Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 05 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SR del. Rafał Schmidt

po rozpoznaniu w dniu 05 listopada 2019 r. w Warszawie, na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. L.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

w przedmiocie wniosku powódki o udzielenie zabezpieczenie roszczenia (k.4)

postanawia:

oddalić wniosek.

Sędzia SR del. Rafał Schmidt

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 października 2019 roku (data prezentaty) powódka B. L. domagała się zasądzenia od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na swoją rzecz kwoty 100.278 zł (sto tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty wniesienia pozwu. Ewentualnie, powódka wniosła o ustalenie, że umowa kredytowa nr (...) zawarta w dniu 09 stycznia 2008 r. pomiędzy nią a pozwanym (...)Bank Oddział w W. jest nieważna, wnosząc tym samym o zasądzenie na swoją rzecz kwoty 94.833,53 zł (dziewięćdziesiąt cztery tysiące osiemset trzydzieści trzy złote i pięćdziesiąt trzy grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty wniesienia pozwu. Jednocześnie, powódka wniosła o ustalenie, że umowa ubezpieczenia nieruchomości przy ul. (...) zawarta w jej imieniu przez (...)Bank z Towarzystwem (...) jest nieważna i zasądzenie na jej rzecz kwoty 5.445 zł (pięć tysięcy czterysta czterdzieści pięć złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty wniesienia pozwu. Powódka wniosła również o zasądzenie od pozwanego Banku na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, zaś w przypadku zaistnienia przesłanek przewidzianych w przepisie art. 339 k.p.c. o wydanie wyroku zaocznego opatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności.

Ponadto, powódka B. L. wniosła o udzielenie zabezpieczenia dochodzonych ww. pozwem roszczeń poprzez zawieszenie obowiązku dokonywania przez nią dalszych spłat rat z tytułu umowy kredytowej nr (...) z dnia 09 stycznia 2008 r. w kwocie 1.093,CHF miesięcznie, poczynając od miesiąca listopada 2019 r. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Podstawę faktyczną w sprawie z powództwa B. L. przeciwko pozwanemu (...) Bank S.A. z siedzibą w W. jest kredyt hipoteczny nr (...) indeksowany do CHF, a udzielony powódce przez (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) na kwotę 550.000 zł indeksowany do kursu franka szwajcarskiego (CHF).

Uzasadniając swoje żądania powódka m.in. wskazała na abuzywność zapisów umownych w zakresie klauzul, na podstawie których następowało przeliczenie kwoty kredytu w złotych polskich (PLN) po kursie kupna ustalonym przez pozwany Bank, a także klauzul na podstawie których przeliczano raty kapitałowo-odsetkowe z waluty CHF na PLN. Powódka zarzuciła także pozwanemu brak należytego poinformowania jej o ryzyku walutowym związanym z zaciąganym przez nią kredytem indeksowanym do franka szwajcarskiego, co przejawiało się m.in. brakiem przedstawiania i wręczenia jej w dniu podpisywania rzeczonej umowy zasadniczego dokumentu, tj. Regulaminu Kredytowania Hipotecznego (...)Bank S.A. w W., a stanowiącego integralną część umowy.

