Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSA Maria Pietkun (spr.)

Sędziowie: SSO del. Izabela Głowacka-Damaszko

SSA Irena Różańska-Dorosz

Protokolant:Karolina Sycz

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2016 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o emeryturę

na skutek apelacji A. K.

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 stycznia 2016 r. sygn. akt IX U 1524/15

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy we Wrocławiu IX Wydział Ubezpieczeń Społecznych, po ponownym rozpoznaniu sprawy, oddalił odwołanie A. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddziału we W. z 14 kwietnia 2015 r., którą organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury wobec nieudowodnienia wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny sprawy:

Wnioskodawca, urodzony (...), na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił staż sumaryczny 27 lat, 4 miesiące i 11 dni, w tym 5 lat, 10 miesięcy i 25 dni wykonywania pracy w warunkach szczególnych. A. K. od 9 września 1977 r. do 21 kwietnia 1992 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. we W. jako mechanik samochodowy z płacą w systemie prowizyjnym, premią regulaminową i dodatkiem stażowym. W 1979 roku ukończył kurs technologii naprawczej F. (...), w 1990 roku otrzymał premię za pełnienie obowiązków mistrza. Wnioskodawca był brygadzistą od 1 listopada 1982 r. 18 sierpnia 1977 r. wnioskodawca ubiegał się o zatrudnienie go w charakterze dyspozytora i jego podanie uwzględniono.

G. H. i E. S. (1) dysponowali świadectwami wykonywania prac w warunkach szczególnych, a wnioskodawca takim świadectwem nie dysponuje.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy, powołując się na art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ w przeciwieństwie do zapisów na angażach świadków, wnioskodawca dysponował tylko dokumentami potwierdzającymi jego prace jako mechanika, a obowiązki brygadzistowskie nie zajmowały mu dużo czasu. Wedle zeznań świadków wnioskodawca nie pracował w ich brygadzie. Ustalenia Sądu poczynione zostały na podstawie akt emerytalnych i osobowo płacowych wnioskodawcy, załączników do jego odwołania, zeznań świadków E. S. (1), G. H., R. S., a także B. S.. Sąd zauważył, że wnioskodawca ubiegał się już o przyznanie mu prawa do emerytury. Decyzją z 22 marca 2013 r. pozwany odmówił wtedy wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, przyjmując za udowodniony okres prac w warunkach szczególnych jedynie 5 lat, 10 miesięcy i 25 dni, nie uwzględniając spornego w tym procesie okresu. Postępowanie w sprawie IX U 1609/13 zakończyło się wyrokiem tego Sądu z 16 października 2013 r., utrzymanym w postępowaniu apelacyjnym. Sąd podał, że w przeciwieństwie do dokumentów zgromadzonych w sprawach świadków, dokumentacja wnioskodawcy nie pozwala na przyjęcie, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych. Jak ustalono, badania lekarskie w aktach nie stwierdzają o dopuszczeniu wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych. Dodatek za pracę w warunkach szczególnych otrzymywał zaledwie przez 11 miesięcy w 1992 r. W świadectwie pracy pracodawca zaświadczył wnioskodawcy, że w spornym okresie był on mechanikiem samochodowym, a A. K. nie odwoływał się od treści tego świadectwa.

