z dnia 1 lipca .2015 r.

2) oznakowanie dla niewidomych – wartość prac powoda to łącznie kwota 45.433,69 zł w tym 3.312,62 zł wykonane w 2014 r. oraz 42.121,07 zł wykonane w 2015 r. według opinii biegłego uwzględniającej stan zaawansowania robót na dzień 18 sierpnia 2015r.,

3) ściany tunelu – Sąd przyjął ilość i wartość wykonanych prac zgodnie z opinią biegłego według stanu dzień 18 sierpnia 2015 r.

Wbrew temu, co twierdził powód, nie sposób było przyjąć, iż do dnia odstąpienia od umowy ułożył płytki na ścianach tunelu w całości. Świadkowie N. C., A. S., P. P. (1) oraz W. K. (1) zeznali, że tunel nie był dokończony przez powoda, więc Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków: M. P., T. J. (1), K. M. i w tym zakresie - za opinią biegłego - przyjął, że powód zrealizował ½ z 255,41m ² ścian tunelu tj. 127,71 m ². Powyższe potwierdzają szczegółowe zeznania świadka W. K. (1) (kierownik robót z B.), który wskazał, iż na dzień 15 września 2015 r. tunel wykonany był tylko w połowie. Analogicznie zeznawał świadek P. J.. Jedynie częściowe zrealizowanie przez powoda ścian tunelu potwierdza również e-mail pozwanego do generalnego wykonawcy z dnia 24 sierpnia 2015r. Ponadto Sąd wskazał, iż podwykonawca powoda - świadek P. J. pracował na budowie również dla pozwanego i dlatego Sąd nie dał wiary świadkom, którzy twierdzili, że to powód zrealizował wszystkie prace w tunelu. Prace świadka P. J. w zakresie prac w tunelu mogły być bowiem odbierane przez świadków jako prace powoda, gdy tymczasem świadek wykonywał już umowę z pozwanym, a nie z powodem.

Wymagalność tego roszczenia Sąd ustalił na dzień 24 lipca 2015 r., zasądzając odsetki za opóźnienie od dnia 25 lipca 2015 r. tj. zgodnie z datą wezwania do zapłaty umieszczonego na fakturze VAT.

4) obłożenie granitem wyjścia na perony i czapy – Sąd przyjął, iż wartość prac powoda to kwota 19.366,19 zł. Ponieważ powód nie wykazał, że strony umówiły się na stawkę 460 zł za 1 m ² za wskazane prace, Sąd przyjął zgodnie z uzupełniającą opinią biegłego, że przy założeniu, że materiał był powoda, wartość wskazanych prac łącznie z materiałem to kwota 19.366,19 zł. Sąd nie dał wiary przy tym twierdzeniom powoda i jego zeznaniom złożonym w charakterze strony co do ceny umówionej z pozwanym w tym zakresie. Nie potwierdza ceny 460 za 1m ² żaden dokument. Również świadkowie nie mieli wiedzy na ten temat, zaś zeznaniom powoda zaprzeczył przedstawiciel pozwanego. Umówionej ceny wyższej niż przyjęta przez biegłego nie potwierdza przy tym okoliczność opłacenia przez pozwanego faktury VAT nr (...), co do której powód twierdził, iż obejmowała ona wskazane prace. Treść faktury nie precyzowała bowiem, czego dotyczy, nie wskazywała obmiaru ani cen jednostkowych, zaś pozwany opłacając fakturę wskazał, że jest to „zaliczka na poczet wynagrodzenia”.

Wymagalność roszczenia sąd ustalił na dzień 24 lipca 2015 r., zasądzając odsetki za opóźnienie od dnia 25 lipca 2015 r. tj. zgodnie z datą wezwania do zapłaty umieszczonego na fakturze VAT.

5) posadzka w tunelu – zgodnie z opinią biegłego powód wykonał posadzkę w tunelu w 2014 r. w ilości 200m ². Powód nie wykazał, aby zrobił większą ilość posadzki, zaś protokoły odbioru pomiędzy pozwanym a generalnym wykonawcą (B.), na których biegły oparł swoją opinię wskazują na taką właśnie ilość wykonania posadzki. Zeznaniom świadków M. P., T. J. (1), K. M. w zakresie wykonania przez powoda prac w tunelu zaprzeczyli świadkowie N. C., A. S., P. P. (1) oraz W. K. (1), z uwagi na co Sąd oparł się na dokumentach w postaci protokołów odbioru.

Wymagalność roszczenia sąd ustalił na dzień 24 lipca 2015 r., zasądzając odsetki za opóźnienie od dnia 25 lipca 2015 r. tj. zgodnie z datą wezwania do zapłaty umieszczonego na fakturze VAT.

W ocenie Sądu, powód wykazał również, że na zlecenie i na rzecz pozwanego wykonywał również prace dodatkowe, nieujęte w umowie pomiędzy stronami i takie, których nie przewidywała umowa zawarta przez pozwanego z generalnym wykonawcą. Jako roboty dodatkowe wykonane zostały przez powoda następujące prace:

1) blaty umywalkowe za kwotę 3.703,64 zł netto (4.305,00zł brutto), które zostały w całości opłacone przez pozwanego,

2) cokoliki, co do których strony ustaliły wynagrodzenie w kwocie 2.880 zł,

3) stopnice i podstopnie za kwotę wynagrodzenia 10.964,61 zł.,

4) płytki dotykowe i na rampie – wartość prac powoda to kwota 5.311,60 zł,

5) obróbka płyt stopnicowych – wartość prac dodatkowych powoda to kwota 8.200 zł,

6) próbka płytki dotykowej – 215,20 zł.

Wymagalność roszczeń z tytułu wynagrodzenia za roboty dodatkowe Sąd ustalił każdorazowo od daty przypadającej po dniu wskazanym jako dzień płatności w fakturach VAT wystawionych przez powoda.

Ustalając zakres prac dodatkowych oraz ich zlecenie przez pozwanego Sąd oparł się na zeznaniach wskazanych wyżej świadków. Wykonanie tych prac oraz ich wartość potwierdza natomiast opinia biegłego T. S..

Z powyższej analizy wynika więc, że wartość prac powoda pozostających w zakresie umowy głównej to kwota 202.912,12 zł netto (86.922,17 zł +45.433,69 zł + 32.166,33 zł + 19.366,19 zł +19.023,74 zł = 202.912,12 zł), która po powiększeniu o podatek VAT (23%) w kwocie 46.669,79 zł daje kwotę 249.581,91 zł brutto.

Wartość prac dodatkowych objętych umową stron to natomiast kwota 27.571,41 zł netto (2.880 zł + 10.964,61 zł +5.311,60 zł + 8.200 zł +215,20 zł), która po powiększeniu o podatek VAT (23%) daje kwotę brutto 33.912,83 zł.

Wartość prac podstawowych i dodatkowych wykonanych przez powoda na przedmiotowej budowie na zlecenie pozwanego to kwota 283.494,74 zł (249.581,91 zł +33.912,83 zł= 283.494,74 zł).

Skoro przy tym bezsporna między stronami była okoliczność, że pozwany zapłacił zaliczkowo powodowi na poczet wynagrodzenia kwotę 95.000,00 zł, to do zapłaty dla powoda pozostała kwota 188.494,74 zł (283.494,74 zł – 95.000 zł = 188.494,74 zł).

