Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

Protokolant: sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 września 2019 r. w Warszawie

sprawy Z. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o prawo do rekompensaty – ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach

na skutek odwołania Z. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 20 marca 2018 r. znak: (...)-2017

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 682 /18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 marca 2018 r., znak: (...)-2017, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., działając na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił ubezpieczonemu Z. M. przyznania prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że nie udowodnił on co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach do dnia 31 grudnia 2008 r. Organ rentowy wskazał, że prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy emerytalnej, a nie ma ustalonego prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach, jak też nie ma ustalonego prawa do emerytury pomostowej. Organ rentowy podkreślił przy tym, że ubezpieczony nie przedłożył żadnego dokumentu potwierdzającego wykonywanie pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (decyzja ZUS z dnia 20 marca 2018 r., znak: (...)-2017 – nienumerowana dokumentacja zgromadzona w aktach organu rentowego).

Odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 marca 2018 r., znak: (...)-2017 wniósł ubezpieczony Z. M. , domagając się zmiany w/w decyzji poprzez przyznanie na jego rzecz prawa do ponownego przeliczenia kapitału początkowego z uwzględnieniem rekompensaty w związku z pracą w szczególnych warunkach. Podniósł, że w okresie od dnia 29 października 1973 r. do dnia 28 lutego 1991 r. pracował w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) z siedzibą w W.. W trakcie powyższego zatrudnienia, tj. w okresie od dnia 29 października 1973 r. do dnia 31 marca 1977 r. zajmował stanowisko fotografa, natomiast od dnia 1 kwietnia 1977 r. do dnia 28 lutego 1991 r. zajmował stanowisko fotografa i pracował na urządzeniach fotoelektronicznych. Wszystkie wskazane powyżej obowiązki wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony wyjaśnił, że jego praca polegała na obsłudze urządzeń służących do reprodukcji materiałów o różnych formatach. Przy wykorzystaniu tych urządzeń wykonywał kopie oryginałów reprodukcyjnych na materiałach światłoczułych. Obowiązująca technologia pracy wiązała się wówczas z koniecznością wykonywania wielu czynności w ramach jednego cyklu reprodukcyjnego zarówno w pomieszczeniach zaciemnionych (tzw. ciemniach), jak i w pomieszczeniach oświetlonych, w skutek czego w trakcie wykonywania pracy narażony był na częste i gwałtowne zmiany warunków świetlnych, wzmagających zmęczenie wzroku i zwiększających ryzyko pogorszenia jakości widzenia. Ubezpieczony podkreślił, że obsługując bezpośrednio aparaturę służącą do reprodukcji poligraficznej narażony był również na oddziaływanie promieniowania, w szczególności emitowanego przez lampy łukowe używane w procesie naświetlania form drukowych, a wraz z rozwojem techniki poligraficznej także przez lampy ksenonowe, halogenowe i promienie lasera. Natomiast w procesie utrwalania kopii na materiałach światłoczułych, a także podczas konserwacji i czyszczenia aparatury reprodukcyjnej zastosowanie znajdowały negatywnie wpływające na stan zdrowia substancje chemiczne. Z uwagi na narażenie na oddziaływanie niekorzystnych dla zdrowia czynników, dobowa norma czasu pracy stosowana w w/w zakładzie pracy była obniżona poniżej 8 godzin. Ponadto w związku z narażeniem na oddziaływanie szkodliwych dla zdrowia czynników ubezpieczony otrzymywał od pracodawcy posiłki profilaktyczne w postaci mleka oraz napojów witaminizowanych. Zaznaczył, że składając wniosek o ustalenie kapitału początkowego przedłożył wszelkie dokumenty niezbędne do udokumentowania stażu pracy w warunkach szczególnych, a pomimo tego organ rentowy wydał decyzję odmowną w przedmiocie przyznania na jego rzecz prawa do rekompensaty, powołując się na treść art. art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1924) oraz wskazując na brak spełnienia przez niego przesłanek określonych w treści w/w regulacji. Odwołujący dodał, że w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w W. świadczył pracę polegającą na bezpośredniej obsłudze aparatów reprodukcyjnych w drukarni, a zatem pracę wskazaną w Dziale IX pkt 3, Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W