Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Pietkun

Sędziowie: SSA Jarosław Błaszczak (spr.)

SSA Elżbieta Kunecka

Protokolant: Magdalena Krucka

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2018 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku K. Ż.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji K. Ż.

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 sierpnia 2018 r. sygn. akt VIII U 1117/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 30 listopada 2017r. w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy K. Ż. prawo do emerytury pomostowej począwszy od 14 sierpnia 2018 r. oraz nie obciąża strony pozwanej kosztami zastępstwa procesowego,

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę 270 zł tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wnioskodawca K. Ż. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 30.11.2017 r., znak (...), którą organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej, ponieważ nie udowodniono (1) wykonywania przed dniem 01.01.1999 r. pacy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej; (2) wykonywania po dniu 31.12.2008 r. pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy; (3) rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą; (4) okresu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 01.08.2018 r. oddalił odwołanie (pkt I) i zasądził na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Sąd Okręgowy ustalił, że K. Ż., urodzony (...), złożył w dniu 31.10.2017 r. wniosek o ustalenie prawa do emerytury pomostowej.

Skarżoną decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za udowodniony ogólny staż pracy w wymiarze 34 lat i 7 miesięcy okresów składkowych oraz roku, 3 miesięcy i 10 dni okresów nieskładkowych, co razem daje 35 lat, 10 miesięcy i 10 dni.

Do stażu pracy w szczególnych warunkach na podstawie przedłożonych dokumentów nie zaliczono żadnego okresu.

Do stażu pracy w szczególnych warunkach Zakład nie uwzględnił okresów:

-

od 03.07.1978 r. do 29.03.1992 r.,

-

od 25.04.1992 r. do 10.05.1992 r.,

-

od 13.06.1992 r. do 14.07.1992 r.,

-

od 03.12.1997 r. do 31.12.1997 r. z tytułu zatrudnienia w (...) sp. z o.o. we W., ponieważ w przedłożonym zaświadczeniu wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 26.04.2010 r. wskazano, że wnioskodawca pracował na stanowisku „ślusarz oprzyrządowania odlewniczego” powołując zał. nr 1 pkt 32 do ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych. Nie zawarto informacji czy za pracowników wykonujących pracę na tym stanowisku po 31.12.2008 r. były odprowadzane składki na FEP,

-

od 01.01.1998 r. do 31.12.2008 r. z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Usługowo-Handlowym Zakład (...) sp. z o.o. we W., ponieważ w świadectwie pracy z 02.08.2010 r. w punkcie 8 powołano wykaz A dział III poz. 22 pkt 15 zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30.03.1985 r., pod którym figuruje stanowisko „ślusarz w odlewni”, a nie zajmowane przez wnioskodawcę stanowisko „ślusarz oprzyrządowania odlewniczego”, „brygadzista ślusarz oprzyrządowania odlewniczego”. Brak informacji na podstawie jakich dokumentów uznano tożsamość tych stanowisk. Ponadto pracodawca nie określił charakteru wykonywanej pracy w szczególnych warunkach ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43).

Praca wnioskodawcy w spornym okresie polegała na przygotowaniu farby azbestowej. Kawałki płyt azbestowych były łamane w osobnym naczyniu, rozmoczone, gniecione na papkę i zalewane wodą ze szkłem wodnym w celu zrobienia masłowatej płynnej farby. Formy odlewnicze podgrzewane były do 100-120 stopni i dopiero smarowane były farbą z azbestu. Produkcja była duża, na zmianie pracowało co najmniej 30 odlewników, a produkcja odbywała się na trzy zmiany. (...) wykonywał głównie produkcję elementów aluminiowych, na odlewni odlewano odlewy, a obróbka skrawania – mechaniczna odbywała się na innych działach.

Nie był wypłacany dodatek szkodliwy w związku z pracą z azbestem, wówczas nie traktowano azbestu jako szkodliwego.

W momencie składania wniosku o emeryturę wnioskodawca pracował w (...). Pracuje tam bez przerwy od 02.08.2010 r.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy oparł się na przepisie art. 4 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych, który stanowi, że prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  urodził się po dniu 31.12.1948 r.;

2)  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3)  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4)  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5)  przed dniem 01.01.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6)  po dniu 31.12.2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7)  nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Wnioskodawca zarówno w dniu składania wniosku o emeryturę pomostową, jak też w dacie zamknięcia rozprawy pozostawał w stałym zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę, zatem Sąd nie badał spełniania przez wnioskodawcę pozostałych przesłanek uzyskania emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 15 ust 1 ustawy z dnia 19.12.2008 r. prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia łącznie wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie, a o kosztach orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r.