Jako podstawę prawną uwzględnienia powództwa Sąd wskazał art. 647 k.c. Wyraził ocenę, że fakt, iż część prac została wykonana przed 2 kwietnia 2015 r. na podstawie umowy zawartej w formie ustnej to nie ma znaczenia dla ważności umowy. Odwołał się do treści art. 647 ¹ § 4 k.c. i stwierdził, iż zachowanie formy pisemnej umowy o podwykonawstwo konieczne jest do odpowiedzialności solidarnej inwestora oraz podmiotu zawierającego taką umowę za wypłatę wynagrodzenia. Umowa o roboty budowlane winna być stwierdzona pismem – art. 648 § 1 k.c. (rygor wynikający z tego przepisu służy jedynie celom dowodowym).

Jako podstawą prawną zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie Sąd przywołał art. 481 § 1 i 2 k.c., zaś o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. rozdzielając je stosownie do wyniku sporu.

W sprawie z powództwa wzajemnego Sąd uznał za zasadne jedynie roszczenie o zapłatę kwoty 12.507,19 zł z tytułu sprzedaży materiałów budowlanych na rzecz powoda. Roszczenie w tym zakresie zostało udokumentowane fakturami VAT a ponadto nie zostało zakwestionowane przez pozwanego wzajemnego. Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 535 k.c., zasądził od pozwanego wzajemnego na rzecz powoda wzajemnego kwotę 12.507,19 zł wraz z ustawowymi odsetkami zgodnie z żądaniem pozwu.

W pozostałym zakresie powództwo wzajemne – zdaniem Sądu - podlegało oddaleniu na podstawie art. 471 k.c.

Powód wzajemny żądał zasądzenia od pozwanego wzajemnego kwoty 141.671,62 zł tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy. Wskazywał, iż nienależyte wykonanie umowy przez pozwanego wzajemnego spowodowało szkodę w jego majątku w postaci konieczności opłacenia wykonawców, którzy dokończyli prace po odstąpieniu od umowy, tj. po dniu 18 sierpnia 2015 r. oraz poniesienia kosztów kalibracji płytek zniszczonych przez pracowników powoda -pozwanego wzajemnego.

W ocenie Sądu powód wzajemny nie wykazał nienależytego wykonania umowy przez pozwanego wzajemnego oraz ewentualnej wysokości szkody z tym związanej.

Pozwany - powód wzajemny nie udowodnił przede wszystkim, że zniszczenie materiału miało związek z fazowaniem materiału przez pracowników powoda -pozwanego wzajemnego.

Wprawdzie świadkowie P. J., A. C. oraz M. M. (1) zeznawali, że to wadliwe zabezpieczenie płytek do transportu po fazowaniu było przyczyną uszkodzenia płytek, jednak wskazać należy, iż żaden z wymienionych świadków nie widział tych płytek bezpośrednio po ich dostawie od producenta a przed wykonaniem ich fazowania. Z zeznań natomiast świadka T. J. (2) wynika, że z dostarczonych prosto na budowę pierwszych dostaw 17 czy 18 skrzyń płytek, aż 8 z nich było uszkodzonych i od razu zostały odłożone. Skoro więc uszkodzenia pierwszych dostaw stwierdzone zostały od razu przy odbiorze płytek od producenta, to nie można wykluczyć, że również kolejne transporty płytek od producenta posiadały uszkodzenia. Z tymi okolicznościami zbieżne są zeznania świadka J. M., że materiał był nieodpowiedni i dlatego konieczne było fazowanie, aby zlikwidować wady. Również świadek N. C. z B. potwierdził, że dużo płyt było uszczypanych i dlatego miały być fazowane. Fazowanie uszkodzonych wcześniej płytek potwierdzili świadkowie S. K. i D. K. (1).

Ponieważ zeznania świadków obu stron są w tym zakresie sprzeczne, a to na pozwanym – powodzie wzajemnym spoczywał ciężar wykazania, że do uszkodzenia płytek doszło z winy powoda-pozwanego wzajemnego (art. 6 k.c.), Sąd uznał, iż ujemne konsekwencje nieudowodnienia tej okoliczności obciążają pozwanego - powoda wzajemnego.

W związku z tym nie ma podstaw, aby również konsekwencjami opóźnienia w zakresie ułożenia posadzki w budynku nr (...) obciążać powoda-pozwanego wzajemnego. Niesporne w sprawie jest to, że przyczyną opóźnienia w wykonaniu umowy przez powoda były czasowe braki materiału na ułożenie posadzki związane z koniecznością kalibracji płytek, co wydłużało w sposób oczywisty dostarczenie materiałów na budowę oraz konieczność oczekiwania na dodatkowe dostawy materiału z uwagi na brak możliwości wykorzystania części uszkodzonych płytek. Sporne w sprawie było natomiast to, czy odpowiedzialność za powyższe ponosi powód, któremu pozwany przypisał zniszczenie materiału związane z fazowaniem płytek czy też pozwany zobowiązany do terminowej dostawy materiału do wykonania umowy.

Biorąc pod uwagę wyżej przedstawione ustalenia odnośnie niewykazania przez pozwanego - powoda wzajemnego, że to z winy powoda - pozwanego wzajemnego doszło do opóźnienia w dostawie właściwego materiału na budowę i w związku z tym do opóźnienia w realizacji przez niego umowy z pozwanym, brak było podstaw do stwierdzenia nienależytego wykonania umowy przez powoda -pozwanego wzajemnego. Nienależyte wykonanie umowy przez powoda związane z opóźnieniem jego prac można byłoby bowiem stwierdzić jedynie wówczas gdyby dysponował on materiałem do pracy dostarczonym przez pozwanego - powoda wzajemnego. Skoro nie jest sporne między stronami, że tym materiałem na posadzkę w budynku nr (...) powód nie dysponował, nie można przypisać mu odpowiedzialności z art. 471 k.c. za zwiększone koszty pozwanego - powoda wzajemnego wynikające z odstąpienia od umowy z powodem - pozwanym wzajemnym.

Sąd zwrócił uwagę na zeznania świadka P., który zeznał, że konieczność kalibracji płyt i kosztów z tym związanych nie wynikała z wcześniejszego ich uszkodzenia tyko z tego, że fabrycznie miały one niewłaściwą kalibrację czyli tolerancję. Powyższe poddaje w wątpliwość również związek przyczynowy pomiędzy poniesionymi przez pozwanego - powoda wzajemnego kosztami kalibracji a zarzucanym powodowi - pozwanemu wzajemnemu nienależytym wykonaniem umowy.