ocenie ubezpieczonego nie ulega również wątpliwości, że praca ta była wykonywana stale w pełnym wymiarze czasu pracy, przez okres co najmniej 15 lat. Zatem wszelkie wymagane przesłanki przyznania prawa do rekompensaty, o której mowa w art. 2 zostały spełnione. W konkluzji odwołania, ubezpieczony wniósł więc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie na jego rzecz prawa do dochodzonego świadczenia (odwołanie z dnia 10 maja 2018 r. k. 3-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., podnosząc argumentację, którą posłużył się w zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu organ rentowy dodatkowo wskazał, że zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący, co najmniej 15 lat. Stosownie zaś do treści art. 2 pkt. 5 powołanej ustawy, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Organ rentowy zaznaczył, że odwołujący nie przedłożył żadnych dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Stosownie zaś do treści art. 116 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Na tej podstawie, organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do dochodzonego świadczenia (odpowiedź na odwołanie z dnia 4 czerwca 2018 r. k. 12 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony Z. M., ur. w dniu (...) jest z zawodu fotografem reprodukcyjnym. W okresie od dnia 16 września 1971 r. do dnia 10 października 1972 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Związku (...) w W. na stanowisku fotografa reprodukcyjnego. Następnie w okresie od dnia 16 października 1972 r. do dnia 15 października 1973 r. ubezpieczony świadczył pracę na rzecz Centrum (...) w W. na stanowisku kopisty offsetowego. W dniu 29 października 1973 r. ubezpieczony został przyjęty do pracy w (...) Drukarni (...) w W. na stanowisko fotografa. W trakcie powyższego okresu zatrudnienia, tj. od dnia 29 października 1973 r. do dnia 28 lutego 1991 r. ubezpieczony zajmował następujące stanowiska pracy: fotografa (od dnia 29 października 1973 r. do dnia 31 marca 1977 r.) i fotografa pracującego na urządzeniach fotoelektronicznych (od dnia 1 kwietnia 1977 r. do dnia 28 lutego 1991 r.), tj. na tzw. skanerach. W dniu 31 marca 1977 r. ubezpieczony odbył przeszkolenie na urządzeniu elektronicznym do wykonywania wyciągów barwnych (...). Zakres szkolenia obejmował kwalifikacje fotografa na urządzeniach fotoelektronicznych. Powyższe szkolenie zostało przeprowadzone na terenie w/w zakładu pracy w okresie od dnia 20 listopada 1976 r. do dnia 20 grudnia 1976 r. Po ukończeniu szkolenia, od dnia 1 kwietnia 1977 r. ubezpieczony objął stanowisko fotografa urządzeń fotoelektronicznych. Do obowiązków odwołującego na tym stanowisku pracy należało wykonywanie zadań w zakresie wywoływania i utrwalania materiałów fotograficznych, z eksponowaniem szkodliwości odczynników do wywoływania i utrwalania materiałów światłoczułych. Początkowo czynności te były wykonywane ręcznie, a następnie w miarę wprowadzonego postępu technicznego, przy użyciu skanerów. Powyższą pracę ubezpieczony wykonywał w systemie trzyzmianowym, w godzinach od 7:00 do 15:00. Z uwagi na narażenie na styczność z substancjami szkodliwymi dla zdrowia, ubezpieczony był wyposażony w fartuch ochronny. Wywoływanie zdjęć odbywało się w ciemni przy użyciu eteru, który służył do mycia cylindrów i slajdów. Z kolei do wywoływania zdjęć odwołujący używał tzw. wywoływaczy i utrwalaczy, wykorzystywanych również do obróbki filmów. Ciemnie były wyposażone w pochłaniacze zainstalowane w górnej części pomieszczenia. W trakcie w/w zatrudnienia ubezpieczony otrzymywał mleko, posiłki, napoje witaminowe tzw. sorbowit oraz pastę do zębów. Powyższy stosunek pracy został rozwiązany w dniu 28 lutego 1991 r. na skutek wypowiedzenia dokonanego przez pracownika. W w/w dacie W. Drukarnia (...) z siedzibą w W. wystawiło ubezpieczonemu świadectwo pracy, w którym potwierdziło, że w okresie od dnia 29 października 1973 r. do dnia 28 lutego 1991 r. Z. M. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy na stanowiskach fotografa i fotografa na urządzeniach fotoelektronicznych za wynagrodzeniem określonym według III kategorii zaszeregowania, tj. 9,33 zł za godzinę pracy plus premia regulaminowa. Powyższy dokument nie został opatrzony odpowiednią adnotacją o wykonywaniu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub o szczególnym charakterze (świadectwo pracy z dnia 28 lutego 1991 r. k. 7, dokumentacja osobowa k. 26, zeznania odwołującego k. 36, k. 38, zeznania świadka U. W. k. 37, zeznania świadka A. W. k. 37-38 a.s.).

