Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 stycznia 2020 r.

Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim - I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Jolanta Szczęsna

Protokolant Stażysta Natalia Milczarek

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2020 r. w Tomaszowie Mazowieckim

na posiedzeniu jawnym

sprawy z wniosku A. K. i Z. K.

przy udziale J. T., D. O., P. A., R. A.

o zasiedzenie i rozgraniczenie

postanawia:

1. stwierdzić, że wnioskodawcy Z. i A. K. nabyli przez zasiedzenie na współwłasność do majątku wspólnego:

a) z dniem 14 grudnia 2003 roku własność nieruchomości położonej w W., jednostka ewidencyjna B., powiecie (...), województwie (...), obręb (...), stanowiącej pas przygraniczny, złożony z działek o numerach ewidencyjnych: 11/16, o powierzchni 0, (...) hektara, 541/1, o powierzchni 0,0410 hektara, opisany w opinii sądowej geodety U. B., zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w T. w dniu 24 maja 2019 roku, pod poz. P. (...).2019. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim nie prowadzi księgi wieczystej, ani zbioru dokumentów,

b) z dniem 23 września 2006 roku własność nieruchomości położonej w W., jednostka ewidencyjna B., powiecie (...), województwie (...), obręb (...), stanowiącej pas przygraniczny, złożony z działki o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni 0,0260 hektara, opisany w opinii sądowej geodety U. B., zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w T. w dniu 24 maja 2019 roku, pod poz. P. (...).2019. (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim nie prowadzi księgi wieczystej, ani zbioru dokumentów;

2. rozgraniczyć nieruchomości położone w W., jednostka ewidencyjna B., powiat (...), województwo (...), obręb (...), składające się z następujących działek:

nr 110/1 o powierzchni 2,32 hektara, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) o powierzchni 0,80 hektara, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o powierzchni 0,2052 hektara, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o powierzchni 0,33 hektara, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o powierzchni 0,96 hektara, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) , zgodnie z opinią biegłej sądowej geodety U. B., zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w T. w dniu 24 maja 2019 roku, pod poz. P. (...).2019. (...), znajdującą się na k. 489 akt, a stanowiącej integralną część niniejszego postanowienia, wskazując, że granica pomiędzy w/w działkami przebiega w linii prostej, pomiędzy punktami granicznymi, oznaczonymi numerami (...).362, (...).363, (...).364 i (...).365 /poprzednio od 1R do 4R/;

3. nakazać pobrać od wnioskodawców A. K. i Z. K. kwotę 3813,50 zł (trzy tysiące osiemset trzynaście złotych i pięćdziesiąt groszy), od uczestników J. T., zobowiązanych solidarnie kwotę 3813,50 zł (trzy tysiące osiemset trzynaście złotych i pięćdziesiąt groszy) i od uczestnika D. O. kwotę 3813,50 zł (trzy tysiące osiemset trzynaście złotych i pięćdziesiąt groszy), na rzecz Skarbu Państwa) kasy Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim), tytułem części kosztów wynagrodzenia biegłej geodety, pokrytych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa;

4. ustalić, że każdy z uczestników ponosi pozostałe koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

UZASADNIENIE

/pkt. 1.b), pkt 2 i pkt 3 /

Wnioskodawca Z. i A. K. wnieśli do Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim o stwierdzenie zasiedzenia z dniem 14 grudnia 2003 roku własności nieruchomości, położonej w W., a stanowiącej pas przygraniczny o szerokości 3,5 metra, składający się z działek oznaczonych numerami (...) oraz z dniem 23 września 2006 roku pas przygraniczny o szerokości 3,5 metra i długości 150 metra o łącznej powierzchni około 525 metra kwadratowego, ciągnący się od drogi przez wieś W., przylegający do działek wnioskodawców oznaczonych numerami 110/1 i 110/6.