Apelację wywiódł wnioskodawca, zaskarżył wyrok w całości i zarzucił naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, w szczególności przyjęcie, że w zakładzie pracy w spornym dla stron okresie było rozróżnienie na zwykłych mechaników samochodowych, którym wg Sądu I Instancji był wnioskodawca, jak również mechaników samochodowych pracujących stale i w pełnym wymiarze w kanałach remontowych, nieprzyjęcie, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze w okresie od 9 września 1977 r. do 21 kwietnia 1992 r. wykonywał pracę mechanika samochodowego w kanałach remontowych, pominięcie rzeczywistego charakteru czynności wykonywanych przez wnioskodawcę jako prac w szczególnych warunkach mechanika samochodowego pracującego stale i w pełnym wymiarze w kanałach remontowych, przyjęcie, że współpracownicy powoda zatrudnieni na tożsamych stanowiskach pracy mieli w angażach, umowach o pracę oraz wszelkich dokumentach pracowniczych wyraźne wskazanie, że ich zatrudnienie dotyczy pracy mechanika samochodowego kanałowego, pominięcie okoliczności, że rozwiązanie stosunku pracy wnioskodawcy nastąpiło w 1992 r., a zatem w okresie, kiedy pracodawca nie miał wiedzy, co do obowiązku wystawienia pracownikom zatrudnionym na stanowisku pracy mechanika samochodowego wykonującego stale i w pełnym wymiarze w kanałach remontowych świadectwa pracy w szczególnych warunkach, uznania przez Sąd I Instancji, że powołani świadkowie E. S. (1) oraz G. H. na rozprawie w dniu 9 września 2015 r. rzekomo wyraźnie wskazali, że wnioskodawca był mechanikiem samochodowym, zaś oni wykonywali pracę odmienną od jego pracy, tj. pracę mechaników samochodowych zatrudnionych w kanałach remontowych, nieuznanie przez Sąd I Instancji, że prace incydentalnie wykonywane przez wnioskodawcę poza kanałem remontowym, były pracami technologicznie związanymi z pracami wykonywanymi w kanałach remontowych, co istotne prace wykonywane również przez świadków E. S. (1) oraz G. H., zatem osoby, które wykonując analogicznie prace jak wnioskodawca, z uwagi na rozwiązanie stosunku pracy już po uzyskaniu przez ich pracodawcę wiedzy co do obowiązku wystawienia świadectwa pracy w szczególnych warunkach, uzyskali takowe świadectwa pracy, oparcie wyroku jedynie na mechanicznej weryfikacji angaży wnioskodawcy, znajdujących się w aktach osobowych, a nie zeznań świadków, jak i samego wnioskodawcy, z których bezsprzecznie wynikało, że wykonując analogiczne prace jak świadek E. S. (1) oraz G. H., A. K. wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę mechanika samochodowego w kanałach remontowych,

2.  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sformułowanie uzasadnienia zaskarżonego wyroku w sposób niepozwalający na ocenę trafności wywodów Sądu I instancji co do zastosowania prawa materialnego w związku z niedostatecznie jasno ustalonym stanem faktycznym (patrz: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 grudnia 2014 r., sygn. akt II UK 74/14, z dnia 18 października 2011 r., sygn. akt II UK 51/11, z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt II UK 162/11, z dnia 16 października 2009 r., sygn. akt I UK 129/09 oraz z dnia 8 czerwca 2010 r., sygn. akt I PK 29/10), niezawarcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku szczegółowych okoliczności i przesłanek, którymi kierował się Sąd I instancji przy ustaleniu, że wnioskodawca rzekomo nie wykonywał w okresie spornym pracy w szczególnych warunkach tj. czynności wykonywane jako mechanik samochodowy stale i w pełnym w kanałach remontowych, wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że w zgromadzonym i przeprowadzonym postępowaniu dowodowym Sąd I Instancji przenalizował dokładnie akta osobowe świadków G. H. i E. S. (1) (brak jest tych akt osobowych dołączonych do postępowania sądowego prowadzonego przed Sądem I Instancji) i błędne przyjęcie, że ww. osoby rzekomo w angażach miały wskazane stanowisko pracy: mechanik samochodowy pracujący w kanałach remontowych,

Ww. naruszenia prawa procesowego doprowadziły do naruszenia prawa materialnego tj.: art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez bezzasadne uznanie, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. nie wykonywał pracy na stanowisku pracy zaliczanego do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w okresie od 9 września 1977 r. do 21 kwietnia 1992 r., co skutkowało nieprzyznaniem mu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury.

