Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 stycznia 2020 r.

Sąd Rejonowy w Zambrowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – sędzia Karolina Malinowska - Krutul

Protokolant – Martyna Sienicka

po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w dniu 13 stycznia 2020 r. w Z.

sprawy z wniosku M. W. (1)

z udziałem J. W.

o stwierdzenie nabycia spadku po W. W. (1) i W. W. (1)

I.  stwierdza, że spadek po W. W. (1) (s. S. i S.), zmarłym dnia (...) r. w Z. , którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu był Z. na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 10 lipca 2013 roku nabyła:

żona W. W. (1) – w całości;

II.  stwierdza, że spadek po W. W. (1) (c. J. i H.), zmarłej dnia (...) r. w B., której ostatnim miejscem zwykłego pobytu był Z. na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 10 lipca 2013 roku nabył:

syn M. W. (1) – w całości;

III.  przyznaje biegłej z zakresu psychiatrii A. K. za sporządzenie opinii wynagrodzenie w kwocie 708,62 (siedemset osiem i 62/100) złotych, którą to kwotę nakazuje wypłacić z sum budżetowych Skarbu Państwa ;

IV.  zasądza od uczestnika postępowania J. W. na rzecz Skarbu Państwa kwotę (...),07 (trzy tysiące sto trzydzieści osiem i 07/100) złotych tytułem zwrotu wydatków;

V.  ustala, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą pozostałe koszty postepowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns (...)

UZASADNIENIE

M. W. (1) wnosił o stwierdzenie, że spadek po W. W. (1) zmarłym w dniu (...) r. w Z. nabyła na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 10 lipca 2013 r. żona spadkodawcy – W. W. (1) oraz o stwierdzenie, że spadek po zmarłej w dniu (...) r. w B. W. W. (1) na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 10 lipca 2013 r. nabył syn spadkodawczyni – M. W. (1).

Uczestnik postępowania J. W. zakwestionował ważność testamentów sporządzonych przez W. W. (1) i W. W. (1) w dniu 10 lipca 2013 r. W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek wskazał, że w momencie rozporządzania majątkiem poprzez testament testatorzy działali w warunkach ograniczenia świadomości, powodujących wyłączenie możliwości świadomego oświadczenia woli ze względu na nadużywanie alkoholu. Uczestnik wskazał, że testatorzy spożywali alkohol codziennie, nie funkcjonowali normalnie. Nadto w toku postępowania zakwestionował ważność podpisów pod sporządzonymi testamentami, wskazując, że nie należą one do zmarłych W. W. (1) i W. W. (1). Uczestnik postępowania wskazywał nadto, że testamenty powinny były zostać uznane za nieważne, gdyż zostały sporządzony również pod wpływem błędu co do istnienia przyczyny powołania do spadku, gdyż spadkodawcy uważali, że syn M. W. (1) wykupił mieszkanie, co zdaniem uczestnika było nieprawdą.

Sąd Rejonowy w Zambrowie ustalił i zważył, co następuje:

W. i W. W. (1) byli małżeństwem przez 57 lat, mieli dwóch synów: M. W. (1) i J. W.. W. W. (1) zmarł w dniu 09 marca 2018 r. w Z. mając 81 lat, a W. W. (1) zmarła w dniu (...) r. w B. w wieku 81 lat.

Zgodnie z zapisem w testamencie W. W. (1) sporządzonym w dniu 10 lipca 2013 r. do dziedziczenia została powołana jego żona W. W. (1), a w przypadku gdyby nie było to możliwe, powołany do dziedziczenia został syn M. W. (1).

Zgodnie z zapisem w testamencie W. W. (1) sporządzonym w dniu 10 lipca 2013 r. do dziedziczenia został powołany jej maż W. W. (1), a w przypadku gdyby nie było to możliwe, powołany do dziedziczenia został syn M. W. (1).

Testament opatrzony datą 10 lipca 2013 r. podpisany (...) został w całości sporządzony i podpisany przez W. W. (1), a testament opatrzony datą 10 lipca 2013 r. podpisany (...) został w całości sporządzony i podpisany przez W. W. (1).

W. i W. W. (1) sporządzili testamenty własnoręczne, gdyż uzyskali informacje od notariusza, że testament własnoręczny ma taką samą moc jak testament notarialny.

Testamenty zostały otwarte i ogłoszone w dniu 22 października 2018 r. przed Sądem Rejonowym w. Z. w sprawie I Ns (...).