Ponadto, pozwany - powód wzajemny nie wykazał wysokości szkody. Pozwany- powód wzajemny przedstawił roszczenie odszkodowawcze w postaci kosztów kalibrowania płytek oraz zatrudnienia innych wykonawców do dokończenia prac powoda - pozwanego wzajemnego. Wskazać należy jednak, iż nie zostało przez pozwanego - powoda wzajemnego wykazane, że przedstawione faktury VAT z tytułu kosztów prac zatrudnionych przez pozwanego - powoda wzajemnego pracowników dotyczą wyłącznie prac, które wykonać miał powód - pozwany wzajemny. Z okoliczności sprawy oraz zeznań świadka T. J. (2) wynika, że podwykonawcy pozwanego - powoda wzajemnego pracowali na budowie na zlecenie pozwanego -powoda wzajemnego również przy pracach niepozostających w zakresie umowy powoda - pozwanego wzajemnego. Świadek zeznał, iż firmy zatrudnione przez pozwanego, do sierpnia 2015 r. wykonywały prace na zewnątrz dworca, co do których nie ma sporu, że nie należały do zakresu prac powoda. Z treści zaś przedstawionych dokumentów oraz zeznań świadków wykonujących wskazane prace nie wynika, czy rzeczywiście wykonywali oni wyłącznie zakres należący do powoda -pozwanego wzajemnego.

Ponadto, koszty związane z dokończeniem posadzki w budynku nr (...) w zakresie fugowania, silikonowania, docinek i sprzątania uwzględnione zostały w opinii biegłego jako kwota, która pomniejszyła wynagrodzenie powoda - pozwanego wzajemnego i w takiej też kwocie sąd pomniejszył zasądzone na rzecz powoda z tego tytułu wynagrodzenie.

Sąd wskazał przy tym, iż wbrew temu, co twierdzi pozwany - powód wzajemny nie jest prawdą, iż kwota 231.183,62 zł to koszt wyłącznie związany z poprawieniem i dokończeniem posadzki w budynku nr (...). Już z samych tylko dokumentów w postaci faktur VAT i zeznań świadków wykonujących te prace na rzecz pozwanego - powoda wzajemnego wynika, że dotyczyły one nie tylko przedmiotowej posadzki, ale również prac na zewnątrz dworca (świadek T. J. (2)). Wyliczenie więc odszkodowania jako różnicy pomiędzy kwotą kosztów, jaką poniósł pozwany - powód wzajemny na dokończenie wszystkich prac na terenie budowy, do których był zobowiązany umową z generalnym wykonawcą a kwotą wynagrodzenia, jaką zobowiązany byłby zapłacić powodowi - pozwanemu wzajemnemu wyłącznie za wykonanie posadzki nr 15, nie znajduje racjonalnego wytłumaczenia i uzasadnia uznanie, że pozwany - powód wzajemny nie wykazał ewentualnej wysokości szkody.

Dlatego też, mając powyższe na uwadze, w zakresie żądanego odszkodowania, Sąd oddalił powództwo wzajemne na podstawie art. 471 k.c., nie znajdując również podstaw do zastosowania w sprawie art. 415 k.c.

O kosztach procesu w sprawie z powództwa wzajemnego Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., rozdzielając je stosownie do wyniku sporu. Powód wzajemny przegrał sprawę w 92% więc w takiej proporcji powinien ponieść koszty procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Powód zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie oddalającym powództwo główne co do kwoty 44.141,69 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 30 października 2015 r. oraz w zakresie orzeczenia o kosztach tego procesu, zarzucał mu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów w postaci zeznań świadków i przesłuchania stron, a także opinii biegłego oraz zdjęć i dokumentów w postaci faktur VAT przedłożonych przez niego w toku sprawy w zakresie w jakim skutkowało to:

1) błędnym, nielogicznym ustaleniem, że wykonał on na rzecz pozwanego jedynie 127 m ² ścian tunelu na podkonstrukcji, podczas gdy było niesporne w realiach sprawy, że wykonał on połowę, ale ogólnej powierzchni ścian tunelu, która wynosiła 488 m ², czyli około 244 m ² i to w pierwszej fazie robót,

2) błędnym ustaleniem, jakoby za prace polegające na obłożeniu granitem wyjścia na perony i wykonanie czap winien on otrzymać wynagrodzenie w kwocie 19.366,19 zł netto, podczas gdy stawka ta jest absolutnie niska, co wskazywało wyliczenie biegłego zawarte w opinii II uzupełniającej, potwierdzając tym samym jego twierdzenia, że umówiony był na inną aniżeli przyjęta przez pozwanego w umowie z B. stawkę, szczególnie, że tylko na ten cel dostarczył on swój granit, którego wartość i zakup wykazał fakturą VAT nr (...) i którego wybudowanie wymagało wielu czynności dostosowawczych, przez co właściwe było uznanie za wiążącą w tym zakresie przynajmniej wartości prac wyliczonej II opinią uzupełniającą biegłego, tj. w wysokości 25.587,08 zł i powiększenie jej o wartość zakupionego w tym celu przez niego materiału w kwocie 8.751 zł,

3) nieuzasadnionym jakimkolwiek nieustaleniem, że niezależnie od piaskowania i polerowania pasów antypoślizgowych oczywiście wykonał on w ramach zlecenia dodatkowego również obróbkę płyt stopnicowych w ilości 96 sztuk z przeznaczeniem na schody z poziomu –1 na 0, tj. prace wykazane fakturą nr (...) na kwotę 9.600 zł, podczas gdy wykonanie tych prac przez niego potwierdziło szereg świadków, on wiarygodnie je opisał, a pozwany nie wykluczył ich wykonania.

Mając powyższe na względzie wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie dodatkowo na jego rzecz od pozwanego kwoty 44.141,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 30 października 2015 r. oraz obciążenie pozwanego kosztami postępowania za I i II instancję.

Pozwany natomiast zaskarżając wyrok w części, a to w zakresie pozwu głównego – w części zasądzającej kwotę 188.494,74 zł i w zakresie pozwu wzajemnego w części oddalającej powództwo w zakresie przekraczającym kwotę 12507,19 zł, a także w zakresie orzeczenia o kosztach postępowania, zarzucał mu:

I. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na:

1) braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego polegającym na niewzięciu pod uwagę przy ustalaniu dnia, w którym powód zaprzestał wykonywania prac związanych z umową:

a) zeznań świadka P. J., faktur VAT wystawionych przez P. J. na rzecz powoda, faktur VAT wystawionych przez P. J. na rzecz jego i zeznań powoda, które świadczą o tym, że P. J. i jego pracownicy zaprzestali wykonywania prac na rzecz powoda z końcem czerwca 2015 r.,

b) zeznań świadka T. J. (2), N. C., P. J., powoda i pozwanego, z których wynika, że wyłącznie P. J. i jego pracownicy uczestniczyli w wykonywaniu umowy po stronie powoda, co doprowadziło Sąd do błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na ustaleniu, że powód wykonywał prace na budowie do 18 sierpnia 2015 r., podczas gdy w rzeczywistości wykonywał je do końca czerwca 2015 r., co z kolei doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na ustaleniu, że powód wykonał prace inne niż te wynikające z protokołu odbioru sporządzonego 1 lipca 2015 r., (w tym oznakowanie dotykowe dla niewidomych w budynku nr (...) oraz tunelu), pomimo że z protokołów odbioru wynika, że prace te wykonano po tym, jak powód opuścił plac budowy;

2) niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego w postaci oświadczenia o odstąpieniu, polegającej na ustaleniu, że data widniejąca na oświadczeniu (18 sierpień.2015 r.) dowodzi, że powód przebywał na budowie do dnia 18 sierpnia 2015 r.;

3) braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego polegającym na niewzięciu pod uwagę przy ustalaniu przyczyn uszkodzenia płytek zeznań R. F., P. J., A. S., A. C., K. C., M. C., M. M. (2), a oparciu się wyłącznie na zeznaniach T. J. (2), co w konsekwencji doprowadziło Sąd do błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na ustaleniu, że płytki przeznaczone do wykonania umowy dostarczone przez jego były w znacznej części uszkodzone, podczas gdy w rzeczywistości to powód uszkodził płytki;

4) niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego w postaci ustalenia, że potrzeba fazowania płytek zaistniała z winy jego, podczas gdy fakt, że B. (główny wykonawca) zapłacił za te prace odrębnie powodowi, świadczy o tym, że fazowanie nie nastąpiło z winy jego, ponieważ w takim wypadku, kosztem fazowania zostałby obciążony on, a nie B., a zamówiony przez B. materiał nie miał być fazowany;

5) poczynieniu ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegających na ustaleniu, że prace wykonywane przez pozostałych podwykonawców zatrudnionych przez niego nie obejmowały tego samego zakresu prac, który miał wykonać powód, pomimo że on zobowiązał się do wykonania na rzecz B. wyłącznie prac tożsamych z pracami, które miał dla jego wykonać powód, a nadto z zeznań świadków wynika, że wykonywali oni prace, które zbieżne są z zakresem umowy pozwanego z B.,

6) poczynieniu ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegających na ustaleniu, że on opłacił fakturę VAT FV (...), pomimo że z tytułów przelewów, twierdzeń stron oraz zeznań świadków wynika, że on nie opłacił tej faktury, a jedynie dokonał na rzecz powoda wpłat w trybie zaliczkowym, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na ustaleniu, że strony zawarły umowę na wykonanie prac dodatkowych i wykonanie tych prac przez powoda,

7) niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego w postaci ustalenia, że on nie zakwestionował wynagrodzenia za wykonanie próbki płytki dotykowej w wysokości 215,25 zł, pomimo że tylko częściowa opłata tej faktury oraz tytuł przelewu dowodzą, że do takiego zakwestionowania doszło,

8) braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego polegającym na niewzięciu pod uwagę przy ustalaniu czy pozwany zlecał prace dodatkowe powodowi zeznań innych osób (prezesa jego zarządu) niż N. C., K. M., T. J. (2) oraz D. K. (1);

9) niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego w postaci ustalenia, że on zlecał prace dodatkowe powodowi, pomimo że Sąd prawidłowo ustalił, że prace te nie były ujęte w umowie pomiędzy stronami, ani w umowie zawartej przez niego z generalnym wykonawcą (B.), co oznacza, że prace te z większym prawdopodobieństwem zlecał B.;

II. naruszenie art. 471 k.c. poprzez jego błędne niezastosowanie i nieuwzględnienie jego roszczenia w zakresie żądania odszkodowania;

III. naruszenie art. 647 ¹ § 4 k.c. w z. art. 647 ¹ § 2 i 3 k.c. w brzmieniu sprzed 1 sierpnia 2017 r. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na ustaleniu, że niezachowanie pisemnej formy nie prowadzi do nieważności umowy o podwykonawstwo, podczas gdy przepis ten wyraźnie stanowi, że umowa o podwykonawstwo powinna być dokonana w formie pisemnej pod rygorem nieważności;

IV. naruszenie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie i zasądzenie na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie za okres sprzed doręczenia pozwu i pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa, pomimo że część roszczeń objętych wyrokiem jest zobowiązaniami bezterminowymi (w zakresie, w którym podstawą zasądzenia powinny być przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu), a co do pozostałej części roszczeń powód nie wystawił faktur VAT na kwoty korespondujące z wartościami wskazanym w wyroku, a nadto nie wykazał, by doręczył mu przedłożone faktury VAT, wobec czego wymagalność roszczeń objętych wyrokiem należało odnosić od dnia doręczenia mu pozwu i pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa.

W oparciu o powyższe zarzuty wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa głównego w całości ewentualnie oddalenie powództwa w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie za okres sprzed doręczenia pozwanemu pozwu (w zakresie kwoty 146.757 zł) i sprzed doręczenia mu pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa (w zakresie pozostałej kwoty), zaś w zakresie powództwa wzajemnego – zasądzenie od powoda na jego rzecz dalszej kwoty 141.671,62 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia wniesienia pozwu wzajemnego do dnia zapłaty. Ponadto wniósł o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego i odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Jedynie apelacja powoda wzajemnego zasługiwała na częściowe uwzględnienie, apelacja powoda głównego jako bezpodstawna podlegała oddaleniu.

Z uwagi na zakres obu apelacji zachodziła potrzeba ponownego odniesienia się do treści umowy, która łączyła strony.

Na wstępie wskazać należy, iż umowa zawarta pomiędzy stronami w dniu 2 kwietnia 2015 r. uległa rozwiązaniu wskutek złożenia przez (...) sp. z o.o. w O. (dalej zwaną (...)) w dniu 18 sierpnia 2015 r. oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Skuteczność złożonego oświadczenia nie była w toku procesu kwestionowana przez M. S..

Stanowiska procesowe stron w toku postępowania przed Sądem I instancji wskazywały na to – i nadal na to wskazują – iż roboty wykonane przez M. S. na podstawie umowy z 2 kwietnia 2015 r. winny być rozliczone według zasad wynikających z tej umowy. Spór – w zakresie powództwa głównego – dotyczy ilości wykonanych prac oraz wartości – w odniesieniu do niektórych robót. Zgodnie z wolą stron odstąpienie do umowy wywarło skutek jedynie na przyszłość.

Jest okolicznością niesporną, iż po odstąpieniu od umowy strony nie dokonały protokolarnego odbioru robót wykonanych przez M. S..

Na powodzie głównym spoczywał zatem obowiązek wykazania prac, które wykonał oraz ich wartości.

Jednym z dokumentów – niekwestionowanych przez strony – była umowa nr (...) zawarta pomiędzy B. a (...), w której to strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 800.000 zł netto. Przedstawicielami wykonawcy – spółki (...) - zgodnie z umową był prezes zarządu W. K. (2) oraz M. S., powód główny w niniejszej sprawie. W załączniku nr 1 do umowy wskazano zakres rzeczowo – finansowy (kalkulacja wynagrodzenia z rozbiciem na poszczególne rodzaje prac, k. 99 akt). Do tejże umowy został zawarty aneks nr (...) w dniu 30 kwietnia 2015 r., w którym to podwyższono wynagrodzenie ryczałtowe do kwoty 918.447,45 zł netto i zmieniono treść zał. nr 1 (dostosowanie do ustalonego wynagrodzenia) oraz zmieniono zał. nr 5 do umowy, dodając do cen jednostkowych dodatkowe pozycje (k. 103-104 akt). W zał. nr 5 wskazano min fazowanie płyt.

Z § 2 umowy z dnia 2 kwietnia 2015 r. wynika, iż M. S. zobowiązał się wykonać wszelkie prace wynikające z umowy nr (...) zawartej pomiędzy B. a (...) na zasadach i w terminach tam wskazanych. W § 6 umowy postanowiono, iż na wykonawcę M. S. przechodzą wszelkie ryzyka związane z przedmiotem umowy i materiałami niezbędnymi do jej wykonania od dnia rozpoczęcia przez niego prac do dnia ich odbioru przez generalnego wykonawcę, a więc B..