W uzasadnieniu wniosku wskazali, że w dniu 14 grudnia 1083 roku Z. K. nabyła z Państwowego Funduszu Ziemi nieruchomość rolną o powierzchni 2,32 ha, oznaczoną nr ewidencyjnym 110/1. W dniu 23 września 1986 roku Z. K. i A. K. nabyli z Państwowego Funduszu Ziemi nieruchomość rolną o powierzchni 0,80 ha, oznaczoną nr ewidencyjnym 110/6.

Od tego czasu wnioskodawcy w sposób ciągły i niezakłócony użytkowali rolniczo przedmiotowe nieruchomości. Ponieważ zakup nastąpił z zachowaniem formy aktu notarialnego w ocenie wnioskodawców nabycie nastąpiło w dobrej wierze i do nabycia własności w/w części gruntu doszło w dobrej wierze. Dopiero kiedy w 2010 roku sąsiednią nieruchomość nabył uczestnik D. O. zlecił on wznowienie granic i zakwestionował przebieg granicy wg stanu posiadania przez wnioskodawców. Podobnie w 2013 roku uczestniczka J. T. zażądała pasa gruntu graniczącego z jej działką o numerze (...). Postępowanie rozgraniczeniowe pomiędzy stronami nie zostało zakończone, zaś sądowe postępowanie o wydanie spornego pasa gruntu zostało zawieszone do czasu rozstrzygnięcia sprawy o zasiedzenie.

Uczestnicy postępowania J. T. i D. O. przyłączyli się do wniosku o rozgraniczenie, ale wnieśli o nieuwzględnienie wniosku o zasiedzenie spornego pasa gruntu przez wnioskodawców. Uczestnicy P. A. i R. A. nie uczestniczyli czynnie w postępowaniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Na mocy aktu notarialnego nr A (...) wnioskodawczyni Z. K. nabyła własność nieruchomości, położonej w W., o powierzchni 2,32 ha , składającej się z działki nr (...).

Wnioskodawczyni pozostawała w tym czasie w związku małżeńskim z A. K., z którym łączyła ją wspólność majątkowa małżeńska; nieruchomość nabyła z majątku odrębnego.

Przed nabyciem grunty te były dzierżawione przez wnioskodawców.

Aktem notarialnym nr A (...) Z. K. i A. K. nabyli z Państwowego Funduszu Ziemi nieruchomość rolną, położoną w W., o powierzchni 0,80 ha, oznaczoną nr ewidencyjnym 110/6.

Wnioskodawcy nie dokonywali geodezyjnego rozgraniczenia działek w terenie, gdyż ziemie nabyli od Państwowego Funduszu Ziemi, wcześniej była ona przedmiotem dzierżawy, nie było wątpliwości, co do przebiegu granic i nikt nie rościł sobie pretensji do przygranicznych pasów gruntu. Przebieg faktycznie użytkowanych granic w terenie przebiegał po linii prostej, począwszy od drogi publicznej. Od czasu nabycia w/w nieruchomości były one przez wnioskodawców użytkowane rolniczo, w sposób ciągły, nieprzerwany i niezakłócony.

W dniu 18 lutego 2011 roku, aktem notarialnym działkę sąsiadującą ze spornymi gruntami o numerze ewidencyjnym (...) nabył w drodze darowizny od swoich rodziców uczestnik D. O.. W 2010 roku poprzednik prawny uczestnika zlecił wznowienie granic i okazało się, że wnioskodawcy użytkują pas gruntu wykraczający poza działkę nr (...). Uczestnik postępowania ogrodził swoją działkę stosownie do wznowionej granicy, z czym nie zgodzili się wnioskodawcy.

W dniu 25 września 2002 roku uczestniczka J. T. nabyła aktem notarialnym własność działki nr (...), o powierzchni 0,33 ha, graniczącej z działką wnioskodawców o numerze 110/1.

W dniu 22 lipca 2013 roku doszło do wszczęcia z inicjatywy uczestniczki J. T. postępowania rozgraniczeniowego pomiędzy w/w uczestniczką, a wnioskodawcami; w związku z nie dojściem do rozgraniczenia w drodze administracyjnej przekazano sprawę na drogę sądową, która toczyła się pod sygnaturą akt I Ns 420/14.