Testamenty zostały sporządzone gdy testatorzy znajdowali się w dobrej sytuacji zdrowotnej, funkcjonowali w sposób samodzielny i aktywny, utrzymywali szerokie kontakty z otoczeniem. Informacje o fakcie sporządzenie testamentu i jego treści były znane członkom rodziny i niektórym znajomym państwa W..

Ponadto testatorzy byli osobami sprawnymi i aktywnymi – obydwoje udzielali się w Teatrze Form Różnych do roku 2014 r., podróżowali w tym także poza granice Polski, m. in. do wnuków do B., gdzie W. W. (1) dorabiała, utrzymywali kontakty towarzyskie. W. W. (1) pełnił ponadto funkcję ławnika, był członkiem chóru kościelnego, lektorem w kościele oraz przewodniczącym Krajowej Rady Katolickich osób świeckich. Państwo W. nie ujawniali problemów z pamięcią, byli zorientowani w bieżących sprawach, sami załatwiali sprawy urzędowe, wypełniali PIT-y. Nie leczyli się psychiatrycznie, nie korzystali z terapii psychologicznej, nie byli osobami ubezwłasnowolnionymi. Status materialny rodziny był wystarczający do zaspakajania bieżących potrzeb bytowych.

W. W. (1) odznaczał się dobrym stanem zdrowia. W 2016 r. zdiagnozowano u niego nadciśnienie i problemy z sercem, zmarł najprawdopodobniej na zawał.

W. W. (1) cierpiała na liczne choroby przewlekłe (cukrzyca, uchyłkowatość jelita, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, zwyrodnienie mięśnia serca, przewlekłe choroby serca i płuc), z powodu których była wielokrotnie hospitalizowana w latach 2009-2018. Były to choroby naruszające jej sprawność fizyczną, jednak nie upośledzające jej funkcjonowania w sferze poznawczej i psychicznej, nie powodowały także znacznej zależności od opieki osób trzecich. W. W. (1) zmarła z powodu nowotworu. W. W. (1) była silnie związana z mężem. Jego śmierć przyczyniła się do pojawienia się u niej zaburzeń depresyjnych. Po śmierci męża pani W. załamała się, często płakała.

Żaden ze spadkobierców nie został uznany za niegodnego dziedziczenia, ani nie zrzekał się dziedziczenia.

W skład spadku po W. W. (1) i W. W. (1) wchodzi jedynie lokal mieszkalny usytuowany w Z. przy ul. (...) o powierzchni 48,67 m ². Lokal ten został wykupiony w dniu 24 czerwca 2003 r. przez W. W. (1) i W. W. (1). Pieniądze w kwocie 10.000 zł z przeznaczeniem na wykup mieszkania państwo W. otrzymali w dniu 10 czerwca 2003 r. od syna M. W. (1).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony na podstawie: zeznań świadków, przesłuchania wnioskodawcy i uczestnika postępowania, opinii biegłych psychiatry i psychologa, biegłej z zakresu grafologii oraz złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału nie nasuwa żadnych wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd uznał opinię biegłej z zakresu grafologii K. G. za pełnowartościowe źródła informacji specjalnych. Opinia biegłej była kwestionowana przez uczestnika postępowania. Biegła szczegółowo odniosła się do zarzutów do opinii formułowanych przez pełnomocnika uczestnika w piśmie z dnia 25 czerwca 2019 r. ostatecznie jednoznacznie twierdząc, że testamenty własnoręczne zostały w całości sporządzone i podpisane przez W. W. (1) i W. W. (1). Opinia w takim kształcie nie była kwestionowana przez strony. Wnioski przedstawione w opinii zostały oparte na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym i poparte doświadczeniem własnym biegłej. Sąd uznał opinię biegłej za w pełni miarodajną i wyczerpującą.

Także opinie biegłych z zakresu psychologii M. D. i psychiatrii A. K. stanowiły pełnowartościowe źródło informacji specjalnych. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych specjalistów z zakresu psychologii i psychiatrii z uwagi na podniesione przez uczestnika zarzuty, co do możliwości świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli przez spadkodawców w dacie sporządzania testamentów własnoręcznych. Biegłe dysponowały dokumentacją medyczną zgromadzoną w aktach sprawy oraz zeznaniami świadków stanowiącymi podstawę do wydania opinii. Udzieliły odpowiedzi na pytanie Sądu zawarte w tezie dowodowej, wyczerpująco je uzasadniając w sporządzonych opiniach pisemnych. Opinie biegłych w ocenie Sądu są przekonywujące i dostatecznie wyjaśniają zagadnienie świadomości i swobody spadkodawców w chwili testowania. Sąd nie miał zatem podstaw do podważenia wniosków postawionych przez biegłych, które stały się podstawą poczynionych ustaleń faktycznych.

