Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 grudnia 2019 r.

w Warszawie

sprawy B. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania B. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 12 kwietnia 2019 r. znak:(...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

B. K. w dniu 16 maja 2019 r. wniosła odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 12 kwietnia 2019 r., znak: (...) odmawiającej uchylenia decyzji z dnia 9 kwietnia 2013 r. w związku ze wznowieniem postępowania z dnia 2 kwietnia 2019 r. Odwołująca wniosła o uchylenie decyzji z dnia 12 kwietnia 2019 r. oraz z dnia 9 kwietnia 2013 r. dotyczącej ustalenia wysokości emerytury z uwagi na orzeczenie wydane przez Trybunał Konstytucyjny. W ocenie ubezpieczonej podniesiony zarzut przedawnienia przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Jej zdaniem dopiero wyrok Trybunału Konstytucyjnego umożliwił złożenie wniosku o przeliczenie emerytury ( odwołanie z dnia 16 maja 2019 r., k. 3 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 31 maja 2019 r. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy odmówił uchylenia decyzji z dnia 9 kwietnia 2013 r., na mocy której przyznał odwołującej prawo do emerytury, stwierdzając, że jej wydanie nastąpiło z naruszeniem prawa. ZUS powołując się na art. 146 k.p.a. podniósł, że uchylenie decyzji z powodu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została ona wydana, nie może nastąpić, jeżeli od dnia jej doręczenia upłynęło 5 lat. Wówczas zdaniem organu rentowego na mocy art. 151 k.p.a. należy stwierdzić wydanie zaskarżonej decyzji
z naruszeniem prawa i wskazać, z jakich przyczyn jej nie uchylono. Organ rentowy uznał, że nie było możliwe uchylenie decyzji wydanej w dniu 9 kwietnia 2013 r., ponieważ od dnia jej doręczenia upłynął pięcioletni termin ustanowiony przez przepisy kodeksu postępowania administracyjnego ( odpowiedź na odwołanie z dnia 31 maja 2019 r,, k. 4 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. K. w dniu 4 kwietnia 2013 r. złożyła wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. o przyznanie prawa do emerytury ( wniosek z dnia 4 kwietnia 2013 r., k. 1 a. e.).

Po rozpoznaniu wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział
w W. wydał decyzję z dnia 9 kwietnia 2013 r., znak: (...) zgodnie z którą przyznał odwołującej prawo do emerytury od dnia 1 marca 2013 r. ( decyzja
z dnia 9 kwietnia 2013 r., k. 11 a. e.).

W dniu 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn. akt P 20/16, na podstawie którego orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2019 r. poz. 39 ze zm.) zwanej dalej ,,ustawą’’, w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września
2017 r. w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...) r., które przed dniem
1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 ustawy.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wprowadzony ustawą nowy system świadczeń emerytalnych przewiduje jedynie przejściowe utrzymanie preferencyjnych rozwiązań dotyczących możliwości nabycia prawa do emerytury
w obniżonym wieku emerytalnym. Zasadniczo regulacja ta dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie tej ustawy, tj. 1 stycznia 1999 r. osiągnęli, bez względu na płeć, wiek co najmniej 50 lat, a więc urodzili się nie później niż w dniu 31 grudnia 1948 r. Odstępstwo od tej zasady dotyczy osób, które urodziły się w latach 1949-1968. Jest ono obwarowane kolejnymi warunkami, w tym
w szczególności uzależnione jest od spełnienia przesłanki nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008 r. Możliwość nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej przez kobiety także nie dotyczy wszystkich kobiet urodzonych w latach 1949-1968, lecz tylko tych, które urodziły się nie później niż do dnia 31 grudnia 1953 r. ze względu na wymóg nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008 r. Zakwestionowane regulacje prawne dotyczą zatem jednolitej grupy kobiet, które zachowały prawo do uzyskania emerytury powszechnej po uprzednim pobieraniu emerytury wcześniejszej przysługującej po ukończeniu 55 lat. Do grupy tej należą kobiety urodzone w latach 1949-1953. Jednak po wejściu w życie
z dniem 1 maja 2013 r. dodanego art. 25 ust. 1b ustawy tylko część z nich, a mianowicie kobiety urodzone w (...) r., zostały pozbawione możliwości zrealizowania prawa do powszechnej emerytury na dotychczasowych zasadach, bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. W konsekwencji
z jednolitej kategorii podmiotów podobnych wyodrębniona została grupa kobiet
z rocznika 1953, która podobnie jak pozostałe kobiety należące do tej kategorii nabyła co prawda prawo zarówno do emerytury wcześniejszej, jak i powszechnej. Przy obliczaniu tego ostatniego świadczenia znajdą zastosowanie wobec nich odmienne, mniej korzystne zasady od tych, które obowiązywały przy obliczaniu emerytury powszechnej kobietom urodzonym w latach 1949-1952. Tymczasem świadczenia te mają cechę wspólną, relewantną ze względu na treść zaskarżonej regulacji, a mianowicie miały one umożliwić osobom w wieku starszym, ze stosunkowo długim stażem ubezpieczenia, zachowanie przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę i możliwość uzyskania kolejnej emerytury po osiągnięciu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego. Ich celem było więc łagodzenie skutków likwidacji uprawnień emerytalnych obniżających wiek emerytalny, co było jednym z głównych założeń reformy emerytalnej. Z tego też względu rozwiązania te miały charakter przejściowy i były adresowane do określonej kategorii podmiotów. W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zastosowanie art. 25 ust. 1b ustawy wobec kobiet urodzonych w (...) r., pobierających emeryturę na podstawie przepisów art. 46 ustawy, które nie mogły nabyć prawa do emerytury przysługującej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego przed dniem 1 stycznia 2013 r., kiedy wprowadzono nowe, mniej korzystne zasady w zakresie obliczania jej wysokości nieobowiązujące pozostałe roczniki kobiet należące do kategorii ubezpieczonych uprawnionych do ustalenia emerytury po emeryturze, narusza zasady równości
w prawie do zabezpieczenia społecznego i jest przez to niezgodny z art. 67 ust. 1
w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego weszło w życie z dniem 21 marca 2019 r.

