Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 października 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR (del.) Andrzej Lipiński

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2019 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. O., A. O.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

w przedmiocie wniosku powodów o udzielenie zabezpieczenie roszczenia

postanawia:

wniosek oddalić.

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 26 września 2019 r. powodowie wnieśli o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego ewentualnie zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kwoty 109.918,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od następnego dnia po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, wskutek uznania niektórych postanowień umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 18 grudnia 2006 r. za abuzywne i tym samym nieskuteczne względem powodów. W uzasadnieniu pozwu powoływali się na okoliczność, iż w przedmiotowej umowie znajdują się postanowienia, które stanowią klauzule abuzywne. Powoływali się nadto na to, iż ryzyko kursowe zostało w całości przerzucone na kredytobiorców. Wskazywali również, że postanowienia umowy kredytowej nie zostały z nimi indywidulanie uzgodnione. Nie poinformował powodów i nie wyjaśnił im mechanizmu indeksacji, a także nie poinformował rzetelnie o ryzyku walutowym.

Jednocześnie, powodowie domagali się zabezpieczenia powództwa o ustalenie i zapłatę poprzez wstrzymanie obowiązku, polegającego na spłacie bieżących rat kredytu, określonego przedmiotową umową hipoteczną począwszy od września 2019 r. do dnia prawomocnego zakończenia niniejszej sprawy, ewentualnie w przypadku nie uznania żądania zawartego w pkt. 1 udzielenie zabezpieczenia roszczenia o zapłatę kwoty 109.918,81 wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od następnego dnia po doręczeniu pozwu do dnia zapłaty wskutek uznania niektórych postanowień umowy kredytu hipotecznego nr (...), sporządzonej w dniu 18 grudnia 2006 r. za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i tym samym bezskuteczne względem powodów poprzez zajęcie wierzytelności z wszystkich rachunków bankowych Pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W..

Odnosząc się do kwestii istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia powodowie wskazali, że jest on uzasadniony koniecznością zapewnienia ochrony przysługujących ich praw. Powodowie podnieśli, że oczekiwanie na tytuł wykonawczy bez zabezpieczenia może całkowicie pozbawić powodów możliwości egzekucji ich praw. Za faktem udzielenia zabezpieczenia, w ocenie powodów, przemawia pogarszająca się sytuacja finansowa pozwanego. Powodowie podnieśli, że z skonsolidowanego raportu półrocznego (...) Bank S.A. za okres 6 miesięcy zakończony dnia 30 czerwca 2019 r. wynika, że Pozwany znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, która pogarsza się od 2018 r. Z raportu tego wynika między innymi, ze strata grupy (...)Banku w drugim kwartale 2019 r. wyniosła (...) mln zł, a wynik odsetkowy banku spadł o (...) % i był (...) % poniżej oczekiwań rynku. Z kolei odpisy z tytułu utraty wartości kredytów wyniosły w drugim kwartale (...) mln zł czyli były o 19,3 % niższe od konsensusu odpisów na poziomie (...) mln zł. Na koniec czerwca 2019 r. koszt ryzyka wyniósł 1,2 %. Dodatkowo powodowie przywołali fakt zamieszczenia na liście ostrzeżeń publicznych Komisji Nadzoru Finansowego w listopadzie 2018 r. wpisu dotyczącego (...) Bank S.A. należącego do Grupy (...) S.A. a następnie ustanowienia przez KNF na posiedzeniu w dniu 15 maja 2019 r. kuratora dla (...) Banku S.A.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje.

W ocenie Sądu wniosek o zabezpieczenie powództwa nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 730 § 1 k.p.c. w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Natomiast art. 730 ¹ § 1 k.p.c. stanowi, że udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny, który na podstawie § 2 powołanego przepisu, istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Należy przy tym wskazać, iż w świetle powołanych przepisów obie te przesłanki muszą wystąpić łącznie. Warto też podkreślić, że uprawdopodobnienie powinno opierać się na przedstawieniu stosownych środków dowodowych, na podstawie których kierując się zasadami doświadczenia życiowego, a także racjonalną oceną przedstawionego stanu faktycznego, można dojść do usprawiedliwionego przekonania, że dochodzone roszczenie oraz obawa zniweczenia skutków procesu są wysoce prawdopodobne. Dodać należy, że uprawdopodobnienie to nie może opierać się wyłącznie na samych twierdzeniach strony.

W przedmiotowej sprawie powodowie domagają się udzielenia zabezpieczenia roszczenia zarówno pieniężnego - o zapłatę oraz niepieniężnego - o ustalenie.

