Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu posiedzeniu niejawnym w dniu 10 lutego 2020 r. w Warszawie

sprawy B. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania B. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 8 października 2019 r. znak:(...)

oddala odwołanie.

SSO Monika Rosłan - Karasińska

UZASADNIENIE

W dniu 18 listopada 2019 r. B. Z. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 8 października 2019 r.,
znak: (...)odmawiającej przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, złożonej w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w sprawie o sygn. akt P 20/16. Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. W uzasadnieniu odwołania B. Z. wyjaśniła, że nie ponosi winy za uchybienie terminowi do złożenia skargi oraz uprawdopodobniła, że uchybienie to nastąpiło bez jej winy, bowiem dzień po tym jak dowiedziała się o wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., podjęła działania i udała się do(...) Oddziału ZUS w W., gdzie uzyskał informację o możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu wraz ze skargą o wznowienie postępowania, co uczyniła jeszcze tego samego dnia. Zdaniem odwołującej spełniła one wszystkie przesłanki z art. 58 § 1 i 2 k.p.a. do przywrócenia jej terminu z art. 145a § 2 k.p.a. (odwołanie z dnia 18 listopada 2019 r., k. 3 – 4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 2 grudnia 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że w dniu 21 marca 2019r. został ogłoszony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., stwierdzający, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 145 § 2 k.p.a. skargę o wznowienie postępowania można wnieść do organu rentowego w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W przedmiotowej sprawie skarga o wznowienie została wniesiona w dniu 1 października 2019r., a więc po upływie terminu. Odwołująca złożyła wprawdzie wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi, jednakże w ocenie organu rentowego nie uprawdopodobniła, a wręcz nie wskazała żadnej przyczyny, że uchybienie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania nastąpiło bez jej winy, wobec powyższego odmówiono jej przywrócenia ww. terminu (odpowiedź na odwołanie z dnia 2 grudnia 2019 r., k. 5 – 5verte a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. Z., urodzona w dniu (...) ma przyznane prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 1 października 2008r. na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 20 listopada 2008 r., znak: E (...). W kolejnych latach świadczenie było waloryzowane i przeliczane (decyzja ZUS z dnia 20 listopada 2008 r., decyzja ZUS z dnia 16 marca 2009 r., decyzja ZUS z dnia 15 marca 2010 r., decyzja ZUS z dnia 15 marca 2011 r. – tom I akt ZUS).

W dniu 24 czerwca 2015 r. B. Z. złożyła w ZUS (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy decyzją z dnia 29 lipca 2015r., znak: (...), przyznał odwołującej prawo do emerytury od 1 czerwca 2015r. tj. miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, wyniosła 1.241,52 zł (wniosek o emeryturę z 24 czerwca 2015 r., decyzja ZUS z dnia 29 lipca 2015r. – tom II akt ZUS).

W dniu 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn.
P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zostało opublikowane w dniu 21 marca 2019r. (okoliczność bezsporna).

W dniu 1 października 2019 r. B. Z. złożyła w ZUS (...)Oddział w W. wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., wskazując, że nie miała żadnej wiedzy o przysługującym jej uprawnieniu do złożenia skargi o wznowienie postepowania, ponadto nie czyta gazet, nie ogląda telewizji i nie śledzi wiadomości w Internecie. Ubezpieczona wskazała również, że nie otrzymywała żadnej informacji ani zawiadomienia z ZUS w przedmiotowej sprawie, w tym o terminach zakreślonych na podjęcie przez nią działań w zakresie dochodzenia swoich praw. Odwołująca zaznaczyła, że o możliwości ponownego przeliczenia emerytury dowiedziała się przypadkiem w rozmowie telefonicznej w niedzielę 29 września 2019 r., w związku z tym następnego dnia udała się do ZUS, gdzie otrzymała informację o możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu wraz ze skargą o wznowienie postępowania, co uczyniła w dniu 1 października 2019 r. (wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania i uchylenie decyzji ZUS – tom II akt ZUS, skarga o wznowienie postępowania – tom II akt ZUS).