W uzasadnieniu wniosku o zabezpieczenie powódka wskazała, że jej roszczenie zostało uprawdopodobnione, albowiem z dokumentów załączonych przez nią do pozwu wynika wprost, że umowa kredytowa pomiędzy nią a pozwanym Bankiem została zawarta w dniu 09 stycznia 2008 r., na skutek czego przekazano jej kwotę 550.000 zł. Dodatkowo podniosła, że na skutek systematycznej spłaty rat kredytowych w okresie od stycznia 2008 r. do października 2009 r. zapłaciła na rzecz pozwanego łącznie kwotę 640.670 zł. Interes prawny w żądaniu udzielenia zabezpieczenia powódka opierała głównie na tym, że w świetle przepisów art. 405 oraz art. 410 k.c. pozwany pozostaje bezpodstawnie wzbogacony co do kwoty 90.670 zł, a tym samym wszystkie płacone przez nią powyżej kwoty 550.000 zł świadczenia są świadczeniami nienależnymi i brak jest w tym przedmiocie powodu, dla którego miałaby ona zostać nimi obciążona. Co więcej, powódka zwróciła uwagę na fakt, że pozwany (...) Bank S.A. był jednym z potentatów kredytów hipotecznych indeksowanych do franka szwajcarskiego, wobec czego ilość ewentualnych roszczeń innych kredytobiorców może znacząco wpłynąć na jego wypłacalność. Tym samym zachodzi duże prawdopodobieństwo, że wyrok zasądzający na rzecz powódki nie będzie mógł zostać wykonany z uwagi na niewypłacalność pozwanego. Jednocześnie, powódka zwróciła uwagę na jego trudną sytuację finansową, z którą zmaga się od 2018 r. oraz fakt planowanego przejęcia tego banku przez inny podmiot. W ocenie powódki, dochodzona przez nią na obecnym etapie kwota zapłaty jest już bardzo wysoka, zaś ryzyko związane z dalszym spłacaniem kredytu i niezaspokojeniem jej roszczeń po uprawomocnieniu się orzeczenia dla niej korzystnego jest realne i bardzo wysokie. Jednocześnie powódka wskazała, że nie powinna w dalszym ciągu ponosić jednostronnie ryzyka i skutków związanych z nieważnym produktem bankowym, jakim jest umowa kredytu hipotecznego nr (...) (pozew – k.3-19).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, wniosek powódki o zabezpieczenie powództwa nie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl przepisu art. 730 § 1 k.p.c., w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. W dodatku art. 730 ¹ § 1 k.p.c. stanowi, że udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona, jeżeli tylko uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny, który na podstawie § 2 powołanego przepisu istnieje wówczas, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Co istotne należy wskazać, że w świetle powołanych przepisów obie te przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie. Warto również podkreślić, że uprawdopodobnienie powinno opierać się na przedstawieniu stosownych środków dowodowych, na podstawie których kierując się zasadami doświadczenia życiowego, a także racjonalną oceną przedstawionego stanu faktycznego można dojść do usprawiedliwionego przekonania, że dochodzone roszczenie oraz obawa zniweczenia skutków procesu są wysoce prawdopodobne. Uprawdopodobnienie to nie może opierać się jednak wyłącznie na samych twierdzeniach strony.

W niniejszej sprawie powódka domaga się udzielenia zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego poprzez zawieszenie obowiązku płatności dalszych rat z tytułu umowy kredytowej nr (...) z dnia 09 stycznia 2008 r. zawartej z pozwanym bankiem, w kwocie 1.093,65 CHF miesięcznie, poczynając od miesiąca listopada 2019 r. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Zgodnie z treścią przepisu art. 755 § 1 k.p.c., Sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, w tym nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Przepis ten uprawnia bowiem Sąd do stosowania każdego rodzaju zabezpieczenia – takiego, jaki Sąd uzna za najbardziej odpowiedni. Tym samym, zgodnie z art. art. 736 § 1 pkt 1 w zw. z art. 738 k.p.c., Sąd związany jest sposobami wskazanymi przez wnioskodawcę przy wyborze odpowiedniego sposobu zabezpieczenia. Oceniając istnienie interesu prawnego oraz uprawdopodobnienie roszczenia, Sąd powinien uwzględnić jego wspomniany cel, zaś celem zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych może być m.in. zabezpieczenie wykonania przyszłego orzeczenia

Na gruncie materialnoprawnym za podstawę żądania pozwu należy uznać przepis art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe (Dz.U. 2018. 2187 j.t.), zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty, a także zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Jednocześnie, zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy, umowa kredytu powinna nie tylko zostać zawarta na piśmie, ale i określać m.in. kwotę i walutę kredytu. W przepisie tym wskazano również elementy z jakich powinna składać się umowa kredytu, przy czym zarówno w literaturze jak i orzecznictwie pojawia się szereg wątpliwości, czy każda umowa kredytu powinna zawierać ich komplet. Mimo to, nie ulega wątpliwości, że umowa kredytu w której nie wskazano chociażby wszystkich elementów określonych w art. 69 ust. 2, nadal pozostaje ważna ( tak: B. Smykla, Prawo bankowe, Komentarz, Warszawa 2011, s. 301-302). Podobnie oczywistym jest, że umowa kredytu winna określać walutę, w jakiej został on udzielony.