W okresie od dnia 1 marca 1991 r. do dnia 28 lutego 2002 r. ubezpieczony prowadził własną działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w W. w zakresie świadczenia usług fotograficznych. Następnie w okresie od dnia 1 marca 2002 r. do dnia 31 października 2017 r. był zatrudniony w firmie Z.W.P. (...) P. N. w W. na stanowiskach operatora skanera i pracownika administracyjnego (informacja o okresach składkowych i nieskładkowych, świadectwo pracy z dnia 31 października 2017 r. - nienumerowana dokumentacja zgromadzona w aktach organu rentowego).

Ubezpieczony Z. M., w dniu 18 października 2017 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o przyznanie na jego rzecz prawa do emerytury. Decyzją z dnia 16 listopada 2017 r. organ rentowy ustalił ubezpieczonemu kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 166.023,33 zł, a następnie decyzją z dnia 17 listopada 2017 r., znak: (...) przyznał prawo do emerytury od dnia 1 października 2017 r., tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Jednocześnie zaznaczył, że emerytura stanowi równowartość kwoty, będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę. Organ rentowy, ustalając wysokość świadczenia emerytalnego w systemie zdefiniowanej składki, przyjął kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 95.062,48 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 620.091,94 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 210,60 miesięcy. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w przepisie art. 26 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wyniosła do wypłaty 3.395,79 zł brutto. Kolejną decyzją z dnia 21 listopada 2017 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeliczył świadczenie emerytalne odwołującego i ustalił je na kwotę 3.410,84 zł (wniosek z dnia 18 października 2017 r., decyzja z dnia 16 listopada 2017 r., znak: (...)-2017, decyzja z dnia 17 listopada 2017 r., znak: (...)? (...), decyzja ZUS z dnia 21 listopada 2017 r., znak: (...) - nienumerowana dokumentacja zgromadzona w aktach organu rentowego).

W dniu 14 marca 2018 r. Z. M. złożył w organie rentowym wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego z uwzględnieniem prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych. W rozpoznaniu powyższego wniosku, decyzją z dnia 20 marca 2018 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych, odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że nie udowodnił on co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach do dnia 31 grudnia 2008 r. Organ rentowy wskazał, że prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy emerytalnej, a nie ma ustalonego prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach, jak też nie ma ustalonego prawa do emerytury pomostowej. Organ rentowy podkreślił przy tym, że ubezpieczony nie przedłożył żadnego dokumentu potwierdzającego wykonywanie pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Stosownie zaś do treści art. 116 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. (wniosek z dnia 14 marca 2018 r., decyzja ZUS z dnia 20 marca 2018 r., znak: (...)-2017 – nienumerowana dokumentacja zgromadzona w aktach organu rentowego).

Od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego, ubezpieczony Z. M. złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 10 maja 2018 r. k. 3-6 a.s.).

W toku postępowania, Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dopuścił dowód z opinii biegłego specjalisty ds. bhp celem ustalenia, czy praca wykonywana przez Z. M. w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) z siedzibą w W. w okresie: od dnia 29 października 1973 r. do dnia 31 marca 1977 r. na stanowisku fotografa oraz od dnia 1 kwietnia 1977 r. do dnia 28 lutego 1991 r. na stanowisku fotografa na urządzeniach fotoelektronicznych, przy założeniu, że była świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i była to bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarni, wykonywana była w warunkach szczególnych, uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) oraz w innych Rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących I Kategorii Zatrudnienia i zarządzeniach właściwych ministrów (postanowienie z dnia 17 grudnia 2018 r. k. 38-39 a.s.).