W związku z powyższymi zarzutami apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego poprzez ustalenie, że wnioskodawcy przysługuje prawo do tzw. wcześniejszej emerytury stosowanie do złożonego w tym zakresie wniosku, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji ze względu na nierozpoznanie przez ten Sąd istoty sprawy oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego, jak również kosztów zastępstwa z postępowanie przed Sądem I Instancji zgodnie z obowiązującymi przepisami, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Apelujący wniósł dodatkowo o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającego przesłuchania świadka p. R. S., na okoliczność: czy w dacie rozwiązania z powodem stosunku pracy tj. 21 kwietnia 1992 r. pracodawca miał wiedzę co do obowiązku wystawiania pracownikom zatrudnionym na stanowisku mechanik samochodowy wykonujących obowiązki służbowe w kanałach remontowych, świadectwa pracy w szczególnych warunkach, zweryfikowania czy u pracodawcy w spornym dla stron okresie istniały 2 różne stanowiska pracy tj. mechanika samochodowego i mechanika samochodowego wykonującego pracę stale i w pełnym wymiarze w kanałach remontowych, czy świadkom E. S. (1) oraz G. J. w całym okresie zatrudnienia był wypłacany dodatek za pracę w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu pierwszej instancji wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, które choć jest chaotyczne i zawiera szereg nieścisłości i pomyłek, to jednak nie uniemożliwia kontroli wydanego rozstrzygnięcia.

Kwestią sporną jest obecnie możliwość zaliczenia wnioskodawcy do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia wykonywanego od 9 września 1977 r. do 21 kwietnia 1992 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. we W. na stanowisku mechanika samochodowego. Zaliczenie powyższego okresu zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych pozwoli skarżącemu na uzyskanie emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887 j.t.). Tylko wtedy bowiem wnioskodawca będzie legitymował się wymaganym 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

W celu oceny charakteru pracy A. K. w spornym okresie Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, uwzględniając wnioski dowodowe odwołującego się i dopuszczając dowód z zeznań świadków. Wyniki postępowania prowadzą do wniosku, że zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest chybiony. Należy zauważyć, że ustalenia Sądu pierwszej instancji nie są ani sprzeczne z materiałem dowodowym zebranym w sprawie, ani też nie zostały dokonane z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów wyrażonej w ww. przepisie.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą przede wszystkim dokumenty. Dlatego, w tej kategorii spraw przyjęło się, że same tylko zeznania świadków lub przesłuchanie stron, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków lub przesłuchaniu stron w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne.

Oczywiste jest także, że uwzględnienie danego okresu do emerytury w obniżonym wieku nie jest uzależnione od wystawienia wnioskodawcy świadectwa pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Wystawienie takiego dokumentu może jedynie sugerować, że pracownik w spornym okresie pracował w warunkach szczególnych. Można zatem stwierdzić, że stosowne świadectwo pracy stwarza pewne domniemanie faktyczne, które z racji tego, że jest to dokument prywatny, pozwala przeprowadzić postępowanie ponad wskazane w tym dokumencie okoliczności.

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy trzeba wskazać, że wnioskodawcy wydano wyłącznie zwykłe świadectwo pracy, w którym potwierdzono, że w spornym okresie A. K. pracował jako mechanik samochodowy. W tym miejscu, odnosząc się do kwestii podnoszonego przez apelującego obowiązku lub jego braku ze strony pracodawcy wydania świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych trzeba zaznaczyć, że na mocy § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Rozporządzenie to weszło w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od 1 stycznia 1983 r. Niemniej jednak kwestia tego, czy pracodawca miał w 1992 r. obowiązek wystawienia takiego świadectwa czy też nie, w kontekście powyższych wywodów dotyczących mocy dowodowej tego dokumentu, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem treść świadectwa pracy oraz świadectwa pracy w szczególnych warunkach może podlegać weryfikacji. Zatem zarówno brak świadectwa pracy, jak i dokonana przez pracodawcę w takim dokumencie ocena charakteru zatrudnienia pracownika nie jest dla sądu wiążąca.

W sprawie stanowisko pracy wskazane w świadectwie pracy, tj. mechanika samochodowego jest konsekwentnie wymieniane w angażach i inny dokumentach pracowniczych wnioskodawcy. Brak jest w nich jakiejkolwiek informacji, wskazującej, że czynności pracownicze A. K. wykonywał wyłącznie w kanałach remontowych.