Postanowieniem z dnia 27 października 2014 roku zarządzono połączenie sprawy rozgraniczeniowej z niniejszą sprawą o zasiedzenie.

Powyższe fakty nie były sporne.

Spór w istocie sprowadzał się do faktu, czy wnioskodawcy użytkowali sporny pas gruntu od chwili nabycia działek w 1983 i 1986 roku do 2010 roku - na granicy z działką uczestnika D. O. i do 2013 roku – na granicy z uczestniczką J. T. w dobrej, czy złej wierze.

Na podstawie dokumentów, załączonych do akt sprawy, oględzin sądowych i opinii biegłej sądowej U. B. ustalono, że faktyczna granica użytkowania spornych działek do daty wznowienia granic przez uczestnika w 2010 roku i do czasu ogrodzenia działki stosownie do granic po wznowieniu przebiegała w linii prostej i był to stan spokojnego i niezakłóconego posiadania. Taki stan rzeczy trwał przez okres ponad 20 lat, od 1983 roku do 2003 roku/działka nr (...) wg pierwotnej numeracji/ i od 1986 roku do 2006 roku/działka nr (...) wg pierwotnej numeracji/.

Mając na uwadze poczynione ustalenia faktyczne Sąd zważył co następuje.

Zgodnie z treścią art. 172 kodeksu cywilnego posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zasiedzenie jest instytucją prowadzącą do nabycia prawa na skutek upływu czasu. Umożliwia ono, sankcjonując stan faktyczny, usunięcie długotrwałej niezgodności między stanem prawnym, a stanem posiadania. Na skutek zasiedzenia, które następuje ex lege, dotychczasowy uprawniony traci swoje prawo, a nabywca uzyskuje je niezależnie od niego. Zainteresowany uzyskaniem prawa musi zatem spełnić istotne przesłanki by można było stwierdzić nabycie własności przez zasiedzenie. Z cytowanej wyżej normy art. 172 kodeksu cywilnego, wynika że do nabycia w drodze zasiedzenia prawa własności nieruchomości konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: samoistnego posiadania oraz upływu czasu 20 lub 30 lat. Ocenie Sądu poddana jest także dobra wiara posiadacza. Pierwszorzędną przesłanką niezbędną do nabycia prawa własności rzeczy jest posiadanie samoistne. W tym zakresie podstawą prawną ustalenia będzie norma art. 336 k.c., z której wynika, że posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto postępuje z rzeczą jak właściciel. Świadczyć o tym mają okoliczności dostrzegalne dla innych osób, wyrażające tym samym wolę wykonywania względem niej prawa własności. Jak wiadomo dla zaistnienia samoistności posiadania niezbędne jest faktyczne władanie rzeczą. Wykazanie zaś władania rzeczą jest z kolei warunkiem powołania się na domniemanie, że ten kto faktycznie rzeczą włada jest posiadaczem samoistnym (art. 339 k.c.). Domniemanie prawne skonstruowane jest w oparciu o przepisy prawa materialnego, a nie procesowego, a jej istota wyraża się w tym, że dowód określonego w normie prawnej faktu zastępuje dowód faktu, z którego dana osoba wywodzi skutki prawne. Materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwalał poza wszelką wątpliwością stwierdzić, iż małżonkowie Z. i A. K. władali pasem gruntu - nieruchomością, opisaną we wniosku, jak właściciele, uprawiali nieprzerwanie ziemię rolniczo od dnia nabycia własności w formie aktu notarialnego w dniach 14 grudnia 1983 roku (wzdłuż działki nr (...)) i od 23 września 1983 roku ( wzdłuż działki nr (...)). Z uwagi na specyfikę władania nieruchomościami rolnymi godzi się zauważyć, że co do zasady nieruchomości takich nie grodzi się, nie zamieszkuje się na nich, bezpośrednio korzysta się z nich jedynie w chwili zasiewu, sadzenia, a następnie zbierając plony. Nabycie własności przez zasiedzenie następuje z upływem ostatniego dnia terminu zasiedzenia, zaś termin zależy od dobrej lub złej wiary samoistnego posiadacza.