Z wyrokiem tym nie zgodził się wnioskodawca i w wywiedzionej apelacji (k. 88-90 akt sądowych) zaskarżył go w całości, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

a.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów wyrażające się w:

i.  niewszechstronnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego poprzez pominięcie przy ocenie dowodów, w postaci zeznań świadków A. K. i Z. M. i korespondujących z nimi zeznań wnioskodawcy, dokumentów w postaci zaświadczenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 26.04.2010 r., instrukcji przygotowania farb do malowania kokil i narzędzi pod odlew, instrukcji przygotowywania koki! do odlewania, opisu wykonywania obmurza pieca IMSK 500 , na podstawie których możliwe było ustalenie, że wnioskodawca przed dniem 01.01.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy pomostowej tj. prace wymienione w pkt 32 wykazu prac w szczególnych warunkach stanowiącego Załącznik nr 1 do ww. ustawy (Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem);

ii.  pominięciu w ustaleniach faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności związanych z pracą wnioskodawcy przy przetwarzaniu azbestu i usuwaniu materiałów zawierających azbest, a mianowicie brak określenia czasu poświęcanego na poszczególne prace, pominięciu ustaleń w zakresie prac polegających na dodatkowym izolowaniu kokil poprzez obkładanie ich fragmentami płyt, czyszczeniu kokil, które polegało na usuwaniu farby zawierającej azbest, brak ustalenia, że wnioskodawca nie wykonywał podczas dniówki roboczej żadnych innych prac niż ustalone malowanie kokil farbą azbestową po jej uprzednim przygotowaniu, a także nie ustalone a wynikające ze zgromadzonego w sprawie dodatkowego izolowania kokil i czyszczenia kokil poprzez usuwanie farby azbestowej;

(...).  niewyjaśnieniu istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności - stanowiącej zarzut wnioskodawcy zawarty w odwołaniu od decyzji ZUS, a mianowicie czy wnioskodawca posiada wymagany prawem okres 10 lat pracy w szczególnych warunkach, która polegała na pracy bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest i wykonywaniu prac rozbiórkowych związanych z ich usuwaniem, który uprawnia wnioskodawcę do przejścia na emeryturę pomostową w wieku 55 lat przy spełnieniu pozostałych przesłanek warunkujących nabycie prawa do przedmiotowego świadczenia;

b.  art. 278 § 1 k.p.c. oraz art. 217 § 3 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego wnioskodawcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego specjalisty z zakresu BHP na okoliczność ustalenia czy wnioskodawca w spornym okresie wykonywał prace ujęte w poz. 32 wykazu pomimo, że dowód ten został zgłoszony terminie, przedmiotem dowodu miały być fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, a ustalone w trakcie postępowania dowodowego okoliczności związane z pracą wnioskodawcy przy przetwarzaniu azbestu i usuwaniu materiałów zawierających azbest wymagały weryfikacji przez osobę posiadającą wiadomości specjalne – eksperta z zakresu BHP;

2.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie: art. 8 ustawy z dnia 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych poprzez jego niezastosowanie w ustalonym stanie faktycznym i przyjęcie, że nieosiągnięcie przez wnioskodawcę wieku 60 lat stanowiło przeszkodę w nabyciu świadczenia w postaci emerytury pomostowej; co w konsekwencji doprowadziło Sąd do wyprowadzenia błędnego wniosku, że powód nie spełnił więcej niż jednego z warunków określonych w art. 4 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych uprawniających do nabycia prawa do emerytury pomostowej.

W związku z powyższym apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania, a nadto o zasądzenie normatywnych kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny ustalił:

Wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) S.A w okresie od 02.08.2010 r. do 13.08.2018 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku konserwatora-mechanika.

Stosunek pracy ustał na mocy porozumienia stron.

Okresy nieskładkowe (choroby) przypadające w okresie zatrudnienia uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty trwały od 07.09.2012 r. do 11.02.2013 r., od 17.11.2014 r. do 13.02.2015 r., od 27.09.2017 r. do 06.10.2017 r. i od 25.06.2018 r. do 17.07.2018 r.