Według treści art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku może wynikać albo z ustawy albo z testamentu.

Kodeks cywilny rozróżnia dwie formy testamentów: zwykłe i szczególne. Do pierwszej grupy należą testamenty: własnoręczny (art. 949 kc), notarialny (art. 950 kc) i allograficzny (art. 951 kc). Testament własnoręczny to taki, który spadkodawca napisze w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą (w pewnych sytuacjach brak daty nie pociąga za sobą nieważności takiego testamentu).

Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: 1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; 2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; 3. pod wpływem groźby, przy czym na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku – art. 945 § 1 i 2 k.c.

Zasadniczą kwestią sporną było to czy sporządzone przez spadkodawców testamenty był ważne, z punktu widzenia podanych przesłanek stanowiących podstawę nieważności testamentu. Rozstrzygnięcie tego sporu wymagało ustalenia, czy w momencie sporządzania testamentu spadkodawcy znajdowali się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. W celu ustalenia, powyższego Sąd dopuścił dowód z opinii sądowo – psychiatrycznej.W swoich opiniach biegłe z zakresu psychiatrii i psychologii (k. 194 i 211) jednoznacznie stwierdziły, że W. i W. W. (1) w dacie sporządzenia testamentów własnoręcznych nie znajdowali się w stanie uniemożliwiającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Nie działali też pod wpływem błędu.

Na podstawie osobowych źródeł dowodowych oraz przede wszystkim na podstawie dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach sprawy, biegłe wyjaśniły jednoznacznie, jaki był stan psychiczny i przebieg procesów motywacyjnych, czy decyzyjnych w dacie testowania. Z opinii biegłych wynika, że testamenty zostały sporządzone gdy testatorzy znajdowali się w dobrej sytuacji zdrowotnej, funkcjonowali w sposób samodzielny i aktywny, utrzymywali szerokie kontakty z otoczeniem. Biegłe w oparciu o akta przedmiotowej sprawy ustaliły, że testatorzy byli osobami sprawnymi i aktywnymi – obydwoje udzielali się w Teatrze Form Różnych (do roku 2014), podróżowali, utrzymywali kontakty towarzyskie. Kontakt z nimi był prawidłowy, wypowiadali się logicznie i adekwatnie do sytuacji. Byli zorientowani w bieżących sprawach, nie ujawniali problemów z pamięcią. Nie leczyli się psychiatrycznie, nie korzystali z terapii psychologicznej. Powyższe informacje wskazują na prawidłowe funkcjonowanie testatorów w sferze psychologicznej i poznawczej, odpowiadającej za przetwarzanie informacji, myślenie i podejmowanie decyzji.

W. W. (1) odznaczał się dobrym stanem zdrowia. W 2016 r. zdiagnozowano u niego nadciśnienie i problemy z sercem, zmarł najprawdopodobniej na zawał. Był samodzielny w czynnościach samoobsługowych. Nigdy nie był podczas hospitalizacji kierowany na konsultacje psychiatryczne ani psychologiczne. Był osobą aktywną, towarzyską, cechował się stanowczością, co mogło przekładać się na dominację w relacji małżeńskiej – jednakże bez wskazania na patologie w relacji małżeńskiej.

W. W. (1) cierpiała na liczne choroby przewlekłe (cukrzyca, uchyłkowatość jelita, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, zwyrodnienie mięśnia serca, przewlekłe choroby serca i płuc), z powodu których była wielokrotnie hospitalizowana w latach 2009-2018. Były to jednak choroby naruszające jej sprawność fizyczną, jednak nie upośledzające jej funkcjonowania w sferze poznawczej i psychicznej, nie powodowały także znacznej zależności od opieki osób trzecich. W. W. (1) zmarła z powodu nowotworu.

Fakt sporządzenia przez spadkodawców testamentów własnoręcznych, stan zdrowia spadkodawców na chwilę sporządzenia testamentu, stan poczytalności oraz relacje rodzinne były także przedmiotem zeznań świadków: S. W., M. M., M. W. (2), J. G., J. Ż., J. J. (2), M. R., P. R., B. W., G. G., które to zeznania zostały przez Sąd uznane za wiarygodne.