Zauważyć należy, że okolicznością niesporną jest, iż M. S. przystąpił do wykonywania prac objętych umową nr (...) na jesieni 2014 r., a więc bezpośrednio po jej zawarciu. W momencie rozpoczęcia ich wykonywania nie miał zawartej ze spółką (...) umowy na piśmie. Jak już wskazywano w umowie nr (...) został ujęty jako przedstawiciel wykonawcy, a więc spółki (...). Okoliczność ta jest istotna i może dowodzić określonych w przeszłości powiązań gospodarczych pomiędzy stronami niniejszego postępowania. Roboty wykonywane na budowie przez M. S. przed zawarciem ze spółką (...) umowy pisemnej – obejmujące zakres prac ujętych w umowie nr (...) – były wykonywane w oparciu o ustną umowę zawartą ze spółką (...). Uwzględniała ona zasady rozliczeń wynikające z umowy nr (...).

Sąd Apelacyjny podziela ocenę prawną zaprezentowaną w motywach zaskarżonego wyroku, iż umowa ustna zawarta pomiędzy stronami, w oparciu o którą M. S. wykonywał roboty na jesieni 2014 r. oraz w 2015 r. do dnia 2 kwietnia 2015 r., nie jest dotknięta nieważnością. Argumenty przytoczone na rzecz tej tezy są przekonujące i nie ma potrzeby dodatkowego ich wspomagania. Do rozliczenia tychże prac – wykonanych w tym okresie – mają zatem zastosowanie rozwiązania przewidziane umową nr (...), a nie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Konsekwencją takiej oceny jest przyjęcie wymagalności roszczenia o zapłatę za wykonane prace zgodnie z umową a nie – jak chce tego spółka (...) – od dnia doręczenia odpisu pozwu i pisma rozszerzającego powództwo.

Przechodząc do żądania pozwu głównego jeszcze raz należy podkreślić, że strony nie dokonały inwentaryzacji prac wykonanych na budowie przez M. S.. Na tejże budowie były sporządzane protokoły zaawansowania prac pomiędzy spółką (...) a B..

W apelacjach strony nie kwestionują miarodajności opinii wydanej przez biegłego z zakresu budownictwa T. S.. Opinia ta mogła być – i była – podstawą ustaleń faktycznych Sądu I instancji.

Biegły wskazał, iż protokoły zaawansowania robót są najbardziej obiektywnymi oraz bezstronnymi dowodami na to, jaki zakres robót i w jakim czasie był wykonany.

Poza tymi dokumentami obie strony zgłosiły dowody ze źródeł osobowych – zeznania świadków oraz dowód z przesłuchania stron a także inne dowody z dokumentów.

Najistotniejszym dowodem w tym zakresie są zeznania świadka P. J.. Świadek ten pracował na budowie jako podwykonawca M. S.. Wykonywał on od samego początku prace powiązane z układaniem płyt kamiennych. W pewnym momencie – w sposób jednoznaczny świadek ten nie wskazał daty – prace na budowie wykonywał na rzecz spółki (...), która to płaciła świadkowi za wykonane prace. Ani powód główny, ani pozwany główny nie przedłożyli umów pisemnych zawartych z P. J.. Zeznania świadka P. J. co do daty, do której wykonywał prace na rzecz M. S. nie są spójne i konsekwentne. Świadek stwierdził, że ma zapłacone za wszystkie prace wykonane na rzecz M. S.. Podał także, że jak ostatni raz powód główny był na budowie i robił zdjęcia to jeszcze mu płacił. Zauważyć należy, iż po przesłuchaniu świadka w dniu 22 listopada 2016 r. powód wzajemny złożył w dniu 18 lipca 2018 r. ponowny wniosek o przesłuchanie świadka na okoliczność rodzaju i zakresu prac wykonanych na zlecenie powoda głównego i przez niego opłaconych (k. 681 akt). Świadek, pomimo wezwania, nie stawił się na termin rozprawy i ostatecznie wniosek dowodowy został cofnięty.

Dowody z zeznań świadków oraz dokumentów (faktury znajdujące się na k. 143, 144, 146) dowodzą, że na budowie określone prace były wykonywane w lipcu i sierpniu 2015 r. także przez inne osoby, niż P. J..

Zważyć należy, że spółka (...) godziła się na zasady proponowane przez biegłego T. S. co do rozliczenia robót według protokołów ich zaawansowania, ale twierdziła, iż należałoby uwzględnić stan zaawansowania prac na 1 lipca 2015 r. Jej zdaniem kłóci się z zasadami doświadczenia życiowego ustalenie, iż data oświadczenia o odstąpieniu od umowy dowodzi, iż do tego dnia wykonawca przebywał na budowie.

Z treści oświadczenia o odstąpieniu od umowy nie wynika, kiedy powód główny zaprzestał wykonywania prac. Zawarto w nim jedynie ogólne sformułowanie o zaprzestaniu prac i ich niepodejmowaniu mimo licznych wezwań i interwencji (k. 38 akt). Jest w nim także mowa o zniszczeniu materiału podczas fazowania. Z treści tegoż dokumentu trudno wywieść, iż P. J. wraz z dwoma czy też jednym swoim pracownikiem zaprzestali wykonywania prac z końcem czerwca 2015 r. Na rzecz prawidłowości twierdzeń spółki (...) nie przemawiają także dowody w postaci faktur wystawionych przez P. J., które miały być opłacone przez M. S. (k.704-705). Ostatnia faktura VAT nr (...) nosi datę 29 czerwca 2015 r. Świadek P. J. zeznał, że za prace wykonane na rzecz powoda głównego ma zapłacone. Zauważyć także należy, iż P. J. fakturę VAT nr (...) wystawił na pozwaną spółkę w dniu 14 września 2015 r., następną zaś w dniu 26 października 2015 r. (k. 160-161 akt). Z dowodów zgromadzonych w sprawie wynika, iż był on na budowie i w lipcu, i w sierpniu 2015 r. W świetle takiej treści dowodów uprawnione było stanowisko Sądu Okręgowego, iż powód główny zaprzestał wykonywania prac z datą złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Od tej daty P. J. wykonywał roboty na rzecz spółki (...).

Pozwany główny przedstawił dokument w postaci sprzedaży zgodnie z protokołami zaawansowania sporządzonymi na określone daty (k. 120 akt). Biegły T. S. analizując dokumentację przedstawioną przez strony i zeznania świadków przyjął stan zaawansowania robót na datę 28 sierpnia 2015 r. i jednocześnie uwzględnił, iż odstąpienie miało miejsce w połowie okresu rozliczeniowego (poprzedni protokół ze stanu zaawansowania został sporządzony w dniu 7 sierpnia 2015 r.). Stanowisko to zostało podzielone przez Sąd I instancji i zyskało akceptację Sądu Apelacyjnego. Oznacza to, iż Sąd odwoławczy nie podzielił wywodów spółki (...) zawartych na str. 22-23 apelacji (k. 761-762 akt sprawy), które zmierzały do wykazania, że spółka w całości uregulowała należne powodowi głównemu wynagrodzenie. Czyniło to także bezpodstawnym pierwszy z zarzutów apelacyjnych M. S.. Sąd I instancji odniósł się do twierdzeń powoda głównego dotyczących wykonania ścian tunelu oraz zeznań świadków i przyjął za wiarygodne wyliczenia sporządzone przez biegłego. Odmienne twierdzenia skarżącego w tym zakresie nie podważają prawidłowości ustaleń w odniesieniu do przyjęcia, iż z tytułu wykonania ścian tunelu należy się powodowi głównemu kwota 32.166,33 zł (zdaniem skarżącego winna ona być powiększona o dodatkową kwotę 18.208,41 zł netto – k. 737 odwr.).