Dowód:

-

świadectwo pracy z dnia 13.08.2018 r. – k. 91-91a akt sądowych

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. i przyznaniem wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej.

Należy podkreślić, że w sprawach za zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2011 r., II UK 360/10, LEX nr 901610).

Postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed Sądem I instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c. Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia, bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy stwierdził, że sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż Sąd II instancji m.in. rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonując własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w I instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed Sądem I instancji, pozostając związanym zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są one dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy, stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31.01.2008 r. sygn. akt III CZP 49/07, OSN 2008/6/55).

Z powyższego więc wynika, że Sąd Apelacyjny jest także sądem meriti, który sprawę rozpoznaje co do istoty, będąc jednakowoż związany granicami sporu wyznaczonymi z przez treść zaskarżonego wyroku z jednej strony oraz treścią złożonych apelacji - z drugiej.

Z treści apelacji wynika zarzut sprzeczności istotnych ustaleń tego Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 217 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. i art. 278 § 1 k.p.c., jak też zarzut naruszenia prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny wskazuje, iż prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób określony przepisami k.p.c. oraz dokonania wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd pierwszej instancji sprostał tym wymogom. Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności zarzutów skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy orzeka jednak w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny, bazując na tym samym materiale dowodowym, co Sąd pierwszej instancji, Sąd odwoławczy może czynić własne, odmienne ustalenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.022003 r., sygn. akt IV CKN 1752/00, LEX nr 78279, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09.05.2002 r., sygn. akt II CKN 615/00, LEX nr 55097).

W ocenie Sądu II instancji, wyrok Sądu Okręgowego w dacie jego wydania był rozstrzygnięciem prawidłowym. Jednakże zmiana okoliczności faktycznych, jaka zaszła od daty tego rozstrzygnięcia, pozwoliła Sądowi Apelacyjnemu na ponowne zbadanie sprawy i ustalenie, czy wnioskodawca spełnia ustawowe przesłanki do przyznania świadczenia pomostowego.

I tak – Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, że wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) S.A w okresie od 02.08.2010 r. do 13.08.2018 r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku konserwatora-mechanika. Stosunek pracy ustał na mocy porozumienia stron.

Zatem sam spór w przedmiotowej sprawie uległ zawężeniu do oceny, czy praca wnioskodawcy w środowisku azbestu stanowi (bądź nie) pracę w warunkach szczególnych.

Stosownie do art. 3. ust. 1 ustawy pomostowej prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy pomostowej. Z kolei prace o szczególnym charakterze zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy pomostowej to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy pomostowej.

Zgodnie z pkt 32 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej pracami w szczególnych warunkach są prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, co ma zasadnicze znaczenia dla prawidłowej wykładni przepisów w rozpoznawanej sprawie, że w załączniku nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43) w Dziale IV pod poz. 1 wymienione zostały jako prace w szczególnych warunkach – prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu. Sąd odwoławczy wyraźnie zatem podkreśla, że pomimo ogólnej zasady obowiązującej w przypadku emerytur pomostowych, zgodnie z którą w porównaniu do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym istotnie zawężono krąg ubezpieczonych – pracowników uprawnionych do emerytury pomostowej, kierując się przy tworzeniu wykazów prac w szczególnych warunkach/charakterze kryteriami medycznymi z zakresu medycyny pracy, to jednak w przypadku prac narażających na kontakt z azbestem – właśnie z uwagi na kryteria medyczne – wyraźnie poszerzono ich zakres uprawniający do ubiegania się o emeryturę pomostową. O ile w załączniku do rozporządzenia z 07.02.1983 r. jest mowa wyłącznie o pracach wykonywanych bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu, o tyle załącznik do ustawy o emeryturach pomostowych jako prace w warunkach szczególnych kwalifikuje prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem. Nie dość zatem, że rozszerzono zakres czynnościowy – poza pracami wykonywanymi bezpośrednio przy przetwórstwie są to również prace rozbiórkowe, to przede wszystkim czynności te mogą odnosić się nie tylko do azbestu, ale również materiałów zawierających azbest.