Odnosząc się do podnoszonego przez uczestnika postępowania nadużywania przez testatorów alkoholu, zgodnie z opiniami biegłych wzorzec spożywania przez W. i W. W. (1) alkoholu nie jest wystarczający do rozpoznania u nich uzależnienia od alkoholu. Brak jest danych aby W. W. (1) czy W. W. (1) kiedykolwiek leczyli się odwykowo, czy też nadużywali alkoholu. Odnosząc się z kolei do W. W. (1), wprawdzie w 2018 r., niedługo po śmierci męża trafiła na (...) pod wpływem alkoholu, wskazać jednak należy, że był to okres żałoby, reakcji na utratę najbliższej osoby. Taka jednorazowa sytuacja nie może świadczyć o tym, że W. W. (1) nadużywała alkoholu. Stan ten, opisywany jest jako stan po spożyciu alkoholu i w ocenie biegłych nie rzutuje na oceniany w opinii okres sporządzenia testamentu własnoręcznego, nie jest też dowodem na uzależnienie od alkoholu. Dodatkowo brak jest również w aktach sprawy jakiejkolwiek dokumentacji świadczącej o tym, żeby W. i W. W. (1) nadużywali alkoholu, jak chociażby informacje, aby podczas wizyt lekarskich znajdowali się w stanie wskazującym na uzależnienie od alkoholu.

Okoliczność, że testatorzy nie nadużywali alkoholu znajduje także potwierdzenie w zeznaniach licznych świadków. Świadek S. W. – wnuk W. i W. W. (1), który przez pewien czas z nimi zamieszkiwał wskazał (k. 98v-99), że „dziadkowie nie nadużywali alkoholu. Czasami wypili jakieś piwo, czy drinka”. Również świadek M. M. (zeznania k. 72-72v) wskazywała, że „nie widziała dziadków pod wpływem alkoholu, a nieraz niespodziewanie ich odwiedzała”. Również świadek M. W. (2) (zeznania k. 72v-73) wskazał, że W. i W. W. (1) nie pili w większych ilościach alkoholu. Świadek J. G. (zeznania k. 74v) również wskazała, że W. W. (1) nie nadużywała alkoholu, a od 2011 r. przez okres około 1,5 roku pomagała świadkowi w opiece nad dziećmi. Świadkowie M. R. i P. R. (zeznania k. 75 v-76) - sąsiedzi państwa W. podali, że nie widzieli, żeby spożywali oni alkohol. Świadek G. G. również zaprzeczył żeby nadużywali alkoholu.

Odmienne od powyższych są zeznania świadka K. W. - żony uczestnika, która wskazywała na nadużywanie przez teściów alkoholu. Świadek twierdziła, że testatorzy regularnie pili alkohol, przychodzili na próby teatru pod wpływem alkoholu. Zdaniem Sądu zeznania świadka nie zasługują na podzielenie. Świadek jest żoną uczestnika postępowania, jest bezpośrednio zainteresowana rozstrzygnięciem sprawy na korzyść męża, dodatkowo jej zeznania stoją w sprzeczności z zeznaniami pozostałych świadków i materiałem zgromadzonym w sprawie. W aktach sprawy pojawiają się zeznania świadków będących członkami Teatru Form Różnych (m. in. B. N. czy Z. D.), wskazujące, że czasami w czasie spotkań towarzyskich, przy okazji wspólnych wycieczek państwo W. spożywali alkohol, jednakże z drugiej strony np. świadek Z. D. wskazuje, że relacje między nim, a W. W. (1) były przyjacielskie, koleżeńskie. Podsumowując, kierując się zasadami doświadczenia życiowego i logiki uznać należy, że w przypadku państwa W. mamy do czynienia ze spożywaniem alkoholu okazjonalnym, przy okazji wspólnych wycieczek, spotkań towarzyskich czy też biesiadowania, w gronie bliskich osób tworzących społeczność teatru i z całą pewnością nie można tego uznać za nadużywanie alkoholu.

Uczestnik postępowania nie wykazał również , aby testamenty sporządzone przez W. i W. W. (1) były nieważne z uwagi na sporządzenie ich pod wpływem błędu co do istnienia przyczyny powołania syna M. W. (1) do spadku. Uczestnik wskazywał, że spadkodawcy uważali, że ich syn wykupił mieszkanie, a co za tym idzie, gdyby testatorzy nie pozostawali w błędzie co do środków z jakich zostało zakupione mieszkanie, to nie powołaliby do dziedziczenia mieszkania swojego syna – M. W. (1).