Po rozpoznaniu powyższego wniosku ZUS (...)Oddział w W. wydał w dniu 8 października 2019 r. decyzję (znak: (...), w której odmówił przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania oraz odmówił wznowienia postępowania w sprawie. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. wszedł w życie 21 marca 2019r., a zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. odwołująca mogła wnieść skargę o wznowienie postępowania w terminie do 23 kwietnia 2019r., uwzględniając dni wolne od pracy (Święta Wielkanocne). Jednocześnie organ rentowy podkreślił, że skarga B. Z. wpłynęła do ZUS w dniu 1 października 2019 r., tj. po ustawowym terminie, natomiast we wniosku o przywrócenie terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania odwołująca nie uprawdopodobniła, że uchybienie powyższemu terminowi nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jego przywrócenia (decyzja ZUS z dnia 8 października 2019 r. – tom II akt ZUS).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1460, dalej: k.p.c.) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony dokumentów, w szczególności podniesione przez odwołującą zarzuty Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów lecz prawa, wobec czego Sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego, czy w przypadku B. Z. zachodzą podstawy do przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019r., sygn. akt P 20/16. We wskazanym orzeczeniu TK orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Jego publikacja w Dzienniku Ustaw nastąpiła w dniu 21 marca 2019r.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2018r. poz. 2096 – dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje natomiast, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca 2019r., to zgodnie miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS upłynął w dniu 21 kwietnia 2019r. Przy tym dni 21 i 22 kwietnia 2019r. (kolejno niedziela i poniedziałek) przypadały odpowiednio na pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy, które są ustawowo wolne od pracy. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego co do tego, że zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin na złożenie wniosku o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, a więc 23 kwietnia 2019r. (wtorek). Odwołująca natomiast złożyła skargę o wznowienie postępowania w dniu 1 października 2019r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jego złożenie.

Wymieniony termin jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 24 listopada 2010r., sygn. akt II SA/Go 710/10, LEX 753130). W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego instytucja ta jest uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Wraz ze skargą o wznowienie postępowania odwołująca w dniu 1 października 2019r. złożyła w ZUS wniosek przywrócenie terminu do złożenia przedmiotowej skargi, wskazując, że nie miała żadnej wiedzy o przysługującym jej uprawnieniu do złożenia skargi o wznowienie postepowania, gdyż nie czyta gazet, nie ogląda telewizji i nie śledzi wiadomości w Internecie. Co więcej ubezpieczona wskazała, że nie otrzymywała żadnej informacji ani zawiadomienia z ZUS w przedmiotowej sprawie, w tym o terminach zakreślonych na podjęcie przez nią działań w zakresie dochodzenia swoich praw. Odwołująca zaznaczyła, że o możliwości ponownego przeliczenia emerytury dowiedziała się przypadkiem w rozmowie telefonicznej w niedzielę 29 września 2019 r., w związku z tym następnego dnia udała się do ZUS, gdzie otrzymała informację o możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu wraz ze skargą o wznowienie postępowania, co uczyniła w dniu 1 października 2019 r.

Okoliczności te nie były jednak dla organu rentowego przekonujące, gdyż uznał,
że odwołująca nie uprawdopodobniła braku winy w niezachowaniu terminu. Według Zakładu za taką przesłankę nie można uznać braku wiedzy o wejściu w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Powyższe prowadziło więc do wydania decyzji odmownej.

Odwołując się od decyzji B. Z. wskazywała na okoliczności, które w jej ocenie miały uprawdopodobnić brak winy w uchybieniu terminowi. Stanowisko odwołującej koncentrowało się przede wszystkim na stwierdzeniu, że nie mogła dowiedzieć się o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego i jego wejściu w życie z uwagi na fakt, że nie czyta gazet, nie ogląda telewizji i nie śledzi wiadomości w Internecie.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu w rozumieniu art. 58 § 1 k.p.a. wiąże się
z obowiązkiem strony zachowania szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie terminu może mieć miejsce, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego
w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Można więc termin przywrócić, gdy strona w sposób przekonujący zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy, a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się także, że jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy a contrario zatem, przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 października 2019r., I OSK 401/18). W kontekście powyższego sama okoliczność braku wiedzy o wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny co do zasady nie może zostać uznana za przesłankę uzasadniającą przywrócenie terminu, ponieważ orzeczenia Trybunału, jako akty powszechnie obowiązujące, podlegają niezwłocznemu i obowiązkowemu ogłoszeniu w dzienniku urzędowym. Publikacja w dzienniku urzędowym stanowi główną i nadrzędną formę ogłoszenia aktów normatywnych i orzeczeń, a przez to również ich upublicznienia, w celu stworzenie możliwości zapoznania się z treścią danego aktu lub orzeczenia przez ogół społeczeństwa. Tym samym publikacja orzeczenia w dzienniku urzędowym stwarza domniemanie powszechnej znajomości prawa. Nie wyklucza to potencjalnych sytuacji, kiedy strona z przyczyn obiektywnych nie miała możliwości uzyskania wiedzy co do faktu wydania i wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2017r., (...); z dnia 31 maja 2017r., (...)).