Analiza dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych prowadzi do wniosku, że – jeżeli chodzi o prace narażające na kontakt z azbestem – odnosiło się ono w głównej mierze do tych prac w zakresie wymienionym pod poz. 1 Działu IV załącznika nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. Argumentację prawną przedstawioną w tych judykatach należy zatem obecnie – wobec odmiennego traktowania przez ustawodawcę prac w narażeniu na kontakt z azbestem – traktować z dużą dozą ostrożności, mając na względzie, że nie można jej wprost przełożyć na stany faktyczne, do których zastosowanie znajduje pkt 32 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy, której istotą jest możliwość kwalifikacji spornego zatrudnienia ubezpieczonego jako prac bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prac rozbiórkowych związanych z ich usuwaniem, będących pracami w szczególnych warunkach należało zwrócić uwagę, że w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21.08.1997 r. w sprawie substancji chemicznych stwarzających zagrożenia dla zdrowia lub życia (Dz. U. Nr 105, poz. 671) pod nr indeksowym 650-013-00-6 azbest figuruje jako substancja o udowodnionym działaniu rakotwórczym i stanowiącym poważne zagrożenie dla zdrowia przy oddziaływaniu na drogi oddechowe.

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie, jeśli chodzi o wykładnię znajdujących zastosowanie w sprawie przepisów prawa materialnego, podziela w pełni rozważania poczynione przez tutejszy Sąd w innym składzie osobowym w uzasadnieniu wyroku z dnia 27.04.2016 r. wydanego w sprawie o sygn. akt III AUa 2129/15 (LEX nr 2084141).

Jak wyjaśniono w uzasadnieniu ww. wyroku azbest jest wszechobecny z uwagi na jego powszechne występowanie w zewnętrznej warstwie skorupy ziemskiej oraz przy jego szerokim zastosowaniu. (...) azbestu i stosowanie wyrobów azbestowych jest niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ surowiec ten w stanie suchym łatwo ulega rozpyleniu, co jest spowodowane włóknistą budową, a po przedostaniu się do organizmu trwale utrzymuje się w płynach ustrojowych. Wyniki dotychczasowych badań świadczą o tym, że pył powstający podczas wydobycia i przerobu azbestu, a także podczas użytkowania wyrobów zawierających ten minerał, należy do jednego z najbardziej szkodliwego zanieczyszczenia powietrza. Azbest jest groźny dla dróg oddechowych, przy czym stopień zagrożenia zależy od rodzaju pyłu, wielkości włókien, stopnia zapylenia i osiadają na śluzówkach i kolejnych dalszych partiach układu oddechowego, nie docierającm są wydychane (ich retencja w płucach jest nieznaczna), zaś większe od 10m. Cząsteczki poniżej 1m, z czego aż 90% stanowią cząstki poniżej 5czasu oddziaływania. Wielkość i gęstość pyłów azbestowych decyduje bezpośrednio o szybkości osiadania pyłu zawieszonego w powietrzu, w pęcherzykach płucnych odkładają się głównie ziarna o wymiarach od 1-10 do pęcherzyków płucnych. Istnieje wiele prac medycznych udowadniających, że podstawione w strukturach krystalograficznych azbestów metale ciężkie i pierścienie węglowe mogą być szczególnym zagrożeniem dla organizmu człowieka w przypadku nakłucia pęcherzyka płucnego przez mikrowłókna azbestu.

W efekcie oddziaływania pyłów azbestowych stwierdzono możliwość występowania następujących chorób: pylicy azbestowej, azbestozy, raka płuc, międzybłoniaki opłucnej.

Emisja pyłu azbestowego może natomiast wystąpić podczas:

1)  prac wyburzeniowych, rozbiórkowych lub reperacji obiektów o lekkich ścianach osłonowych; płyty stosowane w takich ścianach często są niewidoczne (przykryte od zewnętrznej i wewnętrznej strony);

2)  rozbiórki ścian działowych lub stropów ocieplonych zawierających płyty azbestowe;

3)  usuwania dachów i elewacji wykonanych z płyt azbestowych;

4)  wyburzania obiektów o konstrukcji nośnej stalowej i żelbetowej z izolacją przeciwogniową wykonaną w formie natrysku lub okładzin z miękkich płyt azbestowych;

5)  czyszczenia i renowacji pokryć dachowych, sieci cieplnej (zewnętrznej i wewnętrznej), węzłów cieplnych,

6)  czyszczenia, renowacji, remontów, usuwania wyposażenia laboratoriów chemicznych, magazynów przemysłowych, hal produkcyjnych z zastosowaną ochroną przeciwpożarową elementów budowlanych;