W opinii z dnia 6 marca 2019 r. biegły sądowy z zakresu bhp A. P. stwierdził, że uznanie prac za wykonywane w szczególnych warunkach jest możliwe, gdy stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika ściśle odpowiada odpowiedniemu zapisowi zawartemu w Wykazie A, stanowiącemu załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W treści opinii biegły sądowy wskazał, że fotoreprodukcja jest procesem wykonywania negatywów i diapozytywów fotoreprodukcyjnych, których podstawą są oryginalne fotografie, teksty, obrazy lub rysunki. F. dokonywać można metodami tradycyjnymi za pomocą aparatów reprodukcyjnych metodą fotograficzną, ale także przy pomocy urządzeń elektronicznych. Uzyskane w ten sposób negatywy lub diapozytywy służą następnie do wykonywania form drukowych, a te z kolei są podstawą do wykonywania odbitek drukarskich. Procesy przygotowawcze do druku opisane zostały dokładnie w branżowych normach BN dotyczących poligrafii, w których wymienia się wyposażenie poszczególnych pracowni oraz sposoby wykonywania czynności. Biegły zaznaczył, że w okresie zatrudnienia od dnia 29 października 1973 r. do dnia 28 lutego 1991 r. kwestie prac określanych jako I kategoria zatrudnienia, a później jako prac wykonywanych w szczególnych warunkach regulowały 4 następujące rozporządzenia Rady Ministrów: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie I kategorii zatrudnienia, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1981 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie I kategorii zatrudnienia i Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do dnia 30 grudnia 1980 r. prace w przemyśle poligraficznym nie były ujęte w żadnym z rozporządzeń dotyczącym „Pierwszej kategorii zatrudnienia”. Oznacza to, że do dnia 30 grudnia 1981 r. w przepisach uprawniających do wcześniejszej emerytury nie wymieniało się, ani fotografa, ani fotografa na urządzeniach fotoelektronicznych, ani też bezpośredniej obsługi aparatów reprodukcyjnych w drukarniach. Także w Załączniku Nr: 20 do Układu Zbiorowego Pracy dla (...) Poligraficznego zawartego w dniu 31 grudnia 1974 r. nie wymieniono prac fotografów reprodukcyjnych. Załącznikiem tym jest Wykaz prac szczególnie szkodliwych dla zdrowia. W rozumieniu art. 26 UZP za prace szczególnie szkodliwe dla zdrowia uważa się: prace przy linotypie, prace w zecerni ręcznej, prace przy odlewaniu czcionek lub wierszy, prace przy przetapianiu metalu, obróbkę płyt i matryc stereotypowych, prace przy trawieniu i obróbce klisz i płyt, prace w przygotowalni rotograwiurowej, przygotowanie pigmentu o galwanizowanie i polerowanie cylindrów o trawienie, prace przy galwanoplastyce i galwanostegii, sortowanie i magazynowanie czcionek, prace w dziale maszyn rotograwiurowych, prace w dziale maszyn fleksograficznych, regeneracja rozpuszczalników rotograwiurowych, obsługa i konserwacja urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych oraz brązowanie, lakierowanie i laminowanie druków. Dopiero rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1981 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie I kategorii zatrudnienia wprowadziło znaczne zmiany w „Wykazie prac zaliczonych do I kategorii zatrudnienia” będącym załącznikiem do tego rozporządzenia. We wprowadzonym do Wykazu nowym Dziale XI - W przemyśle poligraficznym pojawiła się pozycja 3 o brzmieniu - „Bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych”. Rozporządzenie to weszło w życie z dniem 31 grudnia 1981 r.