W związku z wydanym orzeczeniem przez Trybunał Konstytucyjny, odwołująca
w dniu 2 kwietnia 2019 r. złożyła wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego ( wniosek z dnia 2 kwietnia 2019r., k. nienumerowana a. e.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. po rozpoznaniu wniosku postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2019 r. wznowił postępowanie w sprawie emerytury przyznanej ubezpieczonej, które zostało zakończone wydaniem decyzji
z dnia 9 kwietnia 2013 r. W konsekwencji organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia
12 kwietnia 2019 r., znak:(...) odmówił odwołującej uchylenia decyzji
z dnia 9 kwietnia 2013 r., znak:(...) stwierdzając jednocześnie, że została ona wydana z naruszeniem prawa. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ rentowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 146 § 1 k.p.a. uchylenie decyzji nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia decyzji upłynęło 5 lat, zaś na podstawie art. 151 § 2 k.p.a. organ administracji publicznej ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazuje okoliczności, z powodu których jej nie uchylił. ZUS uznał, że od dnia doręczenia zaskarżonej decyzji z dnia 9 kwietnia 2013 r. upłynął okres, który został przewidziany w art. 146 § 1 k.p.a. ( postanowienie z dnia
12 kwietnia 2019 r. i decyzja z dnia 12 kwietnia 2019 r. i k. nienumerowana a. e.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, uznane zostały za wiarygodne. Co istotne, nie budziły wątpliwości stron niniejszego postępowania i nie stanowiły przedmiotu sporu. W ocenie Sądu zebrane dowody w sprawie dały podstawę do wydania wyroku.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie B. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 12 kwietnia 2019 r., znak: (...)jako niezasadne, podlega oddaleniu.

Wydanie wyroku w niniejszej sprawie nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. , który stanowi, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany (odwołujący) uznał powództwo (odwołanie) lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Należy wskazać, że okoliczności faktyczne ustalone w toku postępowania sądowego nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczył jedynie prawa. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Odwołująca zaskarżając wydaną decyzję organu rentowego wnosiła
o możliwość zrealizowania prawa do powszechnej emerytury bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych na mocy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. Natomiast zdaniem organu rentowego zmianę zaskarżonej decyzji uniemożliwiał upływ 5-letniego terminu od doręczenia decyzji z dnia 9 kwietnia 2013 r. do dnia wydania w/w wyroku. W toku postępowania sądowego ustalono, że organ rentowy postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2019 r. wznowił postępowanie administracyjne w sprawie dotyczącej przyznanej emerytury dla odwołującej na mocy decyzji z dnia 9 kwietnia 2013 r. Działanie ZUS podyktowane było ogłoszonym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie o sygn. akt P 20/16.

Sąd zważył, że wznowienie postępowania stanowi nadzwyczajny tryb procedury administracyjnej umożliwiający uchylenie decyzji ostatecznych, co stanowi wyjątek od zasady ich trwałości zawarty w art. 16 k.p.a. Znajduje on zastosowanie w przypadku wystąpienia w postępowaniu wad określonych w art. 145 § 1 k.p.a. oraz w sytuacji, gdy zaistnieje przesłanka wskazana w art. 145a § 1 k.p.a., zgodnie z którym można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub
z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Na podstawie treści art. 149 § 1 k.p.a. należy rozważyć, czy zaistniały przesłanki umożliwiające wznowienie postępowania. Organ rentowy początkowo ustala, czy zachowano ustawowy termin do wniesienia żądania. W przypadku spełnienia tego warunku, ZUS wznawia postępowanie na podstawie postanowienia, czego dokonał w niniejszej sprawie.
W dalszej kolejności na mocy art. 149 § 2 k.p.a. organ rentowy prowadzi postępowanie dotyczące przyczyn wznowienia oraz rozstrzygnięcia istoty sprawy. Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydaje decyzje na podstawie art. 151 k.p.a.