Na gruncie niniejszej sprawy należy odróżnić szczególnie kwestię zastosowania w umowie niedozwolonej klauzuli umownej, co zostało wyrażone w przepisie art. 385 ¹ k.c., w ramach tzw. spreadu od kwestii nieważności całej umowy na podstawie art. 58 k.c. Należy bowiem podkreślić, że zastosowanie niedozwolonego postanowienia umownego, nawet przez pewien okres, w zakresie sposobu rozliczania kredytu nie powoduje całej nieważności umowy od chwili jej zawarcia. Klauzule niedozwolone są takimi postanowieniami umowy bądź wzorca umownego zawartej z konsumentem, które spełniają łącznie wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385 ¹ k.c., tj.: 1) nie są postanowieniami uzgodnionym indywidualnie; 2) nie są postanowieniami określającymi w sposób jednoznaczny główne świadczenia stron; a także 3) kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. By dokonać oceny takich postanowień należy zbadać okoliczności związane z procesem kontraktowania, zaś oceny zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. Wówczas pod uwagę bierze się jej treść, okoliczności zawarcia, a także uwzględnia się umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie podlegające ocenie. W wyroku z dnia 22 stycznia 2016 roku ( I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134, Biul.SN 2016/5/12, M.Pr.Bank. 2017/2/16-24, LEX nr 2008735) Sąd Najwyższy wskazał, że postanowienia bankowego wzorca umownego zawierającego uprawnienie banku do przeliczania sumy wykorzystanego przez kredytobiorcę kredytu do waluty obcej, to jest klauzulę tzw. spreadu walutowego, w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c. nie dotyczą głównych świadczeń stron, a umowna klauzula waloryzacyjna nie jest objęta wyłączeniem zawartym w art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c. Klauzula ta nie określa bezpośrednio świadczenia głównego, wprowadzając jedynie umowny reżim jego podwyższenia. Klauzulami niedozwolonymi mogą być więc zasady określania kursu waluty denominacji ze względu na brak szczegółowych parametrów pozwalających na kontrolę banku w sposobie ustalania kursu waluty odmiennego od kursu oferowanego przez NBP, lecz każdorazowo wymaga to kontroli incydentalnej. Jednocześnie, związanie sądu orzeczeniem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanie konkretnej, stosowanej przez dany bank klauzuli do rejestru klauzul niedozwolonych dotyczy umów, które zostały zawarte dopiero po umieszczeniu postanowienia umownego w rejestrze.

W ocenie Sądu, powódka uprawdopodobniła twierdzenia w zakresie dyskrecjonalności Banku w ustalaniu wysokości zobowiązań, a tym samym kwestionowanych w tym zakresie klauzul indeksacyjnych w zawartej przez nią umowie kredytowej. Sad stoi na stanowisku, że wskazane przez powódkę zapisy świadczą o możliwości ich zakwalifikowania do klauzul niedozwolonych. Mechanizm ustalania przez Bank kursów waluty w sposób, jaki pozostawia mu swobodę jest oczywiście sprzeczny z dobrymi obyczajami, a przy tym rażąco narusza interesy konsumenta (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lipca 2017 roku, II CSK 803/16, OSNC 2018/7-8/79, Biul.SN 2018/4/8, LEX nr 2369626). Zważywszy na powyższe okoliczności, na obecnym etapie Sąd roszczenie powódki uznał za uprawdopodobnione.