W dalszej kolejności biegły sądowy podkreślił, że w poligrafii istnieją dwa systemy reprodukcji: reprodukcja fotograficzna (klasyczna) oraz elektroniczna. Klasyczna reprodukcja fotograficzna oparta jest na wykorzystaniu urządzeń takich jak: aparat fotoreprodukcyjny, powiększalnik reprodukcyjny, kopiarka stykowa, itp. Uzupełnieniem tych urządzeń jest proces obróbki fotograficznej, w skład którego wchodzą: wywoływanie, płukanie, utrwalanie, płukanie końcowe, suszenie. Dopełnieniem tych operacji jest natomiast retusz ręczny lub fotomechaniczny. Produktem końcowym fotoreprodukcji są elementy formy kopiowej o charakterze negatywowym lub diapozytywowym. Mogą być one w zależności od potrzeb zrastrowane lub nie, mogą również przybierać postać wyciągów barwnych. Reprodukcja elektroniczna to z kolei technologia oparta na zastosowaniu wszelkiego rodzaju skanerów poligraficznych. Zadaniem skanera jest przetworzenie obrazu w formę cyfrową (digitalizacja) oraz przekazanie takiego obrazu do komputera. Zreprodukowane w sposób cyfrowy oryginały łączone są z innymi elementami publikacji za pomocą programów poligraficznych. W ten sposób powstają, montaże elektroniczne oraz gotowe formy kopiowe lub drukowe. Również w tej technologii zachodzi etap obróbki chemicznej filmów „na mokro", z tym że w większości przypadków jest on realizowany za pomocą nowoczesnych wywoływarek automatycznych. Analizując akta sprawy, w tym zeznania świadków oraz odwołującego, a także kopie akt osobowych odwołującego, biegły sądowy nie odnalazł informacji mogących potwierdzić znaczną szkodliwość, bądź znaczną uciążliwość prac wykonywanych przez odwołującego, a przede wszystkim odnośnie tego, jakie urządzenia reprodukcyjne obsługiwał. W tym zakresie, biegły przeanalizował teksty Norm Branżowych dotyczących poligrafii, jakie były obowiązujące do stosowania w okresie zatrudnienia odwołującego w w/w zakładzie pracy. Biegły wskazał, że w Zarządzeniu 10/D/79, oprócz 9 związków trujących używanych w produkcji poligraficznej, wymieniono drugą kategorię substancji chemicznych, mianowicie 42 środki szkodliwe używane w produkcji poligraficznej. Jednym z nielicznych środków szkodliwych z jakim się mógł stykać odwołujący był żelazicyjanek potasu, wchodzący w skład tzw. „osłabiacza Farmera”, który w fotografii czarno-białej, służył do usuwania srebra z negatywów i pozytywów, a procesie fotografii kolorowej jako możliwy składnik kąpieli wybielającej. Z kolei tiosiarczan sodu w fotografii tradycyjnej jest stosowany jako utrwalacz, ponieważ tworzy trwałe kompleksy z jonami srebra dzięki czemu usuwa, po wywołaniu nienaświetlony bromek srebra z kliszy. Jednak tiosiarczan sodu poza fotografią, jest doskonałym preparatem, szybkiego usuwania metali ciężkich z organizmu, a także innych niekorzystnych związków chemicznych, np. chloru, stosowany jako odtrutka. Z akt sprawy nie wynika przy tym, aby odwołujący zajmował się bezpośrednią obsługą aparatów reprodukcyjnych w drukarni oraz produkcją i obróbką drukarskich form kopiowych i form drukowych. W konkluzji opinii biegły stwierdził zatem, że odwołujący zatrudniony w WDA od dnia 29 października 1973 r. do dnia 31 marca 1977 r. na stanowisku fotografa nie wykonywał w/w okresie prac zaliczonych do I kategorii zatrudnienia. Prace fotografa nie były bowiem wymieniane w rozporządzeniach Rady Ministrów w tym czasie jako I kategoria zatrudnienia. W ocenie biegłego sądowego, z formalnego punktu widzenia, odwołujący w okresie od dnia 31 grudnia 1981 r. do dnia 28 lutego 1991 r. nie wykonywał stale prac o znacznej szkodliwości lub o znacznej uciążliwości, lecz wykonywał jedynie prace o średnim stopniu uciążliwości, albowiem technologie elektroniczne zmieniły diametralnie warunki pracy w fotografii reprodukcyjnej. Nie była więc to już obsługa klasycznego aparatu reprodukcyjnego, ale dużo bardziej komfortowa obsługa urządzenia fotoelektronicznego, jakim był skaner. Uznaniu prac wykonywanych przez odwołującego za prace wykonywane w warunkach szczególnych przeczą także dokumenty osobowe, załączone do akt sprawy oraz arkusze analityczne wartościowania pracy (...)87 dotyczące odwołującego. Brak jest także świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym pracodawca, na podstawie posiadanej dokumentacji stwierdza wykonywanie prac w szczególnych warunkach (opinia biegłego sądowego z zakresu bhp A. P. z dnia 6 marca 2019 r. k. 55-65 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie niekwestionowanych przez strony dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych i osobowych ubezpieczonego Z. M.. Ponadto Sąd Okręgowy za podstawę ustaleń faktycznych przyjął zeznania ubezpieczonego Z. M. (k. 36, k. 38 a.s.) oraz świadków: U. W. (k. 37 a.s.) i A. W. (k. 37-38 a.s.). Sąd Okręgowy miał na uwadze, że wskazani powyżej świadkowie przez wiele lat pracowali w tym samym zakładzie pracy oraz na tym samym stanowisku i zeznawali na okoliczności dotyczące rzeczywistego charakteru pracy odwołującego na stanowiskach fotografa i fotografa urządzeń fotoelektronicznych. Świadkowie zgodnie wskazali, że w spornym okresie czasu ubezpieczony wykonywał zadania w zakresie wywoływania i utrwalania materiałów fotograficznych, z eksponowaniem szkodliwości odczynników do wywoływania i utrwalania materiałów światłoczułych. Nie potwierdzili jednak wprost, aby Z. M. zajmował się klasyczną reprodukcją fotograficzną, polegającą na wykorzystaniu urządzeń takich jak aparat fotoreprodukcyjny, powiększalnik reprodukcyjny, kopiarka stykowa itp. Z ich zeznań nie wynika także, aby ubezpieczony zajmował się bezpośrednią obsługą aparatów reprodukcyjnych oraz, aby wykonywał obróbkę drukarskich form kopiowych i form drukowych. Świadkowie wskazali wyłącznie na czynności polegające na wywoływaniu i utrwalaniu materiałów fotograficznych. Zdaniem Sądu Okręgowego zeznania te są logiczne, spójne i wzajemnie się uzupełniają, jak również korespondują z zeznaniami złożonymi przez samego odwołującego Z. M.. W związku z powyższym brak było podstaw do ich kwestionowania w jakiejkolwiek części.