Nieuzasadniony jest także drugi z zarzutów apelacji M. S..

Strony łączyła umowa o określonej treści i częścią tej umowy był aneks nr (...) (k. 103 akt) do umowy nr (...) wraz z załącznikami. W oparciu o treść tej umowy ustalono wielkość wynagrodzenia za obłożenie granitem wyjścia na peron oraz wykonania i zamontowania tzw. czap – wariant I opinii uzupełniającej biegłego z sierpnia 2017 r. (k. 556 akt). Słusznie Sąd Okręgowy wskazał, że materiał dowodowy nie pozwalał przyjąć, że strony uzgodniły odmienne stawki robocizny i materiału, niż wskazane w aneksie nr (...) do umowy nr (...). Wyliczenie według wariantu II jest wyliczeniem hipotetycznym i zostało przedstawione zgodnie ze wskazówkami M. S.. Skarżący nie udowodnił jednak, iż strony umówiły się na wynagrodzenie według stawki 460 zł za m ². Bezzasadne było zatem żądanie zasądzenia z tego tytułu dodatkowego wynagrodzenia w kwocie 8.079,14 zł netto.

Jeżeli natomiast chodzi o ostatni zarzut apelacji powoda głównego to zauważyć należy, iż Sąd Okręgowy tytułem wynagrodzenia za wykonane stopnice i podstopnice w budynku nr (...) zasądził łącznie kwotę 10.964,61 zł i dodatkowo kwotę 8200 zł za obróbkę płyt stopnicowych. Wystawienie przez M. S. w dniu 8 sierpnia 2015 r. faktury nr (...) (k. 16 akt), z której wynika kwota 9600 zł netto – jako tytuł wskazano „wykonanie obróbki płyt stopnicowych według zlecenia” – nie oznacza automatycznie, iż należy mu się wynagrodzenie w kwocie wynikającej z tej faktury.

Apelacja spółki (...) w odniesieniu do powództwa głównego była uzasadniona jedynie w niewielkiej części.

Nieprawidłowa była ocena Sądu Okręgowego, iż spółka (...) nie zakwestionowała wynagrodzenia za wykonanie próbki płytki dotykowej w wysokości 215,25 zł. O tym, że miało to miejsce dowodzą pisma procesowe, w których wnoszono o oddalenie powództwa, zeznania prezesa spółki złożone w charakterze strony, a także fakt opłacenia jedynie w części faktury nr (...) (k. 15 akt) – zapłacono tylko za blat granitowy. W odniesieniu do kwoty 215,25 zł apelacja podlegała zatem uwzględnieniu.

Zarzuty apelacji dotyczące innych wskazanych przez Sad I instancji prac jako roboty dodatkowe nie mogły być uwzględnione. Sąd Okręgowy wskazał dowody, na których się oparł przyjmując, iż powodowi należy się wynagrodzenie za ich wykonanie w łącznej wysokości 27.356,21 zł. Argumenty podważające ocenę Sądu I instancji w tej materii są bardzo ogólnikowe. Odwoływanie się do sposobu regulowania należności po wystawieniu przez powoda głównego faktur poprzez wskazywania w tytułach jako zaliczka niczego w przeprowadzonej ocenie nie zmienia. Nie może wytrzymać – w świetle zasad doświadczenia życiowego – konstatacja spółki, że być może prace te były wykonywane na zlecenie głównego wykonawcy – firmy (...) – i to ona winna zapłacić powodowi głównemu za wykonane prace. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, że za te prace, które zlecał M. S. bezpośrednio B. wypłacił mu stosowne wynagrodzenie – była to okoliczność niesporna. Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością można wyrazić zapatrywanie, że gdyby podmiot ten zlecał bezpośrednio M. S. wykonanie jeszcze innych robót to byłyby one także przez niego opłacone.

Słuszny był zarzut spółki (...), iż Sąd I instancji nie umotywował szczegółowo stanu wymagalności roszczenia pieniężnego dochodzonego pozwem głównym.

Jak już wskazywano zapłata M. S. wynagrodzenia za wykonane roboty winna nastąpić w datach wskazanych w umowie nr (...). Mimo ustania stosunku umownego strony uznawały zasady wzajemnych rozliczeń wykonanych prac wynikające z umowy z dnia 2 kwietnia 2015 r., poza podnoszeniem zarzutu nieważności umowy ustnej. Zgodnie z § 9 zd. 2 tej umowy wysokość wynagrodzenia wykonawcy oraz terminy i sposób jego zapłaty będą następowały wg. zasad określonych w umowie z B. po otrzymaniu wynagrodzenia przez zlecającego ( spółkę (...)).

Analizując treść odpowiedzi na pozew oraz dokumenty dołączone do tego pisma procesowego w postaci umowy nr (...), wystawionych przez spółkę (...) faktur i dowodów ich opłacenia (k.121-141 akt) Sąd Apelacyjny uznał, iż stan opóźnienia w zapłacie kwoty 103.313,77 zł datuje się od 1 października 2015 r., zaś co do pozostałej kwoty od 30 października 2015 r.

Reasumując ten wątek rozważań, Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne Sądu I instancji poza ustaleniem odnoszącym się do zlecenia wykonania powodowi głównemu przez spółkę (...) próbki płytki dotykowej oraz ocenę, iż M. S. z tytułu wykonanych robót należy się wynagrodzenie, z tym że winno ono być pomniejszone o wartość wykonanej próbki płytki dotykowej. Opóźnienie w zapłacie kwoty 103.313,77 zł datuje się od 1 października 2015 r. i od tej daty należą się uprawnionemu odsetki z tytułu opóźnienia w zapłacie świadczenia.

Jeżeli natomiast chodzi o powództwo wzajemne to apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny nie podzielił oceny Sądu I instancji, że powód wzajemny nie wykazał nienależytego wykonania umowy przez pozwanego wzajemnego.