Na dobrą albo złą wiarę posiadacza rzutuje kwestia świadomości, jaką posiadacz odnosi do wykonywanego prawa, a więc przekonanie o tym, czy jest lub nie jest właścicielem posiadanej rzeczy. W dobrej wierze jest zatem posiadacz, który pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami sprawy przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności. Dobrą wiarę posiadacza wyłącza więc jego wiedza o rzeczywistym stanie prawnym (stanie własności) oraz jego niedbalstwo. Pozostaje również w złej wierze osoba, która przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że nie jest właścicielem nieruchomości. Przy czym, zgodnie z art. 7 kodeksu cywilnego, jeżeli ustawa uzależnia skutki prawe od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Ustalono w toku postępowania, że wnioskodawcy (w odniesieniu do działki nr (...) wnioskodawczyni ad. 1) nabyli przedmiotowe nieruchomości we właściwej szczególnej formie aktu notarialnego. Wcześniej nieruchomość tą użytkowali w podobny sposób, jako dzierżawcy. Wprawdzie nie przeprowadzili wytyczenia geodezyjnego, ale w ocenie Sądu nie przesądza to o ich złej wierze. Skoro przebieg granic zarówno przed sfinalizowaniem umowy kupna sprzedaży, jak i po zakupie nie był sporny, ani wątpliwy, nie zmienił się też sposób użytkowania działek, wnioskodawcy zostali wprowadzeni w stan posiadania prze poprzednika prawnego / fakt niezaprzeczony/ to mieli oni uzasadnione prawo uważać, że tak w istocie przebiegają granice działek. W takiej sytuacji brak wznowienia granic nie przesądzał sam w sobie o niedbalstwie wnioskodawców. Dodatkowo w trakcie oględzin ustalono, że granica działek biegnie po linii prostej , zaś z opinii biegłej sądowej wynikało, że również dane z ortofotomapy potwierdzają granice użytkowania w linii prostej po przedłużeniu użytkowania istniejącego obecnie. W tej sytuacji Sąd uznał, że wnioskodawcy nabyli z dniem 23 września 2006 roku przygraniczny pas gruntu, pomiędzy działką nr (...), a działkami (...) , a przedstawiony na mapie sporządzonej przez biegłą sądową U. B. , jako działki o numerze ewidencyjnym (...), o łącznym obszarze 0,0260 ha, a który to pas gruntu uczestnik postępowania D. O. wygrodził po wznowieniu granic w 2010 roku. Konsekwencją przyjęcia dobrej wiary po stronie wnioskodawców było uznanie, że do zasiedzenia wystarczy upływ 20 lat, licząc od dnia wejścia w samoistne, nieprzerwanie i niezakłócone posiadanie; w realiach niniejszej sprawy licząc od daty nabycia własności nieruchomości aktem notarialnym z dnia 23 września 1986 roku.

W toku niniejszej sprawy Sąd dokonał również rozgraniczenia spornych nieruchomości. Zgodnie z przepisem art. 153 kodeksu cywilnego jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między zainteresowanymi, Sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności. Wskazany przepis statuuje trzy kryteria w oparciu o które dokonuje się rozgraniczenia, z których każde ma priorytet przed następnym. Dopiero zatem po stwierdzeniu, że stanu prawnego nie można ustalić, ustalenia granic dokonuje się w oparciu o spokojny stan posiadania, tj. ustabilizowany. Chodzi tu o takie posiadanie, które trwa tak długo, że pozbawienie posiadacza przyległego pasa gruntu przez ustalenie granicy „ z uwzględnieniem wszelkich okoliczności” nie dałoby się pogodzić z zasadami współżycia społecznego. Gdyby zaś i spokojnego stanu posiadania nie można było stwierdzić, a postępowanie nie doprowadziłoby do ugody, dopuszczalne będzie ustalenie granic w oparciu o wszelkie okoliczności.