7)  wykonywania wszelkich czynności, które łączą się z przekuwaniem lub wierceniem otworów w ścianach działowych, stropach budynków o lekkiej konstrukcji nośnej z lekkimi ścianami osłonowymi i zastosowanym zabezpieczeniem ppoż;

8)  naprawy urządzeń przemysłowych izolowanych termicznie azbestem;

9)  usuwania lub demontażu sufitów podwieszonych;

10)  adaptacji i modernizacji różnych pomieszczeń;

11)  napraw, konserwacji konstrukcji stalowej budynków, w szczególności osłon ognioochronnych;

12)  modernizacji pomieszczeń dźwigów, napraw przewodów wentylacyjnych (por. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska: ODPADY zagrożeniem dla środowiska; mgr Maria Suchy: Odpady niebezpieczne-azbest, W-wa 1998).

Dotychczasowe orzecznictwo w sprawach, w których sporna była kwalifikacja zatrudnienia przy pracach narażających na kontakt z azbestem pozostaje aktualne przede wszystkim w zakresie, w jakim wyjaśnia znaczenie sformułowania „prace bezpośrednio przy przetwórstwie”. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 14.08.2013 r., III UK 122/12, OSNP 2014/5/75 wyjaśnił, (…) że chodzi o przetwarzanie azbestu, stale i w pełnym wymiarze na stanowisku pracy (§ 2 rozporządzenia z 1983 r.); semantyczne znaczenie spotęgowane jest przy tym zwrotem o pracy wykonywanej „bezpośrednio” przy przetwórstwie azbestu. Wyraźnie określony został zatem rodzaj prac i granica różniąca te prace od prac, w których pracownik może mieć kontakt z azbestem, jednak jego praca nie polega na zatrudnieniu przy przetwórstwie azbestu. (…) Zwrot „bezpośrednio przy” nie został zatem użyty przypadkowo, oznacza więc pracę przy przetwórstwie azbestu i zastrzeżenie to eliminuje inne prace, które nie polegają na przetwórstwie azbestu oraz wyłącza związek przestrzenny (miejscowy) tych innych prac, tzn. inne prace w tym samym zakładzie, które nie polegają na przetwórstwie azbestu nie są zaliczane do prac w szczególnych warunkach w rozumieniu wykazu B do rozporządzenia z 1983 r., dział IV, poz. 1.

Powyższe stanowisko znajduje analogiczne zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, z tym zastrzeżeniem, że pkt 32 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych wskazuje na prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest, a nie wyłącznie przy przetwórstwie azbestu.

Jak sama nazwa wskazuje prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest to prace, które są wykonywane przez pracowników przy ich obróbce czy rozbiórce. Przetwórstwo to ogół procesów technologicznych mających na celu zmianę wszelkich właściwości fizycznych oraz chemicznych. Takie prace niewątpliwie wykonywał ubezpieczony.

Praca wnioskodawcy w spornym okresie polegała na przygotowaniu farby azbestowej a z dołączonych do akt dokumentacji technicznej wynika, że farba zawierała 30% azbestu. Kawałki płyt azbestowych były łamane w osobnym naczyniu, rozmoczone, gniecione na papkę i zalewane wodą ze szkłem wodnym w celu zrobienia masłowatej płynnej farby. Formy odlewnicze podgrzewane były do 100-120 stopni i dopiero smarowane były farbą z azbestu. Produkcja była duża, na zmianie pracowało co najmniej 30 odlewników, a produkcja odbywała się na trzy zmiany.

Opisane prace wnioskodawcy Sąd Apelacyjny, uznał za prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest i zakwalifikował jako ujęte w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, pod poz. 32 oraz w wykazie B, dział IV, poz. 1 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43) Są to jednocześnie prace, o których mowa w zarządzeniu nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 07.07.1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. M. P.Ch.i L. z dnia 03.08.1987 r., Nr 4) – Dział IV – W chemii, poz. 1.

W świetle powyższego Sąd Apelacyjny znalazł podstawy do zmiany zaskarżonego wyroku i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury pomostowej od dnia następnego po spełnieniu wszystkich przesłanek, tj. od rozwiązania stosunku pracy, o czym orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w pkt I sentencji.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów uzasadnia przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz rozporządzenia kosztowego i dlatego zasądzono kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, tj. stawkę minimalną przewidzianą przepisami powyższego rozporządzenia powiększoną o opłatę od apelacji, o czym orzeczono w pkt II sentencji.

R.S.