Tym samym, odnosząc się do kolejnej z kumulatywnych przesłanek wymienionych w przepisie art. 730 ¹ k.p.c., tj. interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, Sąd stwierdził, że materiał dowodowy zgromadzony w przedmiotowej sprawie nie daje absolutnie żadnych podstaw ku temu, by obawy powódki, że brak zabezpieczenia w niniejszej sprawie może na skutek ewentualnych roszczeń innych kredytobiorców, a jednocześnie bardzo trudnej kondycji finansowej pozwanego w przypadku korzystnego dla niej rozstrzygnięcia, utrudnić bądź uniemożliwić zasądzenie nadpłaconych rat.

Zgodnie z art. 730 ¹ § 2 k.p.c., interes prawny może polegać na uniemożliwieniu bądź poważnym utrudnieniu osiągnięcia celu postępowania w sprawie. W literaturze dotyczącej postępowania zabezpieczającego wskazuje się, że taka obawa musi mieć charakter realny - nie zaś hipotetyczny czy oparty jedynie na subiektywnych odczuciach uprawnionego (por. E. Stefańska w; Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego pod redakcją Małgorzaty Manowskiej, wyd. LexisNexis Polska, s. 357).

Sąd zdaje sobie sprawę, że jak wskazała powódka, kondycja finansowa pozwanego banku w 2018 r. pogorszyła się, zaś w planach pojawiało się przejęcie tego banku przez inny podmiot. Podkreśliła, że jej obawa związana z działaniami podejmowanymi przez pozwanego wiąże się przede wszystkim z faktem, że bank ten był jednym z potentatów kredytów hipotecznych, a tym samym ogrom skierowanych wobec pozwanego roszczeń może znaczącą wpłynąć na jego wypłacalność.

Jednocześnie powódka wskazała, że za udzieleniem zabezpieczenia przemawia fakt, iż na obecnym etapie dochodzona przez nią kwota jest już bardzo wysoka, co rodzi po jej stronie realne i bardzo wysokie ryzyko w kwestii niezaspokojenia jej roszczenia po uprawomocnieniu się korzystnego dla niej orzeczenia. Mimo to, wbrew twierdzeniom powódki, Sąd mając na względzie wszelkie wyżej wymienione okoliczności uznał, że ryzyko ewentualnej niewypłacalności pozwanego ma charakter jedynie potencjalny i hipotetyczny, a kwota roszczenia objętego żądaniem pozwu nie jest wysoka, w odniesieniu do środków, jakimi dysponują (obracają) banki. Sąd wskazuje, że przy liczbie klientów pozwanego będących stroną podobnej umowy kredytowej indeksowanej do franka szwajcarskiego, nawet, gdyby konkretne wzorce umowne uznać za niedozwolone, ryzyko, że skala tego zjawiska w obliczu kierowanych wobec pozwanego ewentualnych roszczeń innych kredytobiorców może znaczącą wpłynąć na jego wypłacalność nadal pozostaje minimalne. Stąd Sąd stoi na stanowisku, że pogarszającej się sytuacji sektora bankowego nie można utożsamiać z ryzykiem upadłości poszczególnych podmiotów.

W myśl przepisu art. 158 ustawy Prawo bankowe, upadłość banku może nastąpić w dwóch przypadkach: 1) jeżeli według bilansu sporządzonego na koniec okresu sprawozdawczego aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań oraz 2) jeżeli bank nie reguluje swoich zobowiązań w zakresie wypłaty tzw. środków gwarantowanych na rachunkach bankowych. Komisja Nadzoru Finansowego podejmuje wówczas decyzję o zawieszeniu działalności banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego.