Z aktu notarialnego sporządzonego w dniu 24 czerwca 2003 r. wynika, że lokal mieszkalny będący przedmiotem spadku został nabyty ze środków pochodzących z majątku dorobkowego małżonków W. i W. W. (1), na zasadzie wspólności ustawowej. Państwo W. zanim doszło do aktu proponowali synom wykup mieszkania, jednakże syn J. W. nie zgodził się na powyższe. Tymczasem w aktach sprawy znajduje się oświadczenie z dnia 10 czerwca 2003 r. (k. 29 akt) W. i W. W. (1) , w którym państwo W. pokwitowali odbiór pieniędzy w wysokości 10.000 zł z przeznaczeniem na wykup mieszkania, wskazując jednocześnie, że pieniądze te otrzymali od syna M. W. (1). Powyższe znajduje potwierdzenie także w wyjaśnieniach wnioskodawcy M. W. (1), który potwierdził przed Sądem, że ofiarował rodzicom 10.000 zł z przeznaczeniem na zakup mieszkania.

Ponieważ uczestnik J. W. w toku postępowania poddał też pod wątpliwość, czy testamenty zostały w całości napisane i podpisane przez spadkodawców, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu grafologii, na okoliczność ustalenia czy przedłożone przez wnioskodawcę testamenty własnoręczne opatrzone datą 10 lipca 2013 r. zostały sporządzone w całości (łącznie z datą) i podpisane przez spadkodawców: W. W. (1) i W. W. (1), porównując pismo z testamentów do oryginałów dokumentów innych dokumentów uzyskanych z właściwych urzędów, podpisanych/napisanych przez W. W. (1) oraz W. W. (1).

Biegła z zakresu grafologii wskazała na całkowicie zbieżne ze sobą grafizmy zarówno w obrazie ogólnym pisma jak i w cechach szczegółowych – identyfikacyjnych, które bezsprzecznie wskazują na pochodzenie pisma w zakresie wskazanych grup od tej samej osoby. We wnioskach końcowych opinii biegła wskazała, że testament opatrzony datą 10 lipca 2013 r. podpisany (...) został w całości sporządzony i podpisany przez W. W. (1), a testament opatrzony datą 10 lipca 2013 r. podpisany (...) został w całości sporządzony i podpisany przez W. W. (1). W odpowiedzi na zarzuty (k. 162) biegła szczegółowo odniosła się do zarzutów formułowanych przez pełnomocnika uczestnika, podtrzymując dotychczasowa opinię w całości. Opinia biegłej z zakresu grafologii jednoznacznie wskazuje, ze testamenty zostały w całości sporządzone przez testatorów.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe ponad wszelką wątpliwość nie wykazało, aby testamenty własnoręczne sporządzone w dniu 10 lipca 2013 r. przez W. W. (1) i W. W. (1) były testamentami nieważnymi. Brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania tych testamentów.

Z tych względów, uznając testamenty za ważne, Sąd stwierdził nabycie spadku po W. W. (1) w całości na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 10 lipca 2013 r. przez żonę W. W. (1), a po W. W. (1) w całości na podstawie testamentu w własnoręcznego z dnia 10 lipca 2013 r. przez syna M. W. (1) (pkt I i II postanowienia).

Sąd obciążył kosztami postępowania w sprawie uczestnika J. W. stosownie do art. 520 § 2 k.p.c., mając na uwadze, że interesy storn były w niniejszym postępowaniu sprzeczne, a wnioski dowodowe (w tym o powołanie dowodów z opinii kolejnych biegłych) były zgłaszane jedynie przez uczestnika. On to jedynie korzystał z inicjatywy dowodowej i generował koszty. Zasadnym jest zatem obciążenie jedynie jego wydatkami sądowymi. Stosownie również do art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, stosując odpowiednio przepisy art. 113. Sąd nakazał więc ściągnięcie na rzecz Skarbu Państwa od uczestnika postępowania koszty opinii biegłych sądowych pokrytych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa. Stąd orzeczono jak w punkcie III i IV sentencji postanowienia. W punkcie V stosownie do art. 510 § 1 kpc ustalono, że pozostałe koszty procesu związane ze swoim udziałem w sprawie ponoszą wnioskodawca i uczestnik (każdy koszty wynagrodzenia pełnomocnika, a wnioskodawca również opłatę sądową).