Materialnoprawną podstawę żądania pozwu stanowi art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe - przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W art. 69 ust. 2 pkt 2 powołanej ustawy wskazano, że umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać m.in. kwotę i walutę kredytu. W przepisie art. 69 ust. 2 ustawy Prawo bankowe zostały wymienione elementy, jakie powinna zawierać umowa kredytu. W literaturze i orzecznictwie zgłaszane są wątpliwości, czy każda umowa kredytu powinna zawierać wszystkie z tych elementów. Nie ulega jednak wątpliwości, że umowa kredytu, w której nie wskazano wszystkich elementów określonych w art. 69 ust. 2, jest ważna ( tak B. Smykla, Prawo bankowe, Komentarz, Warszawa 2011, s. 301-302). Umowa kredytu powinna jednak określać jego walutę. W braku określenia waluty kredytu nie będzie uprawnione uznanie, że kredyt został udzielony w walucie polskiej [ takie stanowisko zajmował J. Molis, w: F. Zoll (red.), Prawo bankowe, t. I, s. 685, który powoływał się na zasadę walutowości zawartą w art. 358 k.c. De lege lata, po zmianie art. 358 k.c. pogląd ten jest nieaktualny].

W niniejszej sprawie należy przy tym wyraźnie odróżnić kwestię zastosowania w umowie niedozwolonej klauzuli umownej (art. 385 [1] k.c.) w ramach tzw. spreadu od kwestii nieważności całej umowy na podstawie art. 58 k.c. Zastosowanie przez pewien okres niedozwolonego postanowienia umownego (w zakresie sposobu rozliczania kredytu) nie powoduje a limine nieważności całej umowy od chwili jej zawarcia. Klauzulą niedozwoloną jest postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego), które spełnia (łącznie) wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 3851 k.c.: 1) nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie; 2) nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron; 3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Dokonanie oceny wymaga zbadania okoliczności związanych z procesem kontraktowania, zaś oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. W świetle orzecznictwa sądów powszechnych / np. wyrok SN z dn. 22.01.2016 r. I CSK 1049/14; wyrok SA w Krakowie z dn. 4.10.2016 r. I ACa 645/16; etc./ zasady określania kursu waluty denominacji ze względu na brak szczegółowych parametrów pozwalających na kontrolę banku w sposobie ustalania kursu waluty, który jest odmienny od kursu oferowanego przez NBP, mogą stanowić klauzule niedozwolone, przy czym ustalenie tego wymaga kontroli incydentalnej w każdej sprawie. Związanie sądu orzeczeniem SOKiK oraz wpisaniem danej klauzuli stosowanej przez konkretny bank do rejestru klauzul niedozwolonych dotyczy tylko tych umów, które zostały zawarte po umieszczeniu postanowienia umownego do ów rejestru.

Przedstawione przez wnioskodawców środki uprawdopodobnienia czynią przy tym, na obecnym etapie postępowania, zasadnym ich twierdzenia odnośnie dyskrecjonalności Banku w ustalaniu wysokości zobowiązań oraz kwestionowanych w tym zakresie klauzul indeksacyjnych w zawartej umowie kredytu. Wykładnia poszczególnych postanowień umowy i kwestia indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych postanowień, będzie przedmiotem postępowania rozpoznawczego, jednakże - nie przesądzając na tym etapie o zasadności roszczenia wnioskodawców - bez wątpienia, wskazane zapisy wskazują na możliwość zakwalifikowania ich jako klauzul niedozwolonych, bowiem mechanizm ustalenia przez Bank kursów waluty, pozostawiający Bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta / vide SN w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 oraz w wyroku z dnia 14 lipca 2014 r., II CSK 803/16/. W związku z powyższym, roszczenie powodów należy uznać na obecnym etapie za uprawdopodobnione.

Jednakże, odnosząc się do drugiej z kumulatywnych przesłanek wymienionych w art. 730 ¹ k.p.c., tj. interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, wskazać trzeba, iż w ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw ku temu, by przyjąć, że zasadne są obawy powodów, co do tego, że w przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia uniemożliwione lub poważnie utrudnione mogłoby zostać wykonanie zapadłego orzeczenia. Występowanie interesu prawnego, stosownie do art. 730 ¹ § 2 k.p.c. polegać może na uniemożliwieniu lub poważnym utrudnieniu osiągnięcia celu postępowania w sprawie. Jak słusznie podnosi się w literaturze dotyczącej postępowania zabezpieczającego obawa taka musi mieć charakter realny, nie zaś hipotetyczny i opierający się jedynie na subiektywnych odczuciach uprawnionego (por. E. Stefańska w; Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego pod redakcją Małgorzaty Manowskiej, wyd. LexisNexis Polska, s. 357).