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy oparł się również na opinii biegłego sądowego z zakresu (...) (k. 55-65 a.s.). Odnosząc się do kwestionowanego okresu zatrudnienia odwołującego, Sąd wziął pod uwagę fakt, że opinia ta uwzględnia i odnosi się do rzeczywistego charakteru pracy odwołującego w spornym okresie czasu i wykonywanych przez niego obowiązków, co biegły szczegółowo omówił. Opinia ta jest jasna, pełna i odpowiada na wszystkie tezy zawarte w postanowieniu dowodowym. Sąd uznał przedstawione przez biegłego argumenty i wnioski za spójne, jednoznaczne oraz odnoszące się w sposób wnikliwy do spornych kwestii niniejszego postępowania. Ponadto opinia ta jest również zgodna z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, a w tym w szczególności z dokumentacją zgromadzoną w aktach osobowych odwołującego. W dokumentacji tej brak jest bowiem odniesienia do produkcji i obróbki form kopiowych i drukowych, a tylko taka praca wymieniona jest w Dziale XI – W P. poligraficznym pkt. 3 – Bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych. Mając powyższe na uwadze, w ocenie Sądu Okręgowego okoliczność, że odwołujący w spornym okresie czasu nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prac, które spełniają przesłanki do uznania ich za prace wykonywane w warunkach szczególnych – spowodowała, że okres ten, a mianowicie od dnia 29 października 1973 r. do dnia 28 lutego 1991 r. nie może być zaliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych, uprawniającego do uzyskania prawa do rekompensaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie Z. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 marca 2018 r., znak: (...)-2017 jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z przepisem art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1924), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 2).

Celem w/w rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Nie polega ona jednak na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, ale na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty stanowi jedynie nabycie prawa do wcześniejszej emerytury, natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 grudnia 2015 r., III AUa 717/15). Przepis art. 2 pkt. 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwa zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: nienabycie prawa do emerytury pomostowej i osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego, co najmniej 15 lat. Przesłanka negatywna zawarta została w art. 21 ust. 2 ustawy pomostowej, tj. nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, obliczonej wg formuły zdefiniowanego świadczenia. W świetle powyższego rekompensata przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli, co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nie uznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przy czym, zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa powyżej, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych, wnioskodawca może udowadniać okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95).