W świetle zaprezentowanych poglądów judykatury, w przypadku powoływania się na brak wiedzy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu na złożenie skargi ulega pewnej modyfikacji, polegającej na konieczności podniesienia takich okoliczności, które obiektywnie uzasadniałyby brak możliwości dowiedzenia się przez stronę o wejściu w życie takiego orzeczenia. W ocenie Sądu, w przypadku odwołującej takie okoliczności nie zachodziły. Przytaczane przez odwołującą okoliczności, takie jak nie czytanie gazet, nie oglądanie telewizji i nie śledzenie wiadomości w Internecie nie mogły jednoznacznie przesądzać o braku możliwości powzięcia informacji o ogłoszeniu powyższego orzeczenia. Powyższe okolicznością nie zwalniały odwołującej z należytego dbania o własne sprawy, jakiej należy oczekiwać od ubezpieczonych. Nie wykracza poza zakres dbania o własny interes poszukiwanie informacji istotnych dla własnej sytuacji prawnej, w tym też dotyczących potencjalnej zmiany stanu prawnego na skutek zmiany przepisów lub związanych z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 sierpnia 2017r., III AUa 109/16).

W tym kontekście Sąd zważył również, że odwołująca była w kontakcie z ZUS z uwagi na fakt ubiegania się o emeryturę powszechną. Okoliczności te, zdaniem Sądu, potwierdzają, że odwołująca wykazywała zainteresowanie swoją sytuacją prawną w zakresie okoliczności dotyczących otrzymywanego świadczenia emerytalnego, co pozwala przyjąć, że miała świadomość co do swoistej wyjątkowości swojej sytuacji emerytalnej jako kobiety urodzonej w (...) roku. Z tego wynika, że zachowując należytą staranność mogła przedsięwziąć środki w celu rozeznania się w swojej sytuacji prawnej, a przez to powziąć informację o toczącym się postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym dotyczącym wysokości emerytury kobiet urodzonych w (...) roku i w efekcie o jego zakończeniu w marcu bieżącego roku.

Odnosząc się do podniesionego w toku postępowania zarzutu braku informacji
ze strony ZUS o wydaniu orzeczenia, należy wskazać, że na organie rentowym nie ciąży obowiązek informowania ubezpieczonych o każdej o zmianie stanu prawnego, jak również
o treści orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny. Niemniej jednak,
w przypadku wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w dniu 28 marca 2019r. opublikowano informację o przedmiotowym orzeczeniu, jego skutkach oraz kręgu zainteresowanych osób, których orzeczenie to dotyczy, jednocześnie wskazując na możliwość wniesienia skargi
o wznowienie postępowania zarówno przed organem rentowym, jak i przed sądem,
ze wskazaniem terminów, w jakich należy wnieść skargi. Należy przyjąć, że informacja
ta została dostatecznie rozpowszechniona w stopniu umożliwiającym zapoznanie się z nią.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał zatem, że zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu, gdyż odwołująca nie uprawdopodobniła okoliczności wskazujących na brak jej winy w uchybieniu terminu. Odwołanie podlegało więc oddaleniu
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem braku w aktualnym stanie prawnym art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W dniu 15 maja 2019r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie większej podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonym, którzy pobrali wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019r. przekazano
do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Na dzień 13 listopada 2019r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono jednak tożsamy do wspomnianego powyżej senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych dla osób urodzonych w (...) roku, omówiona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych ustawodawcy w ramach kolejnej kadencji Parlamentu RP.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć (...)

M.P.