Mimo trudnej sytuacji majątkowej pozwanego banku należy z całą stanowczością zaznaczyć, że sektor bankowy w Polsce pozostaje obecnie stabilny. Co więcej, gdyby w przyszłości rzeczywiście doszło do znacznego jej pogorszenia, gwarantem bezpieczeństwa depozytów w Polsce jest instytucja jaką jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG), który gwarantuje zwrot środków w kwocie do 100.000 euro. Suma ta obejmuje środki na wszystkich rachunkach klienta, a więc lokaty terminowe, bieżące oraz oszczędnościowo-rozliczeniowe. Nadto, gdy kwota depozytów przekracza sumę gwarantowaną, o ich zwrot można ubiegać się w ramach postępowania upadłościowego. Taka sytuacja jest jednak rzadkością, bowiem najczęściej mamy do czynienia z przejęciem upadłego banku przez inny, a nowy właściciel przejmuje wszystkie jego dotychczasowe zobowiązania.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że wskazany przez powódkę sposób udzielenia zabezpieczenia polegający na zawieszeniu obowiązku dokonywania przez nią dalszych spłat rat z tytułu umowy kredytowej nr (...) z dnia 09 stycznia 2008 r. w kwocie 1.093,65 CHF miesięcznie poczynając od miesiąca listopada 2019 r. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w niniejszej sprawie, należy uznać za nieadekwatny.

Należy podkreślić, że zawarta przez strony umowa jest aktualnie w dalszym ciągu wiążąca zarówno dla Banku, jak i kredytobiorcy. Przywołując obowiązujące, a także znajdujące w niniejszej sprawie zastosowanie przepisy należy dojść do wniosku, że sposób zabezpieczenia nie może stanowić dla uprawnionego nadmiernego obciążenia - jedynie zapewnić mu należytą ochronę prawną ( tak: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w postanowieniu z dnia 9 lutego 2012 roku, I ACz 196/12, LEX nr 1115411). Przypomnienia, a zarazem podkreślenia wymaga fakt, że banki nie udzielają kredytów ze środków własnych, ale ze środków finansowych uzyskanych z innych źródeł, a więc m.in. od klientów którzy składają je na rachunkach bankowych czy lokatach. Aby zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo powierzonych im pieniędzy, banki są zobowiązane do podejmowania wszelkich działań, które pozwalają chociażby zminimalizować ryzyko w sytuacji, gdy konkretny kredytobiorca napotka problemy ze spłatą kredytu. W efekcie, postępowanie banków w zakresie dochodzenia spłaty zaległości należy uznać za w pełni zgodne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem umowy. Tym samym każdy, kto decyduje się na zaciągnięcie kredytu powinien liczyć się z obowiązkiem jego spłaty. Dodatkowo, zawierając z bankiem umowę o kredyt walutowy strony powinny liczyć się nie tylko z obowiązkiem spłaty zaciągniętego przez nie zobowiązania pieniężnego, ale także ze wszystkimi konsekwencjami płynącymi z jego nieterminowego uregulowania.

Nawet w sytuacji, gdy bank może okazać się niewypłacalny w chwili prawomocnego rozstrzygnięcia sporu, Sąd podkreśla, że kredytobiorca może zostać co najwyżej zobowiązany do wpłacania kwot odpowiadających wartości rat do depozytu sądowego. Po zakończeniu sprawy pieniądze z depozytu trafiłyby wówczas bądź do banku, bądź też z powrotem do konsumenta.

Wskazany przez powódkę sposób zabezpieczenia jest nieadekwatny do zabezpieczenia roszczenia pienionego, będącego głównym żądaniem pozwu, gdyż nie mieści się w katalogu wymienionym w art. 747 k.p.c. i już sama ta okoliczność uzasadniała oddalenie wniosku. Sąd rozpoznał go jednak, mając na uwadze, że sposób ten można było rozważyć w świetle art. 755 § 1 k.p.c. jako adekwatny do zabezpieczenia roszczenia ewentualnego, objętego punktem 2 żądania pozwu – ustalenie nieważności umowy kredytowej. Mając na względzie okoliczności, powołane wyżej, Sąd doszedł jednak do przekonania, że nie zachodzi prawdopodobieństwo, iż wydany w sprawie w przyszłości wyrok – przy braku zabezpieczenia – nie będzie mógł zostać wykonany.

Zważywszy na wszystkie wyżej wskazane okoliczności, zgodnie z przepisem art. 730 k.p.c. w zw. z art. 730 ¹ k.p.c. a contrario, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

Sędzia SR del. Rafał Schmidt

Zarządzenie wykonawcze:

(...)

Sędzia SR del. Rafał Schmidt