W niniejszej sprawie ryzyko przyszłej, ewentualnej niewypłacalności Banku ma charakter jedynie potencjalny, hipotetyczny, probabilistyczny. Nawet ewentualne uznanie za niedozwolone konkretnych wzorców umownych i biorąc pod uwagę liczbę osób – klientów pozwanego Banku, którzy zawarli podobne umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do CHF, ryzyko, że skala tego zjawiska, w obliczu kierowanych wobec pozwanego roszczeń, spowoduje całkowitą jego niewypłacalność, pozostaje minimalne. Tym nie mniej, mając na uwadze wszystkie wymienionej wyżej okoliczności, w ocenie Sądu - wbrew twierdzeniom powodów w niniejszej sprawie ryzyko przyszłej, ewentualnej niewypłacalności pozwanego Banku ma charakter jedynie potencjalny i hipotetyczny. Mając bowiem na względzie liczbę klientów pozwanego będących stroną podobnej umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do franka szwajcarskiego, nawet gdyby uznać konkretne wzorce umowne za niedozwolone, ryzyko, że skala tego zjawiska w obliczu kierowanych wobec pozwanego Banku roszczeń spowoduje jego całkowitą niewypłacalność, wciąż pozostaje minimalne.

Oceniając kwestie istnienia interesu w udzieleniu zabezpieczenia nie może uiść uwadze Sądu, że mimo, iż sytuacja majątkowa pozwanego (...) Bank jest trudna, a w przyszłości rzeczywiście doszło do znacznego pogorszenia takiej sytuacji to bezpieczeństwo depozytów w Polsce gwarantuje instytucja jaką jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG), który to fundusz gwarantuje zwrot środków w kwocie do 100.000 euro. Suma ta obejmuje środki na wszystkich rachunkach klienta, tj. lokaty terminowe, bieżące oraz oszczędnościowo-rozliczeniowe. W przypadku, gdy kwota depozytów przekracza sumę gwarantowaną, o ich zwrot można się ubiegać w ramach postępowania upadłościowego. Co więcej, w istocie najczęściej dochodzi do sytuacji, w której to upadły bank zostaje przejęty przez inny - wówczas nowy właściciel przejmuje wszystkie jego dotychczasowe zobowiązania.

Zdaniem Sądu wniosek o powodów o wstrzymanie obowiązku dokonywania spłat kredytu hipotecznego w związku z powództwem o stwierdzenie nieuważności umowy kredytowej w terminach określonych umową w okresie od września 2019 roku do czasu uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie, nie zasługiwał na uwzględnienie i podlegał oddaleniu. Wskazać należy, iż strony powodowie nadal pozostają stroną umowy nr (...) w związku z czym nadal zobowiązani są do ponoszenia rat kredytowych. Bezspornym jest, że pozwany bank wywiązał się z postanowień umowy i przekazał środki z kredytu do dyspozycji powodów. Na uwadze należy mieć, że w świetle art.385 ¹ § 2 kc – jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, to strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Roszczenie powodów, jak wskazano powyżej, zostało uprawdopodobnione, jednakże sposób zabezpieczenia nie zasługiwał na uwzględnienie. Nie jest bowiem, w ocenie Sądu, możliwym doprowadzenie do sytuacji, w której powodowie korzystaliby z kapitały banku bez jakiegokolwiek wynagrodzenia dla niego z tego tytułu. Uwzględnienie wniosku powodów w tym zakresie doprowadziłoby do sytuacji w której pozwany byłby obciążony ponad potrzebę. Zgodnie natomiast z przepisami, sposób zabezpieczenia nie może stanowić dla uprawnionego nadmiernego obciążenia, jednak ma uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną ( zasada proporcjonalności zabezpieczenia - postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 9 lutego 2012 r., I ACz 196/12). Nadmienić przy tym należy, że banki nie udzielają kredytów z własnych środków, lecz ze środków finansowych uzyskanych z innych źródeł, w tym od klientów, którzy złożyli takie środki na rachunkach bankowych i lokatach. Dlatego ze względu na bezpieczeństwo powierzonych im pieniędzy, banki są wręcz zobowiązane do podejmowania wszelkich działań, pozwalających na minimalizację ryzyka w przypadku problemów ze spłatą kredytu przez konkretnego kredytobiorcę. Dochodząc spłaty zaległości, postępują zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem umowy. Co więcej, każda osoba decydująca się na zaciągnięcie kredytu winna liczyć z obowiązkiem jego spłaty. Dla każdej osoby o przeciętnej wiedzy jest oczywistym, że zawierając umowę z Bankiem o kredyt walutowy, winna liczyć się z obowiązkiem spłaty zaciągniętego zobowiązania pieniężnego oraz konsekwencjami jego ewentualnego nieuregulowania we właściwym terminie.

Zdaniem Sądu brak było również podstaw do uwzględnienia ewentualnego wniosku powodów o zabezpieczenie polegającego na zajęciu wierzytelności z wszystkich rachunków bankowych pozwanego, albowiem jak wskazano powyżej powodowie nie posiadają interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Trudna sytuacja finansowa pozwanego nie powoduje, iż istnieje po stronie powodów obawa, iż w przypadku korzystnego dla nich rozstrzygnięcia, egzekucja ich roszczenia będzie niemożliwe bądź znacznie utrudnione, w sytuacji gdy bezpieczeństwo depozytów gwarantuje Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Mając na uwadze wszystko powyższe, na mocy przepisy art. 730 k.p.c. w zw. z art. 730 ¹ k.p.c orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Z:/

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)