W myśl art. 146 § 1 k.p.a. uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145
§ 1 pkt. 3-8 k.p.a. oraz w art. 145a k.p.a. nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat, co oznacza, że organ administracyjny rozpoznający sprawę po wznowieniu postępowania musi badać nie tylko, czy istniały przyczyny wznowienia podane w art. 145 § 1 k.p.a., ale także czy na przeszkodzie ewentualnemu rozstrzygnięciu sprawy, co do istoty nie stoją okoliczności, o jakich mowa w cytowanym art. 146 k.p.a. ( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 września 1999 r., sygn. akt I SA 1956/98) Artykuł ten zawiera bowiem dwie przesłanki negatywne ograniczające dopuszczalność uchylenia decyzji administracyjnej w trybie wznowienia postępowania. Jednakże ewentualne ich wystąpienie nie ogranicza dopuszczalności wznowienia postępowania przez organ rentowy. Sąd zważył, że w przypadku doręczenia decyzji po upływie pięcioletniego terminu organ rentowy nie może orzec co do istoty sprawy. W takiej sytuacji zgodnie z art. 151 § 2 k.p.a. ZUS nie jest zobligowany do uchylenia zaskarżonej decyzji. W następstwie powyższego należy stwierdzić, że wydanie decyzji nastąpiło z naruszeniem prawa. W ocenie Sądu organ rentowy prawidłowo wydał a następnie doręczył ubezpieczonej zaskarżoną decyzję, ponieważ trafnie zastosował obowiązujące przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z poglądami orzecznictwa upływ terminów, o których mowa w art. 146 § 1 k.p.a. stanowi negatywną przesłankę do uchylenia w trybie wznowieniowym decyzji i jest bezwarunkowy, niezależny od okoliczności, które spowodowały ich upływ. Termin taki nie może być przywrócony na podstawie przepisu art. 58 k.p.a., a jego upłynięcie pozbawia organ administracyjny prowadzący wznowione postępowanie możliwości orzeczenia, co do istoty i ewentualnego uchylenia lub zmiany decyzji wydanej w postępowaniu zwykłym ( wyrok Wojewódzkiego Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 listopada 2005 r., sygn. akt VII SA/Wa 463/05 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 kwietnia 2009 r., sygn. akt II OSK 124/09).

Z przytoczonego powyżej orzecznictwa wynika, że w przypadku upływu pięcioletniego terminu od dnia doręczenia decyzji odwołującej, organ rentowy nie ma podstaw do jej uchylenia lub zmiany z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt. 3-8 oraz w art. 145a k.p.a. Taka też sytuacja zachodziła w niniejszym postępowaniu. Organ rentowy wówczas może jedynie stwierdzić wydanie tej decyzji z naruszeniem prawa,
co też uczynił w postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2019 r. Przepis art. 146 § 1 k.p.a. określając początek biegu wskazanego w nim terminu posługuje się pojęciem „dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji” nie wskazując cech tego doręczenia lub ogłoszenia ani tym bardziej jego adresatów. Pozwala to na przyjęcie, że chodzi o doręczenie lub ogłoszenie decyzji wobec osób biorących udział w postępowaniu, które podlega wznowieniu ( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 stycznia 2009 r., sygn. akt II OSK 1776/07).

W sprawie poddanej kontroli sądu nie budzi wątpliwości, że od daty doręczenia decyzji z dnia 9 kwietnia 2013r., której uchylenia domaga się ubezpieczona, upłynęło 5 lat. Wprawdzie w aktach organu rentowego brak jest potwierdzenia odbioru tej decyzji przez B. K., jednak ubezpieczona nie kwestionowała okoliczności związanych z jej doręczeniem. W takiej sytuacji zastosowanie przez organ rentowy art. 151 § 2 k.p.a. było prawidłowe. Wskazany przepis stanowi, że w przypadku, gdy
w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 146 k.p.a., organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji. Wobec powyższego Sąd doszedł do przekonania, że do dnia wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny 6 marca 2019 r. upłynął 5-letni termin.

Sąd doszedł do wniosku, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 6 marca 2019 r. wskazał na możliwość dochodzenia wyrównania świadczeń przez wszystkie kobiety objęte zakresem przedmiotowego orzeczenia. Tym niemniej wydane orzeczenie nie doprowadziło do usunięcia z systemu prawa omówionych przepisów art. 146 i art. 151 k.p.a., które nadal wiążą przy rozpatrywaniu skarg o wznowienie postępowania. Problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego. W dniu 15 maja 2019r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie możliwości pobierania wyższej emerytury ubezpieczonym, które pobierały wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty tego świadczenia pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt z dniem 15 lipca 2019 r. przekazano do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Jednak na dzień 13 listopada 2019r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono tożsamy do wspomnianego senacki projekt o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych kobiet urodzonych w (...) r., poruszona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych podczas obecnej kadencji Parlamentu RP.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak
w sentencji wyroku.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)