Ponieważ wymienione kryteria wyłączają się wzajemnie, to dopóki możliwe jest ustalenie granic w oparciu o pierwsze kryterium, dopóty niedopuszczalne jest sięganie po dalsze. Kwalifikacja prawna ustalonego w sprawie stanu faktycznego i jego analiza przy zastosowaniu wymienionych w art. 153 kodeksu cywilnego wykluczających się wzajemnie kryteriów należy do Sądu – niezależnie od stanowiska uczestników. Podstawowym kryterium rozgraniczenia jest stan prawny przedmiotu rozgraniczenia, a więc stan granic wynikający ze z dokumentów takich jak: mapy, wyrysy map, operaty geodezyjne, wyniki pomiarów geodezyjnych będących podstawą ewidencji gruntów i wpisów w księgach wieczystych. Jeżeli taki stan prawny daje się ustalić, granica powinna być ustalona zgodnie z przebiegiem linii granicznych w dokumentach. Kryterium to obejmuje również ustalenie spornej granicy między nieruchomościami z uwzględnieniem ewentualnego zasiedzenia części nieruchomości, która podlega rozgraniczeniu, o ile była ona w samoistnym posiadaniu przez okres przewidziany w art. 172 § 1 kodeksu cywilnego przez właściciela nieruchomości do niej przylegającej (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2011 r., I CSK 521/10, LEX nr 1084685 i inne).

Z tych przyczyn, jeżeli zarzut zasiedzenia - w sprawie o rozgraniczenie prowadzonej przez sąd - jest zasadny, to decyduje o ustaleniu przebiegu granicy. Warunkiem rozważenia kwestii zasiedzenia przygranicznych pasów ziemi w ramach kryterium stanu prawnego granic gruntów jest uprzednie ustalenie przebiegu linii granicznej zgodnie z dokumentami.

Przy rozgraniczeniu uwzględniania się zatem wieloletnie posiadanie przygranicznych pasów ziemi, które to poprzez spełnienie przesłanek art. 172 kodeksu cywilnego doprowadziło do ich zasiedzenia.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawcy nieprzerwanie od dnia nabycia działek, tj. od 1983 i 1986 roku, do dnia wznowienia granic z inicjatywy D. O. w 2010 roku i wszczęcia postępowania rozgraniczeniowego przez uczestniczka J. T. w 2013 roku użytkowali przygraniczny pas gruntu, doprowadzając do nabycia jego własności przez zasiedzenie odpowiednio z dniem 14 grudnia 2003 roku i z dniem 23 września 2006 roku, czyli na długo, zanim doszło do sporu o granice. Stan spokojnego posiadania potwierdziła również biegła sądowa w oparciu o wszystkie dostępne mapy, ewidencje, ortofotomapy i geodezyjne pomiary kontrolne w terenie. Sąd nie miał zatem wątpliwości co do sposobu rozgraniczenia spornych działek w sposób zgodny z przebiegiem zasiedzenia wg opinii biegłej, zaewidencjonowanej w toku postępowania w Starostwie Powiatowym w T. w dniu 24 maja 2019 roku ( załącznik do postanowienia k. 489 akt), stosownie do nadanych nowych numerów działek.

O kosztach Sąd orzekł zgodnie z treścią art. 520 § 1 i 2 k.p.c. uznając, że bezpośrednio zainteresowanymi w sprawie byli wnioskodawcy i uczestnicy D. O. i J. T., właściciele sąsiadujących nieruchomości.

Sąd postanowił zatem obciążyć ich w częściach równych (po 1/3 części) kosztami postępowania, na które składały się koszty opinii biegłych sądowych, wydatkowane tymczasowo ze środków budżetowych, w łącznej kwocie 11440,49 zł. Co do pozostałych koszt Sąd orzekł, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, zgodnie z ogólną zasadą, obowiązującą w postępowaniu nieprocesowym.

Sędzia Jolanta Szczęsna