Z niezakwestionowanych dokumentów przedstawionych przez powoda wzajemnego wynika, że prace budowlane winny być zakończone do 20 października 2015 r. (k. 106 akt). Stan zaawansowania robót na 28 sierpnia 2015 r. wynosił 53,27 % (k. 120 akt). Niespornym też było, iż na budowie ze strony M. S. pracował jedynie P. J., któremu w miesiącach letnich w pracach budowlanych pomagała jedynie jedna osoba (wcześniej dwie osoby). Przy takim potencjale osoby pracujące z ramienia pozwanego wzajemnego nie wykonałyby w terminie umownym wszystkich prac. Wniosek taki wypływa z opinii biegłego z zakresu budownictwa, niezakwestionowanej skutecznie przez M. S.. Zauważyć też należy, iż zgodnie z umową M. S. miał wykonać także określone zakresem rzeczowo- finansowym roboty na zewnątrz budynku (k. 99 akt). O wykonaniu jakichkolwiek prac zewnętrznych przez M. S. w sprawie nie było mowy. Powyższe okoliczności pozwalały przyjąć, że M. S. opóźniał się z wykonaniem robót objętych umową tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w umówionym terminie. Po stronie powoda wzajemnego jako zamawiającego występowały zatem przesłanki do odstąpienia od umowy (art. 635 k.c. w zw. z art. 656 k.c.).

Sąd Apelacyjny nie podzielił także oceny Sądu I instancji, że spółka (...) nie wykazała, że zniszczenie materiału – płytek kamiennych – miało związek z fazowaniem płyt granitowych przez pracowników M. S. a na niej ciążył obowiązek wykazania, że do uszkodzenia doszło z winy pozwanego wzajemnego (art. 6 k.c.).

Jest niespornym w sprawie, że zgodnie z umową zawartą przez strony materiał w postaci płyt – okładzin - granitowych miał dostarczyć powód wzajemny. Zauważyć jednakże należy, że zgodnie z § 6 umowy na wykonawcę przechodzą wszelkie ryzyka związane z przedmiotem umowy i materiałami niezbędnymi do jej wykonania od dnia rozpoczęcia przez niego prac do dnia ich odbioru przez generalnego wykonawcę. Strony zastrzegły także, że w sprawach nieuregulowanych umową mają zastosowanie przepisy k.c., w związku z tym zwrócić należy uwagę na treść art. 651 k.c.

Pozwany wzajemny jako wykonawca robót wykorzystujący okładziny granitowe dostarczane przez powoda wzajemnego miał obowiązek sprawdzać, czy dostarczony materiał nie jest wadliwy. Jest okolicznością niesporną, że pierwsze transporty skrzyń z płytami granitowymi dotarły na teren budowy bezpośrednio od producenta zagranicznego ( spółka (...) nie była ich wytwórcą, ale nabywała je od innego podmiotu). Odbiór pierwszego transportu przez wykonawcę robót budowlanych odbywał się bezpośrednio na budowie. Z niespornych ustaleń faktycznych wynika, że materiał w niektórych skrzyniach był uszkodzony.

Zasadniczy spór dotyczył jednak nie pierwszych dostaw a późniejszych, a mianowicie płyt po ich fazowaniu przez pracowników M. S..

Wstępnie zauważyć należy, że w dokumentacji dotyczącej umowy nr (...) problem fazowania pojawił się po zawarciu w dniu 30 kwietnia 2015 r. aneksu nr (...) do umowy nr (...) – został zmieniony zał. nr 5 do tej umowy (k. 105 akt). Jest okolicznością niesporną, że fazowanie było wykonywane przez pracowników pozwanego wzajemnego w obiekcie należącym do spółki (...) a okładziny granitowe do fazowania były dostarczane przez spółkę (...). Wynagrodzenie za prace powiązane z fazowaniem płyt było wypłacane bezpośrednio M. S..

Wydanie płyt granitowych do fazowania połączone było z przeniesieniem posiadania na rzecz wykonawcy robót budowlanych. Zaznajomienie się z ich stanem – przydatnością do obróbki krawędzi poprzez fazowanie – obciążało wykonawcę. W razie stwierdzenia, że dostarczone płyty granitowe są uszkodzone – krawędzie okruszone – obowiązkiem wykonawcy (M. S.) było powiadomienie o tym fakcie zamawiającego ( spółkę (...)) – obowiązek wynikający z art. 651 k.c. Z treści niekwestionowanej przez strony opinii biegłego wynika, że fazowanie uszkodzonych krawędzi płyt mija się z celem, gdyż takich płyt nie można wbudować w posadzkę czy ścianę z uwagi na widoczne uszkodzenia (fazowanie nie spowoduje naprawienia uszkodzonych krawędzi) – k. 562 akt.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zlecenie fazowania płyt granitowych nie było powiązane z próbą naprawienia uszkodzonych krawędzi płyt ale zmianą wymagań przez inwestora budowy (względy estetyczne i praktyczne).

Z racji przystąpienia do fazowania krawędzi bez zawiadomienia dostarczającego płyty, że są one wadliwe (nie nadają się do fazowania z uwagi na uszkodzenia krawędzi) można założyć, iż dostarczony materiał był prawidłowej jakości. Z dowodów ze źródeł osobowych wynika jednakże, że płyty które były fazowane po ich dostarczeniu na plac budowy były w znacznej części uszkodzone. Zauważyć należy, że płyty te były transportowane po fazowaniu z miejsca dokonywania tej czynności na teren dworca. Miało to miejsce po przejściu odpowiedzialności za materiał na wykonawcę (M. S.). Na wadliwość zabezpieczenia płyt do transportu po fazowaniu zeznawali świadkowie: P. J., A. C. i M. M. (1).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w sytuacji, gdy pozwanemu wzajemnemu został wydany przez zamawiającego towar, co do którego nie zgłaszano wadliwości (występowania uszkodzeń krawędzi płyt) i przystąpił on do fazowania krawędzi płyt a następnie przygotował do transportu płyty fazowane, to na nim ciążył obowiązek udowodnienia, że do uszkodzenia fazowanych płyt doszło wskutek działań czy zaniechań zamawiającego ( spółki (...)). Odmienna ocena Sądu I instancji w tym zakresie nie została zaaprobowana przez Sąd odwoławczy.

W sprawie powoływano się także na brak kalibracji dostarczonych płyt kamiennych i konieczność dostosowywania ich wielkości tak, by możliwe było ich ułożenie. Zeznania świadków dowodzą, że kalibracja była powiązana przede wszystkim z okruszeniem krawędzi płyt. Gdyby miały miejsce dostawy płyt granitowych bez uszkodzeń krawędzi ale niewymiarowych to w takiej sytuacji na wykonawcy ciążył także obowiązek zwrócenia uwagi zamawiającemu na wadliwość dostarczonego materiału.

Z dowodów zgromadzonych w sprawie wynika, iż problem z materiałem - okładzinami granitowymi -wystąpił w miesiącach letnich 2015 r. i dotyczył płyt fazowanych.

Reasumując powyższe rozważania, M. S. opóźniał się z realizacją prac objętych umową i opóźnienie to powiązane było z jego działaniem a było ono tak znaczne, że z dużym prawdopodobieństwem można było stwierdzić, iż nie zdoła on ukończyć robót objętych umową w terminie. Wystąpiły więc przesłanki do odstąpienia od umowy przez zamawiającego z winy wykonawcy.

Umowa zawarta pomiędzy stronami nie przewidywała kary umownej na wypadek nienależytego wykonania umowy przez którąkolwiek ze stron.

Dochodząc naprawienia szkody spółka (...) winna zatem udowodnić poza winą związek przyczynowy oraz szkodę.