Zasadnie Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na treść zeznań przesłuchanych w sprawie świadków. Jakkolwiek z uzyskanych w ten sposób informacji można wysnuć wniosek, że zakres pracy wnioskodawcy dotyczył przede wszystkim wykonywania prac mechanika w kanale remontowym to jednak nie ograniczał się wyłącznie do takich czynności. W tym miejscu trzeba wyraźnie podkreślić, że do niższego wieku emerytalnego uprawnia wyłącznie wykonywanie pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych – załącznik do cytowanego wyżej rozporządzenia Wykaz A, dział XIV, poz.16. Zatem nie każda praca na stanowisku mechanika podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach. Dodatkowo należy się zgodzić ze skarżącym, że wykonywanie pracy w samym kanale nie musiało trwać przez osiem godzin dziennie. Jednak decydujące kryterium opiera się na rodzaju faktycznie powierzonych i wykonywanych prac.

Ze zgromadzonych dowodów z dokumentów oraz osobowych w postaci zeznań świadków i wyjaśnień wnioskodawcy wynika natomiast, że skarżący wykonywał różne prace związane z naprawą pojazdów mechanicznych, a nie tylko prace, które ze swej istoty wymagały ich rozpoczęcia lub zakończenia poprzez wykonywanie pracy w kanale remontowym. W żadnym ze zgromadzonych dokumentów nie ma mowy o pracy wnioskodawcy jako mechanika w kanale remontowym, a co więcej sam ubezpieczony, w piśmie z 3 czerwca 1985 r., zwracając się o zwolnienie na wykonywanie dodatkowej pracy na pół etatu, wskazał, że wykonuje pracę mechanika „na warsztacie”.

Sam fakt, że świadkowie, zeznający w sprawie wnioskodawcy otrzymali prawo do emerytury w warunkach szczególnych nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy, która dotyczy konkretnego przypadku wnioskodawcy. Stany faktyczne w tych sprawach nie są identyczne już choćby z tego względu, że świadkom wydano świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Jakkolwiek rzeczywiście, wbrew stwierdzeniom Sądu Okręgowego brak jest w sprawie akt osobowych E. S. (1), a w przypadku G. H. określone przez pracodawcę stanowisko jego pracy jest takie samo, jak w przypadku wnioskodawcy, tak kwestia ta również nie determinuje uznania, że na tej podstawie prawo do spornej emerytury należy się wnioskodawcy. W każdej sprawie zainicjowanej złożeniem odwołania od indywidualnej decyzji organu rentowego Sąd ma obowiązek badania wszelkich okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia, konkretnej osoby, której ta decyzja dotyczy. Jakkolwiek zatem Sąd Okręgowy niefortunnie odnosił sytuację świadków, którzy otrzymali prawo do emerytury w obniżonym wieku do sprawy wnioskodawcy, tak kwestia ta nie ma żadnego przełożenia na rozwiązanie niniejszej sprawy. W obecnym procesie dokonywana jest bowiem ocena charakteru pracy wnioskodawcy, a dowodem przemawiającym na jego korzyść nie może być okoliczność przyznania szczególnej emerytury jego współpracownikom. Nie jest bowiem pewne, w jakich faktycznie okolicznościach, zostało przyznane świadczenie świadkom.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy prawidłowo wywiódł wnioski ze zgromadzonego materiału dowodowego, że wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze prac mechanika w kanale remontowym. W związku z tym nie można skutecznie zarzucić temu Sądowi wadliwej wykładni prawa materialnego.

Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Omówione wyżej ustalenia Sądu Okręgowego nie budzą wątpliwości, że skarżący nie legitymuje się 15-letnim okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Sąd pierwszej instancji zasadnie odmówił przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury, czym w żaden sposób nie naruszył przepisów art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887 j.t.) w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Słusznie zatem ocenił Sąd pierwszej instancji, że A. K. nie udowodnił 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych wymaganego przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W tej sytuacji nie przysługuje mu prawo do emerytury we wcześniejszym wieku.

Apelacja wnioskodawcy podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Irena Różańska-Dorosz SSA Maria Pietkun SSO del. Izabela Głowacka-Damaszko

R.S.