Sąd Okręgowy poczynił ustalenia faktyczne w rozpatrywanej sprawie w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w (...) Drukarni (...) w W. od dnia 29 października 1973 r. do dnia 28 lutego 1991 r. Z treści dokumentów zawartych w aktach rentowych i osobowych odwołującego, wynika że z dniem 29 października 1973r. odwołujący został przyjęty do pracy w w/w zakładzie pracy na stanowisko fotografa. W dniu 31 marca 1977 r. ubezpieczony odbył przeszkolenie na urządzeniu elektronicznym do wykonywania wyciągów barwnych (...). Zakres szkolenia obejmował kwalifikacje fotografa na urządzeniach fotoelektronicznych. Powyższe szkolenie zostało przeprowadzone na terenie w/w zakładu pracy w okresie od dnia 20 listopada 1976 r. do dnia 20 grudnia 1976 r. Po ukończeniu szkolenia, od dnia 1 kwietnia 1977 r. ubezpieczony objął stanowisko fotografa urządzeń fotoelektronicznych. Do obowiązków odwołującego na tym stanowisku pracy należało wykonywanie czynności, polegających na wywoływaniu i utrwalaniu materiałów fotograficznych, z eksponowaniem szkodliwości odczynników do wywoływania i utrwalania materiałów światłoczułych. Z treści tych dokumentów wynika zatem bezsprzecznie, że od dnia 1 kwietnia 1997 r. ubezpieczony przestał wykonywać reprodukcję metodą klasyczną, a rozpoczął wykonywać reprodukcję za pomocą urządzenia elektronicznego, jakim jest skaner. Wskazaną okoliczność potwierdza także dokument w postaci umowy o udzielenie nauki zawodu zawartej w dniu 12 kwietnia 1985 r. pomiędzy odwołującym, a w/w zakładem pracy. Na podstawie tej umowy odwołujący zobowiązał się do wyszkolenia i przysposobienia do pracy w zawodzie fotografa pracownika J. F. na urządzeniach fotoelektronicznych. W paragrafie 2 umowy określono, że szkolenie będzie przebiegało w ramach określonych w otrzymanym z zakładu programie nauczania. W par. 3 wskazano natomiast, że prowadzenie nauki zawodu w systemie indywidualnego szkolenia podstawowego odbywać się będzie w czasie wykonywania przez instruktora jego normalnych obowiązków wynikających z zawartej umowy o pracę. Powyższe potwierdza zatem, że w okresie od dnia 1 kwietnia 1977 r. ubezpieczony pracował jako fotograf urządzeń fotoelektronicznych. Z zeznań świadków, jak i odwołującego wynika natomiast, że ubezpieczony wykonywał wyłącznie czynności w zakresie wywoływania i utrwalania materiałów fotograficznych, z eksponowaniem szkodliwości odczynników do wywoływania i utrwalania materiałów światłoczułych. Świadkowie nie potwierdzili jednak, aby odwołujący Z. M. zajmował się klasyczną reprodukcją fotograficzną, polegającą na wykorzystaniu urządzeń takich jak aparat fotoreprodukcyjny, powiększalnik reprodukcyjny, kopiarka stykowa itp. Z ich zeznań nie wynika też, aby ubezpieczony zajmował się bezpośrednią obsługą aparatów reprodukcyjnych oraz, aby wykonywał obróbkę drukarskich form kopiowych i form drukowych. Nie można zatem przyjąć, że taką pracę ubezpieczony wykonywał w spornym okresie czasu, a tylko taka praca wymieniona jest w Dziale XI – W przemyśle poligraficznym pkt. 3 – bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych, Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., na co uwagę zwrócił biegły sądowy z zakresu bhp A. P. w opinii z dnia 6 marca 2019 r. Z kolei zarówno wypłata dodatku z tytułu pracy w warunkach szkodliwych, jak również otrzymywanie napojów i posiłków regeneracyjnych, nie przesądza o zaliczeniu takiej pracy, jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, albowiem podstawę do ich przyznania stanowią układy zbiorowe pracy lub regulaminy pracy, a nie ustawa emerytalno-rentowa.

W świetle powyższych uwag, brak było podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, a odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 20 marca 2018 r., znak: (...)-2017 podlegało oddaleniu, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)

M.St.