Powód wzajemny w apelacji wskazał wartość przedmiotu zaskarżenia – 141.672 zł. Kalkulacja tej kwoty została podana w odpowiedzi na pozew (k. 72 akt). Spółka wskazała, że kwota 231.183,62 zł brutto to koszt związany z nienależytym wykonaniem umowy, koniecznością odstąpienia od umowy i wykonaniem prac przez innych podwykonawców (naprawa kamienia, robocizna, noclegi podwykonawców). Wynagrodzenie, które winna zapłacić za robociznę przy ułożeniu całej posadzki w budynku nr (...) to kwota 184.512 zł brutto. Łącznie wynagrodzenie i inne koszty poniesione przez spółkę na prace dotyczące posadzki w budynku nr (...) to kwota 326.183,62 zł (231.183,62 zł + 95.000 zł). Jako szkodę wskazano kwotę 141.672 zł (326.183,62 zł - 184.512 zł brutto).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego rację ma Sąd I instancji, że z uwagi na obniżenie wynagrodzenia należnego wykonawcy z tytułu wykonania posadzki w budynku nr (...) o koszty związane z dokończeniem posadzki w postaci fugowania, silikonowania, docinek i sprzątania spółka (...) zaoszczędziła na wydatkach. Wielkość kosztów poniesionych przez spółkę na dokończenie robót niezrealizowanych przez M. S. została wyszacowana przez biegłego z zakresu budownictwa (k. 562-563 akt). Zaoszczędzony wydatek – 26.508,54 zł - stanowi naprawienie szkody poniesionej przez zamawiającego w tym zakresie. Jak już wskazywano koszty dokończenia robót zostały oszacowane przez biegłego, co czyni wyliczoną kwotę odszkodowania w pełni miarodajną. W wyliczeniach biegły uwzględnił warunki rynkowe.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w toku postepowania spółka (...) udowodniła także szkodę w postaci poniesienia wydatków na naprawienie płyt kamiennych do stanu umożliwiającego ich ułożenie. W tej kwestii wypowiedział się także biegły T. S. w opinii uzupełniającej z sierpnia 2017 r. (k. 563 akt). Koszt kalibracji płyt oszacował na poziomie 22.738,46 zł. Opinia biegłego dotycząca tej materii nie była kwestionowana przez strony w toku postępowania. Została ona uznana przez Sąd II instancji jako w pełni wartościowy materiał dowodowy do ustalenia wartości szkody poniesionej przez spółkę (...) celem przystosowania płyt kamiennych do ułożenia posadzki.

W pozostałym zakresie powództwo główne nie mogło być uwzględnione. Wydaje się, że wskazywana w uzasadnieniu pozwu wzajemnego kwota stanowi sumę należności wynikających z faktur dołączonych do tego pisma procesowego. Pochodzą one z okresu lipiec – listopad 2015 r. Podano w nich różne tytuły płatności - tak ogólne jak i bardziej szczegółowe.

Zważyć jednakże należy, że zgodnie z umową zawartą przez strony integralną jej częścią jest umowa nr (...) wraz z załącznikami do niej. Załącznik nr 1 do umowy nr (...) dowodzi, że jej przedmiotem są także tereny zewnętrzne – m.in. okładziny pionowe. Zestawienie znajdujące się na k. 120 akt dowodzi, że na datę 28 sierpnia 2015 r. stan zaawansowania robót wyniósł 53,27 %, zaś na 7 sierpnia 2015 r. – 41,34 %. Powyższe dowodzi, że na datę odstąpienia od umowy roboty były zrealizowane w około 50 %. Po 18 sierpnia 2015 r. były zatem wykonywane roboty wynikające z umowy do tej pory niezrealizowane.

Sposób przedstawienia wielkości szkody i oparcie wyliczenia jedynie o dołączone do pozwu wzajemnego dokumenty opiewające na kwotę 231.183,62 zł nie pozwoliło uwzględnić powództwa wzajemnego ponad kwotę 22.738,46 zł. W toku postępowania nie wskazano kwotowo wielkości wynagrodzenia należnego M. S.. W pozwie wzajemnym wskazano jedynie jedną z pozycji, którą miał wykonywać pozwany wzajemny – ułożenie posadzki w budynku nr (...) (wynagrodzenie w wysokości 95 zł za 1 m ² ułożonej posadzki). Nie wskazano także wynagrodzenia, jakie należne byłoby M. S. za prace, których nie wykonał, a które to wykonały inne osoby. Spółka nie przedstawiła także w toku całego postępowania kosztów „dostawy okładzin z granitu” - § 2 umowy. Wynagrodzenie ustalone w umowie nr (...) jest wynagrodzeniem ryczałtowym i obejmowało ono także koszt płyt – okładzin granitowych.

W świetle dowodów zgromadzonych w sprawie – w ocenie Sądu Apelacyjnego – nie sposób było ustalić wysokości szkody pozostającej w związku przyczynowym z nienależytym wykonaniem umowy przez M. S., dochodzonej przez spółkę (...), w zakresie kwoty 92.424,62 zł [141.671,62 - (26.508,54 zł + 22.738,46 zł)].

Kierując się powyższymi względami dokonano zmiany rozstrzygnięcia zawartego w pkt II ppkt 1 poprzez zasądzenie, w oparciu o art. 471 k.c., dodatkowej kwoty 22.738,46 zł, co technicznie przełożyło się na zasądzenie kwoty 35.245,65 zł w miejsce zasądzonej kwoty 12.507,19 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu wzajemnego.

Uwzględnienie w części powództwa wzajemnego spowodowało korektę rozstrzygnięcia o kosztach procesu przed Sądem I instancji. Powództwo zostało uwzględnione w 22,86 %. Pozwany wzajemny poniósł koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.617 zł, zaś powód wzajemny w łącznej wysokości 14.133,94 zł. Uwzględniając proporcje 22,86 do 77,14 zachodziły podstawy do zasądzenia od M. S. na rzecz spółki (...) kwoty 414 zł kosztów procesu.

Kierując się powyższymi względami, na mocy art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c., orzeczono jak w pkt I i II sentencji.

O kosztach instancji odwoławczej orzeczono łącznie w odniesieniu do powództwa głównego i wzajemnego.

Łączna wartość zaskarżenia w odniesieniu do powództwa głównego to kwota 232.637 zł (188.495 + 44.142). Apelacja pozwanego głównego została uwzględniona w minimalnym zakresie. Koszty zastępstwa procesowego obu stron to kwoty po 8.100 zł. Rozliczono je w proporcji 20 % tj 1.620 zł - pozwany główny, 80 % tj 6.480 zł- powód główny, co dało kwotę 4.860 zł

Jeżeli natomiast chodzi o powództwo wzajemne to zostało ono uwzględnione w 16 %. Powodowi wzajemnemu należałby się zwrot kwoty 1.785 zł (1.137 zł – opłata od apelacji i 648 zł – koszty zastępstwa procesowego przy uwzględnieniu stawki minimalnej wynoszącej 4.050 zł). Pozwanemu wzajemnemu należałaby się kwota 3.402 zł (4.050 x 84%). Po wzajemnych obrachunkach pozwanemu wzajemnemu należałoby zasądzić kwotę 1617 zł.

Mając na względzie art. 100 zd. 1 i 2 k.p.c. Sad Apelacyjny zasądził od spółki (...) na rzecz M. S. kwotę 6477 zł (4.860 zł + 1617 zł).

(...)